Πρόκειται για το τρίτο φόρουμ για το νερό έπειτα από εκείνα της Χάγης (2000) και του Μαρακές (1997) και για το μεγαλύτερο που έχει γίνει ποτέ για το θέμα αυτό, το οποίο θα είναι επίσης πρώτο στην ημερήσια διάταξη της διάσκεψης κορυφής της Ομάδας των Οκτώ (G8) τον Ιούνιο στο Εβιάν της Γαλλίας.
Η διεθνής κοινότητα αποφάσισε στη διάρκεια της διάσκεψης κορυφής για τη βιώσιμη ανάπτυξη που έγινε το 2002 στο Γιοχάνεσμπουργκ να μειώσει κατά το ήμισυ ως το 2015 τον αριθμό των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έλλειψη πόσιμου ύδατος και την αναλογία εκείνων που στερούνται βασικών υγειονομικών εγκαταστάσεων (2.3 δισεκατομμύρια άνθρωποι).
“Είναι καιρός να ενεργήσουμε ώστε οι στόχοι αυτοί να επιτευχθούν. Σ' αυτό χρησιμεύει το Τρίτο Παγκόσμιο Φόρουμ για το Νερό”, δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός Ryutaro Hashimoto, ο οποίος έχει αναλάβει τη διοργάνωση για λογαριασμό της Ιαπωνίας, κηρύσσοντας την έναρξη του Φόρουμ, το οποίο θα διαρκέσει ως τις 23 Μαρτίου.
Η παγκόσμια κρίση του νερού είναι “μία από τις μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα”, δήλωσε ο Mahmoud Abu-Zeid, πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου για το Νερό, που συνδιοργανώνει τη διάσκεψη, και απηύθυνε έκκληση να εγκαθιδρυθεί ένα νέο σύστημα χρηματοδότησης των φτωχότερες και πιο “διψασμένων” χωρών.
Στην Κίνα γίνονται αντικαταστάσεις των παραδοσιακών αρδευτικών συστημάτων με σύγχρονα μέσα.
Στη διάρκεια της εβδομάδας, έχουν οργανωθεί σχεδόν 350 σύνοδοι στο Κιότο, την Οζάκα και τη Σίγκα, πάνω σε 40 θέματα, μεταξύ των οποίων οι κλιματικές αλλαγές, το νερό ως παράγων συγκρούσεων, οι νεές αρδευτικές τεχνολογίες και η χρηματοδότηση των υποδομών του νερού.
“Από τα οκτώ δισεκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη που θα υπάρχουν σε είκοσι χρόνια, τα δύο τρίτα κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν την λειψυδρία”, δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του και εξέφρασε την ευχή να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο παρατηρητήριο για το νερό, το οποίο θα αναλάβει την παρακολούθηση των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ.
Ως το τέλος της εβδομάδας, θα συνταχθούν γραπτά συμπεράσματα για τα 40 θέματα του Φόρουμ και θα υποβληθούν στους 150 υπουργούς που θα συνεδριάσουν το Σάββατο και την Κυριακή στο Κιότο για να υιοθετήσουν μια Δήλωση, στην οποία θα εκφράζουν την αποφασιστικότητά τους να αντιμετωπίσουν επιθετικά την “παγκόσμια κρίση του νερού”.
Τρία είναι τα βασικά θέματα που αφορούν στο νερό και απασχολούν σήμερα τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς: η λειψυδρία, η μόλυνση των υδροφόρων οριζόντων και η ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων.
Μπορεί σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, το καθαρό νερό να θεωρείται κάτι το δεδομένο αλλά με την πάροδο του χρόνου το νερό τείνει να μετατραπεί σε αγαθό που εκλείπει. Τα στοιχεία που συνθέτουν όμως το φαινόμενο της λειψυδρίας είναι τα εξής:
- Η ζήτηση νερού ανά κεφαλή αυξάνεται, ενώ η διαθεσιμότητά του ανά κεφαλή μειώνεται λόγω της παγκόσμιας αύξησης του πληθυσμού.
- Το ½ του παγκόσμιου πληθυσμού υποφέρει από βασικές υπηρεσίες απολύμανσης. Περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι στερούνται το πόσιμο νερό. Σε πολλές χώρες ο αριθμός αυτών των ανθρώπων αυξάνεται, δεν μειώνεται.
- Φαινόμενα εμφάνισης μερικών ασθενειών σχετικών με το νερό εντείνονται, συχνά η έλλειψη φαρμάκων είναι γεγονός σε πολλές χώρες και οι αντιθέσεις στην ποιότητα ζωής πλούσιων-φτωχών μεγαλώνουν. Ασθένειες του γαστρεντερικού συστήματος που προκαλούνται από διάφορους μικροοοργανισμούς μετρούν εκατομμύρια ασθενείς και νεκρούς παγκοσμίως!
- Η έκταση αρδεύσιμης γης ανά κεφαλή μειώνεται και ο ανταγωνισμός για ζήτηση νερού από τις πόλεις αυξάνεται.
- Περισσότερα από 700 είδη ψαριών του γλυκού νερού είναι αναγνωρισμένο ότι κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Οι οικολογικές καταστροφές στις λίμνες Αράλη (κεντρική Ασία) και Βικτόρια (ανατολική Αφρική), καθώς και σε άλλους φυσικούς ταμιευτήρες γλυκού νερού είναι τρανταχτές ενδείξεις της επικίνδυνης κατάστασης που επιφέρουμε εκούσια ή ακούσια στο υδάτινο περιβάλλον μας.
