Η αυτοεκτίμηση των παιδιών προσδιορίζει την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και συνδέεται με μια σειρά από συμπεριφορές τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή τους. Για παράδειγμα ένα παιδί που θεωρεί ότι θα αποτύχει σε κάποια εξέταση, το πιο πιθανό είναι να μην προσπαθήσει καν. Αντίστοιχα ένα παιδί που θεωρεί τον εαυτό του καλό φίλο, θα αναπτύξει περισσότερες κοινωνικές δεξιότητες και θα νιώθει πιο άνετα στις κοινωνικές συναλλαγές. Άρα η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά την ζωή που θα ζήσουμε.
Η φύση της αυτοεκτίμησης
Η αυτοεκτίμηση θεωρείται ως ένα βαθμό έμφυτη. Υπάρχουν δηλαδή κάποια εγγενή χαρακτηριστικά τα οποία είναι παρόντα κατά τη γέννηση και αναπτύσσονται ανάλογα με τις συνθήκες ανατροφής του παιδιού. Στο μεγαλύτερο όμως βαθμό της η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται και διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση του παιδιού με τους σημαντικούς άλλους, από τις αποτυχίες σε διάφορους τομείς της ζωής του, από τα ταλέντα, τις ικανότητες αλλά και τη γενικότερη προσωπικότητα του.
Πώς βοηθάμε τα παιδιά να χτίσουν την αυτοεκτίμηση τους;
Οι γονείς αποτελούν τα σημαντικότερα πρόσωπα στη ζωή ενός παιδιού. Είναι λοιπόν ουσιώδους σημασίας να του δείχνουν θετική εκτίμηση και αποδοχή. Ένα παιδί έχει ανάγκη να γνωρίζει ότι θα το αγαπάνε ακόμα και αν κάνει λάθη και ότι η εκτίμηση που λαμβάνει είναι βαθύτερη και δεν εξαρτάται από το αν τα πήγε καλά στα μαθηματικά ή αν είναι πρωταθλητής στο μπάσκετ. Οι γονείς που περνάνε χρόνο με το παιδί τους σε δραστηριότητες, το κάνουν να νιώθει σημαντικό και με αξία και το βοηθάνε να αναπτύξει ασφαλή αίσθηση εαυτού. Σχετικό με τα παραπάνω είναι και η ικανότητα των γονέων για ενεργητική ακρόαση. Οι γονείς οφείλουν να ακούν προσεκτικά τις εμπειρίες, τους προβληματισμούς, τις ανησυχίες και τη γνώμη του παιδιού χωρίς να διακόπτουν η να μειώνουν τα συναισθήματα του λέγοντας του πώς να νιώσει. Με αυτό τον τρόπο του διδάσκουν να εμπιστεύεται και να αποδέχεται τον εαυτό του.
Οι προσδοκίες και τα όρια που θέτουν, παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Όταν οι γονείς έχουν υψηλές αλλά λογικές απαιτήσεις ως προς τη συμπεριφορά των παιδιών, τότε αυτά θα ανταποκριθούν χωρίς δυσκολία και θα αναπτύξουν αίσθηση επάρκειας. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να γνωρίζουν τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται γιατί με αυτό τον τρόπο νιώθουν ασφάλεια και έχουν μεγαλύτερες τάσεις εξερεύνησης και πειραματισμού. Επίσης οι γονείς οφείλουν να παρέχουν στα παιδιά ευκαιρίες για επιτυχία μέσα από δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες τους. Οι ευκαιρίες αυτές θα αποτελέσουν αντισταθμιστικό παράγοντα για τυχόν αποτυχίες σε άλλους τομείς. Όποιο όμως αποτέλεσμα και αν έχουν οι ενέργειες του παιδιού είναι σημαντικό να επαινείται η προσπάθεια. Ο έπαινος που ακολουθεί ένα επίτευγμα, θα πρέπει να βασίζεται στην πραγματικότητα και να περιγράφει ακριβώς για ποιο λόγο δίνεται. Π.χ. «μου αρέσει έτσι όπως έστρωσες το κρεβάτι σου, το πώς τοποθέτησες τα μαξιλάρια» και όχι «μπράβο που τακτοποίησες το δωμάτιο σου».
Τέλος, είναι σημαντικό να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά στην ανάπτυξη ικανοτήτων διαχείρισης των προβλημάτων. Οι γονείς που τρέχουν να σώσουν τα παιδιά από τα λάθη τους, τους διδάσκουν ότι δεν είναι ικανά να λύνουν μόνα τους τα προβλήματα τους και ενισχύουν την εξάρτηση και την αδυναμία ανάληψης ευθυνών. Επομένως όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, οφείλουμε να το ενθαρρύνουμε να βρει τη λύση μόνο του και να την εφαρμόσει. Μπορούμε να συζητήσουμε μαζί του διάφορες εναλλακτικές και να τις αξιολογήσουμε. Το παιδί που θα καταφέρει να λύσει μόνο του ένα πρόβλημα θα νιώσει όμορφα με τον εαυτό του και θα πιστέψει στις ικανότητες του.
Συμπερασματικά λοιπόν θα λέγαμε ότι το να βοηθήσουμε ένα παιδί να χτίσει την αυτοεκτίμηση του, σημαίνει ότι του παρέχουμε ευκαιρίες να συγκεντρώσει τα στοιχεία εκείνα που θα ενισχύσουν την αίσθηση επάρκειας και ικανότητας, η οποία θα είναι σταθερή και δε θα κλονίζεται από μικρές απογοητεύσεις και αποτυχίες.
Ιωάννα Κούρια, Ψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια – Τραυματοθεραπεύτρια.