Στην Ελληνική μυθολογία, η τρέλα προσωποποιείται με την θεά Άτη.
Είναι η Θεά του ξεμυαλίσματος, του πάθους και της τρελής παρόρμησης.
Ωθεί τους ανθρώπους να κάνουν ηλίθια πράγματα ανάλογα με το κίνητρο της στιγμής.
Όπως και πολλοί μυθολογικοί χαρακτήρες, η ιστορία και καταγωγή της Άτης αλλάζει ανάλογα με τις ανάγκες της ιστορίας. Στις περισσότερες ιστορίες, πρόκειται για μια αρνητική μορφή που θολώνει την απόφαση των ηρώων, αλλά σε άλλες, που σκοπό έχει να τιμωρήσει τους κακούς για παραπτώματα τους.
Σύμφωνα με την Ιλιάδα, ήταν κόρη του Διός και τον παρέσυρε να ορκιστεί τρομερό όρκο, που τον ανάγκασε κατόπιν να επιβάλει στον γιο του τον Ηρακλή να μπει στη δούλεψη του Ευρυσθέα, εκτελώντας τους φοβερούς άθλους που εκείνος του ζητούσε. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτή ήταν και η αρχή των κακών για τους ανθρώπους. Όταν ο Ζευς κατάλαβε το πάθημά του, άρπαξε την Άτη από τα μαλλιά και την έδιωξε από τον Όλυμπο.
Έτσι αυτή ήρθε στη γη, προκαλώντας στους ανθρώπους χάος και αταξία. Προκαλεί εμμονικές ψευδαισθήσεις και προσπαθεί να παρασύρει τους ανθρώπους όσο γίνεται πιο μακρυά από την αδελφή της, την θεά Αλήθεια, προστάτιδα της έννοιας και της λογικής. Και οι δυο κόρες του Δία από άγνωστη όμως μητέρα.
Κατά άλλες εκδοχές της ιστορίας της, η Άτη είναι η κόρη του Δία και της Έριδας, θεά της διχόνοιας. Η βιολογική σχέση μεταξύ των δύο χρησιμεύει για να τονίσει την εννοιολογική σχέση μεταξύ διχόνοιας και τρέλας. Η Άτη αντιπροσωπεύει όχι μόνο τις ενέργειες που συνιστούν τρέλα, αλλά την παραληρηματική λογική που οδηγεί σε τέτοια τρέλα.
Ποιητές όπως ο Όμηρος αναφέρεται συχνά στην Άτη κατηγορώντας την για λάθη στην κρίση. Και είναι οι Λιτές, -οι προσωποποιήσεις των δεήσεων, των μετανοούντων και των ικετευόντων, όπως τις παρουσιάζει τουλάχιστον ο Όμηρος- που τρέχουν αργότερα για να θεραπεύσουν ό,τι έστελνε η Άτη.
Η ἄτη και η Ἄτη
«Η Συκοφαντία του Απελλή», πίνακας του Σάντρο Μποτιτσέλι, Αριστερά φαίνεται η Αλήθεια γυμνή.
Η ἄτη θεωρείται εκείνη η ψυχολογική κατάσταση, που αναφέρεται στο ξαφνικό θόλωμα του νου, σ᾽ ένα είδος πνευματικής τύφλωσης ή σύγχυσης, που σπρώχνει τους θνητούς σε λανθασμένες κρίσεις και πράξεις με καταστροφικές συνέπειες. Γι᾽ αυτό και η σχετική λέξη σημαίνει γενικότερα την αφροσύνη, την πλάνη και τη συμφορά. Ως προσωποποιημένη δύναμη η Ἄτη θεωρείται ότι αυτή η κόρη του Δία, είναι σταλμένη από τον πανίσχυρο θεό στους θνητούς, για να τους παρακινήσει στην αναζήτηση της Αλήθειας.
Να προσπαθήσουν να ξεφύγουν από την ακαταμάχητη δύναμη και ταχύτητά της Άτης, για να βρουν τη μετρημένη, πάντα χωρίς στολίδια και πλούσια ενδύματα, Αλήθεια.
Οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν την Αλήθεια Veritas και για τη μοναδική λιτότητα της έναντι όλων των άλλων θεοτήτων, ο Οράτιος την αποκαλούσε “nuda” Veritas, δηλαδή “γυμνή αλήθεια“…
Μήπως μας κατατρέχει, τελικά και ως τις μέρες μας…;
