Μαθαίνουμε για τις πλημμύρες

Μαθαίνουμε για τις πλημμύρες από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας το Πυροσβεστικό Σώμα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Εισαγωγή
   1. Τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης
2. Τι είναι οι πλημμύρες
   1. Πλημμύρα
   2. Οι πλημμύρες ως φυσική καταστροφή
   3. Παράγοντες, που επιδρούν στην πρόκληση πλημμυρών
   4. Τύποι πλημμυρών: (α) με βάση την ταχύτητα εκδήλωσης της πλημμύρας
   5. Τύποι πλημμυρών: (β) με βάση τον αρχικό υποδοχέα του νερού
   6. Ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβάσεις
   7. Οι επιπτώσεις των πλημμυρών
3. Οδηγία για τις πλημμύρες
   1. Γιατί οι πλημμύρες έχουν σημασία
   2. Η σημασία της κλιματικής αλλαγής
   3. Πώς αντιδρά η ΕΕ;
      1. Ποιες είναι οι λύσεις πρόληψης, προστασίας και ετοιμότητας έναντι των πλημμυρών που υπάρχουν;
      2. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών
      3. Διαθέσιμα κονδύλια στην ΕΕ
4. Οδηγίες προστασίας και πρόληψης
   1. Προετοιμαστείτε
   2. Κατά τη διάρκεια της πλημμύρας
   3. Μετά την πλημμύρα
   4. Τι να κάνετε κατά την αποκατάσταση των ζημιών
5. «Δάρδανος» Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης Συνεπειών από Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων
6. Ενημερωτικό υλικό (Τηλεοπτικά σποτ, Αφίσες, Οδηγίες – Εγκύκλιοι)
7. Γλωσσάριο
8. Πηγές – Χρήσιμες Ιστοσελίδες

Εισαγωγή

Οι πλημμύρες αποτελούν τη δεύτερη πιό συχνή φυσική καταστροφή, μετά τις δασικές πυρκαγιές.

Πλημμύρα συμβαίνει λόγω ραγδαίων βροχοπτώσεων και ισχυρών καταιγίδων, από το ανέβασμα της στάθμης των ποταμών ή από το λιώσιμο χιονιού. Συμβαίνει επίσης από υποχώρηση φραγμάτων και στην περίπτωση αυτή οι συνέπειες είναι πολύ μεγάλες.

Η πλημμύρα από φυσικά αίτια είτε παρουσιάζει βραδεία εξέλιξη είτε ανήκει στην κατηγορία της ξαφνικής πλημμύρας, που είναι και το πιο συνηθισμένο φαινόμενο στην Ελλάδα. Στον Ελληνικό χώρο οι πλημμύρες οφείλονται σε καταρρακτώδεις βροχές, που συνοδεύουν τη διέλευση υφέσεων.

Η ξαφνική πλημμύρα είναι το αποτέλεσμα ατμοσφαιρικών διαταραχών, που συνοδεύονται από ραγδαίες βροχοπτώσεις, με μεγάλα ποσά βροχής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι ξαφνικές πλημμύρες προκαλούνται από καταιγίδες που κινούνται αργά ή κινούνται πάνω από την ίδια περιοχή. Στη ζώνη των τροπικών προκαλούνται επίσης από τυφώνες ή τροπικούς κυκλώνες. Πολλοί παράγοντες συνηγορούν σε μία ξαφνική πλημμύρα, όπως: η ένταση της βροχής και η διάρκεια της, η τοπογραφία, οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των δασών καθώς και η αστικοποίηση.

Οι ξαφνικές πλημμύρες εμφανίζονται σε μικρό χρονικό διάστημα λίγων ωρών ή λιγότερο και έχουν σαν αποτέλεσμα ταχεία ύψωση νερού, το οποίο στο πέρασμα του μπορεί να προκαλέσει μεγάλες καταστροφές σε κατασκευές, όπως κτίρια, γέφυρες κλπ, να παρασύρει αυτοκίνητα, να ξεριζώσει δέντρα κ.α. Οι πλημμύρες, που έχουν σαν αίτιο τις βροχοπτώσεις, μπορεί να προκαλέσουν καταστροφικές κατολισθήσεις εδαφών (λασποροές-mud slides). Τα περισσότερα θύματα εξαιτίας πλημμυρών προέρχονται από τις ξαφνικές πλημμύρες.

Τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης

Τι είναι οι πλημμύρες

Πλημμύρες – Εννοιολογικός χάρτης 1

Έχουν	Αίτια	Φυσικά Ανθρωπογενή
Προκαλούν	Συνέπειες	Περιβάλλον Άνθρωπο
Αντιμετωπίζονται	Με μέτρα	Συλλογικά Ατομικά

Πλημμύρα

Ως πλημμύρα ορίζεται η συσσώρευση νερού σε περιοχές που υπό κανονικές συνθήκες δεν είναι βυθισμένες.

Πλημμύρα συμβαίνει, όταν η χωρητικότητα του συστήματος αποστράγγισης δεν μπορεί να διοχετεύσει τον όγκο νερού, που παράγεται λόγω ραγδαίων βροχοπτώσεων και ισχυρών καταιγίδων, από το ανέβασμα της στάθμης των ποταμών ή από το λιώσιμο χιονιού ή ακόμα και από υποχώρηση φραγμάτων.

Οι πλημμύρες ως φυσική καταστροφή

• Οι πλημμύρες είναι φυσικά φαινόμενα, ταξινομούνται στις υδρολογικές φυσικές καταστροφές και μπορούν να προκαλέσουν θανάτους, μετακινήσεις πληθυσμών και ζημιές στο περιβάλλον, να θέσουν σοβαρά σε κίνδυνο την οικονομική ανάπτυξη και να υπονομεύσουν τις οικονομικές δραστηριότητες (Οδηγία 2007/60/ΕΚ).
• Οι πλημμύρες είναι το πιο συχνό είδος φυσικών καταστροφών που σχετίζονται με τον καιρό, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν μεταξύ άλλων η εκτεταμένη καταστροφή δασικής βλάστησης, οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και η έλλειψη τεχνικών έργων για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
• Ως φυσικό φαινόμενο οι πλημμύρες είναι δυναμικό, βίαιο και εξαιρετικά επικίνδυνο, εμφανίζεται σε γενικές γραμμές απρόβλεπτα και αφήνει ελάχιστα χρονικά περιθώρια αντίδρασης. Έχει καταγραφεί πως από τις φυσικές καταστροφές είναι το φαινόμενο με τον πιο σημαντικό βαθμό επανεμφάνισης.
• Η συχνότητα των πλημμυρών παρουσιάζει ανοδική τάση στην Ευρώπη την περίοδο 1980-2018. Η χώρα μας βιώνει συχνά πλημμύρες με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, λόγω της γεωμορφολογίας, των ανεπαρκών υποδομών της και της κακοδιαχείρισης που έχει υποστεί ο φυσικός της πλούτος

