Πέμπτη 17 Οκτωβρίου- εκδήλωση του 3ου ΓΕΛ Γιαννιτσών με τον Σύλλογο Καρκινοπαθών Γιαννιτσών για τη δωρεά μυελού των οστών
Την εκδήλωση άνοιξαν οι μαθήτριες της εθελοντικής ομάδας του σχολείου Στράντζαλη Καλλιόπη και η Μαυρομάτη Ελένη
Την εκδήλωση χαιρέτησαν η Διευθύντρια του σχολείου κ. Πασχούδη Μαρία, η πρόεδρος του συλλόγου καρκινοπαθών κ. Μυστακίδου Ειρήνη και ο διοικητής της τροχαίας Πέλλας κ. Πλούγαρλης Βασίλειος
Την εκδήλωση συντόνησε ο Ιατρός κ. Σμίας Χρήστος, τέως αιματολόγος στην ομάδα μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών του Γ.Π. Νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης.
Για τη διαδικασία της λήψης του μυελού των οστών μίλησε η κ. Δήμητρα Ζαχαρούδη, Συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων στο Παράρτημα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων στο ΑΧΕΠΑ
Στην εκδήλωση μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους ως δότες η κ. Στάρη και ο κ. Χρυσοστομάκης 
Η μαθήτρια της Γ’ τάξης Συσούρκα Βασιλική αφιέρωσε ποίημά της, που έγραψε ειδικά για την εκδήλωση
Το Αλεξάνδρειο Ωδείο Γιαννιτσών ομόρφυνε την εκδήλωση με ένα παιδικό μουσικό σχήμα
Με λαμπρότητα εορτάστηκε η επέτειος της 25ης Μαρτίου 1821
Την εορτή επιμελήθηκαν οι φιλόλογοι Σύρμαλη Κυριακή και Τζιάλη Ελένη
Σχολική εορτή για την 17η Νοέμβρη
Υπεύθυνος εορτής ο φιλόλογος Χατζημωυσιάδης Παναγιώτης
ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΟΡΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Η Επέτειος του «ΟΧΙ» μνημονεύει την άρνηση της Ελλάδας στις ιταλικές αξιώσεις που περιείχε το τελεσίγραφο που επιδόθηκε από τον Ιταλό πρέσβη στον Έλληνα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά την 28η Οκτωβρίου του 1940. Συνέπεια της άρνησης αυτής ήταν η είσοδος της Χώρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Η ημερομηνία αυτή καθιερώθηκε να εορτάζεται στην Ελλάδα και την Κύπρο κάθε χρόνο ως επίσημη εθνική εορτή και αργία. Επίσης, πολλές ελληνικές κοινότητες παγκοσμίως γιορτάζουν την Επέτειο του ΟΧΙ. Για τη φετινή γιορτή επιλέξαμε να δώσουμε το λόγο στους μαθητές και τις μαθήτριες: ειδικότερα ζητήθηκε από τα παιδιά των τμημάτων Α1 και Β3 και τα ευχαριστούμε για τη συνεργασία, να διατυπώσουν τι θα ήθελαν να μάθουν σχετικά με τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και την Κατοχή. Και να το αποτέλεσμα:
- Για ποιο λόγο έγινε ο πόλεμος;
Ανάμεσα στα 1931 και 1939 τα φασιστικά κράτη, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία πολλαπλασιάζουν τις δυναμικές προσαρτήσεις ξένων εδαφών. Αποφασισμένες να τα σταματήσουν, η Γαλλία και η Αγγλία, μετά τη διακήρυξή τους ότι θα υπερασπίζονταν με τα όπλα κάθε κράτος που θα δεχόταν επίθεση από τη Γερμανία ή την Ιταλία, κηρύσσουν τον πόλεμο στη Γερμανία, όταν αυτή επιτέθηκε κατά της Πολωνίας για να έχει διέξοδο στη Βαλτική θάλασσα.
- Ποιοι ήταν οι αντίπαλοι;
Το 1936 η Γερμανία πλησιάζει την Ιταλία. Και οι δυο βοηθούν τον στρατηγό Φράνκο που μάχεται εναντίον της νόμιμης δημοκρατικής ισπανικής κυβέρνησης. Η προσέγγιση αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη σύναψη συνθήκης συμμαχίας ανάμεσα στα δύο δικτατορικά καθεστώτα. Ο Άξονας Ρώμης – Βερολίνου ήταν μια πραγματικότητα. Αργότερα η Γερμανία και η Ιταλία υπογράφουν με την Ιαπωνία το Αντιδιεθνιστικό Σύμφωνο που σκοπό είχε τον αγώνα κατά του κομμουνισμού και την υποστήριξη των φασιστικών καθεστώτων. Στον Άξονα προσχωρούν η Ρουμανία και η Βουλγαρία.
Από την άλλη μεριά, στις δυνάμεις του Άξονα αντιστέκονται η Γαλλία και η Αγγλία, η Γιουγκοσλαβία, η Ελλάδα, η Σοβιετική ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
- Ποια ήταν η αντίδραση του λαού στις απειλές του Μουσολίνι;
Η κατάληψη της Αλβανίας από τον Μουσολίνι το 1939 αποκαλύπτει τα ιταλικά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια. Από τότε αρχίζει μια σειρά εκφοβισμών της Ιταλίας προς την Ελλάδα με αποκορύφωμα τον τορπιλισμό του ελληνικού αντιτορπιλικού Έλλη στις 15/8/1940 στο λιμάνι της Τήνου. Οι εκφοβισμοί όμως της Ιταλίας δεν έχουν το αποτέλεσμα που είχε προεξοφλήσει ο Μουσολίνι. Το τελεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940, με το οποίο η Ιταλία ζητά την ελεύθερη δίοδο των στρατευμάτων της από το ελληνικό έδαφος, απορρίπτεται από τον τότε πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά ο οποίος , αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, γίνεται ο εκφραστής της κοινής θέλησης του ελληνικού λαού, ίσως παρά τη βαθύτερη θέληση του.
