ΘΕΩΡΙΑ

                                                             4.2. Ασθένειες

1. Πως καταφέρνει και διατηρεί την ομοιόσταση του ένας υγιής πολυκύτταρος οργανισμός;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Ένας υγιής πολυκύτταρος οργανισμός καταφέρνει να διατηρεί την ομοιόστασή του χάρη

στη συνεργασία διάφορων συστημάτων.

2. Τι ονομάζεται ασθένεια και που μπορεί να οδηγήσει;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Αν διαταραχτεί η ομοιόσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε ο οργανισμός ασθενεί και,

αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, τότε μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο.

3. Ποιοι παράγοντες προκαλούν διαταραχές στην ομοιόσταση (δηλ. ασθένεια) ενός οργανισμού;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Πολλοί είναι οι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή της ομοιόστασης σε έναν

οργανισμό, όπως, για παράδειγμα, στον άνθρωπο. Σε αυτούς ανήκουν:

• διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. ακτινοβολίες, ακραίες μεταβολές της

θερμοκρασίας)

• παθογόνοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες και πρωτόζωα)
• ψυχολογικές διαταραχές
• κληρονομικές δυσλειτουργίες
• ο τρόπος ζωής ή συμπεριφοράς (π.χ. κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών,

μη ισορροπημένη διατροφή).

4. Γιατί οι άνθρωποι παλαιότερα δεν γνώριζαν ότι αρκετές από τις ασθένειες που

Τους  ταλαιπωρούσαν οφείλονταν σε  μικροοργανισμούς;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι άνθρωποι παλαιότερα δεν γνώριζαν ότι αρκετές από τις ασθένειες που τους

ταλαιπωρούσαν οφείλονταν σε μικροοργανισμούς. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά

χρόνια και να ανακαλυφθεί το μικροσκόπιο, με αποτέλεσμα, στα τέλη του 19ου αιώνα, να

αλλάξει αυτή η κατάσταση. Χάρη στο έργο δύο σημαντικών ερευνητών, του Λουί Παστέρ

(Louis Pasteur) και του Ρόμπερτ Κοχ (Robert Koch), αποδείχτηκε ότι η αιτία πολλών

ασθενειών ήταν κάποιοι μικροοργανισμοί.

5. Ποιοι μικροοργανισμοί ονομάζονται παθογόνοι; Τι είναι ο ξενιστής; Είναι  όλοι οι

 μικροοργανισμοί παθογόνοι;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Ένας μικροοργανισμός που εισέρχεται στον άνθρωπο και του προκαλεί ασθένεια

χαρακτηρίζεται παθογόνος. Ο άνθρωπος που προσβάλλεται ονομάζεται ξενιστής.

Αρχικά θεωρήθηκε ότι όλοι οι μικροοργανισμοί είναι παθογόνοι. Σήμερα γνωρίζουμε ότι

κάτι τέτοιο δεν αληθεύει. Εξάλλου, πολλοί μικροοργανισμοί όχι μόνο δεν προκαλούν

ασθένειες, αλλά είναι και χρήσιμοι για τον άνθρωπο.

6. Τι είναι μόλυνση και  πότε μια ασθένεια χαρακτηρίζεται σαν μολυσματική;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η είσοδος του παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν ξενιστή ονομάζεται μόλυνση. Μια

ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί από ένα άτομο σε άλλο χαρακτηρίζεται μολυσματική.

7. Τι είναι τα συμπτώματα της ασθένειας και τι η διάγνωση;  Πότε εμφανίζονται τα

 πρώτα συμπτώματα και από  τι εξαρτάται ο χρόνος  αυτός;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Όταν κάποιος ασθενεί, συνήθως εμφανίζει ορισμένα συμπτώματα της ασθένειας (π.χ.

πυρετό, διάρροια κτλ.). Η εξέταση των συμπτωμάτων μπορεί να οδηγήσει τον γιατρό στη

διάγνωση, δηλαδή στην αναγνώριση της ασθένειας.