Παράγοντες, που επιδρούν στην πρόκληση πλημμυρών

Η κύρια αιτία είναι οι έντονες βροχοπτώσεις μεγάλης διάρκειας ή υψηλής έντασης, δημιουργώντας μεγάλη απορροή σε ποταμούς ή συσσώρευση επιφανειακών υδάτων σε περιοχές χαμηλής εκτόνωσης.

• Βροχοπτώσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσουν σταδιακή αύξηση των ποσοτήτων νερού των ποταμών και αυτό μπορεί να προκαλέσει πλημμύρα στις περιοχές γύρω από ποταμούς για ημέρες ή εβδομάδες.
• Έντονες καταιγίδες και κυκλώνες, μπορεί να προκαλέσουν γρήγορη απορροή και ξαφνικές, αλλά σοβαρές πλημμύρες στην κοιλάδα των ποταμών. Η πλημμύρα από αυτά τα γεγονότα είναι συνήθως πιο περιορισμένη γεωγραφικά και επιμένει για μικρότερες χρονικές περιόδους, αλλά η ένταση της μπορεί να είναι πολύ επιζήμια και επικίνδυνη.

Τύποι πλημμυρών: (α) με βάση την ταχύτητα εκδήλωσης της πλημμύρας:

Η πλημμύρα από φυσικά αίτια είτε παρουσιάζει αργή εξέλιξη είτε ανήκει στην κατηγορία της ξαφνικής πλημμύρας, που είναι και το πιο συνηθισμένο φαινόμενο στην Ελλάδα.

• Οι πλημμύρες πεδίου
  είναι πλημμύρες, οι οποίες παρουσιάζουν αργή εξέλιξη, με αποτέλεσμα να εκδίδονται έγκαιρες προειδοποιήσεις και να γίνονται οι απαραίτητες προετοιμασίες. Συνήθως δεν προκαλούν μεγάλες καταστροφές καθώς μπορούν να προβλεφθούν και είναι ελεγχόμενες.
• Οι ξαφνικές ή αιφνίδιες ή αστραπιαίες πλημμύρες (flashfloods)
  είναι υποκατηγορία των πλημμυρών από βροχή. Συμβαίνουν ξαφνικά σε σύντομο χρονικό διάστημα με ελάχιστη προειδοποίηση και συνήθως οφείλονται στις ισχυρές ραγδαίες καταιγίδες και μεγάλα ποσά βροχόπτωσης σε περιορισμένη γεωγραφικά περιοχή. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και πολλές φορές σχετίζονται με σοβαρές και εκτεταμένες καταστροφές σε κτίρια και υποδομές, ενώ είναι δύσκολο να προβλεφθούν και να αντιμετωπιστούν.

Οι ξαφνικές πλημμύρες (flash flood) συμβαίνουν πιο συχνά στις χώρες της Μεσογείου.

Τύποι πλημμυρών: (β) με βάση τον αρχικό υποδοχέα του νερού:

• Οι χερσαίες ή ποτάμιες πλημμύρες
  προκαλούνται όταν δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ο όγκος νερού, που παράγεται από ισχυρές καταιγίδες και βροχοπτώσεις μακράς διάρκειας ή από το ξαφνικό λιώσιμο χιονιού ή και από συνδυασμό των παραπάνω ή και σε περίπτωση ανεπάρκειας αντιπλημμυρικών και υδραυλικών έργων. Στις χερσαίες πλημμύρες μπορούμε να διακρίνουμε: πλημμύρες λιμνών, πλημμύρες ορεινών χειμάρρων, πλημμύρα αστικών περιοχών, πλημμύρες που συνδέονται με τα υπόγεια ύδατα και πλημμύρες από αστοχία αντιπλημμυρικού τεχνικού έργου.
• Οι παράκτιες πλημμύρες
  προκαλούνται συνήθως από ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως ο συνδυασμός υψηλής παλίρροιας και των έντονων καταιγίδων. Πρόκειται για πλημμύρες σε παράκτια εδάφη χαμηλού υψόμετρου από τη θάλασσα. Διακρίνονται σε αυτές, που προκαλούνται από τη δράση των κυμάτων-έντονους κυματισμούς της θάλασσας και σε αυτές, που προκαλούνται από τσουνάμι με καταστροφικές επιπτώσεις στη στεριά.

Ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβάσεις, που προκαλούν μεταβολές στο φυσικό περιβάλλον και συμβάλλουν στη πρόκληση πλημμυρών

• Οι πλημμύρες οφείλουν την ύπαρξή τους σε πολλούς παράγοντες. Ως αιτίες εμφανίζονται ατμοσφαιρικά, γεωλογικά φαινόμενα και ανθρώπινες παρεμβάσεις.
• Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στα φυσικά οικοσυστήματα προκαλούν μεταβολές στην επιφάνεια της Γης. Ο άνθρωπος αλλάζει το τοπίο και γεωμορφολογία του εδάφους, προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του. Με την κατασκευή έργων οδοποιίας και τη δημιουργία ή την επέκταση πόλεων, καταστρέφει φυσικά ρέματα, καλλιεργήσιμες εκτάσεις, δάση και οικοσυστήματα (τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής) με την πρόκληση πυρκαγιών. Χωρίς όμως τα δάση δεν συγκρατείται πλέον το νερό της βροχής με αποτέλεσμα τις πλημμύρες. Δεν προστατεύεται το έδαφος από την ένταση της βροχής και είναι ανυπεράσπιστα στη διαβρωτική δράση του.
• Η ανεξέλεγκτη δόμηση, η κατασκευή υποδομών και έργων οδοποιίας (δρόμοι, σήραγγες, γέφυρες)
• Οι παρεμβάσεις στις κοίτες των ποταμών, η καταστροφή φυσικών ρεμάτων και η δόμηση τους με κτίσματα και οδικούς άξονες
• Η αποψίλωση και απώλεια δασικών εκτάσεων για τη δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων, την οικοδόμηση κτιρίων και την επέκταση των πόλεων
• Η παράνομη και ανεξέλεγκτη υλοτομία, η υπερβόσκηση
• Η αποξήρανση λιμνών (αλλοιώνει την πανίδα και χλωρίδα της περιοχής)
• Η ρίψη απορριμμάτων και υλικών σε κοίτες ποταμών
• Η έλλειψη δυνατότητας των αποχετευτικών δικτύων να αντιμετωπίσουν βροχοπτώσεις αυξημένης έντασης
• Η κατασκευή φραγμάτων (αυξάνει τα αποθέματα γλυκού νερού, καταστρέφει όμως την παραποτάμια χλωρίδα)
• Η θραύση φραγμάτων και αντιπλημμυρικών αναχωμάτων, η καταστροφή ενός υδροηλεκτρικού έργου

