Βήμα-βήμα ως τη Λαμπρή με την Κυρά Σαρακοστή

Τα ξέφρενα γλέντια της αποκριάς τελείωσαν με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού και ξεκίνησε η Σαρακοστή. Σαράντα μέρες νηστεία και προσευχή όπως δείχνει και η φιγούρα της κυρα-Σαρακοστής. Χέρια σε στάση προσευχής και χωρίς στόμα…. για να μας θυμίζει τη νηστεία των ημερών. Ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει. Το έθιμο αυτό το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές. Σε όλες τις περιπτώσεις πάντως, χρησιμοποιούνταν ως ιδιότυπο ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.

Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι. Σε κάποιες περιοχές το έβδομο «πόδι» τοποθετούνταν στο ψωμί της Ανάστασης. Και πάλι έφερνε γούρι σε όποιου την φέτα βρισκόταν το διπλωμένο χάρτινο «πόδι» της Κυρά Σαρακοστής.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη.
Μια τρίτη παραλλαγή του εθίμου θέλει την Κυρά Σαρακοστή φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.
Σημαντική διαφορά από τις υπόλοιπες έχει η Κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο. Εκεί κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχαν καρφωμένα εφτά φτερά κότας. Κι εδώ κάθε βδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι μέτραγαν το χρόνο μέχρι την Ανάσταση. Αυτό το «ημερολόγιο» το ονόμαζαν Κουκουρά.
Κάθε ποδαράκι της Σαρακοστής έχει διαφορετικό χρώμα και όνομα σχετικό με το που αναφέρεται η κάθε εβδομάδα που αντιπροσωπεύουν: πρώτο το κόκκινο ο Ορθοδοξοποδαρούλης (της Ορθοδοξίας), δεύτερο το άσπρο ο Γρηγοροποδαρούλης (Γρηγορίου του Παλαμά), τρίτο το γαλάζιο ο Σταυροποδαρούλης (της Σταυροπροσκύνησης), τέταρτο το δίχρωμο καφέ (γη) και μπλέ (ουρανός) ο Κλιμακοποδαρούλης ( του Ιωάννου της Κλίμακος), πέμπτο το κίτρινο ο Αιγυπτιοποδαρούλης (της Μαρίας Αιγυπτίας), έκτο το πράσινο ο Βαγιοποδαρούλης (των Βαΐων) και έβδομο το μοβ ο Μεγαλοποδαρούλης (Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών).

Για το έθιμο της Κυρά Σαρακοστής έχουν γραφτεί και οι παρακάτω στίχοι:

Την κυρά Σαρακοστή
Που ’ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ’ρθει η Πασχαλιά.

Καλή Σαρακοστή λοιπόν παρέα με την κυρά Σαρακοστή…