27 Αυγούστου 2021
Το σύγχρονο νηπιαγωγείο μέσω του νέου προγράμματος δραστηριοτήτων, έχει θέσει ψηλά τον πήχη στην ελληνική δημόσια εκπαίδευση. Απαλλαγμένο από την πίεση της ύλης διδασκαλίας της επόμενης βαθμίδας, αυτής του Δημοτικού Σχολείου, αφήνει το περιθώριο στους εκπαιδευτικούς για ελεύθερη, δημιουργική έκφραση δημιουργώντας ένα μαθησιακό περιβάλλον γεμάτο φαντασία, ιδανικό για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Οι εκπαιδευτικοί που το στελεχώνουν, διαθέτουν το επιστημονικό υπόβαθρο, για να υποστηρίξουν τα παιδιά, όχι μόνο στη μαθησιακή διαδικασία αλλά και στο δρόμο της ανάπτυξης της κοινωνικής τους συμπεριφοράς και της αυτογνωσίας. Μπορούν να εντοπίσουν αδυναμίες σε όλα τα επίπεδα της ανάπτυξης και των δεξιοτήτων του κάθε παιδιού και να δουλέψουν μαζί του εξατομικευμένα. Ταυτόχρονα να προτείνουν στους γονείς τυχόν περαιτέρω αξιολογήσεις και βοήθεια από εξειδικευμένο προσωπικό. Μ’αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μπορούν να ξεπεράσουν, ή έστω να υποστηριχθούν, έγκαιρα, πάω στις αδυναμίες, που ενδέχεται να τους δημιουργήσουν δυσκολίες στη φοίτησή τους στο Δημοτικό σχολείο ή και πιο πέρα από αυτό.
Στο νηπιαγωγείο λοιπόν το παιδί θα μάθει…
- τον εαυτό του! Πώς μπορεί να χρησιμοποιεί το σώμα του (για να αυτοεξυπηρετηθεί, να κινηθεί, να εργαστεί) και να το φροντίζει σωστά. Ποια είναι τα συναισθήματα του και πόσο μεγάλη είναι η σημασία της έκφρασής τους, με τρόπο που να επιδρά θετικά για τον εαυτό του και τους άλλους. Να αναπτύξει την κριτική του σκέψη. Να ανακαλύψει τις κλίσεις και τα ταλέντα του.
- τα πλαίσια της ορθής κοινωνικής συμπεριφοράς: Να αναπτύξει την ικανότητα του να κάνει φίλους. Να μοιράζεται. Να νοιάζεται. Να έχει ενσυναίσθηση. Να μάθει τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις του. Να δείχνει σεβασμό στους ανθρώπους και το περιβάλλον γύρω του. Να ακολουθεί τους κανόνες του χώρου στον οποίο βρίσκεται κάθε φορά. Να απολαμβάνει τη συνεργασία και την από κοινού εξερεύνηση. Να συνειδητοποιεί τις συνέπειες των πράξεων του και να αναλαμβάνει τις ευθύνες του.
- να σκέφτεται: Να συμμετέχει στην επίλυση προβλημάτων. Να επιχειρηματολογεί και να προασπίζεται τις απόψεις του. Να αναγνωρίζει τα λάθη του και να μαθαίνει από αυτά. Να συμμετέχει σε πειράματα και παρατηρήσεις. Να βρίσκει τις αιτίες και τα αποτελέσματα. Να καταλήγει σε συμπεράσματα.
- να ενδιαφέρεται να μαθαίνει! Να έχει ενδιαφέρον για όλα όσα συμβαίνουν στον μικρόκοσμό του αλλά και σε όλο τον κόσμο (και γιατί όχι και πέρα από αυτόν!). Να ρωτάει όσους γνωρίζουν. Να ακούει ιστορίες. Να ξεφυλλίζει βιβλία. Να βλέπει εικόνες. Να ασχολείται με την τεχνολογία, στα πλαίσια των δυνατοτήτων και της ηλικίας του. Να κινητοποιεί τους γονείς και τα μέλη του οικογενειακού του περιβάλλοντος, για περαιτέρω ενασχόληση με θέματα που το απασχολούν.
- να εκφράζεται: Να εμπλουτίσει το λέξιλόγιο του και να καταφέρει να αρθρώνει σωστό λόγο. Να συμμετέχει σε συζητήσεις. Αλλά και δημιουργικά να εκφράζεται καλλιεργώντας, πέρα από τη λεπτή κινητικότητά του (χειρισμός αντικειμένων, συνονισμός κινήσεων κλπ) και τη φαντασία του!
