Η εξουσία του αναγνώστη
Για πολλά χρόνια η ιστορία της Λογοτεχνίας αποσιωπούσε την εξουσία του αναγνώστη. Ο συγγραφέας με το κείμενό του ήταν ο απόλυτος άρχοντας. Η μετατόπιση που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια από το συγγραφέα στον αναγνώστη είναι μια επαναστατική τομή στα πράγματα της Λογοτεχνίας.
Ας εξετάσουμε λεπτομερέστερα τους αναγνώστες και τις αναγνώσεις τους: Τα περισσότερα λογοτεχνικά έργα έχουν ένα συγγραφέα και πολλούς αναγνώστες οι οποίοι με τη σειρά τους μπορούν να προβούν σε περισσότερες από μία αναγνώσεις του ίδιου λογοτεχνικού έργου. Κατά καιρούς έχουν δοθεί διάφορα επίθετα στον αναγνώστη όπως «υπονοούμενος αναγνώστης», «αναμενόμενος αναγνώστης», «εμπειρικός αναγνώστης»,κα.
Υπάρχει όμως ο ιδανικός αναγνώστης;
΄Ένα από τα πράγματα που κάνουν τα λογοτεχνικά έργα πολύτιμα είναι ότι διαφορετικοί αναγνώστες που τους χωρίζει ο χώρος και ο χρόνος, μπορούν να αντλήσουν διαφορετικά οφέλη, γνώση, ευχαρίστηση από το ίδιο το κείμενο. Η επιθυμία μας να ξαναδιαβάσουμε ορισμένα λογοτεχνικά έργα συνδέεται ασφαλώς με την ποιότητα της υποβλητικότητάς τους. Η εκ νέου ανάγνωση επιτρέπει την εμπειρία νέων ανταποκρίσεων, νέων φανταστικών εμπειριών. Σ΄ένα μυθιστόρημα αν γνωρίζουμε «αυτό που θα συμβεί»τότε μπορούμε να χάσουμε την ένταση, την περιέργεια ή το φανταστικό έλεγχο ποικίλων υποθέσεων, αλλά πιθανώς κερδίζουμε μια καλύτερη αίσθηση της δομής του μυθιστορήματος και των εσωτερικών σχέσεων των τμημάτων του. Αν μια πρώτη ανάγνωση μας επιτρέπει να αποκομίσουμε τη μέγιστη δυνατή εμπειρία ενός έργου, μια επόμενη ανάγνωση θα μας επιτρέψει να αυξήσουμε την εκτίμησή μας για το έργο ως αντικείμενο , ως χειροτεχνημένο όλον.
Ο αναγνώστης δεν είναι ένα άτομο απομονωμένο που ζει στο δικό του κόσμο, όπως πιστεύουν πολλοί. Η λογοτεχνική ανάγνωση έχει βρει τη δικαίωσή της καθώς, ενθαρρύνοντας το ελεύθερο παιχνίδι της φαντασίας, διευρύνει τη συμπάθειά μας για τους άλλους ανθρώπους και μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον κόσμο.
Σίγουρα βέβαια επικοινωνούμε καλύτερα μ’αυτούς με τους οποίους έχουμε κοινά σημεία. Ο Μιγκέλ περιγράφει έξοχα αυτό το είδος επικοινωνίας:
«απέναντί μου στο μετρό του Τορόντο κάθεται μια γυναίκα που διαβάζει τους «Λαβύρινθους»του Μπόρχες. Θέλω να της μιλήσω, να τραβήξω την προσοχή της για να της πω ότι είμαι ομοϊδεάτης. Εκείνη , που το πρόσωπό της έχω ξεχάσει και τα ρούχα της ούτε που τα πρόσεξα, νέα ή γριά ούτε που ξέρω, είναι πιο κοντά στην ψυχή μου από πολύ άλλο κόσμο που βλέπω καθημερινά, απλώς και μόνο επειδή κρατά εκείνο το συγκεκριμένο βιβλίο στα χέρια της».
Ένα βιβλίο χαρακτηρίζει τον αναγνώστη του πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο. Τα βιβλία υποβάλλουν στους αναγνώστες τους ένα συμβολισμό που είναι ένα είδος διακριτικού σήματος σ’αυτόν που το κατέχει,
Μήπως η ίδια η κατοχή βιβλίων δεν υπονοεί κοινωνική στάθμη και έναν κάποιο πνευματικό πλούτο;
la vie en rose
ολγα