Οι επιπτώσεις των πλημμυρών

1. Υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος
   • αλλοίωση του τοπίου
   • διάβρωση εδάφους
   • καταστροφή υγροτόπων, μείωση βιοποικιλότητας (της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής)
2. Υποβάθμιση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος
   • κίνδυνος ή απώλεια ανθρώπινης ζωής
   • εξάντληση αντοχής των δικτύων υποδομής (οδικό δίκτυο, δίκτυα νερού, ηλεκτροδότησης, τηλεπικοινωνίες)
   • καταστροφές σε σπίτια, κτίρια και κοινωνικές υπηρεσίες
   • καταστροφές στον γεωργικό, κτηνοτροφικό και παραγωγικό τομέα
   • υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των πλημμυρισμένων περιοχών
   • απόθεση μεγάλης ποσότητας φερτών υλικών, που παρασύρονται με τα πλημμυρικά νερά
   • μείωση της επισκεψιμότητας και του τουρισμού

Πλημμύρες – Εννοιολογικός χάρτης 2

Αίτια	Χείμαρροι Πυρκαγιές Βροχή Μπάζα, φρεάτια, σκουπίδια
Συναισθήματα	Θυμός Στενοχώρια, λύπη Φόβος Πένθος
Συνέπειες	Κίνδυνος Πλημμυρισμένα σπίτια Καταστροφές Θάνατοι ανθρώπων και ζώων Φτώχεια

Οδηγία για τις πλημμύρες: πρόοδος ως προς την αξιολόγηση των κινδύνων, ανάγκη βελτίωσης του σχεδιασμού και της υλοποίησης

Πηγή: Οδηγία για τις πλημμύρες | Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

Γιατί οι πλημμύρες έχουν σημασία

Οι πλημμύρες μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμό, απώλειες ζωής, σημαντικό οικονομικό κόστος, ζημιές στο περιβάλλον και στην πολιτιστική κληρονομιά, όπως και επανεγκατάσταση των πολιτών. Παραδείγματος χάριν, σε λιγότερο από δύο εβδομάδες τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2016, σκοτώθηκαν σε πλημμύρες τουλάχιστον 18 άτομα και προκλήθηκαν ζημίες άνω των 3,7 δισεκατομμυρίων ευρώ σε εννέα κράτη μέλη. Τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2013, σε παρόμοια συμβάντα σκοτώθηκαν τουλάχιστον 26 άτομα και προκλήθηκαν ζημίες άνω των 13 δισεκατομμυρίων ευρώ σε επτά κράτη μέλη.

Το οικονομικό κόστος που συνεπέφεραν τα υδρολογικά συμβάντα στην ΕΕ μεταξύ 1980 και 2017 ανήλθε σε περίπου 166 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για το ένα τρίτο περίπου των ζημιών που έχουν προκληθεί από συμβάντα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Βάσει ενός σεναρίου εξακολούθησης της υφιστάμενης κατάστασης, οι ζημίες σε ολόκληρη την ΕΕ που θα προκληθούν από πλημμύρες λόγω της συνδυασμένης επίδρασης κλιματικών και οικονομικών αλλαγών αναμένεται να αυξηθούν από 7 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως ως έχουν την περίοδο ελέγχου 1981-2010, σε 20 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως έως τη δεκαετία του 2020, σε 46 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως έως τη δεκαετία του 2050 και σε 98 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως έως τη δεκαετία του 2080.

Η συχνότητα των πλημμυρικών συμβάντων στην Ευρώπη έχει ενταθεί από το 1985 και έπειτα. Τα τελευταία χρόνια η τάση καταδεικνύει ότι έχουν καταγραφεί υπερδιπλάσιες αστραπιαίες πλημμύρες μεσαίας έως μεγάλης έντασης σε σχέση με τα τέλη της δεκαετίας του ’80.

Η σημασία της κλιματικής αλλαγής

Όσο το κλίμα αλλάζει, η ΕΕ βιώνει εντονότερες βροχοπτώσεις και καταιγίδες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), πρόκειται να επιδεινωθούν συνολικά οι συνέπειες από τις πλημμύρες ποταμών, τις πλημμύρες από βροχή και τις παράκτιες πλημμύρες στην Ευρώπη, λόγω της αύξησης της έντασης και της συχνότητας των πλημμυρών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Οι παρατηρηθείσες κλιματικές τάσεις και οι μελλοντικές προβολές για το κλίμα καταδεικνύουν σημαντικές περιφερειακές διακυμάνσεις των βροχοπτώσεων στην Ευρώπη. Οι προβλέψεις δείχνουν αύξηση της ετήσιας βροχόπτωσης στη Βόρεια Ευρώπη. Οι χειμερινές βροχοπτώσεις ενδέχεται να αυξηθούν κατά περισσότερο από 25% τα τελευταία 20 χρόνια του παρόντος αιώνα σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης (βλέπε γράφημα 1).

Όταν ένα σύστημα ποταμών δεν διαθέτει την ικανότητα απορροής για να αντεπεξέλθει στον όγκο του νερού που παράγεται από τις βροχοπτώσεις, τότε προκαλούνται πλημμύρες ποταμών. Σε μεγάλους ποταμούς, όπως ο Δούναβης, ο Ρήνος ή ο Έλβας, οι πλημμύρες μπορεί να εκδηλωθούν αρκετό καιρό μετά τις βροχοπτώσεις και ενδέχεται να διαρκέσουν ακόμη και μήνες.

