Με αφορμή το 60 χρόνια από το θάνατο του Αλβέρτου Αϊνστάιν
του Άγγελου Μανταδάκη
Ο Αϊνστάιν γεννήθηκε στην πόλη Ουλμ της Γερμανίας το έτος 1879. Οι γονείς του, Γερμανοεβραίοι, μετακόμισαν στο Μιλάνο όπου υπήρχαν καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές για τον πατέρα του που ήταν μηχανικός. Σε ηλικία 17 χρόνων, χωρίς να έχει το απολυτήριο του Λυκείου, έδωσε εξετάσεις στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης αλλά απέτυχε. Αφού συμπλήρωσε τα μαθήματα της Γ’ και Δ’ Λυκείου γράφτηκε στη σχολή εκπαιδευτικών τεχνικής εκπαίδευσης στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, από την οποία αποφοίτησε.
Προσλήφθηκε ως βοηθητικός δάσκαλος στην πόλη Γουίντερθουρ, αλλά απολύθηκε ως ανεπαρκής. Έτσι πιάνει δουλειά σε Γραφείο Ευρεσιτεχνιών στη Βέρνη της Ελβετίας, όπου δείχνει να τον ενδιαφέρει το αντικείμενο της εργασίας περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο.
Από το σημείο αυτό αρχίζει ένας νέος κύκλος στη ζωή του νεαρού Αλβέρτου. Στο γραφείο όπου εργάζεται βρίσκει χρόνο να ασχοληθεί με τις δικές του μελέτες πάνω σε ζητήματα φυσικής, που ήταν στο προσκήνιο εκείνη την εποχή.
Το 1905 δημοσιεύει για πρώτη φορά την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας. Ο Αϊνστάιν υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει απόλυτος χρόνος και χώρος, αλλά όλα εξαρτώνται από τη θέση του εκάστοτε παρατηρητή, είναι δηλαδή σχετικά με τη θέση και την κίνησή του. Τα συμπεράσματα αυτά προκάλεσαν τεράστια εντύπωση στον επιστημονικό κόσμο και ταυτόχρονα θύελλα αντιδράσεων.
Η ζωή του άσημου υπαλλήλου της Βέρνης τρέχει πια με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Γίνεται καθηγητής στο γερμανικό πανεπιστήμιο της Πράγας και παράλληλα ολοκληρώνει τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας.
Το έργο του Αϊνστάιν παρουσιάζουμε σήμερα μέσα από δύο βιβλία, ένα γραμμένο το 1959 από τον ίδιο τον Αϊνστάιν και τον Πολωνό συνεργάτη του Λεπόλδο Ίνφελντ (εκδ. Επιστημονικός Κόσμος) σε μετάφραση από το αγγλικό κείμενο του Σπ. Κατσαΐτη με τίτλο “Η εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική”.
Το δεύτερο βιβλίο είναι μια υπέροχη εργασία του συγγραφέα Άρθουρ Μίλερ με τίτλο “Αϊνστάιν, Πικάσο, ο χώρος, ο χρόνος, και η ομορφιά”. (2000)
Στο βιβλίο τους οι Αϊνστάιν και Ίνφελντ μας ταξιδεύουν στις μεγάλες λεωφόρους της Φυσικής επιστήμης με τους πιο σημαντικούς σταθμούς της, όπως η υπέρβαση της μηχανιστικής αντίληψης και η Θεωρία της Σχετικότητας.
Η μηχανιστική αντίληψη θεωρούσε τον κόσμο μια πελώρια μηχανή που λειτουργεί με βάση τον νόμο της αιτιότητας, αντίθετα με την τελεμολογική άποψη, που βάζει στη θέση του νόμου της αιτιότητας τον τελικό σκοπό. Καρπός της μηχανιστικής άποψης ήταν η σκέψη κατά τον τρόπο του απόλυτου (απόλυτος χρόνος, απόλυτος χώρος).
Η θεωρία του Αϊνστάιν αποκάλυψε ότι ο χώρος και ο χρόνος δεν είναι έννοιες απόλυτες, αλλά εξαρτώνται από τη δυναμική κατάσταση της ύλης, που με τη σειρά της εξαρτάται από τον ενεργειακό της περίγυρο και την κινητική της κατάσταση.
