Τα δύσκολα εκείνα χρόνια της Τούρκικης σκλαβιάς, δεν υπήρχαν σχολεία κι αν υπήρχαν δεν διδάσκονταν Ελληνική ιστορία. Έφερναν οι Τούρκοι δικά τους βιβλία από την Τουρκία στα λίγα σχολεία που υπήρχαν και φρόντιζαν να μην μαθαίνουν τα παιδιά την δική τους ιστορία και τα ελληνικά γράμματα. Ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη ο  Φωτάκος, γράφει  στα  Απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη  , ότι τα ελληνικά μαθήματα επί Τουρκοκρατίας τα είχαν αναλάβει οι ιερείς και σε ορισμένες περιόδους αυτά «εγίνοντο εν τω σκότει και προφυλακτά από τους Τούρκους», δηλαδή γίνονταν στο σκοτάδι , τα βράδια, κρυφά από τους Τούρκους.  Ο Γάλλος δημοσιογράφος Ρενέ Πυώ σε ένα βιβλίο του ,   διηγείται   σχετικά με την Τουρκοκρατία : «Κανένα Ελληνικό  βιβλίο  δεν γινόταν δεκτό στα σχολεία . Ήταν επιβεβλημένο να τα προμηθεύονται όλα από την Κωνσταντινούπολη. Η Ελληνική Ιστορία ήταν απαγορευμένη. Στην περίπτωση αυτή λειτουργούσαν πρόσθετα κρυφά μαθήματα, όπου τα παιδιά μάθαιναν για τη μητέρα πατρίδα, διδασκόταν τον εθνικό της ύμνο, τα ποιήματά της και τους ήρωές της» .  Ένας Γάλλος πολεμικός ανταποκριτής καταγράφει  την κατάσταση της παιδείας στον τομέα της παιδείας . Κρυφά μαθήματα για τα ελληνόπουλα. Κρυφό σχολειό ήταν η διδασκαλία που παρείχαν μοναχοί και άλλοι κληρικοί σε νεαρά Ελληνόπουλα, σε μοναστήρια ή νάρθηκες ναών. Ο ζωγράφος   Νικολάος Γύζης, ζωγραφίζει το κρυφό σχολειό σε ένα πίνακα του ,  αλλά υπάρχει  και το δημοτικό τραγούδι  «Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ, να πηγαίνω στο σκολειό, να μαθαίνω γράμματα, του Θεού τα πράματα»Επίσης, ο μεγάλος μας ποιητής Ιωάννης Πολέμης  γράφει το ποίημα «Το Κρυφό Σχολειό».Η Εκκλησία άρχισε να ιδρύει σχολεία σε μοναστήρια και ναούς, για τη διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής.Σπουδαίοι Έλληνες μορφωμένοι  έφυγαν, στην περίοδο  της Τουρκοκρατίας σε άλλες χώρες, κι αυτοί αργότερα  συνέβαλαν στην ανάπτυξη των επιστημών και βοήθησαν με την μόρφωση τους την σκλαβωμένη Ελλάδα. Σε βιβλίο Άγγλου περιηγητή διαβάζουμε για την Ελλάδα :«Χώρα η  οποία ήταν κάποτε τόσο ένδοξη και ξακουστή για την ευτυχισμένη της κατάσταση  έγινε εξαιτίας της κακίας και της αχαριστίας, το πιο αξιοθρήνητο θέαμα της πιο ακραίας δυστυχίας. Τα άγρια κτήνη της ανθρωπότητας ξέσπασαν πάνω τους και ξερίζωσαν κάθε ίχνος πολιτισμού και η αυθάδεια ενός ανάλγητου και βάρβαρου τυράννου κατέλαβε τους θρόνους της αρχαίας και δίκαιης κυριαρχίας… Η αληθινή θρησκεία περιφρονείται και καταπιέζεται, όλη η αριστοκρατία εξαφανίστηκε. Το φως της γνώσης δεν επιτρέπεται, ούτε η αρετή τιμάται. Η βία και η αρπαγή θριαμβεύουν με αυθάδεια παντού». Ο Ιάκωβος Ρίζος-Νερουλός,γράφει: «Οι Τούρκοι απαγόρευαν αυστηρά την ίδρυση δημοσίων σχολείων, διότι φοβούνταν πως αν οι χριστιανοί μορφώνονταν, θα γίνονταν δούλοι επικίνδυνοι και δυσκυβέρνητοι”. Τα Κρυφά Σχολειά συνεχίζονται εκεί που οι τοπικοί πασάδες και μπέηδες μάχονται τους καλόγερους και τα γράμματα», μας λέει ο Αλ. Ελλάδιος το 1714.«Ο Γέρο Μαλαξός (Πρωτόπαπας) δίνει μαθήματα κρυφά στο σπίτι του, μέσα σ’ ένα εξαθλιωμένο γυμνό δωμάτιο», μας λέει στην Περιγραφή του ο Γκέρλαχ το 1752.Όταν ο Ιμπραήμ σκορπούσε την κατα­στροφή στην Πελοπόννησο, ο ιερομόναχος Δοσίθεος, μορφωμένος κληρικός της Ι. Μονής των άγιων Θεοδώρων Καλαβρύτων, πήρε τα παιδιά του Σχολείου των Καλαβρύτων, στο οποίο ήταν δάσκαλος, και τα πήγε και τα δίδα­σκε «εν τοις σπηλαίοις» του Χελμού. (Α. Δασκαλάκης, τομ. Γ «Περί Παιδείας»).Ό Παπαφλέσσας, όπως γράφει ο «Λόγιος Ερμής» το 1819, συνιστά με επιστολή του στους κατοίκους της Πολιανής (στην Πελοπόν­νησο) να χρησιμοποιήσουν το Μοναστήρι της Σολομονής για Σχολείο… άλλοτε κρυφό και άλ­λοτε φανερό, ανάλογα με τις περιστάσεις.

ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 

πίνακας του Νικολάου Γύζη

Στο Κρυφό Σχολειό  πήγαιναν τα Ελληνάκια την περίοδο του 1821 τη νύχτα κρατώντας φαναράκια και τραγουδώντας το γνωστό παιδικό τραγούδι, καθώς μέχρι τότε δεν υπήρχαν ο ηλεκτρισμός και οι σύγχρονες λάμπες φωτισμού που διευκολύνουν κατά πολύ την καθημερινότητά μας.

«Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ, να πηγαίνω στο Σχολειό, να μαθαίνω γράμματα, γράμματα σπουδάγματα, του Θεού τα πράγματα…»

Ένα βίντεο για το κρυφό σχολειό στον παρακάτω σύνδεσμο

 

https://youtu.be/m05sNgV35TY

μια ταινία μικρού μήκους  για το κρυφό σχολειό από τους μαθητές του Δημ. Σχ. Μαυρόβατου – Ν. Σεβάστειας Δράμας

Ένα τραγούδι για το κρυφό σχολειό

https://youtu.be/IfDsdBnG-FY

Το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη για το κρυφό σχολειό 

᾽Απ’ ἔξω μαυροφόρ’ ἀπελπισιά,
πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστό σκοτάδι
καί μὲσα στή θολόχτιστη ἐκκλησιὰ
(στήν ἐκκλησιά, ποὺ παίρνει κάθε βράδυ
τήν ὄψη τοῦ σχολειοῦ)
τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ καντηλιοῦ
τρεμάμενο τά ὄνειρα τα ἀναδεύει
καί γύρω τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει.

᾽Εκεῖ καταδιωγμένη κατοικεῖ
τοῦ σκλάβου ἡ ἁλυσόδετη πατρίδα·
βραχνὰ ὁ παπὰς ὁ δάσκαλος ἐκεῖ
θεριεύει τὴν ἀποσταμένη έλπίδα
μὲ λόγια μαγικά˙
ἐκεῖ ἡ ψυχὴ πικρότερο ἀγρικᾶ
τὸν πόνο τῆς σκλαβιᾶς, της, ἐκεῖ βλέπει
τί ἔχασε, τί ἔχει, τί της πρέπει.

Κι ἀπ’ τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ψηλά,
ποὺ ἐβούβανε τὰ στὸματα τῶν πλάνων
καὶ ρίχνει καὶ συντρίβει καί κυλᾶ
στὴν ἄβυσσο τοὺς θρόνους τῶν τυράννων
κι ἀπὸ τή σιγαλιά,
πού δένει στό λαιμὸ πνιγμοῦ θηλειὰ

κι ἀπ’ τῶν προγόνων τ’ ἄφθαρτα βιβλία,
πού δείχνουν τα πανάρχαια μεγαλεῖα.
῞Ενας ψαλμός ἀκούγεται βαθὺς
σὲ μελωδίες ἑνὸς κόσμου ἄλλου
κι ἀνατριχιάζει ἀκούοντας καθείς
προφητικὰ τά λόγια τοῦ δασκάλου
μὲ μιά φωνή βαριά:

.«Μὴ σκιάζεστε στὰ σκότη. ῾Η λευτεριά,
σὰ τῆς αὐγῆς τὸ φεγγοβόλο ἀστέρι,
τῆς νύχτας τό ξημέρωμα θά φέρη».

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Επιτραπέζιο παιχνίδι για το κρυφό σχολειό