Ωστόσο, στις μεσογειακές ακτές της ΕΕ, οι συνολικές ετήσιες βροχοπτώσεις ενδέχεται να μειωθούν κατά περισσότερο από 50% τα τελευταία 20 χρόνια του παρόντος αιώνα. Οι μεγαλύτερες και συχνότερες περίοδοι χωρίς βροχή θα μπορούσαν να προκαλέσουν ζημιά στην κάλυψη γης, οδηγώντας σε διάβρωση και αυξάνοντας την απορροή κατά τη διάρκεια καταιγίδων.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, η ένταση των φαινομένων βροχοπτώσεων είναι πιθανό να αυξηθεί. Οι πολύ έντονες και εξαιρετικά εστιασμένες σε συγκεκριμένη περιοχή βροχοπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν αστραπιαίες πλημμύρες. Μπορούν να προκαλέσουν θανάτους και ευρεία καταστροφή, ιδίως σε κωμοπόλεις και πόλεις χωρίς επαρκή απορροή. Οι αστραπιαίες πλημμύρες είναι όλο και συχνότερες, ειδικά στη Μεσόγειο και στα βουνά. Είναι δυσκολότερο να προβλεφθούν καθώς προκαλούνται από συγκεκριμένη μετεωρολογική δυναμική που οφείλεται σε τοπικές συνθήκες όπως η τοπογραφία, οι άνεμοι και η απόσταση από τη θάλασσα. Απαιτείται ειδική έρευνα για τη βελτίωση της πρόβλεψης τέτοιου είδους συμβάντων (βλέπε πλαίσιο 1).

Αρκετά φαινόμενα, όπως η παράκτια διάβρωση, οι καταιγίδες στη θάλασσα, οι πλημμυρίδες και οι άνεμοι που ωθούν τις παλίρροιες προς την ξηρά αυξάνουν τον κίνδυνο πλημμύρας στις παράκτιες περιοχές της ΕΕ. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας λόγω της αλλαγής του κλίματος επιδεινώνει τον κίνδυνο αυτό (βλέπε πλαίσιο 2).

Η στάθμη της θάλασσας δεν θα ανέλθει ομοιόμορφα σε ολόκληρη την ΕΕ, όμως στη μεγάλη πλειονότητα των ακτογραμμών είναι πιθανό να παρατηρηθεί, μέχρι το τέλος του αιώνα, άνοδος της στάθμης της θάλασσας μεγαλύτερη των 30 εκατοστών σε σύγκριση με την περίοδο 1986-2005 σύμφωνα με το σενάριο αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,8°C της IPCC (βλέπε γράφημα 2). Στο σενάριο υψηλών εκπομπών (αύξηση θερμοκρασίας κατά 3,7°C μέχρι το τέλος του αιώνα σε σύγκριση με την περίοδο 1986-2005), η άνοδος ενδέχεται να είναι μεταξύ 45 και 82 εκατοστών.

Η προβλεπόμενη άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι αλλαγές στη συχνότητα και την ένταση των κυμάτων θυέλλης αναμένεται να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές στις παράκτιες περιοχές σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτές οι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες περιοχές φιλοξενούν σημαντικό ποσοστό περιουσιακών στοιχείων. Ο συνδυασμός αυτός των κλιματικών κινδύνων και της ύπαρξης εκτενώς χρησιμοποιούμενων περιοχών αυξάνει το μέγεθος των πιθανών απωλειών και επιτείνει ακόμη περισσότερο την περιπλοκότητα της μοντελοποίησης του κινδύνου και της αβεβαιότητας ως προς τις τιμές.

Όλα όσα προαναφέρθηκαν πρόκειται επίσης να επιβαρυνθούν από τη συχνότερη, εντονότερη και διαρκέστερη εμφάνιση παντός είδους κλιματικού φαινομένου. Η τήξη παγετώνων είναι πιθανό να αποδυναμώσει μεγάλα θαλάσσια ρεύματα, μεταξύ άλλων το Ρεύμα του Κόλπου, και ρεύματα ανέμου, όπως το Jet Stream μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης. Αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να τροποποιήσουν τα καιρικά πρότυπα στην Ευρώπη, για παράδειγμα με την επιμήκυνση τυχόν περιόδων καταιγίδων, βροχοπτώσεων ή ξηρασίας.

Ο πίνακας 1 παρακάτω συνοψίζει τα φαινόμενα που περιγράφονται στα σημεία 5 έως 12 και τις επιπτώσεις τους στους διάφορους τύπους πλημμυρών.

Πώς αντιδρά η ΕΕ;

Ποιες είναι οι λύσεις πρόληψης, προστασίας και ετοιμότητας έναντι των πλημμυρών που υπάρχουν;

Ως απάντηση στις σφοδρές πλημμύρες που έπληξαν την Κεντρική Ευρώπη και τη νότια Γαλλία το 2002, η ΕΕ ενέκρινε την οδηγία για τις πλημμύρες του 2007, με στόχο τον συντονισμό της πρόληψης, της προστασίας και της ετοιμότητας έναντι των πλημμυρών εντός και μεταξύ των κρατών μελών σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Οι πλημμύρες αντιμετωπίζονται καλύτερα σε επίπεδο λεκάνης με μια σειρά μέτρων που περιορίζουν την απορροή, επιβραδύνουν τη ροή των ποταμών, αφήνουν τις πλημμύρες να επεκταθούν σε φυσική και γεωργική γη, προστατεύοντας τα ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία (βλέπε μέτρα σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού στο γράφημα 3) χωρίς να επιβαρύνουν τις πλημμύρες κατάντη, όπως απαιτεί η οδηγία για τις πλημμύρες (βλέπε προσέγγιση για την αποφυγή των πλημμυρών κατάντη στο γράφημα 4).