Στο βιβλίο του ο Άρθουρ Μίλερ ανατρέχει στις εκπληκτικές ομοιότητες που παρουσιάζουν στην προσωπική και την επαγγελματική τους ζωή καθώς και στη δημιουργικότητά τους οι δύο μεγάλοι αυτοί άνδρες. Για τον συγγραφέα ο Αϊνστάιν είναι η σύγχρονη επιστήμη, ενώ ο Πικάσο είναι η μοντέρνα τέχνη. Το πώς συνέβη αυτό είναι μια από τις περιπέτειες του δυτικού πνεύματος.
“Ο Αϊνστάιν και ο Πικάσο ήταν δύο άνδρες με τεράστιο εγωισμό, ισχυρότατη προσωπικότητα και ακαταμάχητη γοητεία. Η δημιουργική τους ενέργεια ήταν ο κινητήριος μοχλός της ζωής τους. Τίποτε άλλο δεν μετράει, η δημιουργία είναι το παν” έλεγε χωρίς περιστροφές ο Πικάσο. Από την πλευρά του ο Αϊνστάιν έγραφε στην εφηβεία του: “Αποφάσισα να αφιερώσω τη ζωή μου στην επίπονη πνευματική εργασία”.
Ο Αϊνστάιν και ο Πικάσο δεν συναντήθηκαν ποτέ. Ο ένας δούλευε χωριστά από τον άλλον. Για την επιστήμη ο Αϊνστάιν. Για την Τέχνη ο Πικάσο. Τις ημέρες της ευφορίας στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν κάθε τι έμοιαζε να είναι δυνατό και πραγματοποιήσιμο, Αϊνστάιν και Πικάσο δεν κάνουν καμία διάκριση ανάμεσα στην προσωπική και την εργασιακή τους ζωή. Από ένα μοναδικό καζάνι ξεχύνονταν ιδέες που έθεταν σε κίνηση κάθε τι που ονομάζουμε μοντέρνο.
Τα δύο μεγαλύτερα επιτεύγματα της εποχής είναι χωρίς αμφιβολία η Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν και οι “Δεσποινίδες της Αβινιόν”. Δεν ήταν και το ευκολότερο για την εποχή να περάσουν οι ρηξικέλευθες ιδέες.
Ο άνθρωπος που έπαιξε ρόλο – κλειδί ανάμεσα στον Αϊνστάιν και τον Πικάσο ήταν ο Ανρί Πουανκαρέ. Το 1904 ο Αϊνστάιν, διαβάζοντας τη γερμανική μετάφραση του “Η επιστήμη και η υπόθεση”, εμπνεύστηκε από το εύρος της σκέψης του Πουανκαρέ στα μαθηματικά, τη φιλοσοφία και την επιστήμη. Ο Πουανκαρέ φλερτάριζε με τις ανώτερες διαστάσεις και αυτό το φλερτ οδήγησε τον Πικάσο να ανακαλύψει τη γεωμετρία ως γλώσσα της νέας τέχνης, του κυβισμού.
Το ίδιο όπως οι ιδέες του Πουανκαρέ για τον χρόνο και το ταυτόχρονο βοήθησαν τον Αϊνστάιν να ανακαλύψει την σχετικότητα. Δεν είναι περίεργο που το 1905 Αϊνστάιν και Πικάσο άρχισαν να ερευνούν καινούργιους τρόπους κατανόησης του χρόνου και του χώρου, σχεδόν ταυτόχρονα. Πίστευαν ότι η τέχνη και η επιστήμη αποτελούν μέσα εξερεύνησης κόσμων που βρίσκονται πέρα από τα προϊόντα των αισθήσεών μας και της φαινομενικής πραγματικότητας.
Αν ο Πουανκαρέ είχε ζήσει ώστε να δει τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν -μας λέει ο συγγραφέας- τότε ο Πουανκαρέ θα άλλαζε σίγουρα γνώμη. Πάντως μέχρι το τέλος της ζωής του δεν συνέδεε τη σχετικότητα με το όνομα του Αϊνστάιν.
πηγή: http://www.avgi.gr/article/5472982/o-pikaso-tis-sugxronis-epistimis
