Το όνειρο του ανθρώπου να πετάξει παρέα με τα πουλιά, είναι τόσο παλιό, γι’ αυτό εύκολα το συναντάμε σ’ όλους τους μύθους των λαών. Εκεί θα συναντήσουμε φτερωτούς Θεούς, αλλά και ανθρώπους με υπερφυσικές δυνάμεις που κατόρθωσαν να πετάξουν. Ο άνθρωπος δεν έπαψε ποτέ να ζηλεύει τα πουλιά, για όλες αυτές τις εξαιρετικές ικανότητες και δυνατότητες που έχουν. Μόνο ο μύθος του Δαίδαλου και του Ίκαρου, θα ήταν αρκετός για να καταδείξει, το πόσο ο άνθρωπος ονειρεύτηκε να μπορούσε να πετάξει μαζί τους.
Η θεματολογία με την παρουσία των πουλιών στους στίχους των τραγουδιών είναι πάρα πολύ μεγάλη. Θα περιοριστούμε στα πιο σημαντικά γεγονότα – σταθμούς, της ζωής του ανθρώπου και στην ανάγκη του για επικοινωνία, σάτιρα και διασκέδαση.
Η ξενιτιά είναι ένα μεγάλο μέρος της θεματολογίας όπου συμμετέχουν τα πουλιά με διάφορους τρόπους. Συνήθως αυτά μεταφέρουν μηνύματα αγάπης, νοσταλγίας, αφοσίωσης στα αγαπημένα πρόσωπα, αλλά και δυσάρεστα μηνύματα. Η πρώτη ενότητα των τραγουδιών που ακολουθεί, μας μεταφέρει σ’ αυτό το κλίμα της θεματολογίας.
«Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά» (Σταύρου Κουγιουμτζή – Γιώργος Νταλάρας)
«Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς» (Απόστολου Καλδάρα – Πυθαγόρα – Χάρις Αλεξίου)
«Ξενιτεμένο μου πουλί» (Παραδοσιακό Ηπείρου)
Γάμος
Η ευτυχία των ανθρώπων, επίσης, είναι συνυφασμένη με την παρουσία των πουλιών στα τραγούδια. Ο τόπος κατοικίας των πουλιών, ο τρόπος της ζωής τους είναι πολλές φορές αξιοζήλευτα στοιχεία μιας ευτυχισμένης ζωής, πρότυπο και για τους ανθρώπους. Έτσι, στα τραγούδια του γάμου, υπάρχουν πολλές αναφορές στα πουλιά. Τις περισσότερες φορές, προσομοιώνεται ο γαμπρός με αετό και η νύφη με περιστέρα ή πέρδικα.
«Ικαριώτικος» (Παραδοσιακό Αιγαίου)
«Τώρα τα πουλιά» (Παραδοσιακό)
«Σήμερα γάμος γίνεται» (Παραδοσιακό)
Καντάδες
«Κελαηδήστε ωραία μου πουλάκια, κελαηδήστε» (Μουζάς – Λιγνός)
«Για μας κελαηδούν τα πουλιά» (Μιχάλη Σογιούλ – Νίκος Γούναρης)
Καιρός, όμως, να δούμε ποια πουλιά είναι οι πρωταγωνιστές σ’ αυτήν την ιστορία.
Αετοί
Ο αετός, περήφανος, γενναίος, δυνατός, είναι το σύμβολο της εξουσίας, της λεβεντιάς, της ομορφιάς. Τραγουδήθηκε όσο κανένα άλλο πουλί. Υπάρχουν πάρα πολλά τραγούδια στην παραδοσιακή μουσική, με έντονα επικοινωνιακή δράση στις ψυχές των ανθρώπων. Αυτά τα τραγούδια ενέπνευσαν και τους λαϊκούς δημιουργούς, με αποτέλεσμα να έχουμε μια σειρά από δυνατά σε έκφραση λαϊκά τραγούδια, τα οποία τραγουδάμε και χορεύουμε στα γλέντια μας.
«Ένας αητός καθότανε» (Παραδοσιακό)
«Ειμ’ αητός χωρίς φτερά» (Μάνου Χατζιδάκι – Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου – Γρηγόρης Μπιθικώτσης)
«Τον άλλο μήνα» (Παραδοσιακό Κρήτης)
«Ο Λεβέντης» (Μίκη Θεοδωράκη – Νότη Περιγιάλη – Μαρία Δημητριάδη)
«Ο αετός πεθαίνει στον αέρα» (Αλέκου Χρυσοβέργη – Σπύρου Γιατρά – Νότης Σφακιανάκης)
Χελιδόνια
Τα χελιδόνια είναι συνυφασμένα με τον ερχομό της άνοιξης, δηλαδή της αναγέννησης της φύσης, και της ευφορίας της γης. Η παρουσία τους ενδυναμώνει τα συναισθήματα της αισιοδοξίας, της χαράς και της ελπίδας για καλύτερες μέρες. Τα ταξιδιάρικα χελιδόνια, που γυρίζουν όλο τον κόσμο, έχουν να μας μεταφέρουν καλά και άσχημα νέα από τις χώρες που επισκέπτονται στα ταξίδια τους.
«Αχ! χελιδόνι μου» (Μάνου Λοΐζου – Λευτέρη Παπαδόπουλου – Γιώργος Νταλάρας)
«Χρόνια χελιδόνια» (Χρήστου Νικολόπουλου – Λευτέρη Παπαδόπουλου – Χάρις Αλεξίου)
«Φεγγάρι μάγια μου ?κανες» (Της ξενιτιάς) (Μίκη Θεοδωράκη – Ερρίκου Θαλασσινού – Γρηγόρης Μπιθικώτσης)
Περιστέρια
Τα περιστέρια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με το όμορφο, το τρυφερό, το αθώο. Η τρυφερότητα αυτή εκδηλώνεται με μια ευαίσθητη ερωτική διάθεση σε πολλά τραγούδια, παλιά και καινούργια. Ο συμβολισμός τους και η σύνδεσή τους με την ιδέα της ειρήνης και της αγάπης στον κόσμο, είναι, επίσης, μια άλλη διάσταση, που προβάλλεται μέσα από τα τραγούδια.
«Σ’ αγαπώ» (Σταύρου Κουγιουμτζή – Άκου Δασκαλόπουλου – Άννα Βίσση)
«Έλα πάρε μου τη λύπη» (Μάνου Χατζιδάκι – Μιλτιάδη Καρύδη)
«Χίλια περιστέρια» (Γιώργου Ζαμπέτα – Κλειασίου Ιωάννας)
Διάφορα άλλα πουλιά
Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλα πουλιά – πρωταγωνιστές με εξαιρετικές συμπεριφορές: Αηδόνια, σπουργίτια, κοκόρια, κότες, κανάρες, σουσουράδες, πάπιες, χήνες και ότι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.
«Λαλούν τ’ αηδόνια» (Επτανησιακή καντάδα)
«Στο παζάρι» (Ζοζέφ Κορίνθιου – Νίκος Γούναρης)
«Τσιριτρό» (Παιδικό)
«Το Σπουργιτάκι» (Τρίο Καντσόνε – Αλίκη Βουγιουκλάκη)
Σατιρικά
«Κόκορας κεφάτος» (Βασίλη Τσιτσάνη – Τσάκαλου Γεράσιμου 1952)
«Μια κότα στρουμπουλή» ΒΙΝΤΕΟ (Νίκος Γούναρης)
«Σουσουράδα» (Νίκος Γούναρης)
Παπαζαχαρίου Σπύρος, καθηγητής Μουσικής