Οι πράσινες και γκρίζες υποδομές, όπως περιγράφεται στη συνέχεια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά για την επίλυση προβλημάτων πλημμυρών σε κλίμακα λεκάνης απορροής ποταμού, όπως απεικονίζεται και στα γραφήματα 3 και 4:

• Οι παραδοσιακές λύσεις προστασίας από τις πλημμύρες περιλαμβάνουν φράγματα, αναχώματα, κανάλια, μέτρα προστασίας από κύματα θυέλλης και, εν γένει, φραγμούς. Λόγω του ότι συνήθως κατασκευάζονται από σκυρόδεμα, οι εν λόγω τεχνικές ονομάζονται γκρίζες υποδομές.
• Οι πλημμυρικές περιοχές, οι υγρότοποι ή η επαναδιάνοιξη των μαιάνδρων των ποταμών μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο των πλημμυρών. Οι λύσεις αυτού του είδους ονομάζονται πράσινες υποδομές. Σύμφωνα με το άρθρο 7 της οδηγίας για τις πλημμύρες, τα ΣΔΚΠ πρέπει να λαμβάνουν υπόψη περιοχές με δυνατότητα συγκράτησης των πλημμυρών, όπως οι φυσικές πλημμυρικές περιοχές.

Εκτός από τις γκρίζες και πράσινες δομικές υποδομές, υπάρχουν και άλλες λύσεις που μπορούν να μειώσουν την έκθεση των ανθρώπων και των περιουσιακών στοιχείων στις πλημμύρες. Σε αυτές περιλαμβάνονται ο προγραμματισμός της χρήσης γης, δραστηριότητες ευαισθητοποίησης και η ασφάλιση, τα οποία αποκαλούνται μη δομικά μέτρα.

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών

Στους κόλπους της Επιτροπής, η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος έχει συντονιστικό και εποπτικό ρόλο όσον αφορά τη μεταφορά της οδηγίας για τις πλημμύρες στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή της. Έχει επίσης την εξουσία να κινεί διαδικασίες επί παραβάσει σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των κρατών μελών. Άλλες γενικές διευθύνσεις της Επιτροπής παρεμβαίνουν επίσης στην υλοποίηση δράσεων σχετικών με τις πλημμύρες, κυρίως οι Γενικές Διευθύνσεις Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που αναλαμβάνουν κατά την εκτέλεση της επιμερισμένης διαχείρισης των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) (βλέπε σημείο 21).

Η Επιτροπή σχεδιάζει να ολοκληρώσει την αξιολόγηση της σχετικής με τα ύδατα νομοθεσίας το 2019, προκειμένου να χαράξει μια κατεύθυνση για τη μελλοντική πολιτική της ΕΕ σχετικά με τα ύδατα, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας.

Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την ουσιαστική εφαρμογή της οδηγίας για τις πλημμύρες με στόχο τη διαχείριση του κινδύνου πλημμύρας. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη έχουν ορίσει τοπικές αρχές σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Η οδηγία υποχρεώνει τα κράτη μέλη να αξιολογούν τον κίνδυνο πλημμύρας για όλους τους ποταμούς και τις ακτές, να αποτυπώνουν το μέγεθος παρελθουσών και πιθανών μελλοντικών πλημμυρών, να χαρτογραφούν τα ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία και τον πληθυσμό και να λαμβάνουν μέτρα για τη μείωση του κινδύνου πλημμύρας (βλέπε πλαίσιο 3).

Βάσει της οδηγίας τα κράτη μέλη οφείλουν επίσης να συντονίζουν τις πρακτικές διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας σε διακρατικές λεκάνες απορροής ποταμών και να αποφεύγουν τη λήψη μέτρων που θα ενέτειναν τον κίνδυνο πλημμύρας σε γειτονικές χώρες. Ο πρώτος κύκλος εφαρμογής της οδηγίας καλύπτει την περίοδο 2016-2021, ο δεύτερος κύκλος καλύπτει την περίοδο 2022-2027.

Για τα προγράμματα ΕΔΕΤ, στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, τα κράτη μέλη καταρτίζουν έγγραφα προγραμματισμού, τα οποία αξιολογεί και εγκρίνει η Επιτροπή εκ των υστέρων. Τα κράτη μέλη σχεδιάζουν, εφαρμόζουν και παρακολουθούν τα μέτρα των προγραμμάτων. Τα εν λόγω προγράμματα μπορεί να συγχρηματοδοτούν αντιπλημμυρικές δράσεις που περιλαμβάνονται στα ΣΔΚΠ.

Διαθέσιμα κονδύλια στην ΕΕ

Οι δαπάνες διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας χρηματοδοτούνται τόσο μέσω των προϋπολογισμών των κρατών μελών όσο και από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Δεν συλλέγονται συστηματικά στοιχεία για τις δαπάνες που σχετίζονται με τις πλημμύρες ούτε υποβάλλονται σχετικές εκθέσεις είτε στα κράτη μέλη είτε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Κατόπιν έρευνας απευθυνόμενης στα κράτη μέλη σχετικά με τις δαπάνες που συνδέονται με τις πλημμύρες, η Επιτροπή υπολόγισε ότι τα 17 κράτη μέλη που είχαν σχετικά διαθέσιμα στοιχεία είχαν δαπανήσει συνολικά, από εθνικές και ενωσιακές πηγές, κατά μέσο όρο 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, σε διάστημα τεσσάρων ετών έως το 2015.

Τα ποσά που προορίζονταν για τις πλημμύρες στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, του Ταμείου Συνοχής και του ΕΓΤΑΑ δεν μπορούν να προσδιοριστούν ποσοτικά. Οι δαπάνες του ΕΤΠΑ και του Ταμείου Συνοχής κατά την περίοδο 2014-2020 για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και την πρόληψη και διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με το κλίμα, οι οποίες καλύπτουν τις πλημμύρες, καθώς και τη διάβρωση, τις πυρκαγιές, τις καταιγίδες και την ξηρασία, ανήλθαν σε περίπου 6,3 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή κατά μέσο όρο περίπου 0,9 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Άγνωστο μόνο μέρος του ποσού αυτού σχετίζεται συνεπώς με τις πλημμύρες. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες εκτιμήσεις των ποσών που σχετίζονται με τις πλημμύρες στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ.

Οδηγίες προστασίας και πρόληψης

Προετοιμαστείτε

Κατά τη διάρκεια της πλημμύρας

Μετά την πλημμύρα

Τι να κάνετε κατά την αποκατάσταση των ζημιών

«Δάρδανος» Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης Συνεπειών από Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων

Ένα σχέδιο που εξελίσσεται σε τέσσερις φάσεις για την πρόληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση των συνεπειών μια πλημμύρας.
— Δείτε όλο το σχέδιο Δάρδανος

Ποιος είναι ο Δάρδανος που έδωσε το όνομά του η Πολιτική Προστασία

Οπως αναφέρει το wikipedia στην Ελληνική μυθολογία, ο Δάρδανος ήταν γιος του Δία και της Ηλέκτρας, θυγατέρας του Άτλαντος, και ιδρυτής της πόλεως Δαρδάνου στο Όρος Ίδα της Τρωάδος ενώ άλλες καταγραφές συμφωνούν ότι ο Δάρδανος ήλθε στην Τρωάδα από τη Σαμοθράκη.

