Από τις ναυτικές επιχειρήσεις του ελληνικού στόλου ξεχωρίζουν οι καταδρομικές ενέργειες του Κωνσταντίνου Κανάρη. Ο μπουρλοτιέρης από τα Ψαρά πραγματοποίησε πολλές παράτολμες αποστολές, όπως η πυρπόληση της ναυαρχίδας του τουρκικού στόλου, η οποία μάλιστα ονομαζόταν «Μπουρλότα σαϊμάζι» (καταφρονήτρα των πυρπολικών).
[slideboom id=669763&w=425&h=370]
Τα πυρπολικά
Αρχικά ονομαζόταν μπουρλότο. Η ονομασία κατάγεται από το βυζαντινό (ο) «μπούρλος» που σήμαινε στουπί κι από το βενετσιάνικο «burloto». Από τα 1825, το είπαν πυρπολικό. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ρήμα πυρπολώ που σημαίνει περιφέρομαι και καταστρέφω με φωτιά.
Από τις αρχές του 1800 ως τα 1900, μια περίοδο που συχνά αναφέρεται ως η «χρυσή εποχή του πανιού» στην θαλάσσια ιστορία, τα πυρπολικά έδρασαν με μεγάλη επιτυχία. Τα πυρπολικά αποτελούσαν τρομακτική απειλή. Σκορπούσαν τον τρόμο, και μόνο στη θέα τους, πριν ακόμα πλησιάσουν τον στόχο. Κι αν το πλοίο στόχος ήταν αγκυροβολημένο ή για διάφορους λόγους είχε περιορισμένα περιθώρια κίνησης, η δουλειά των πυρπολικών γινόταν πιο εύκολη: Αφήνονταν να τα παρασύρει ο άνεμος και να τα στείλει στα υποψήφια θύματά τους. Στην ανοιχτή θάλασσα, ένας καλός χειρισμός μπορούσε να τα αποφύγει. Και, στη συνέχεια, μια εύστοχη βολή κανονιού να τα βυθίσει. Στις πιο πολλές περιπτώσεις, όμως, τα πυρπολικά κατευθύνονταν στον στόχο τους με το πλήρωμά τους μέσα σ’ αυτά. Με γάντζους, οι πυρπολητές τα προσκολλούσαν στο εχθρικό πλοίο, έβαζαν φωτιά και τα εγκατέλειπαν. Πρώτοι Έλληνες μπουρλοτιέρηδες υπήρξαν οι Ψαριανοί. Έμαθαν να κατασκευάζουν τα πυρπολικά, από τον Παριανό Ιωάννη Δημουλίτσα, γνωστότερο με το παρατσούκλι «Πατατούκος».
Η πρώτη χρήση πυρπολικού στην επανάσταση.
Πρώτος χρησιμοποίησε πυρπολικό ο Ψαριανός Δημήτριος Παπανικολής, στις 27 Μαΐου του 1821 στη ναυμαχία της Ερεσσού.
(Ψαρά 1790 – Αθήνα 1855)
Θαρραλέος μπουρλοτιέρης, με πολλά ναυτικά ανδραγαθήματα σε όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα. Στις 27 Μαΐου 1821, στην Ερεσσό της Μυτιλήνης, ανατίναξε τουρκικό δίκροτο που κατευθυνόταν στην Πελοπόννησο. Το ίδιο επανέλαβε και στη ναυμαχία του Γέροντα προκαλώντας με τους συντρόφους του πυρπολητές τον τρόμο στον οθωμανικό στόλο.
Κωνσταντίνος Κανάρης
Ηγετική μορφή του ’21, στρατιωτικός και πολιτικός. Γεννήθηκε το 1793 ή το 1795 στα Ψαρά, στους κόλπους μιας οικογένειας με μεγάλη ναυτική παράδοση. Ο Κωνσταντής έμεινε ορφανός από μικρός και ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα με το επίθετο Κανάρης. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ήταν από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στον Αγώνα. Κατατάχθηκε ως απλός ναύτης στον ψαριανό στολίσκο, που συγκρότησε ο φίλος του Νικολής Αποστόλης. Από τις πρώτες επιχειρήσεις άρχισε να εξειδικεύεται στα πυρπολικά και να γίνεται ο φόβος και ο τρόμος του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Η φήμη του γρήγορα ξεπέρασε τα στενά όρια του ελληνικού χώρου και έγραψαν γι’ αυτόν ο λόρδος Βύρων, ο Βίκτωρ Ουγκώ, ενώ ο άγγλος ιστορικός Γκόρντον σημείωνε «είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται».
Οι κυριότερες πολεμικές ενέργειες του Κανάρη στην Επανάσταση του ’21.
Ιούνιος 1822 : Με το πυρπολικό του παίρνει εκδίκηση για την καταστροφή της Χίου. Ανατινάζει στο λιμάνι τη ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου. Βρίσκουν το θάνατο ο αρχιναύαρχος Καρά Αλής με 2.000 Οθωμανούς ναύτες και στρατιώτες.
28 Οκτωβρίου 1822 : Ανατινάζει τουρκικό δίκροτο στο στενό μεταξύ Τενέδου και Τρωάδας. Επρόκειτο για την υποναυαρχίδα του νέου αρχιναυάρχου Κακλαμάν Μεχμέτ Πασά, που είχε διαδεχθεί τον Καρά Αλή. 800 νεκροί Οθωμανοί.
5 Αυγούστου 1824: Πυρπολεί τουρκική φρεγάτα κοντά στη Σάμο , εκδικούμενος την καταστροφή της Κάσου και της πατρίδας του. 600 νεκροί Οθωμανοί.
23 – 24 Σεπτεμβρίου 1824 : Πυρπολεί τουρκική κορβέτα στα ανοιχτά της Μυτιλήνης.
10 Αυγούστου 1825 : Και η τολμηρότερη ενέργεια του: αποπειράται να πυρπολήσει τον αιγυπτιακό στόλο στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας . Το εγχείρημα απέτυχε, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών.
Τα αξιώματα του Κανάρη.
Ο Κανάρης κέρδισε την εκτίμηση και των συναγωνιστών του και για τη σωφροσύνη του χαρακτήρα του. Γι’ αυτό ανήλθε και στα υψηλότερα αξιώματα της Πολιτείας μετά την απελευθέρωση. Ανέλαβε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ρούφου και δύο φορές πρωθυπουργός (5 Μαρτίου 1864 – 16 Απριλίου 1864, 27 Ιουλίου 1864 – 2 Μαρτίου 1865). Κατόπιν αποσύρθηκε της πολιτικής και ιδιώτευσε στο σπίτι του στην Κυψέλη (Κυψέλης 56), όπου καθημερινά δεχόταν φίλους και θαυμαστές του. Στις 26 Μαΐου 1877, σε ηλικία 82 ετών, επανήλθε στην πολιτική και ανέλαβε πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε για να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες συνέπειες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Ο «ναύαρχος», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πέθανε επί των επάλξεων της πολιτικής στις 2 Σεπτεμβρίου 1877 και κηδεύτηκε με μεγαλοπρέπεια στο Α’ Νεκροταφείο.
Η πορεία των δύο ένδοξων καπετάνιων του αγώνα, του Ανδρέα Μιαούλη και του Κωνσταντίνου Κανάρη, από την εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου».
