Γράφει: ο Σπύρος Καρύδης, θεολόγος.
Η σχολική χρονιά βαίνει προς το τέλος της και είναι καιρός πλέον να γίνει μια ανασκόπηση του τί έγινε τί δεν έγινε και κυρίως γιατί δεν έγινε στον χώρο της σχολικής Βιβλιοθήκης. Θα πρέπει να θυμίσω ότι η χρονιά ξεκίνησε με την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας να μην στελεχώσει τις υπάρχουσες σχολικές βιβλιοθήκες, αναθέτοντας τη λειτουργία τους στους διευθυντές, και δι’ αυτών σε όσους από τους εκπαιδευτικούς είχαν μειωμένο ωράριο, εφόσον υπήρχαν. Με την ίδια απόφαση προσδιορίστηκε μάλιστα και ο χρόνος λειτουργίας των βιβλιοθηκών: από ένα (1) έως τρία (3) δίωρα την εβδομάδα.
Δεν γνωρίζω πώς διευθετήθηκε το ζήτημα στα άλλα σχολεία, στα οποία λειτουργούσαν Βιβλιοθήκες του ΕΠΕΑΕΚ. Περιορίζομαι στη δική μας Βιβλιοθήκη, η οποία πράγματι άνοιξε από τον Νοέμβριο. Η ομάδα των εκπαιδευτικών που ανέλαβε τη λειτουργία της, με τη σύμφωνη γνώμη της Διεύθυνσης του σχολείου, αποφάσισε το καθημερινό άνοιγμα της Βιβλιοθήκης, καλύπτοντας τις 30 από τις 35 συνολικά ώρες του ωρολογίου προγράμματος. Με την απόφαση αυτή ικανοποιήθηκε το γενικευμένο αίτημα της μαθητικής κοινότητας, το οποίο είχε διατυπωθεί ήδη από την αρχή της σχολικής χρονιάς, για το άνοιγμα της Βιβλιοθήκης, αίτημα το οποίο που δεν μπορούσε σε καμιά περίπτωση να αγνοηθεί. Η ίδια απόφαση αποτελούσε συνάμα την αντίδραση της εκπαιδευτικής κοινότητας απέναντι σε μια απόφαση ειλημμένη αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συνέπειες που θα είχε στο εκπαιδευτικό έργο των σχολείων αλλά και στον ίδιο τον θεσμό των σχολικών βιβλιοθηκών που βρίσκεται ακόμη στα πρώτα του βήματα.
Σίγουρα η κίνηση της Βιβλιοθήκης μας δεν ήταν φέτος αντίστοιχη με εκείνη των περασμένων ετών. Πώς θα μπορούσε να είναι άλλωστε; Κατά τη φετινή χρονιά καταγράφτηκαν στο βιβλίο δανεισμού 186 τίτλοι βιβλίων. Ήταν πολύ περισσότερα όμως τα βιβλία που ανοίχθηκαν μέσα στον χώρο της Βιβλιοθήκης από τους μαθητές κατά τις ώρες των διαλειμμάτων ή των κενών τους, από τους μαθητές στα τρίωρα των ερευνητικών εργασιών της πρώτης τάξης, από τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς. Κρίνοντας από τα αποτελέσματα, το πρόβλημα που διαπιστώθηκε στην αρχή της χρονιάς, καλύφθηκε σε μεγάλο βαθμό. Η δραστηριοποίηση όμως μη εξειδικευμένου προσωπικού σε μια Βιβλιοθήκη, η οποία δεν αριθμεί μόνον τα βιβλία του δόθηκαν στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ, αλλά και εκείνα της πρώτης βιβλιοθήκης του άλλοτε Πολυκλαδικού Λυκείου, που λειτουργούσε στον ίδιο χώρο (συνολικά περί τους 9.600 τίτλους), ανέδειξε και τα προβλήματα τα οποία μακροπρόθεσμα μπορούν να προκύψουν, αν δεν εξευρεθεί μόνιμη λύση στο ζήτημα της λειτουργίας της.
Η σχολική Βιβλιοθήκη δεν είναι ούτε αποθήκη με στοίβες βιβλίων ούτε τα ράφια της βιβλιοθήκης μας όπου συσσωρεύονται βιβλία που αντικατοπτρίζουν τις προσωπικές μας προτιμήσεις ή τα ενδιαφέροντα. Είναι ένα σύνολο συστηματικά ταξινομημένων βιβλίων, είναι ένας χώρος ζωντανός ο οποίος τροφοδοτείται, καλύτερα πρέπει να τροφοδοτείται, διαρκώς με νέο υλικό, είναι ένας χώρος που φέρνει τους νέους σε επαφή με το βιβλίο στην υλική του μορφή, είναι όμως παράλληλα και ένας χώρος που λειτουργεί μέσα σε μια κοινωνία της οποίας οι λειτουργίες πλέον έχουν ψηφιοποιηθεί ή τείνουν να ψηφιοποιηθούν, άρα ένας χώρος που χρειάζεται επιτακτικά το άνοιγμα προς το διαδίκτυο. Επομένως η σχολική Βιβλιοθήκη για να λειτουργήσει σωστά και να επιτελέσει το έργο της σήμερα χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό.