Προληπτικές ενέργειες αντιμετώπισης φαινομένων στο νεο σχέδιο της Πολιτικής Προστασίας

Το νέο σχέδιο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις 4 Φάσεις των προπαρασκευαστικών δράσεων περιφερειών, δήμων, την ενεργοποίηση και επιφυλακή Πυροσβεστικής, Αστυνομίας, Λιμενικού, ΕΚΑΒ, Στρατού και άλλων κρατικών φορέων. Επισημαίνει με λεπτομέρειες και χαρτογράφηση τα σημεία επαπειλούμενων περιοχών και τις ενέργειες κινητοποίησης φορέων και ιδιωτών, που έχουν καταχωρηθεί αναλυτικά στο σχετικό Μητρώο.

Σημαντικό κομμάτι, του «Δάρδανου», πέρα από τις προληπτικές ενέργειες αντιμετώπισης τέτοιων φαινομένων περιλαμβάνει η διαχείριση των συνεπειών, η υποστήριξη των πληγέντων, η αποκλιμάκωση της κατάστασης, η ενημέρωση και φυσικά η άμεση οικονομική ενίσχυση. Τουλάχιστον 7 σελίδες του μνημονίου ενεργειών αφιερώνονται στην λήψη αποφάσεων για τη οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών λόγω εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων.

Όλα όσα περιλαμβάνει το συγκεκριμένο σχέδιο, εμπεριέχουν παλιά και νέα στοιχεία, τα οποία όμως απαιτούν έγκαιρες και γρήγορες διασυνδέσεις-συνέργειες ανάμεσα σε φορείς και επικεφαλής για την έγκαιρη υλοποίησή τους, προκειμένου να αποφευχθούν τραγωδίες όπως Μάνδρα και Μάτι.

Οι τέσσερις φάσεις του σχεδίου της Πολιτικής Προστασίας

Το συγκεκριμένο σχέδιο είχε έναρξη ισχύος στις 18 Νοεμβρίου 2019. Στο μέρος με τις κύριες δράσεις περιλαμβάνονται οι 4 φάσεις των προπαρασκευαστικών ενεργειών.

1η Φάση (συνήθης ετοιμότητα):

Συντήρηση εξοπλισμού, εξασφάλιση επικοινωνιών, μνημόνια συνεργασίας, σύγκληση συντονιστικών οργάνων πολιτικής προστασίας.

Σε αυτή τη φάση γίνονται οι παρακάτω ενέργειες:

• Αναθεώρηση, επικαιροποίηση, εναρμόνιση σχεδίων πολιτικής προστασίας των εμπλεκόμενων φορέων.
• Εξασφάλιση οικονομικών πόρων για την υλοποίηση δράσεων
• Έλεγχος λειτουργίας του συστήματος επικοινωνίας και ροής πληροφοριών
• Έλεγχος καλής λειτουργίας και συντήρηση εξοπλισμού και μέσων
• Κατάρτιση μνημονίων συνεργασίας με ιδιωτικούς φορείς
• Πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των πολιτών
• Συγκρότηση επιτροπών καταγραφής ζημιών
• Σύγκληση Συντονιστικών Τοπικών Οργάνων (ΣΤΟ) και
• Συντονιστικών Οργάνων Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ)
• Εξασφάλιση διασύνδεσης και συνεργασίας Κέντρων Επιχειρήσεων
• Προγράμματα εκπαίδευσης προσωπικού

2η Φάση (αυξημένη ετοιμότητα):

Αυτή η κατάσταση ετοιμότητας λόγω τεκμηριωμένου κινδύνου ορίζεται από τις προβλέψεις της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα και συνδέεται με τις παρακάτω δράσεις:

• Ετοιμότητα προσωπικού και μέσων
• Ενημέρωση του κοινού
• Ενημέρωση αγροτών, κτηνοτρόφων

Σε αυτή τη φάση, εξετάζονται και οι περιοχές που θα πλήξουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα και καθορίζουν τις ενέργειες, όπως:

• Υδρογραφικό δίκτυο.
• Γεωμορφολογία της λεκάνης απορροής.
• Κορεσμός επιφανειακού εδάφους από προηγούμενες βροχοπτώσεις.
• Φυτοκάλυψη εδάφους.
• Χρήσεις γης.

3η Φάση (Άμεση κινητοποίηση-Επέμβαση):

Είναι η φάση εκδήλωσης του φαινομένου και κινητοποίησης των αρμόδιων φορέων, που επικεντρώνεται:

• Απεγκλωβισμό και διάσωση πολιτών από Πυροσβεστικό Σώμα
• Λήψη μέτρων τροχαίας από Ελληνική Αστυνομία
• Μέτρα προστασίας εργαζομένων από τους υπεύθυνους λειτουργίας υποδομών ή εγκαταστάσεων
• Λήψη απόφασης για οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών
• Άρση εμποδίων οδικού δικτύου
• Έλεγχος δικτύου πόσιμου νερού
• Οπτικός έλεγχος υποδομών και τεχνικών έργων
• Μέτρα ασφάλειας από ΕΛ.ΑΣ. για την προστασία πολιτών και περιουσίας
• Άμεση επαναλειτουργία δικτύων ηλεκτροδότησης
• Καθαρισμός πλημμυρισμένων περιοχών
• Αποκατάσταση βλαβών δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης
• Κήρυξη περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης
• Λήψη απόφασης διακοπής μαθημάτων

4η Φάση (Αποκατάσταση-Αρωγή):

Σε αυτή δρομολογούνται περαιτέρω δράσεις αρωγής στους πληγέντες, εκτίμηση ζημιών, αποφάσεις αποκατάστασης των καταστροφών. Σε αυτό το κομμάτι του συστήματος κινητοποίησης αντιμετωπίζονται τα εξής:

• Παροχή βοήθειας στους πληγέντες-φιλοξενία
• Οικονομική ενίσχυση για την κάλυψη πρώτων αναγκών, αντικατάσταση οικοσκευής
• Οριοθέτηση πληγείσας περιοχής
• Καταγραφή και αποζημίωση των καταστροφών στο ζωικό και φυτικό κεφάλαιο
• Επαναλειτουργία δικτύων (ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΥΑ, πάροχοι σταθερής-κινητής τηλεφωνίας)
• Αποκατάσταση ζημιών οδικό δίκτυο

15 χάρτες κινδύνου πλημμύρας στο σχέδιο της Πολιτικής Προστασίας

Στον «Δάρδανο» γίνεται μια χαρτογραφική αποτύπωση των περιοχών που έχουν κηρυχθεί σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης Πολιτικής Προστασίας σε παράθεση με τις ζώνες δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας.