- να ασχολείται με τα γράμματα και τους αριθμούς: Να έρθει σε επαφή με περιβάλλοντα εγγραμματισμού, που με φυσικό τρόπο (παρατηρώντας και βιώνοντας) θα το ωθήσουν από το σκαρίφημα στο γράμμα, όπως ακριβώς φτάνει μόνο του από τη μουντζούρα στη ζωγραφιά! Να βρεθεί αντιμέτωπο με ζητήματα που απαιτούν μαθηματικό λογισμό και να συμμετέχει στην επίλυση τους.
27 Αυγούστου 2021
Το αιώνιο άγχος των γονέων και το ερώτημα που τους ταλανίζει με το που πάνε το παιδί τους στο νηπιαγωγείο είναι εάν θα μάθει να γράφει και να διαβάζει.
Οι περισσότεροι γονείς, αγωνιούν για το εάν το παιδί τους θα είναι έτοιμο για το Δημοτικό, αλλά σχεδόν κανείς δεν διερωτάται, αν θα είναι έτοιμο να ανταποκριθεί κοινωνικοσυναισθηματικά σε ένα τέτοιο περιβάλλον.
Στο πλαίσιο της ολόπλευρης ανάπτυξης του παιδιού, ένας από τους ρόλους του Νηπιαγωγείου είναι η σταδιακή προετοιμασία και η προσαρμογή των παιδιών στις μελλοντικές απαιτήσεις που θα συναντήσουν στο Δημοτικό, χωρίς φυσικά κάτι τέτοιο να αποτελεί αυτοσκοπό.
Πρέπει όμως να μάθει να γράφει και να διαβάζει ένα παιδί από το Νηπιαγωγείο;
Είναι όμως έτοιμα τα παιδιά αυτής της ηλικίας να εκπαιδευτούν στη γραφή και ανάγνωση ή μήπως εκπαιδεύοντάς τα παραβλέπουμε όλους αυτούς τους παράγοντες που πρέπει να έχουν αναπτυχθεί επαρκώς, ώστε ένα παιδί να ενταχθεί αβίαστα και φυσικά αποτελεσματικά στο γραπτό λόγο;
Ο προφορικός λόγος είναι εγγενές συστατικό της ανθρώπινης φύσης. Όλα τα παιδιά κατακτούν τη γλώσσα του άμεσου περιβάλλοντός τους και αποκτούν προφορικό λόγο, εφόσον δεν υπάρχουν σοβαρά αισθητηριακά ή νευρολογικά προβλήματα. Ο προφορικός λόγος δε διδάσκεται αλλά κατακτιέται μέσα σ’ ένα πλαίσιο όπου υπάρχει επικοινωνία και αλληλεπίδραση.
Αντίθετα, ο γραπτός λόγος δεν αποτελεί μέρος της υπόστασης του ανθρώπου. Για ν’ αποκτήσουν τα παιδιά γραπτό λόγο πρέπει να διδαχθούν συστηματικά και να εξασκηθούν, αλλά πρώτα πρέπει να έχουν φτάσει σ’ ένα τέτοιο σημείο αισθητηριακής και νευρολογικής ωρίμανσης που θα τους επιτρέψει ν’ αναπτύξουν ομαλά αυτήν την ικανότητα, χωρίς να δυσκολευτούν και ν’ απογοητευτούν.
Για να μπορέσει ένα παιδί να γράψει και να διαβάσει χρειάζεται να έχει αναπτύξει:
- Καλή αντίληψη του χώρου και δεξιότητες προσανατολισμού στο χώρο, ώστε να κατανοεί οδηγίες που αφορούν χωρικές έννοιες.
- Ικανότητες παρατήρησης και οπτικής διάκρισης.
- Ικανότητες ακουστικής διάκρισης.
- Οπτική και ακουστική μνήμη.
- Ικανότητες σειροθέτησης.
- Μνήμη αλληλουχιών.
- Επαρκές λεξιλόγιο και κατανόηση των νοημάτων που εκφέρονται μέσων λέξεων.
- Ικανότητα αναγνώρισης των μερών ενός όλου.
- Ικανότητα διάσπασης του όλου σε μέρη.
- Ικανότητα σύνθεσης του όλου από τα μέρη που αποτελείται.