- Ποια ήταν η αντίδραση του λαού στην απόφαση του Μεταξά;
https://www.youtube.com/watch?v=Fdsr7TIdthM (έκτακτο ανακοινωθέν)
Όταν το πρωί της 28ης Οκτωβρίου έγινε γνωστό σε όλον τον ελεύθερο κόσμο ότι η Ελλάδα είχε απορρίψει με τόσο υπερήφανο τρόπο το ιταλικό τελεσίγραφο, ένας βαθύτατος σεβασμός κατέκτησε όλους τους ελεύθερους ανθρώπους. Και μετά ο σεβασμός μετατράπηκε σε θαυμασμό, όταν οι πρώτες ελληνικές νίκες άρχισαν να γίνονται γνωστές. Ο ενθουσιασμός του στρατού και η ομόφωνη θέληση όλου του λαού για αντίσταση επιτρέπουν στους Έλληνες όχι μόνο να αντιμετωπίσουν την επίθεση με επιτυχία, αλλά και να περάσουν αμέσως στην αντεπίθεση.
Στο ιταλικό τελεσίγραφο αντιδρούν και οι διανοούμενοι της εποχής, όπως οι Κωστής Παλαμάς, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Δροσίνης, Ιωάννης Γρυπάρης, Στράτης Μυριβήλης, Γρηγόριος Ξενόπουλος και άλλοι με δημοσίευμά τους στην εφημερίδα Νέα Ελλάς στις 10 Νοεμβρίου 1940:
«Σ’ αυτόν τον άνισο και σκληρότατο, αλλά και πεισματώδη αγώνα, που κάνει τον λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζει κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίει, να σκοτώνει, ν’ ακρωτηριάζει, να διαμελίζει τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες κι άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεση. Ότι αγωνιζόμαστε για τη σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι μας πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε να απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητας και της βίας. Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σε εμάς τους Έλληνες διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν’ απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου, για να ζητήσουμε όχι την υλική, αλλά την ηθική βοήθειά τους. Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάσταση των συνειδήσεων, την εργασία, το κήρυγμα, την άμεση επίδραση, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθηση και την ενέργεια για έναν καινούριο πνευματικό Μαραθώνα, που θα απαλλάξει τα δυναστευόμενα έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που είδε ποτέ ο κόσμος. Όταν μια τέτοια επανάσταση συντελεσθεί, η Νίκη θα στεφανώσει το μέτωπο και του τελευταίου, του πιο ταπεινού εργάτη.»
- Ποια στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η λέξη «Όχι» ειπώθηκε;
Η απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο από την επίσημη Ελλάδα: «… Απάντησα στον Ιταλό πρέσβη ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθαυτό και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό ως κήρυξη πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδας. Τώρα θα αποδείξουμε αν πράγματι είμαστε άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποία μας εξασφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλο το Έθνος ας ξεσηκωθεί σύσσωμο. Αγωνιστείτε για την πατρίδα, τιε γυναίκες, τα παιδιά σας και τις ιερές μας παραδόσεις. Τώρα ο αγώνας είναι για όλα αυτά».
Άρα η λέξη «Όχι» δεν ειπώθηκε έτσι ακριβώς. Ο Μεταξάς εκείνη τη στιγμή είχε εκφράσει το ελληνικό λαϊκό συναίσθημα, την άρνηση της υποταγής, και αυτή η άρνηση πέρασε στον τότε ελληνικό Τύπο με την λέξη «ΟΧΙ». Σημειώνεται πως αυτούσια η λέξη «ΟΧΙ» παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά ως τίτλος στο κύριο άρθρο της εφημερίδας Ελληνικό Μέλλον στις 30 Οκτωβρίου του 1940. Ακολούθως υιοθετήθηκε ως σύνθημα, και από άλλες εφημερίδες.
- Πόσο κράτησε η μάχη μέχρι την ήττα των Ιταλών;
Σε διάστημα 6 μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες. 16 ελληνικές μεραρχίες ακινητοποιούν στην Αλβανία 27 ιταλικές με εξοπλισμό πολύ ανώτερο από τον ελληνικό. Τόσο η ελληνική αεροπορία όσο και το ναυτικό εκτέλεσαν απαράμιλλα το καθήκον τους. Η αεροπορία, αδικημένη και ως προς το υλικό και ως προς την εκπαίδευση των στελεχών της έκανε από την πρώτη στιγμή έντονη την παρουσία της στον αγώνα. Το ναυτικό ανέλαβε τριπλή αποστολή: να προστατεύει τις μεταφορές μας, να προσβάλλει τις μεταφορές του εχθρού από την Ιταλία στην Αλβανία και να προστατεύει τις ακτές μας από εχθρικές επιθέσεις- αποβάσεις και βομβαρδισμούς.