Από τη στιγμή που θα μας προσβάλει ένας μικροοργανισμός μπορεί να περάσουν ώρες,

μέρες ή ακόμα και μήνες μέχρι να αρχίσουν να εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα της

ασθένειας. Αυτό εξαρτάται από την περίοδο επώασης του μικροοργανισμού, δηλαδή από

το χρόνο που απαιτείται μεταξύ της μόλυνσης και της εμφάνισης των πρώτων

συμπτωμάτων της ασθένειας.

8. Πότε μια ασθένεια χαρακτηρίζεται σαν επιδημία και πότε σαν  πανδημία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Όταν όμως σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο παρατηρηθεί μεγάλος αριθμός

κρουσμάτων μιας ασθένειας, όπως, για παράδειγμα, της γρίπης, τότε λέμε ότι έχουμε

επιδημία. Εάν η ασθένεια αυτή εξαπλωθεί σε πολλές χώρες, τότε έχουμε πανδημία.

9. Ποιοι οι τρόποι μετάδοσης μιας ασθένειας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Yπάρχουν διάφοροι τρόποι μετάδοσης μιας ασθένειας:

• Με σταγονίδια, όπως αυτά που δημιουργούνται όταν κάποιος βήχει ή φταρνίζεται.
• Με τη σκόνη, η οποία μπορεί να περιέχει κάποιους μικροοργανισμούς και να τους

μεταφέρει πολύ μακριά.

• Με την επαφή με μολυσμένα αντικείμενα (π.χ. πετσέτες ή οδοντόβουρτσες).
• Με τα κόπρανα, όταν τα μικρόβια που υπάρχουν σε αυτά περάσουν στο πόσιμο νερό ή

στην τροφή.

• Με τα ζώα. Κάποια ζώα, για παράδειγμα οι μύγες, μπορούν να μεταφέρουν

παθογόνους μικροοργανισμούς σε ένα τρόφιμο που κατά τα άλλα είναι απαλλαγμένο από

μικρόβια. Επίσης, κάποια ζώα, όπως το κουνούπι, ρουφούν αίμα και μεταφέρουν έτσι

μικρόβια από το ένα άτομο στο άλλο.

• Με το αίμα. Σε περίπτωση που το αίμα ενός μολυσμένου ατόμου έρθει σε επαφή με το

αίμα ενός υγιούς (π.χ. με μετάγγιση αίματος), είναι δυνατόν να προκληθεί μόλυνση του

υγιούς ατόμου.

• Με τη σεξουαλική επαφή με μολυσμένο άτομο.

10. Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για να καταπολεμήσουμε  μια ασθένεια που

προκαλείται  από παθογόνο μικροοργανισμό;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Για να μπορέσουμε να καταπολεμήσουμε τις ασθένειες που προκαλούν οι παθογόνοι

μικροοργανισμοί, είναι σημαντικό να έχουμε μελετήσει τον κύκλο της ζωής τους. Έτσι,

μπορούμε να γνωρίζουμε τους τρόπους με τους οποίους μεταδίδονται στον άνθρωπο και

τους μηχανισμούς με τους οποίους αναπαράγονται.

11. Τι είναι η θεραπεία και τι η πρόληψη  μιας ασθένειας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η καταπολέμηση μιας ασθένειας ονομάζεται θεραπεία και οι τρόποι για την αποφυγή της

ονομάζονται πρόληψη.

12. Ποιος ο ρόλος των βακτηρίων για τον  άνθρωπο;(ή σε ποιες κατηγορίες

 διακρίνονται τα βακτήρια ανάλογα  με την χρησιμότητά  τους στον άνθρωπο;)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Σε αντίθεση με τη γενική πεποίθηση ότι όλα τα βακτήρια είναι παθογόνα, τα περισσότερα

βακτήρια είναι είτε χρήσιμα είτε αβλαβή για τον οργανισμό μας. Ορισμένα, μάλιστα,

υπάρχουν φυσιολογικά στο σώμα μας, όπως αυτά που φιλοξενούνται στο παχύ έντερο. Τα

βακτήρια αυτά όχι μόνο δεν μας βλάπτουν, αλλά μας είναι απαραίτητα, αφού παράγουν τη

βιταμίνη K, η οποία βοηθά στην πήξη του αίματος.