- Ικανότητες ομαδοποίησης και ταξινόμησης πληροφοριών.
- Αυτοέλεγχο για να διατηρεί την προσοχή του.
- Φωνολογική επίγνωση.
Όλες αυτές τις ικανότητες, το νήπιο τις κατακτά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του στο νηπιαγωγείο ενώ παράλληλα, σταδιακά, αποκτά φωνολογική επίγνωση.
Για να μάθει ανάγνωση και γραφή ένα παιδί πρέπει πρώτα να έχει αποκτήσει φωνολογική επίγνωση. Να κατανοήσει δηλαδή ότι οι λέξεις αποτελούνται από μικρότερες μονάδες χωρίς νόημα (συλλαβές – φωνήματα) και ν’ αρχίσει να σκέφτεται πάνω στη γλώσσα, διακρίνοντας αρχικά τις συλλαβές και μετά τα φωνήματα από τα οποία αποτελείται μια λέξη.
Αν ένα παιδί δεν μπορεί να μας πει από ποιες συλλαβές αποτελείται η λέξη «γάλα» τότε δεν θα καταφέρει να μάθει να τη διαβάζει όσο κι αν του διδάξουμε ανάγνωση και μόνο όταν καταφέρει να την αναλύσει στα φωνήματα που την αποτελούν, τότε πλέον θα μπορέσει ν’ αντιστοιχίσει τα φωνήματα με οπτικά σχήματα δηλαδή γράμματα.
Ένα παιδί μπορεί να καταλάβει ότι τη λέξη μπορούμε να τη χωρίσουμε όχι μόνο σε συλλαβές αλλά και σε φωνήματα, να κάνει δηλαδή φωνημική ανάλυση και σύνθεση, γύρω στην ηλικία των 6 ετών.
Μόνο αφού έχει κατακτήσει αυτή την ικανότητα, μπορούμε να προχωρήσουμε στην αντιστοίχηση, δηλαδή στη σύνδεση των φωνημάτων με την εικόνα τους (γράμματα) και στη γραφή των λέξεων. Μέχρι τότε, τα νήπια μπορεί ν’ απεικονίζουν κάποια γράμματα, ακόμα και το όνομα τους ή και λέξεις που βλέπουν, αλλά στην πραγματικότητα απεικονίζουν κάποια σύμβολα χωρίς να έχουν κατανοήσει το γλωσσικό τους φορτίο.
Στο Νηπιαγωγείο, όλες οι δραστηριότητες λαμβάνουν υπόψη τις ατομικές διαφορές από νήπιο σε νήπιο, δεδομένου ότι κάποια νήπια κατακτούν ορισμένες ικανότητες νωρίτερα από κάποια άλλα, τα οποία με τη σειρά τους επιδεικνύουν καλύτερη επίδοση σε άλλους αναπτυξιακούς τομείς.
Το βασικό στο νηπιαγωγείο είναι να καταλάβουν τα παιδιά γιατί χρειάζεται να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν. Στόχος του νηπιαγωγείου είναι να καταλάβουν τα παιδιά ότι οι λέξεις έχουν δύναμη κι ότι μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν για να επικοινωνήσουν με τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους φίλους τους. Μέσα σε αυτό το πνεύμα είναι σημαντικό τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί να επικεντρώνονται στο ότι τα παιδιά προσπαθούν να επικοινωνήσουν παρά στο πώς προσπαθούν να γράψουν ή να διαβάσουν. Στο νηπιαγωγείο, εξάλλου, διαμορφώνεται ένα περιβάλλον μάθησηςπου παρέχει στα νήπια ευκαιρίες να βιώσουν λειτουργικές εμπειρίες γραφής, προκειμένου να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει η τάξη, όπως να δανείζονται βιβλία από τη βιβλιοθήκη αλλά και να παράγουν δικά τους κείμενα με διάφορους επικοινωνιακούς στόχους, π.χ. να γράφουν προσκλήσεις για εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στο νηπιαγωγείο, να φτιάχνουν αφίσες ή να διαμορφώνουν κανόνες για την ομαλή λειτουργία της τάξης. Έτσι η τεχνική της γραφής κατακτάται προοδευτικά καθώς τα παιδιά διαβάζουν και γράφουν για συγκεκριμένους επικοινωνιακούς στόχους που έχουν νόημα για τα ίδια.