- Πώς αντιμετώπισε ο Χίτλερ την ήττα των Ιταλών;
Αφού η φασιστική Ιταλία απέτυχε τελείως στην κατάληψη της Ελλάδας και οι Έλληνες με αντεπίθεση ανάγκασαν τους Ιταλούς να υποχωρήσουν βαθιά μέσα στην Αλβανία, ο Χίτλερ έστειλε στις 6 Απριλίου 1941 στρατιωτική βοήθεια στον σύμμαχό του Μουσολίνι. Εκτός αυτού, ήθελε με την κατάκτηση των Βαλκανίων να εξασφαλίσει το νότιο πλευρό του γερμανικού στρατού, για τη σχεδιασμένη εισβολή στην ΕΣΣΔ και, κυρίως, τα πετρέλαια της Ρουμανίας. Έτσι στις 6/4/1941, η Γερμανία, συντρίβοντας ταυτόχρονα τη γιουγκοσλαβική αντίσταση, χτυπά την Ελλάδα. Ο ελληνικός στρατός που υπερασπιζόταν τα μακεδονικά οχυρά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, περικυκλώνεται και αναγκάζεται να υποκύψει. Η κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκαταλείπουν τη χώρα, ενώ η στρατιωτική ηγεσία συνθηκολογεί. Η αντίσταση στην Κρήτη κρατά όμως ακόμη ως το Μάιο του 1941. Τα ιταλικά και τα βουλγαρικά στρατεύματα ακολουθούν τους Γερμανούς και αμέσως τίθεται σε εφαρμογή σχέδιο διαμελισμού της Ελλάδας. Τόσο οι Ιταλοί στα Επτάνησα όσο και οι Βούλγαροι στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη επιχειρούν να εφαρμόσουν πολιτική αφελληνισμού.
- Πώς ήταν η ζωή πριν και μετά την κήρυξη του πολέμου;
Πριν από τον πόλεμο στην Ελλάδα: Από την 4η Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς σε συμφωνία με το βασιλιά, καταργεί το Σύνταγμα και επιβάλλει δικτατορία. Από την πρώτη στιγμή προσπαθεί να οργανώσει ένα αστυνομικό κράτος. Επιβάλλει αυστηρή λογοκρισία στον Τύπο και βυθίζει τη χώρα σε έναν πρωτοφανή σκοταδισμό. Με τη δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης, με την κατάργηση των πολιτικών ελευθεριών, με τη συστηματική καταδίωξη όλων των διαφωνούντων ο Μεταξάς προσπαθεί να καταπνίξει κάθε αντιπολιτευτική κίνηση. Η μεγάλη αύξηση των τιμών εξουδετερώνει σε μεγάλο βαθμό την αύξηση μισθών, η ανεργία όχι μόνο δεν εξαλείφεται αλλά σε ορισμένους κλάδους παρουσίασε αύξηση. Οι αγρότες στη συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκονταν σε εξαθλίωση. Η φορολογία όξυνε την ανισότητα στην κατανομή του εθνικού εισοδήματος. Γενικά η 4η Αυγούστου καταδίκασε την Ελλάδα στην καθυστέρηση.
Μετά την έναρξη του πολέμου: Στις χώρες που έχουν υποταχτεί στη Γερμανία κάθε ίχνος ελευθερίας εξαφανίζεται. Όλοι οι εχθροί των φασιστικών και δικτατορικών καθεστώτων φυλακίζονται. Αλλά κυρίως η «Νέα Τάξη» εκδηλώνεται με μια τρομακτική καταδίωξη των Εβραίων, καθώς και σε άλλες αποκαλούμενες «κατώτερες φυλές», στις οποίες συγκαταλέγονται οι Τσιγγάνοι (Ρομά), οι Πολωνοί και οι Ρώσοι κ.α. Επίσης ο Χίτλερ τον Οκτώβριο του 1939 υπέγραψε ιδιόχειρα τη διαταγή για την πραγματοποίηση του «Προγράμματος Τ-4». Έτσι, έγινε δυνατή η δολοφονία, αποκαλούμενη κατ’ ευφημισμόν ευθανασία, σωματικά ή πνευματικά αναπήρων, των οποίων η ύπαρξη ήταν, κατά την ιδεολογία του Τρίτου Ράιχ, «ζωές ανάξιες να ζουν».
- Ποιοι ήταν οι ήρωες;
Οι χιλιάδες ήρωες που πολέμησαν τότε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στην αντίσταση της Κατοχής και στον αγώνα για την απελευθέρωση έχουν κατά κάποιο τρόπο αποσυρθεί στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές των ιστοριών που χάρισαν τη ζωή τους στο ιδανικό της πατρίδας, μένουν καταδικασμένοι στη λήθη αφού οι μνήμες από την εποχή εκείνη ανασύρουν κυρίως τα ονόματα του Ιωάννη Μεταξά, του Μανώλη Γλέζου και του Λάκη Σάντα που κατέβασαν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Χαράλαμπος Κατσιμήτρος
Το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου τον βρίσκει στρατηγό διοικητή της 8ης Μεραρχίας. Με λιγοστές δυνάμεις αντιμετώπιζε τον ιταλικό στρατό, παρόλο που η διαταγή από το αρχηγείο ήταν να εγκαταλείψει σιγά-σιγά τα εδάφη της Ηπείρου και να οπισθοχωρήσει μπροστά στις δυνάμεις του εχθρού. Λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα, ο Κατσιμήτρος στήνει τη γραμμή άμυνάς του, με κίνδυνο να περικυκλωθεί και να αποδεκατιστεί, δίνοντας όπλα σε βοηθητικούς, σε μάγειρες, σε όλους. Μ’ αυτόν τον τρόπο καταφέρνουν να κρατήσουν τους Ιταλούς μέχρι να φτάσουν τα τρένα με τους φαντάρους από την Αθήνα. Ο Κατσιμήτρος ονομάστηκε τότε σύγχρονος Λεωνίδας.
Μαρία Δημάδη
Στην διάρκεια του πολέμου, μυείται στο ΕΑΜ. Χάρη στη μόρφωση της και στην άριστη γνώση των Γερμανικών, προσλαμβάνεται ως διερμηνέας των Γερμανών στο φρουραρχείο του Αγρινίου. Εκεί παρακολουθεί τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, κρυφακούει συζητήσεις, ανοίγει βιβλία, διαβάζει απόρρητα έγγραφα και τα αποτυπώνει στο μυαλό της. Με το πρόσχημα της εργασίας παρακολουθεί τα πάντα, και μεταδίδει πληροφορίες για τις στρατιωτικές κινήσεις των Γερμανών. Όταν γίνεται αντιληπτή, μάλλον από κάποιον καταδότη, ανακρίνεται αλλά αρνείται τα πάντα, ωστόσο οδηγείται στο εκτελεστικό απόσπασμα, όπου εκτελείται από Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών σε ηλικία 37 ετών.
