Οι αναμνήσεις των δικών μας σχολικών βιωμάτων, για παράδειγμα το τι μας άρεσε στο σχολείο και ποιες ήταν οι ομορφότερες εμπειρίες μας, θα σχετίζονται κατά πάσα πιθανότητα περισσότερο με το κλίμα που επικρατούσε στο σχολείο μας παρά με τους βαθμούς μας ή με το περιεχόμενο των μαθημάτων. Το σχολικό κλίμα δεν είναι ένα ενιαίο κατασκεύασμα, αντίθετα εμπεριέχει πολλές διαστάσεις: την υποκειμενική έννοια της σωματικής και συναισθηματικής ασφάλειας, την ποιότητα των σχέσεων μεταξύ συμμαθητών και ενηλίκων, τη διδασκαλία και τη μάθηση (συμπεριλαμβανομένων των προσδοκιών των εκπαιδευτικών, των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, και του διδακτικού και μαθησιακού υλικού), καθώς και τη συνεργασία με τους γονείς και την τοπική κοινότητα.

Τα θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τα σχολεία αφορούν το πώς μπορούν να δοθούν περισσότερα κίνητρα για μάθηση και να μειωθούν τα προβλήματα συμπεριφοράς των μαθητών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία συμπτωματική προσέγγιση, κατά την οποία το κάθε πρόβλημα εξετάζεται ξεχωριστά, με εστίαση στους μαθητές που αντιμετωπίζουν τις περισσότερες δυσκολίες.

Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι μία συστηματική, συνεπής, ολιστική σχολική προσέγγιση  προς τη δόμηση ενός θετικού σχολικού περιβάλλοντος βοηθά στη μείωση των κινδύνων που απορρέουν από διάφορα κοινωνικά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα, και συμβάλλει στην ψυχική υγεία και την ευημερία τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών.

Ένα θετικό σχολικό κλίμα δρα αποτρεπτικά ενάντια στην πρόωρη διακοπή της φοίτησης, τον εκφοβισμό και άλλα συμπεριφορικά προβλήματα, ενώ διευκολύνει τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα, την πρόοδο της ψυχικής υγείας, την εμπλοκή των μαθητών στο σχολείο και την προκοινωνική συμπεριφορά. Έτσι μπορεί να ενδυναμώνεται μία αίσθηση του ανήκειν στο σχολείο, και ο χρόνος που τα παιδιά περνούν σε αυτό να καθίσταται εργαλείο που βοηθά την ανάπτυξή τους, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί πρόκληση με τη θετική έννοια και συμπεριλαμβάνει όλους τους μαθητές. Τα ενταξιακά σχολικά περιβάλλοντα μπορούν να διέπονται από εκπαιδευτική ισότητα ως προς τη φυλετική και την εθνοτική ταυτότητα, το βιολογικό φύλο και την έμφυλη ταυτότητα, το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο, και την ικανότητα.

Ως εκ τούτου, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει για την κλιματική κρίση, πρέπει να «θερμάνουμε» το σχολικό κλίμα ώστε να αποτρέψουμε μελλοντικές καταστροφές. Η καλλιέργεια και η διατήρηση ενός θετικού σχολικού κλίματος απαιτεί αδιάλειπτη προσοχή και συντονισμένη προσπάθεια στον σχεδιασμό και την εφαρμογή δραστηριοτήτων, αλλά και συνέπεια στη διατήρηση συγκεκριμένων πρακτικών καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους.

Ορισμένες παράμετροι που μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία θετικού σχολικού κλίματος είναι η εστίαση στις σχέσεις, μία καθολική προσέγγιση προς την κοινωνική και συναισθηματική αγωγή (ΚΣΑ), και η διαμορφωτική αξιολόγηση. Μολαταύτα, προκειμένου να καταστεί βιώσιμη αυτή η αλλαγή κλίματος χρειάζονται γερές βάσεις: απαιτείται πίστη και σωστή καθοδήγηση από τη σχολική διεύθυνση, ετοιμότητα για αλλαγή και κατάλληλος σχεδιασμός, υποστήριξη των εκπαιδευτικών που καλούνται να εφαρμόσουν την αλλαγή, και ισχυρό πνεύμα συνεργασίας με τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα.

Για την παρακολούθηση της διαδικασίας του σχεδιασμού, της δημιουργίας και της διατήρησης ενός θετικού σχολικού κλίματος, τα σχολεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν αρκετά κριτήρια αναστοχασμού για να αξιολογούν την πρόοδό τους:

• Το θετικό σχολικό κλίμα επικοινωνείται ξεκάθαρα ως αξία και στόχος του σχολείου (π.χ. αποτελεί μέρος του οράματος του σχολείου, συμπεριλαμβάνεται στο σλόγκαν ή στον ιστότοπο του σχολείου),
• Εφαρμόζεται η ολιστική σχολική προσέγγιση (π.χ. ενεργός ρόλος της διοίκησης του σχολείου, κατάρτιση και συνεχιζόμενη στήριξη των εκπαιδευτικών, εμπλοκή όλων των εκπαιδευτικών και όλων των μαθητών),
• Ενθαρρύνεται η κοινωνικό-συναισθηματική ανάπτυξη και η θετική συμπεριφορά (π.χ. ενσωμάτωση ενός τεκμηριωμένου προγράμματος ΚΣΑ στο πρόγραμμα σπουδών από την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έως την κορυφή της δευτεροβάθμιας εκπαιδευτικής βαθμίδας, ανάπτυξη ενός ξεκάθαρου συστήματος επίλυσης προβλημάτων),
• Οι εργασίες και η διαμορφωτική αξιολόγηση διανθίζονται με ευκαιρίες πρακτικής εφαρμογής της συμπερίληψης, της προκοινωνικής συμπεριφοράς, της συμμετοχής του πολίτη και της ασφάλειας,
• Συλλέγονται και αναλύονται σε τακτική βάση δεδομένα προκειμένου να εντοπίζονται τα δυνατά σημεία και οι αδυναμίες, να σχεδιάζονται περαιτέρω δραστηριότητες και να αξιολογείται η πρόοδος του σχολείου.

Με μία συνεπή προσέγγιση απέναντι στην καλλιέργεια και τη διατήρηση ενός θετικού κλίματος, ένα σχολείο μπορεί να εκπληρώσει την πραγματική αποστολή του: όχι μόνο να προσφέρει ακαδημαϊκές γνώσεις, αλλά και να βοηθά να αναπτυχθούν ψυχικά υγιείς νέοι άνθρωποι. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλει στην ευημερία των μαθητών εντός του σχολείου, αλλά και μακροπρόθεσμα.

Η Baiba Martinsone, Διδάκτωρ Ψυχολογίας, είναι καθηγήτρια κλινικής ψυχολογίας και ανώτερη ερευνήτρια εκπαιδευτικής ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Λετονίας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα στα πεδία της κλινικής και της εκπαιδευτικής ψυχολογίας περιλαμβάνουν την ΚΣΑ, την προαγωγή της ψυχικής υγείας στα σχολεία, την ανάπτυξη και την αξιολόγηση προγραμμάτων καθολικής πρόληψης. Η Baiba είναι μέλος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων της ΕΚ για τα υποστηρικτικά μαθησιακά περιβάλλοντα για ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο ανεπαρκών σχολικών επιδόσεων, και για τη στήριξη της ευημερίας στο σχολείο.