Η Διεύθυνση Σχεδιασμού και Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών της ΓΓΠΠ, προχώρησε σε μία χαρτογράφηση των περιοχών που έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω πλημμυρικών φαινομένων την περίοδο 2015-2019 σε παράθεση με αυτές υψηλού κινδύνου, καθώς και τις περιοχές υψηλής επικινδυνότητας πλημμύρας για περίοδο επαναφοράς 100 έτη.

Στόχος η διευκόλυνση Περιφερειών και Δήμων στη δρομολόγηση έργων και δράσεων που αφορούν τόσο τον έλεγχο λειτουργίας και τη συντήρηση των υφιστάμενων έργων αντιπλημμυρικής προστασίας, όσο και στον προγραμματισμό και την εκτέλεση νέων έργων με βάση την αξιολόγηση των κινδύνων πλημμύρας, που συμβάλλουν στην μείωση του κινδύνου εμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων με δυσμενείς επιπτώσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, δημιουργήθηκαν 15 χάρτες σε επίπεδο Περιφέρειας, οι οποίοι έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της ΓΓΠΠ, στην ενότητα «Θεματικοί Χάρτες Σχεδίων Πολιτικής Προστασίας», και θα σταλούν προς όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Εκκένωση-προληπτική απομάκρυνση στα σχέδια της Πολιτικής Προστασίας

Την ευθύνη λήψης της απόφασης για την οργανωμένη απομάκρυνση των πολιτών, σύμφωνα με το άρθρο 108 του Ν. 4229/2014 αναφέρεται ρητά ότι την έχουν οι κατά τόπους Δήμαρχοι, και αν η καταστροφή επηρεάζει πάνω από έναν δήμο, η απόφαση είναι του αρμόδιου Περιφερειάρχη. Σε έναν συνδυασμό άρθρων, την απόφαση απομάκρυνσης μπορεί να λάβει ο Γενικό Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας ή ο Συντονιστής της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετά από σχετική εξουσιοδότηση. Η λήψη της βασίζεται στις εισηγήσεις των φορέων που κατά περίπτωση έχουν την ευθύνη του περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξη του πλημμυρικού φαινομένου. Η δράση της οργανωμένης απομάκρυνσης πραγματοποιείται μόνον όταν εξασφαλίζεται εγκαίρως η καλή οργάνωση για την ασφαλή υλοποίησή της.

Ο Δήμαρχος μαζί με τους επικεφαλής των φορέων που εμπλέκονται, πριν λάβει την απόφαση πρέπει να εξασφαλίσει τα παρακάτω:

• Τον αριθμό των ατόμων που πρέπει να απομακρυνθούν
• Τον προσδιορισμό των μέσων μεταφοράς με βάση τον αριθμό των ατόμων
• Τον αρχικό χώρο συγκέντρωσης των πολιτών
• Το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ειδοποίηση των πολιτών (πόρτα-πόρτα, ΜΜΕ, ραδιοφωνικοί σταθμοί)
• Τη δυνατότητα ελέγχου και διαχείρισης της κυκλοφορίας
• Τη διασφάλιση των επικοινωνιών μεταξύ των φορέων
• Την υποδοχή και φροντίδα των πολιτών
• Το χρονικό διάστημα απομάκρυνσης από την περιοχή

Διαχείριση Ανθρώπινων Απωλειών από την Πολιτική Προστασία

Στην περίπτωση που ένα πλημμυρικό φαινόμενο, προκαλέσει πολυάριθμους θανάτους, ενεργοποιείται το Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρώπινων Απωλειών (ΣΔΑΑ). Σε ένα τέτοιο συμβάν, όπως η περίπτωση της Μάνδρας Αττικής, η διαχείριση του υπερβαίνει τις δυνατότητες των Ιατροδικαστικών Αρχών και των άλλων εμπλεκόμενων φορέων.

Γι αυτό το σκοπό καταρτίστηκε το σχέδιο διαχείρισης απωλειών στο πλαίσιο εφαρμογής του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας Ξενοκράτης, ωστόσο αναμένεται η 3η έκδοση του με βάση νεότερες θεσμικές αλλαγές. Αυτό θα καθορίζει ένα σύστημα για την κατάλληλη οργάνωση και συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών για την αποτελεσματικότερη διαχείριση συμβάντων με πολυάριθμου θανόντες.

Ο συντονισμός αυτός αφορά τη διασύνδεση επιμέρους δράσεων μεταξύ Αρχών που εμπλέκονται στη διαχείριση των συνεπειών, δηλαδή Ελληνική Αστυνομία, Πυροσβεστικό Σώμα, Λιμενικό Σώμα, ανάλογα με το είδος και τον τόπο του περιστατικού και την εύρεση και διάθεση των πρόσθετων πόρων. Η ενεργοποίηση του ΣΔΑΑ γίνεται από το Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας μετά από σχετικό αίτημα της φυσικής ηγεσίας κάποιου από τα Σώματα Ασφαλείας που εμπλέκεται, ενώ μπορεί να εφαρμοστεί ταυτόχρονα ή παράλληλα με κάθε ειδικό σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών ανά κατηγορία καταστροφής.

