Δεν υπάρχει πιο χαρούμενη επέτειος για μία πόλη από την επέτειο της ανεξαρτησίας της, από την ημέρα όπου έχει ορίσει για να γιορτάζει την ελευθερία της και την απαλλαγή από την τυραννική εξουσία.
Μια τέτοια επέτειος, μνήμη ιερή και χρέος επιτακτικό, είναι κι αυτή η σημερινή, που τιμούμε τους ήρωες που πολέμησαν και θυσιάστηκαν για την κατάκτηση του ιδανικού της ελευθερίας.
Κι αυτοί οι ήρωες δεν είναι άλλοι από τη γενιά, που, σαν σήμερα, 109 χρόνια πριν, ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα να διεκδικήσει την ελευθερία της.
Η 11η Οκτωβρίου 1912 είναι μια μεγάλη μέρα, μια ξεχωριστή μέρα για την πόλη της Κοζάνης. Είναι η μέρα που εκπληρώθηκε το όνειρο γενεών και γενεών υπόδουλων, που ζούσαν και πέθαιναν με το όραμα της ελευθερίας.
Το φθινόπωρο εκείνο ήταν διαφορετικό από τα προηγούμενα. Δεν επρόκειτο να προετοιμάσει τους υπόδουλους για έναν ακόμα χειμώνα σκλαβιάς, αλλά να τους φέρει την πολυπόθητη Λευτεριά.
Η Ελλάδα βρίσκεται στο πόδι. Μετά την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία ήρθε και η σειρά του υπόλοιπου υπόδουλου Ελληνισμού. Ο σπινθήρας που σιγόκαιγε στα υπόδουλα μέρη, Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Νησιά, πάνω από τέσσερις αιώνες, γίνεται πυρκαγιά και παίρνει διαστάσεις πανεθνικής εξέγερσης.
Ο ελληνικός στρατός, µε ορμητήριο την ελεύθερη τότε Λάρισα, στις 5 Οκτωβρίου του 1912, προσβάλλει τα τουρκικά συνοριακά φυλάκια, τα οποία παραδίνονται το ένα μετά το άλλο, χωρίς να ριχτεί ούτε µία τουφεκιά και προελαύνει ακάθεκτος.
Η είσοδός του στην Μακεδονία εξαρτιόταν από τα στενά του Σαρανταπόρου, µία φυσική δίοδο, ανάμεσα στα βουνά Καµβούνια και Πιέρια, πραγματικό οχυρό, που γινόταν ακόμα πιο απόρθητο από τα οχυρωματικά έργα που είχε κατασκευάσει εκεί για λογαριασμό των Τούρκων ο Γερμανός τεχνικός Γκόλτς, ο οποίος καυχόμενος για την τελειότητα της δουλειάς του έλεγε ότι: «αν οι Έλληνες επιχειρήσουν να διαβούν τα στενά, τα στενά αυτά θα γίνουν ο τάφος τους».
Οι ισχυρισμοί του, όμως, αποδείχτηκαν καυχησιολογίες, λίγες μέρες αργότερα. Το κατασκεύασμά του, μπροστά στην ελληνική ορμή, κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Οι 1η, 2η και 3η ελληνικές μεραρχίες, αφού κατέλαβαν ύστερα από σύντομη μάχη την Ελασσόνα μπήκαν στην κύρια φάση των πολεμικών τους επιχειρήσεων, δηλαδή την κατάληψη των στενών του Σαρανταπόρου.
Το ημερολόγιο έδειχνε 8 Οκτωβρίου 1912. Η μάχη άρχισε µε αμείωτη ένταση και δεν τέλειωσε, παρά αργά το άλλο βράδυ και αυτό γιατί ήταν αδύνατη η συνέχισή της, εξαιτίας της ακατάπαυστης καταρρακτώδους βροχής που είχε ξεσπάσει. Τα ελληνικά στρατεύματα, παρά τη βροχή, δε σταμάτησαν την προέλασή τους. Αψηφώντας το καταιγιστικό πυρ των τούρκικων πυροβόλων, κινήθηκαν αστραπιαία. Η κατάληψη του Σαρανταπόρου, ήταν πια ζήτημα λίγων ωρών.
Οι Τούρκοι, µε αρχιστράτηγο τον Χασάν Ταχσίν Πασά, φοβούμενοι μήπως κυκλωθούν από τα ελληνικά ένοπλα τμήματα κι αποκοπούν, άρχισαν να υποχωρούν άτακτα, παραδίνοντας, χωρίς αντίσταση, τις θέσεις τους στους Έλληνες.