Μιλτιάδης Ιατρίδης
Ενώ ο ελληνοϊταλικός πόλεμος μαίνεται στα βουνά της Ηπείρου, πέντε ελληνικά υποβρύχια προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό στις θάλασσες της Μεσογείου. Ένα από αυτά ήταν το υποβρύχιο «Παπανικολής» με κυβερνήτη τον Μίλτο Ιατρίδη. Όταν στις 22 Απριλίου περιπολεί κοντά στις ακτές της Ιταλοκρατούμενης Αλβανίας, το πλήρωμα του συλλαμβάνει ένα ιταλικό ιστιοφόρο το οποίο μεταφέρει έγγραφα του ιταλικού ναυτικού. Σε αυτά αναγράφεται η πληροφορία πως αναμένεται μεγάλη νηοπομπή στο λιμάνι του Αυλώνα στην Αλβανία, με σκοπό τον ανεφοδιασμό των ιταλικών δυνάμεων. Δύο μέρες μετά, όταν εμφανίζονται στον ορίζοντα τα ιταλικά πλοία, ο «Παπανικολής» εκτοξεύει δύο τορπίλες διαλύοντάς τα. Σε αντίποινα οι Ιταλοί εκτοξεύουν 85 βόμβες βυθού με σκοπό να διαλύσουν το υποβρύχιο. Δεν το πετυχαίνει όμως καμία. Το υποβρύχιο και το πλήρωμά του βγαίνει αλώβητο από τον πόλεμο.
Ηρώ Κωνσταντοπούλου
Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου ήταν ακόμα μαθήτρια του οκτατάξιου Γυμνασίου, όταν εντάχθηκε το 1943, στην ΕΠΟΝ. Κάτω από την μπλε ποδιά της, έκρυβε από προκηρύξεις μέχρι όπλα. Συμμετείχε σε σαμποτάζ και άλλες αντιστασιακές δράσεις. Συμμετείχε μάλιστα λόγω των άριστων γερμανικών της σε μια από τις πιο δύσκολες επιχειρήσεις, στην ανατίναξη ενός γερμανικού τρένου γεμάτου πυρομαχικά και πολεμοφόδια. Μετά από αυτό συλλαμβάνεται για δεύτερη φορά. Για τέσσερα μερόνυχτα βασανιζόταν άγρια για να μαρτυρήσει τους συνεργάτες της. Όχι μόνο δεν μίλησε, αλλά προκαλούσε κι έβριζε τους βασανιστές της σε άπταιστα γερμανικά. Η Ηρώ, μαζί με άλλους 49, μεταφέρεται στις 5 Σεπτεμβρίου 1944 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκεί γαζώνεται από το εκτελεστικό απόσπασμα με τόσες σφαίρες όσα ήταν και τα χρόνια της, για παραδειγματισμό…
- Πώς βοήθησαν οι γυναίκες στον πόλεμο;
1) Ο Π. Παλαιολόγος, στην εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα, 16 Νοεμβρίου 1940 θα γράψει για τις Μητέρες του ’40: «… Την είδα να αποχαιρετά το στρατιώτη της και δεν την αναγνώρισα. Τι έγινε η τρομαγμένη γυναικούλα που δεν είχε άλλη έγνοια παρά το χάδι και τη λατρεία του παιδιού της; Αποφασιστική, ατάραχη, περήφανη του έδωσε με γενναιότητα το χέρι, τον φίλησε στο μέτωπο κι ενώ οι γείτονες, συγκινημένοι, θώπευαν το φαντάρο, αυτή δεν βρήκε τίποτε άλλο να του πει, παρά δυο ξερές λέξεις:
– Καλή νίκη.
Τις είπε με φωνή τραχιά, σαν να ήταν θυμωμένη. Ευχή μαζί και προσταγή. Έτσι αδάκρυτη, στάθηκε στο κατώφλι της, ώσπου ο φαντάρος χάθηκε στη γωνιά του δρόμου.
2) Στο Ημερολόγιο Πολέμου του Αργύρη Μπαλατσού διαβάζουμε για τις Γυναίκες που κουβαλούσαν πυρομαχικά στα απάτητα, χιονισμένα βουνά της Πίνδου. «7 Νοεμβρίου 1940. Σήμερα σκοτώθηκαν δύο παιδιά του 33ου Συντάγματος και αυτό μάνιασε περισσότερο τους στρατιώτες. Φώναζαν, εμπρός για τη Ρώμη. Ο θάνατος αυτός αντί να μας δειλιάσει, μας έδωσε περισσότερα φτερά για να κυνηγήσουμε τους Ιταλούς. Συνάντησα γυναίκες που κουβαλούσαν πυρομαχικά. Μία ήτο 88 ετών. Μία μου είπε κλείδωσε το μικρό σε μια καλύβα για να βοηθήσει το στρατό. Το βράδυ είδα μια γριούλα να κρατά δυο μικρά και η μητέρα τους ζύμωνε ψωμί για τον στρατό με το φως δυο κεριών που είχε μέσα σ’ ένα ποτήρι. Τα χιόνια, ο πάγος, το τρομερό κρύο, δεν φαίνονταν να τις τρόμαζε. Όλες γεμάτες χαρά ήθελαν να προσφέρουν στο στρατό ότι δεν μπορούσαν τα μεταγωγικά. Αλήθεια, γυναίκες θαύμα! Τι διαφορά με τις πόλεις!»
https://www.youtube.com/watch?v=lg3JOET1w7U (Γυναίκες Ηπειρώτισσες)
- Ποιοι ήταν οι τρόποι ψυχαγωγίας;
Η καθημερινότητα των περισσότερων Αθηναίων κάθε άλλο παρά ηρωϊκή φάνταζε εν μέσω μια εκτροχιασμένης εντελώς οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Μόνη παρηγοριά, η τέχνη και ειδικά το θέατρο. Παρά την αυστηρή λογοκρισία και την ανέχεια, το θέατρο γνώρισε κυριολεκτικά δόξα επί Κατοχής, ενώ στις παραστάσεις γινόταν το αδιαχώρητο.