Ενημερωτικό υλικό

Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας / Περιφέρεια Αττικής

Τηλεοπτικά σποτ

Αφίσες – Οδηγίες – Εγκύκλιοι

• Πλημμύρες – Προετοιμαστείτε | Αφίσα
• Πλημμύρα – Οδηγίες αυτοπροστασίας και πρόληψης | Περιφέρεια Αττικής / Πολιτική Προστασία
• «Δάρδανος» Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης Συνεπειών από Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων | Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη / Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας
• Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων | Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη / Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας
• Ειδική έκθεση – Οδηγία για τις πλημμύρες | Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

Γλωσσάριο

Αστραπιαία πλημμύρα

Οι αστραπιαίες πλημμύρες αποτελούν υποκατηγορία των πλημμυρών από βροχή. Η αστραπιαία πλημμύρα είναι μια πλημμύρα κατά την οποία η υπερχείλιση και η μετέπειτα υποχώρηση του νερού λαμβάνει χώρα σε σύντομο χρονικό διάστημα, συνοδεύεται από λίγα ή και καθόλου προειδοποιητικά σημάδια, και συνήθως οφείλεται στις ισχυρές βροχοπτώσεις σε μια σχετικά μικρή περιοχή.

Διαχείριση κινδύνων πλημμυρών

Οι πρακτικές που αφορούν τον εκ των προτέρων εντοπισμό, την ανάλυση και τον περιορισμό των κινδύνων πλημμυρών, έχοντας στο επίκεντρο τα εξής στοιχεία:

• Πρόληψη: αποτροπή ζημιών που οφείλονται σε πλημμύρες, π.χ. με την απαγόρευση της οικοδόμησης σε περιοχές επιρρεπείς σε πλημμύρες.
• Προστασία: λήψη μέτρων για τη μείωση της πιθανότητας πλημμυρών ή των επιπτώσεων των πλημμυρών σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, όπως η αποκατάσταση των πλημμυρικών περιοχών και των υγροτόπων.
• Ετοιμότητα: ενημέρωση του κοινού για το τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση πλημμύρας.

Επικινδυνότητα πλημμύρας

Η πιθανότητα δυνητικά καταστροφικού συμβάντος πλημμύρας εντός δεδομένης περιόδου.

Ιρλανδικές διαβάσεις

«Η ιρλανδική διάβαση πήρε την ονομασία της κατά τον Αγγλο-ιρλανδικό πόλεμο, όταν οι Ιρλανδοί άρχισαν να κατασκευάζουν διαβάσεις που οι Βρετανοί δεν ήξεραν ότι υπήρχαν. Όταν έβρεχε, η διάβαση σκεπαζόταν με νερό και γινόταν αόρατη. Οι Βρετανοί δεν έβλεπαν το πέρασμα», αναφέρει ο επικεφαλής του αυτοτελούς τμήματος Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Μπάμπης Στεργιάδης

Οι ιρλανδικές διαβάσεις «πρωτοεμφανίστηκαν στην παγκόσμια κοινότητα από την Ιρλανδία, υιοθετήθηκαν από πολλές χώρες και την Ελλάδα εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες.

Λεκάνη απορροής ποταμού

Η εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής μέσω ενός δικτύου ρευμάτων, ποταμών και λιμνών και παροχετεύεται στη θάλασσα με ενιαίο στόμιο ποταμού, εκβολές ή δέλτα.

Οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα

Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων (ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1).

Παράκτιες πλημμύρες

Πλημμύρες σε παράκτια εδάφη χαμηλού υψόμετρου από ύδατα από τη θάλασσα, εκβολές ποταμών ή παράκτιες λίμνες, οφειλόμενες σε φαινόμενα όπως ακραία παλιρροϊκά επίπεδα, καταιγίδες ή τη δράση των κυμάτων.

Περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού

Οι κύριες μονάδες διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμού. Οι περισσότερες περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού σύμφωνα με την οδηγία για τις πλημμύρες προσομοιάζουν στις αντίστοιχες της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα.

Περιοχή δυνητικά σημαντικού κινδύνου πλημμύρας (ΠΔΣΚΠ)

Περιοχές που έχουν προσδιοριστεί ότι διατρέχουν δυνητικά σημαντικό κίνδυνο πλημμύρας από ποταμούς, βροχές, υπόγεια ύδατα, θάλασσες και φυσικές ή τεχνητές λίμνες.

Πλημμύρα

Η διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή (IPCC) ορίζει την πλημμύρα ως την υπερχείλιση των φυσιολογικών ορίων ρεύματος ή άλλης υδάτινης μάζας, ή τη συσσώρευση νερού σε περιοχές που υπό κανονικές συνθήκες δεν είναι βυθισμένες.

Πλημμύρες από βροχή

Πλημμύρες που προκαλούνται από έντονες βροχοπτώσεις οι οποίες κατακλύζουν κορεσμένα φυσικά ή αστικά συστήματα αποστράγγισης. Η περίσσεια του νερού δεν μπορεί να απορροφηθεί και εκρέει σε δρόμους ή ρέει από τις πλαγιές λόφων.

Πλημμύρες ποταμών

Πλημμύρες που συμβαίνουν όταν ένα φυσικό ή τεχνητό σύστημα αποστράγγισης, όπως ποταμός, ρεύμα ή κανάλι αποστράγγισης, υπερβαίνει τη χωρητικότητά του.

Πόλντερ

Ένα πόλντερ είναι, με την αυστηρή έννοια του όρου, οποιοδήποτε περιφραγμένο με τεχνητό τρόπο τμήμα επιφάνειας εδάφους που περιέχει νερό, ευρισκόμενο σε επίπεδο χαμηλότερο από εκείνο της πηγής παροχής του και όπου η ποσότητα του νερού μπορεί να ελεγχθεί με μηχανικά μέσα με σκοπό την εκμετάλλευση του εδάφους.

Πράσινη υποδομή

Σχεδιασμένο δίκτυο φυσικών ή ημιφυσικών χώρων, σε αστικό ή αγροτικό περιβάλλον, σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση των κλιματικών προκλήσεων, το οποίο παράλληλα συντελεί στην υποστήριξη ή αποκατάσταση φυσικών και οικολογικών διεργασιών. Παράδειγμα πράσινης υποδομής στο πλαίσιο της παρούσας έκθεσης αποτελεί η αποκατάσταση πλημμυρικής περιοχής για την πρόληψη πλημμύρας σε ευάλωτες περιοχές.

Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ)

Έγγραφο που καθορίζει τους κατάλληλους στόχους και μέτρα πρόληψης, προστασίας και ετοιμότητας έναντι των πλημμυρών. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα ΣΔΚΠ και συντονίζουν τη σχεδιαζόμενη δράση στο επίπεδο της λεκάνης απορροής ποταμού.

Πηγές – Χρήσιμες Ιστοσελίδες