Για το θέμα των σχολικών βιβλιοθηκών ακούγονται ξανά φωνές μέσα από τις εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας και τις ηλεκτρονικές εκδόσεις τους (βλ. το πρόσφατο άρθρο του Σταύρου Νικολαΐδη, «Το τέλος των σχολικών βιβλιοθηκών», Το Βήμα 17/6/2012, http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=462457&h1=true ), φωνές μάλλον απαισιόδοξες, οι οποίες έρχονται να θυμίσουν ότι δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία η αποστροφή προς τις βιβλιοθήκες, αλλά γενικευμένη τάση στον ευρωπαϊκό και τον αμερικανικό χώρο, που οφείλεται στην έλλειψη πόρων και στις προσπάθειες περικοπής των δαπανών.
Είναι γεγονός ότι οι σχολικές βιβλιοθήκες, μετά την ίδρυσή τους και την έναρξη της λειτουργίας τους, έγιναν πόλοι δημιουργικών πρωτοβουλιών, έφεραν τους μαθητές κοντά στο βιβλίο και στους δημιουργούς του. Η ίδια η Πολιτεία δεν έδειξε όμως να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την τύχη τους. Είναι αλήθεια ότι οι σχολικές βιβλιοθήκες που ιδρύθηκαν στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ προικίστηκαν με σημαντικό αριθμό βιβλίων. Έκτοτε όμως τα πράγματα τελμάτωσαν. Οι βιβλιοθήκες ουδέποτε εμπλουτίστηκαν, ουδέποτε ενημερώθηκαν. Η Βιβλιοθήκη του σχολείου μας στο μεταξύ διάστημα πρόσθεσε, είναι αλήθεια, πολλούς νέους τίτλους. Μόνον φέτος καταγράφτηκαν στο βιβλίο εισαγωγής πάνω από 80 νέοι τίτλοι. Οι προσθήκες όμως αυτές προέρχονται αποκλειστικά από δωρεές, και οι σημαντικότερες από αυτές είναι το παράλληλο ευεργετικό αποτέλεσμα των πολιτιστικών προγραμμάτων «Λογοτεχνικές Συναντήσεις» και «Μαθηματικά και Λογοτεχνία», που υλοποιήθηκαν τη χρονιά που πέρασε στο σχολείο.
Οι σχολικές βιβλιοθήκες αποτελούν μια κληρονομιά των κυβερνήσεων που πέρασαν, η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί και πολύ λιγότερο να πεταχτεί στα άχρηστα, αντίθετα πρέπει να ενδυναμωθεί και να επεκταθεί και σε εκείνα τα σχολικά συγκροτήματα που σήμερα δεν διαθέτουν βιβλιοθήκες. Η ύπαρξη και η λειτουργία σχολικής Βιβλιοθήκης καθίσταται ακόμη πιο αναγκαία μετά την εισαγωγή της Ερευνητικής Εργασίας στο Λύκειο, ενός μαθήματος που δοκιμάστηκε την περασμένη χρονιά ως προς την εφαρμογή του στην πρώτη τάξη του Λυκείου, και τη νέα σχολική χρονιά μπαίνει και στο πρόγραμμα της δεύτερης τάξης. Η γενική διαπίστωση στο ζήτημα των Ερευνητικών Εργασιών σε όλη την Ελλάδα, ήταν η αδυναμία των μαθητών να έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες. Οι σχολικές βιβλιοθήκες ή δεν λειτουργούσαν ή υπολειτουργούσαν ή (το χειρότερο) δεν υπήρχαν, οι δημοτικές και δημόσιες βιβλιοθήκες αντιμετώπιζαν τα δικά τους προβλήματα, οι μαθητές ικανοποιούνταν με τη διαδικτυακή «γνώση», μέσα από αμφίβολης ποιότητας ιστοσελίδες και αρθρογραφία που δεν πληρούσε στις περισσότερες περιπτώσεις τις στοιχειώδεις απαιτήσεις της επιστημονικής μεθοδολογίας και οι καθηγητές, σκαρφίζονταν τρόπους, κάποτε ανορθόδοξους, για να εξασφαλίσουν στους μαθητές τους την πρόσβαση στην απολύτως απαραίτητη βιβλιογραφία!