Ονόματα όπως οι Κάρολος Κουν, Βασίλης Ρώτας, Μαρίκα Κοτοπούλη, αδελφές Καλουτά, Δημήτρης Ψαθάς, Αιμίλιος Βεάκης, Κώστας Μουσούρης «γράψανε ιστορία», ανεβάζοντας συγκαλυμμένες ακόμα κι αντιστασιακού περιεχομένου παραστάσεις, ειδικά επιθεωρήσεις.
Αρκετοί εξάλλου συμμετείχαν στην Αντίσταση και υπέστησαν κιόλας διώξεις, φυλακίσεις και βασανισμούς. Μεγάλης ιστορικής αξίας είναι βέβαια και οι κινηματογραφικές σκηνές από την κατεχόμενη Αθήνα που τράβηξε ο Άγγελος Παπαναστασίου. Στον λογοτεχνικό τομέα, πάλι, γράφονται μερικά αριστουργήματα όπως ο Αλέξης Ζορμπάς του Καζαντζάκη, η Αμοργός του Γκάτσου, ο Ήλιος ο Πρώτος του Ελύτη και ο Μπολιβάρ του Εγγονόπουλου. Κυκλοφορούν επίσης τα Ακριτικά του Σικελιανού και το Μεσ’ απ’ τα Τείχη του Σωτήρη Σκίπη με χαρακτικά του Σπύρου Βασιλείου.
Λογοτέχνες όπως ο Λουντέμης, η Μέλπω Αξιώτη και η Διδώ Σωτηρίου εργάζονταν στον παράνομο Τύπο, ενώ το λογοτεχνικό «πατάρι» στου Λουμίδη στη Σταδίου όπου μεταξύ άλλων σύχναζαν οι Ελύτης, Γκάτσος, Μόραλης, Χατζιδάκις και Τσαρούχης παρέμεινε ενεργό. Στον αντίποδα, μια άλλη Αθήνα – αυτή των κατακτητών και των συνεργατών τους – που διασκέδαζε σε ξενοδοχεία πολυτελείας, μπαρ και καμπαρέ, που παραθέριζε ξένοιαστα στην παραλιακή, που απολάμβανε ρομαντικούς περιπάτους στις περιαστικές εξοχές.
https://www.youtube.com/watch?v=0N7ZCDa7s5U&list=PLDn_vhJomqjRXufVVVwDMDfhTjLzAre5x&index=9 (από τη συλλογή Ήλιος ο πρώτος, Οδ. Ελύτη)
Πώς ήταν η εκπαίδευση κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου;
Ένας από του τομείς που δέχτηκε τεράστιο πλήγμα ήταν η εκπαίδευση. Όταν ξεκίνησε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος τον Οκτώβριο του 1940, η σχολική χρονιά διακόπηκε. Η λειτουργία των σχολείων τα χρόνια της κατοχής γινόταν με διακοπές ή ξεκινούσαν αργότερα ή σταμάτησε οριστικά, εξαιτίας της εμπόλεμης κατάστασης. Ενδεικτικά, είναι γνωστό ότι το 1940-1941 η σχολική χρονιά διήρκησε τρεις μήνες, ενώ το σχολικό έτος 1941-1942 περίπου 20-25 μέρες. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, πολλά σχολεία επιτάχθηκαν από τις δυνάμεις του Άξονα και χρησιμοποιήθηκαν για δικές τους εργασίες. Ειδικότερα, σύμφωνα με τεκμήρια του περιοδικού «Διδασκαλικό Βήμα», οι κατακτητές επιτάξανε 8.345 σχολικά κτίρια και από αυτά μόνο 719 έμειναν απείραχτα. Πολλά κάηκαν ή καταστράφηκαν από βομβαρδισμούς κι άλλα έμειναν χωρίς εξοπλισμό.
Σχετικά με τους εκπαιδευτικούς, πολλοί έχασαν τη ζωή τους στην Αλβανία, άλλοι φυλακίστηκαν και άλλοι εντάχθηκαν στην Αντίσταση. Επιπρόσθετα, οι εκπαιδευτικοί, όπως και όλοι οι πολίτες, ήρθαν αντιμέτωποι με την πείνα. Αρκετοί μετατέθηκαν μετά τον πρώτο χειμώνα, προς τις μεγάλες πόλεις για να λύσουν το επισιτιστικό τους πρόβλημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, τα σχολεία της επαρχίας να μην λειτουργούν εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού. Επιπλέον, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν τις αποφάσεις και τις εντολές της δωσίλογης κυβέρνησης.
Τα βιβλία που διδάσκονταν και τα μαθήματα ελέγχονταν από τις δυνάμεις κατοχής και υποβάλλονταν σε λογοκρισία, ώστε να είναι σύμφωνα με τις απόψεις τους. Μερικοί εκπαιδευτικοί προσπάθησαν μέσα από τα μαθήματα όσο μπορούσαν να κρατήσουν ζωντανή τη θέληση για απελευθέρωση.
Σχετικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση, η λειτουργία των πανεπιστημίων ήταν προβληματική και όχι συνεχής. Τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας ήταν το το Αριστοτέλειο, η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Πάντειος. Οι καθηγητές κρίνονταν για να εξεταστεί αν επηρέαζαν τους φοιτητές ως προς την Αντίσταση. Πολλοί από τους φοιτητές συμμετείχαν στην αντίσταση με ποικίλους τρόπους. Για παράδειγμα, διακινούσαν παράνομο υλικό, έπαιρναν μέρος σε αντιστασιακές ενέργειες και αρκετοί έγιναν αντάρτες. Γενικά η εκπαίδευση δέχτηκε μεγάλο πλήγμα αλλά προσπάθησε να λειτουργεί παρά τις δυσκολίες, όσο το επέτρεπαν οι καταστάσεις.
- Υπήρχαν οχήματα για τους πολίτες;
Τα καύσιμα σπάνιζαν και ήταν συνήθως νοθευμένα. Τα ανταλλακτικά και τα οχήματα επίσης εφόσον κιόλας τα πιο καλοσυντηρημένα χρησιμοποιούνταν από τους κατακτητές. Δικά τους ήταν και τα περισσότερα από τα λιγοστά ΙΧ. Ο ηλεκτρικός και το τραμ λειτουργούσαν αλλά με πολλές διακοπές και καθυστερήσεις, όπως όλα τα άλλα μέσα. Τα λεωφορεία ελάχιστα, τα αργόσυρτα «γκαζοζέν» καίγανε βασικά ξυλόπνευμα ή ξυλάνθρακα.
Υπήρχαν επίσης, κάποια ταξί που σε χρέωναν εννοείται πανάκριβα. Για τις μετακινήσεις τους οι Αθηναίοι υποχρεώνονταν είτε σε μακρές αναμονές στις στάσεις – όπου σαν έφτανε το όχημα κρεμόντουσαν σαν τσαμπιά – είτε σε πολύωρο, συχνά, περπάτημα.
- Ποιοι τρόποι ενημέρωσης υπήρχαν;
Οι περισσότερες αθηναϊκές προπολεμικές εφημερίδες (Αθηναϊκά Νέα, Ελεύθερο Βήμα, Ακρόπολις, Βραδυνή, Καθημερινή, Πρωινός Τύπος) συνέχισαν να κυκλοφορούν κανονικά, όντας βέβαια πλέον φερέφωνα των κατακτητών – υπόψη βέβαια ότι και επί Μεταξά ήταν «φιμωμένος» ο Τύπος.
Μόνο η εφημερίδα Ασύρματος έκλεισε με «άνωθεν εντολή», καθώς και το Έθνος, επειδή στις εγκαταστάσεις του πλέον εκδίδονταν δύο κατοχικές εφημερίδες για «εσωτερική χρήση» (στη γερμανική και την ιταλική γλώσσα αντίστοιχα).
Ιδρύθηκαν επίσης τρεις εταιρίες για τον κάθετο έλεγχο του ελληνικού Τύπου. Καθαρά προπαγανδιστικός ήταν πλέον και ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών. Στον αντίποδα, τον πόλεμο της ενημέρωσης εκπροσωπούσε με χίλια δυο ζόρια και κινδύνους ο παράνομος αντιστασιακός Τύπος (Ριζοσπάστης, Ελεύθερη Ελλάδα, Πρωτοπορία, το λογοτεχνικό περιοδικό Πρωτοπόροι κ.ά.) κι από κοντά τρικ, προκηρύξεις, αφίσες, συνθήματα σε τοίχους κ.ά, το δε παράνομο τυπογραφείο του ΕΑΜ επιβίωσε μέχρι τη γερμανική αποχώρηση.
Το Ελληνικόν Αίμα και η Ελεύθερη Σκέψη ήταν δύο ακόμα αξιόλογες παράνομες εκδόσεις από τις δεκάδες που κυκλοφόρησαν. Σπουδαία και πολύ ριψοκίνδυνη δουλειά κάνανε φωτογράφοι και φωτορεπόρτερ της εποχής, πολλοί εκ των οποίων προωθούσαν λογοκριμένες ή «απαγορευμένες» φωτογραφίες σε συμμαχικά μέσα όπως το AssociatedPress.
- Πώς ήταν η οικονομική κατάσταση;
Τα στρατεύματα κατοχής από την πρώτη στιγμή κατάσχουν και λεηλατούν προϊόντα και αγαθά για τις δικές τους ανάγκες. Η ραγδαία αύξηση των τιμών και ο υπερπληθωρισμός οφείλονταν τόσο στις ελλείψεις των βασικών ειδών όσο και στην αύξηση κυκλοφορίας του χρήματος που οδήγησε σε απανωτές υποτιμήσεις.
Ο συνδυασμός προκλητικής κυνικότητας και αρπακτικότητας των κατακτητών, που ιδιοποιούνταν την όποια παραγωγή είχε απομείνει, της διάλυσης του κρατικού, οικονομικού και κοινωνικού ιστού, μαζί και ο βρετανικός ναυτικός αποκλεισμός συντέλεσαν να ζήσει η Αθήνα τον χειμώνα του ’41-’42 έναν από τους χειρότερους λιμούς σε ευρωπαϊκό έδαφος, ακόμα και για τα δεδομένα του Β’ Παγκοσμίου.
Νεκροί ανάμεσα σε σκουπίδια και λύματα κείτονταν στους κεντρικούς δρόμους, κάποιους από τους οποίους η αστυνομία έκλεινε περιστασιακά διότι «ήτο τρομερόν το θέαμα…». Αρκετά μάλιστα πτώματα σαπίζανε άταφα γιατί σε νεκροτομεία και νεκροταφεία επικρατούσε αδιαχώρητο, πολλοί δε οικείοι αδυνατούσαν να χρεωθούν μια κανονική κηδεία.
Η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε 89 φορές μεταξύ 1941-2, ενώ με τρεις τενεκέδες λάδι αγόραζες μονοκατοικία. Τον Δεκέμβριο του ’41 υπήρχαν 400 νεκροί την ημέρα. Τα συσσίτια και τα τρόφιμα που μοίραζαν ο Ερυθρός Σταυρός, η Εκκλησία, υπηρεσίες, επιτροπές, ενώσεις και οργανισμοί ωσότου λυθεί κάπως το επισιτιστικό, δεν επαρκούσαν.