13. Πως μας βλάπτουν τα παθογόνα βακτήρια;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Όσα βακτήρια μας βλάπτουν, το κάνουν ουσιαστικά με δύο τρόπους:

• είτε άμεσα, προσβάλλοντας και καταστρέφοντας τους ιστούς μας
• είτε έμμεσα, με κάποιες βλαβερές ουσίες που παράγουν, τις τοξίνες.

14. Οι ιοί είναι μικροοργανισμοί;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι ιοί αποτελούν μια ασυνήθιστη περίπτωση οργάνωσης της έμβιας ύλης. Συχνά

αποτελούν αντικείμενο διαφωνίας μεταξύ των επιστημόνων. Ορισμένοι δεν τους θεωρούν

οργανισμούς, επειδή οι ιοί δεν εκδηλώνουν αυτόνομα τις λειτουργίες της ζωής (π.χ.

αναπαραγωγή, μεταβολισμό κ.ά.), αλλά μόνο όταν παρασιτούν στα κύτταρα άλλου

οργανισμού.

15. Πότε οι ιοί προκαλούν ασθένειες;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι ιοί πολλαπλασιάζονται και συνθέτουν τα συστατικά τους μόνο όταν χρησιμοποιούν τα

υλικά και τους μηχανισμούς των κυττάρων του οργανισμού-ξενιστή. Το γεγονός αυτό όμως

διαταράσσει την ομαλή λειτουργία των κυττάρων και κατά συνέπεια ολόκληρου του

οργανισμού.

16. Πότε οι ιοί βρίσκονται  σε λανθάνουσα κατάσταση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Ένας ιός μπορεί να βρίσκεται σε «λανθάνουσα κατάσταση» μέσα στο κύτταρο, δηλαδή δεν

παράγονται νέοι ιοί. Τότε ο οργανισμός που έχει προσβληθεί από αυτόν δεν εκδηλώνει

κανένα σύμπτωμα.

17. Πως οι ιοί βλάπτουν τον οργανισμό μας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι ιοί πολλαπλασιάζονται και συνθέτουν τα συστατικά τους μόνο όταν χρησιμοποιούν τα

υλικά και τους μηχανισμούς των κυττάρων του οργανισμού-ξενιστή. Το γεγονός αυτό όμως

διαταράσσει την ομαλή λειτουργία των κυττάρων και κατά συνέπεια ολόκληρου του

οργανισμού.

Ένας ιός μπορεί να βρίσκεται σε «λανθάνουσα κατάσταση» μέσα στο κύτταρο, δηλαδή δεν

παράγονται νέοι ιοί. Τότε ο οργανισμός που έχει προσβληθεί από αυτόν δεν εκδηλώνει

κανένα σύμπτωμα.

Ωστόσο, κάποια στιγμή ο ιός μπορεί να ενεργοποιηθεί και να πολλαπλασιαστεί. Οι νέοι ιοί

που θα προκύψουν θα προσβάλουν κι άλλα κύτταρα, προκαλώντας συχνά σοβαρές

ασθένειες, τις ιώσεις.

18. Να αναφερθεί παράδειγμα ασθένειας που προκαλείται από βακτήριο και

παράδειγμα για ιό

Παράδειγμα ασθένειας από βακτήριο είναι ο τέτανος και χαρακτηριστική και ιδιαίτερα

συνηθισμένη ίωση είναι το κοινό κρυολόγημα.

19. Ποιες ασθένειες οφείλονται σε μύκητες κα πως προφυλασσόμαστε;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Αρκετές είναι και οι ασθένειες που οφείλονται σε μύκητες, με περισσότερο γνωστές τις

ασθένειες του δέρματος (δερματικές μυκητιάσεις). Επειδή οι ασθένειες αυτές μεταδίδονται

συνήθως μέσω της επαφής με μολυσμένα αντικείμενα, είναι σκόπιμο να χρησιμοποιούμε

δικές μας πετσέτες, χτένες κτλ.

20. Τι γνωρίζετε για τις ασθένειες προκαλούνται από πρωτόζωα; Να αναφερθεί παράδειγμα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Λίγα είναι τα πρωτόζωα που προσβάλλουν τον άνθρωπο προκαλώντας του σοβαρές

ασθένειες. Ένα από αυτά είναι το πλασμώδιο, που προκαλεί την ελονοσία.