- Πολιτικές ή στρατιωτικές διαμάχες για τη χρήση πηγών νερού είναι αναμενόμενες σε πολλές περιοχές.
- Η άντληση και η χρήση υπόγειων νερών αυξάνονται σε κάθε ήπειρο εκτός της Ανταρκτικής, χωρίς την αναπλήρωσή τους από τον υδρολογικό κύκλο.
- Μελετητές έχουν αναγνωρίσει ότι η ανθρώπινη επέμβαση στο παγκόσμιο κλίμα είναι πλέον ολοφάνερη και ότι ο υδρολογικός κύκλος έχει επηρεαστεί σε σημαντικό βαθμό.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι το νερό αποτελεί αγαθό που οι λαοί το διεκδικούν μάλιστα με πολέμους ή διπλωματικά μέσα. Ο υπερπληθυσμός, η αύξηση κατανάλωσης ανά κεφαλή (η επάρκεια νερού σημαίνει βελτίωση του βιοτικού επιπέδου) και οι αλλαγές των κλιματολογικών συνθηκών δεν είναι οι μόνοι παράγοντες που συντελούν στην έλλειψη του γλυκού νερού. Η ρύπανση των υδροφόρων οριζόντων από βιομηχανικά λύματα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα, δίκτυα αποχέτευσης και σκουπιδότοπους εντείνει το πρόβλημα της ακαταλληλότητας των υδάτινων πόρων. Έτσι, το 1996 στο Μπαγκλαντές αποκαλύφθηκε ότι από τα φυτοφάρμακα είχε διεισδύσει στο υπέδαφος αρσενικό, μολύνοντας το νερό των πηγαδιών σε 40.000 χωριά. Εξάλλου, τα 31 ποτάμια που διασχίζουν την Ευρώπη παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα ρύπανσης, ενώ υπολογίζεται ότι το 25% των ποταμών της Ευρώπης είναι μολυσμένοι και ορισμένοι μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να θεωρούνται οικολογικά νεκροί.
Επειδή οι φυσικές πηγές δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένες σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, κάποιες χώρες αναγκάζονται να επεξεργάζονται το νερό της θάλασσας και να το μετατρέπουν σε πόσιμο (αφαλάτωση). Η μεγαλύτερη παραγωγή αφαλατωμένου νερού γίνεται, όπως είναι αναμενόμενο, στη Σαουδική Αραβία (πέντε εκατομμύρια κυβικά μέτρα τη μέρα). Ακολουθούν οι ΗΠΑ με 2,8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Λιβύη, η Ιαπωνία, το Κατάρ, η Ισπανία, η Ιταλία και το Ιράν.
Παρ' όλο που η μέθοδος της αφαλάτωσης έχει εξελιχθεί τα τελευταία 40 χρόνια, εξακολουθεί να είναι οικονομικά ασύμφορη, γι' αυτό και είναι ανεπτυγμένη σε χώρες οικονομικά εύρωστες. Η ανάκτηση νερού (water reuse ή water reclamation) είναι λιγότερο διαδεδομένη μέθοδος από την αφαλάτωση, αλλά έχει κερδίσει έδαφος.
Στην Αυστραλία μάλιστα υπάρχουν νόμοι που διασφαλίζουν την ποιότητα του ανακυκλωμένου νερού! Η παραγωγή ανακυκλωμένου νερού συναντάται σε χώρες και νησιά όπου η ζήτηση νερού το καλοκαίρι (ή γενικότερα την τουριστική περίοδο) είναι πολλαπλάσια αυτής του χειμώνα. Το νερό της αποχέτευσης επεξεργάζεται και επαναχρησιμοποιείται για άρδευση!
Στα πλαίσια μιας ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων σε ανεπτυγμένες χώρες προικισμένες με πλούσιους υδάτινους πόρους, όπως, π.χ., η βόρεια Ιταλία γίνονται μελέτες για δημιουργία διπλών συστημάτων διανομής πόσιμου και επαναχρησιμοποιούμενου νερού.
Άρα γίνεται φανερό ότι η λύση στα προαναφερόμενα παγκόσμια προβλήματα βρίσκεται σε μια ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η χρήση της τεχνολογίας βελτίωσε την ποιότητα νερού στις ανεπτυγμένες χώρες, δεν μπόρεσε όμως να μειώσει τις εντάσεις στις τέσσερις γωνιές του κόσμου για τη διεκδίκηση των πηγών του νερού. Η λύση δεν δίνεται με την αύξηση των υδάτινων αποθεμάτων, γιατί αυτή κοστίζει πολύ και απλώς μεταθέτει χρονικά την κρίση. Ο εντοπισμός και η ανάπτυξη νέων πόρων, οι νέες τεχνολογίες βελτίωσης υφάλμυρων πηγών, καθώς και η βαθύτερη κατανόηση του υδρολογικού κύκλου δημιουργούν το πλαίσιο στο οποίο θα αναπτυχθούν και οι επιμέρους εθνικές πρωτοβουλίες κάθε κράτους. Επιπλέον, πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο της επιστήμης και της τεχνολογίας στην υπηρεσία της οικολογίας.