Το σωματείο των ζαχαροπλαστών εξέδιδε τον Φλεβάρη «επείγουσα ειδοποίηση» στα μέλη του για ευνόητους λόγους να μην εκθέτουν σε βιτρίνες τα προϊόντα τους αλλά μόνο εντός, Όχι άδικα: Οι γευστικές «προκλήσεις» έπρεπε να αποφεύγονται καθώς ήδη συνέβαιναν οργανωμένες ή αυθόρμητες λεηλασίες μαγαζιών και αποθηκών, ειδικά όσων υποψιάζονταν ότι έκρυβαν τρόφιμα.
Μετά το ’42 και την αποκατάσταση μιας στοιχειώδους «ευρυθμίας» , πολλοί πιάσανε δουλειά στα δημόσια έργα που κάνανε οι Γερμανοϊταλοί είτε στα εν λειτουργία εργοστάσια που επίσης δούλευαν γι΄αυτούς κι όπου εξασφάλιζαν τουλάχιστον ένα αξιοπρεπές συσσίτιο. Λειτουργούσε επίσης έστω υποτυπωδώς ο δημόσιος τομέας.
Οι αμοιβές βέβαια εγγένει πολύ χαμηλές και αδύνατο να συναγωνιστούν τον πληθωρισμό παρά τις διαρκείς αυξήσεις – το ’42 με έναν μέσο μηνιαίο μισθό αγόραζες τρεις οκάδες λάδι ή έξι οκάδες ψωμί, ενώ τέλος του ’44 το κόστος ζωής ήταν «ιλιγγιωδώς» (πάνω από χίλιες φορές) υψηλότερο του προπολεμικού. Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού συντηρούνταν, εννοείται, αποκλειστικά ή εν μέρει από την παραοικονομία.
- Πόσο μειώθηκε ο πληθυσμός της Ελλάδας;
Σε 40.000-100.000 υπολογίζονται τα θύματα του μεγάλου λιμού σε Αθήνα-Πειραιά – φτάνει στις 300.000 για τα μεγάλα αστικά κέντρα καθώς δεν υπάρχει ακριβής εκτίμηση εφόσον πολλοί νεκροί δεν δηλώνονταν προκειμένου οι εναπομείναντες συγγενείς να χρησιμοποιούν τα δελτία τροφίμων τους ή εγκαταλείπονταν. Σύμφωνα με στοιχεία της «Εθνικής Αλληλεγγύης» που έπαιζε το ρόλο του Ερυθρού Σταυρού κατά τη διάρκεια του Αγώνα, ο απολογισμός των θυμάτων είναι τρομακτικός. 49.188 Έλληνες εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βούλγαρους.
- Γιατί κάνουμε παρελάσεις;
Η παρέλαση είναι μια τελετή, κατά την οποία οι ένοπλες δυνάμεις, μαθητές και διάφοροι σύλλογοι προς τιμή μιας επετείου ή κάποιου άλλου σημαντικού γεγονότος, παρελαύνουν ομοιόμορφα και με όμοιο βηματισμό σε σχηματισμό. Την σημερινή εποχή οι παρελάσεις διεξάγονται κυρίως από δυο λόγους. Εκτός από την επίδειξη ισχύος, η παρέλαση μπορεί να γίνεται για λόγους παράδοσης σε γιορταστικές επετείους προς ανάμνηση ενός αξιομνημόνευτου γεγονότος. Σ’ αυτήν την περίπτωση δεν έχουμε κάποια κύρια πολιτική ή στρατιωτική επίδειξη, απλά γίνεται μια αναφορά στα γεγονότα του παρελθόντος που γιορτάζονται εκείνη τη μέρα. Η πρώτη αναφορά για μαθητική παρέλαση για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου γίνεται το 1899.
- Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη του πολέμου και όχι την απελευθέρωση στις 12 Οκτωβρίου 1944;
Σύμφωνα με την ιστορικό Τασούλα Βερβενιώτη «Είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο που δεν γιορτάζει την απελευθέρωσή της». Διότι τον Οκτώβρη ακολουθεί σύντομα ο Δεκέμβρης. Ένας εμφύλιος. Οι σύμμαχοι, που στις 12 του Οκτώβρη καλωσορίζονταν με πανό, το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου συγκρούστηκαν με τον λαό και το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) στη μάχη της Αθήνας, η οποία κράτησε 33 ημέρες και έληξε με τη συμφωνία της Βάρκιζας τον Φλεβάρη του ‘45, ως μία προσπάθεια για να αποφευχθεί ο εμφύλιος. Αλλά δεν αποφεύχθηκε. Δέκα χρόνια η χώρα ήταν σε συνεχείς πολέμους και εμφυλίους. Ποια κοινωνία μπορεί να αντέξει τέτοιο βάρος; Το ενωτικό κλίμα των πρώτων ημερών, άλλωστε, σκίαζε αυτή η διάσταση των αντιστασιακών οργανώσεων. Ήδη στη διάρκεια της Κατοχής, στα βουνά της Ηπείρου αλλά και στις γειτονιές της Αθήνας όλο το ’44 ήταν καθημερινές οι συγκρούσεις όχι μόνο μεταξύ αντιστασιακών οργανώσεων και Ταγμάτων Ασφαλείας αλλά και ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις. Σε αντίθεση με την κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά την απελευθέρωση, η 28η Οκτωβρίου συμβόλιζε την πλήρη σύμπνοια και ενότητα. Επομένως, δεν πρέπει να εκπλήσσει η ανακήρυξή της σ’ εθνική επέτειο…
- Πώς φτάσαμε στο τέλος του πολέμου;
Το έτος 1945 σημειώνει την οριστική κατάρρευση της απόπειρας του Χίτλερ να κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Μετά την αυτοκτονία του ο ναύαρχος Νταίνιτς ζητάει από τους συμμάχους συνθηκολόγηση και αυτοί απαντούν με έναν ουσιαστικό όρο: παράδοση άνευ όρων.