Προσπάθησαν ν’ αμυνθούν στα Σέρβια και σαν είδαν ότι κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο, σφράγισαν την άτακτη υποχώρησή τους µε βαρβαρότητες, αποκεφαλίζοντας 117 άντρες, ανάμεσα στους οποίους ήταν πολλοί κληρικοί και δάσκαλοι. Έπειτα, πέρασαν τον Αλιάκμονα και σχημάτισαν καινούριες αμυντικές γραμμές ανάμεσα στα χωριά Πετρανά και Βαθυλάκκος. Η είδηση αυτής της υποχώρησης του τουρκικού στρατού, κατατρόμαξε τους Τούρκους υπαλλήλους που υπηρετούσαν στην Κοζάνη, οι οποίοι άρχισαν να κλείνουν, βιαστικά, τα γραφεία τους και να εξαφανίζονται. Όλη δε τη μέρα της 10ης Οκτωβρίου 1912, Τούρκοι από τα Σέρβια και τα άλλα μέρη, περνούσαν από την Κοζάνη, µε προορισμό την Πτολεμαΐδα και την Βέροια.
Ξημέρωσε η 11η Οκτωβρίου 1912. Στο πολεμικό συμβούλιο του τουρκικού επιτελείου στην Κοζάνη ο Οµέρ Μπέης υποστήριξε το βομβαρδισμό της πόλης. Ευτυχώς όμως για την πόλη, την τελευταία στιγμή, ματαιώθηκαν τα σχέδιά του, γιατί ο Ταχσίν πασάς και ο Αλβανός Μουτίρ Μπέης έκριναν ότι το καλύτερο που είχαν να κάνουν ήταν να υποχωρήσουν προς τη Βέροια.
Η Κοζάνη, από τις 5 ως τις 11 Οκτωβρίου, έζησε µια βδομάδα εθνικής αγωνίας και αγρύπνιας. Οι Κοζανίτες αγωνιούσαν και συγχρόνως προσεύχονταν και εύχονταν για τη νίκη του στρατού µας, που θα τους χάριζε την πολυπόθητη λευτεριά και θα τους ένωνε µε τη μητέρα Ελλάδα.
Οι πρώτες ελληνικές Σημαίες, φυλαγμένες χρόνια στα υπόγεια και τα μπαούλα ξεδιπλώνονται και προβάλλουν στα μπαλκόνια και τις στέγες των σπιτιών ανεμίζοντας στον ελεύθερο αέρα. Το μήνυμα της λευτεριάς, που αιώνες περίμεναν οι Κοζανίτες, ήρθε από το Σαραντάπορο χαρμόσυνο: «Έρχεται ο στρατός µας». Πράγματι, ο ελληνικός στρατός πλησίαζε στην πόλη μας. Ήταν οι ανιχνευτικοί ουλαµοί της ταξιαρχίας ιππικού του Συνταγματάρχη Σούτσου. Η ώρα ήταν πέντε παρά είκοσι το απόγευμα, όταν στην κεντρική πλατεία της πόλης έφερνε το μεγάλο μήνυμα της νίκης και της λευτεριάς ο ιππέας Μακρής. Λίγο αργότερα μπήκε και το υπόλοιπο στράτευμα.
Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν χαρμόσυνα και το ευχάριστο νέο από στόμα σε στόμα διαδόθηκε αστραπιαία. Ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους. Καμιά περιγραφή, όσο ζωντανή κι αν είναι, δεν μπορεί ν’ αποδώσει την πραγματικότητα. Αυτές τις στιγμές πρέπει να τις ζήσει κανένας, για να μπορεί να νιώσει τις μεγάλες τους διαστάσεις. Επιτέλους, ύστερα από πέντε αιώνες σκλαβιάς η Κοζάνη ήταν ελεύθερη.
Η απελευθέρωση της Κοζάνης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην τύχη όλης της Δυτικής Μακεδονίας, γιατί ακριβώς από τη στιγμή που απελευθερώθηκε η Κοζάνη, οι Τούρκοι άρχισαν να παραδίνουν, τη µια μετά την άλλη, όλες τις άλλες πόλεις: Πτολεμαΐδα, Αμύνταιο, Φλώρινα, και αργότερα Γιαννιτσά και Θεσσαλονίκη.
Γι’ αυτό το λόγο εμείς σήμερα πανηγυρίζουμε τιμώντας την 11η Οκτωβρίου, την ημέρα που γράφτηκε μία ακόμη χρυσή σελίδα της ένδοξης ιστορίας του Ελληνισμού. Γιορτάζουμε, ελπίζοντας αυτή η επέτειος να αποτελέσει την αιτία και το ερέθισμα που θα κάνει όλους μας να ορθώσουμε το ανάστημά μας για ακόμη μία φορά και μαζί μ’ αυτό τη χώρα και τη ζωή μας.
Για το 3ο Γυμνάσιο Κοζάνης
Μαρία Σακοράφα
Θερμά συγχαρητήρια κυρία Σακοράφα. Μας μεταφέρατε στο 1912 και στις σπουδαίες ημέρες που έζησε η Κοζάνη.
Θερμά συγχαρητήρια στο 3ο Γυμνάσιο για το αφιέρωμα στην απελευθέρωση. Διδαξατε ιστορία στα παιδιά μας και σε μας.