Στις 6 Αυγούστου οι Αμερικανοί ρίχνουν την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα προκειμένου να αναγκάσουν τους Ιάπωνες να παραδοθούν. Σε μερικά δευτερόλεπτα το κέντρο της πόλης σωριάζεται σε ερείπια και 200,000 άνθρωποι βρίσκουν τον θάνατο. Η παρακάτω μαρτυρία του Μισιχίκο Χασίγια από το «Ημερολόγιο της Χιροσίμα» δίνει μια εικόνα της κατάστασης:
«… Ξαφνικά µια εκτυφλωτική λάµψη µ’ έκανε να τιναχτώ, το σπίτι µπροστά µας άρχισε να τρέµει και, σε µερικά λεπτά, σωριαζόταν σε ερείπια µέσα σ’ ένα σύννεφο από σκόνη. Γύρω µας κι άλλα κτίρια κατέρρεαν σαν τραπουλόχαρτα. Φλόγες ξεπήδησαν από τα χαλάσµατα κι άρχισαν να φουντώνουν µε τη βοήθεια ενός ανέµου που γινόταν όλο και σφοδρότερος…. Είδα να παρελαύνουν από µπροστά µου ανθρώπινες σκιές, που έµοιαζαν µε λιτανεία φαντασµάτων. Μερικές απ’ αυτές φαίνονταν να υποφέρουν από πόνους φρικτούς και βάδιζαν µε τα χέρια τεντωµένα. Αυτές οι µορφές µού προξένησαν ιδιαίτερη περιέργεια. Τέλος κατάλαβα ότι ήταν άνθρωποι φρικιαστικά καµένοι που ήθελαν να αποφύγουν την οδυνηρή επαφή των χεριών τους µε τα πληγωµένα πλευρά τους…. Οι σιωπηλοί δρόµοι ήταν γεµάτοι από πτώµατα. Η Χιροσίµα δεν ήταν πια µια πόλη, αλλά µια φλογισµένη έρηµος.»
Ακολουθεί η ρίψη μιας δεύτερης ατομικής βόμβας στο λιμάνι του Ναγκασάκι στις 9 Αυγούστου. Μπροστά στον κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής της χώρας η Ιαπωνία παραδίδεται την επόμενη μέρα.
Χάρη και στην παράλληλη έντονη διπλωματική δραστηριότητα ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος τελειώνει. Στοίχισε στην ανθρωπότητα 60.000.000 νεκρούς και την καταστροφή ολόκληρων περιοχών. Η αγριότητά του συγκλόνισε τον κόσμο και στα 1946 ένα διεθνές στρατιωτικό δικαστήριο που συνεδρίασε στη Νυρεμβέργη καταδίκασε σε θάνατο τους κύριους Γερμανούς αξιωματούχους που κρίθηκαν ένοχοι «εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας». Έτσι, ένας νέος όρος εισάγεται στη διεθνή νομολογία, ο όρος του εγκληματία πολέμου.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Όταν τελείωσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η ανθρωπότητα συγκλονισμένη από το κόστος του και τις απώλειες που βίωσε έσπευσε να διασφαλίσει την ειρήνη με διακρατικές και παγκόσμιες συμφωνίες και συμμαχίες. Ωστόσο, η πρόσφατη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο συνεχιζόμενος για 8 μήνες πόλεμος αποδεικνύει πόσο εύθραυστες και επισφαλείς είναι οι συμφωνίες αυτές. Τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις των ισχυρών έρχονται και ταράζουν την καθημερινότητα και την ησυχία των πολιτών που πέφτουν για ύπνο ξένοιαστοι και ξυπνάνε βίαια από τους ήχους των σειρήνων, από τις εκρήξεις στα σπίτια δίπλα τους, από τα χαλάσματα που πέφτουν πάνω στα κρεβάτια τους και αναγκάζονται να πάρουν τον δρόμο της αντίστασης και της προσφυγιάς. Μοναδικό αντίβαρο στην βαναυσότητα του πολέμου η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, η ευαισθητοποίησή τους, ο εθελοντισμός, η ενσυναίσθηση, η πίστη, τέλος, στον ίδιο τον άνθρωπο και την αξία του.
Υπεύθυνες γιορτής: Καράμαλη Σεραφεία και Τσιλίκα Μαρία, καθηγήτριες φιλόλογοι
Βιβλιογραφία
-Β. Σκουλάτου- Ν. Δημακοπούλου- Σ. Κόνδη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, ΟΕΔΒ, τεύχος Β΄
Δικτυογραφία
-Θοδωρής Αντωνόπουλος, Η Αθήνα στα χρόνια της κατοχής: Μια τετραετία πρωτοφανών κακουχιών αλλά και αγωνιστικής έξαρσης, 28.10.2018∙ ανακτήθηκε από https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/i-athina-sta-hronia-tis-katohis-mia-tetraetia-protofanon-kakoyhion-alla-kai
-Κρυσταλία Πατούλη, Γιατί η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που δεν γιορτάζει την απελευθέρωσή της από τους Ναζί, 12 Οκτ. 2022∙ ανακτήθηκε από https://tvxs.gr/news/ellada/12101944-i-istorikos-t-berbenioti-gia-tin-apeleytherosi-kai-ton-emfylio
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1
Επέτειος 28ης Οκτωβρίου 1940
Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών για την αντιμετώπιση του covid-19, στις εορταστικές εκδηλώσεις για την επέτειο της28ης Οκτωβρίου το σχολείο εκπροσωπήθηκε από την σημαιοφόρο και τους παραστάτες.
