Τσουκαλαριά
Ἤδη ὅμως, τὸ ἀπὸ Αἴνου μέχρι Φέρετζικ διάστημα, δὲν δύναται νὰ διεξαχθῇ παρὰ ἀπὸ μικρὰ πλοιάρια μικροῦ βυθίσματος (βάρκες). Τὰ μεγάλα πλοῖα σταματοῦν πλησίον τῆς τελευταίας αὐτῆς πόλεως ὅπου ἐνεργεῖται ἡ μεταφορὰ ἐμπορευμάτων.
Τοῦτο εἶναι ἀληθὲς, οἱ δὲ παλαιότεροι τῶν κατοίκων ἐνθυμοῦνται ὅτι τὰ πλοῖα προσωρμίζοντο παρὰ τὸ ἐξωτερικὸν φρούριον τῆς πόλεως παρὰ τὴν θέσιν (Τσουκαλαριὰ) ὅπου σώζονται ἀκόμη καὶ σήμερον οἱ κρίκοι εἰς τοὺς ὁποίους προσέδενον αὐτά.
Ἐπίσης καὶ παρὰ τὸ Κουροῦ-Τὰς ἡμίσειαν ὥραν περίπου πρὸς Βορρᾶν τῆς πόλεως.
«Ντούκενι καὶ Κασκαπανι», Θρακικά 409.
Ἡ ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἔκειτο ἐν τῇ συνοικίᾳ «Karadia» (σ. 10)
Ἐν τῇ ἐνορίᾳ τοῦ Χριστοῦ, ὑπῆρχε καί παρεκκλήσιον τοῦ Ἁγίου Γεωργίου (σ. 13)
Ἐν τῇ ἐνορίᾳ τῆς Ἁγίας Κυριακῆς ὑπῆρχε καί παρεκκλήσιον τῶν Ἀρχιστρατήγων. (σ. 16)
(Ὁ ναός τοῦ τιμίου Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ Ἰωάννου) Ἐσώζετο … ἐν τῷ μεγάλῳ περιβόλῳ τῶν Κοινοτικῶν Σχολείων, εἰς τό κέντρον τῆς πόλεως (σ. 16)
Ὁ ναός τῆς Παναγίας τῆς Κεχαριτωμένης καί κοινῶς Χαριτωμένης, ἤ τά Εἰσόδια τῆς Παναγίας, …, κεῖται ἐν τῇ συνοικίᾳ Κάτω Μαχαλᾶς. (σ. 19)
Ἐν τῇ ἐνορίᾳ τῆς Παναγίας ὑπάρχει παρεκκλήσιον τῆς Ἁγίας Τριάδος, διαστάσεων 7 μ. 60 x 3 μ. 10. Εἶναι ὑπό μέγαν βράχον, κείμενον ἔξω τοῦ κάστρου. (σ. 21)
Τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Καί οὗτος κεῖται ἐν τῇ συνοικίᾳ Κάτω Μαχαλᾶς, ὄπισθεν σχεδόν τῆς Χαριτωμένης (σ. 21)
Τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου. Ναός … εἰς τά ΒΑ. τῆς πόλεως, παρά τούς μύλους τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου
Ἐπί τῆς πρός τούς μύλους τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου ὁδοῦ ἐπί μικροῦ ἀνδήρου ἐντός θήκης, μόλις ἑνός μέτρου, ἐσώζετο μέχρι τῶν τελευταίων χρόνων εἰκών τῆς Ἁγίας Εἰρήνης. (σ. 22)
Ὁ ναός τοῦ Ἁγίου Βλασίου κεῖται ἐν τῇ ἀπό πολλοῦ ἐρήμῳ συνοικίᾳ «Μίβολη» (σ. 22)
Ἡ Ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν κειμένη ἐν τῇ συνοικίᾳ «Κάτω Μαχαλᾶς» πρός νότον τοῦ Κάστρου παρά τήν μικράν πύλην αὐτοῦ
Ἐν τῇ ἐνορίᾳ τοῦ ναοῦ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ὑπῆρχε παρεκκλήσιον τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου. Τό παρεκκλήσιον τοῦτο κεῖται παρά τήν θάλασσαν (σ. 24)
Παναγίας τῆς Ταξειδιώτισσας (Κοινῶς Ταξειδιαριᾶς) Ἡ μικρή αὕτη ἐκκλησία κεῖται ἐν τῇ συνοικίᾳ «Karadia» ὄχι μακράν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ (τῆς Μεταμορφώσεως) καί παρά τόν Ἅγιον Κωνσταντῖνον.
Εἰς τόν ναόν τοῦτον περισώζονται καί συντρίμματα θωρακίου καί ἄλλων χριστιανικῶν μαρμάρων, τά ὁποῖα κατά τόν Γ. Λαμπάκην προέρχονται ἐκ ναοῦ ἀρχαιοτέρου τοῦ VII-VIII αἰῶνος. Πλησίον δ’ αὐτοῦ καί πρό τῆς οἰκίας Ἀντωνίου Κόννου, σώζονται δύο κίονες, λείψανα παλαιοτέρου ναοῦ, ἀπέχοντος ἀλλήλων 15 μ. 85
Εἰς τήν ἐνορίαν τῆς Ταξειδαριᾶς ὑπῆρχε καί παρεκκλήσιον ἑορτάζον, εἰς παλαιοτέρους χρόνους, τήν τρίτην ἡμέραν τοῦ Πάσχα. (σ. 26)
Ὁ ναός τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ἔκειτο ἔξω τῆς πόλεως ἡμίσειαν ὥραν περίπου Β. Α. αὐτῆς … Ἐπανηγύριζε δέ τήν δευτέραν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς.
… Παρά τόν ναόν ἡ Κοινότης Αἴνου συνετήρει … νοσοκομεῖον , ἐκ 14 δωματίων, ἐκ τῶν ὁποίων μέχρι τοῦ 1887 διετηροῦντο ἐν καλῇ καταστάσει τά ἡμίση.
Τόν ναόν καί τό νοσοκομεῖον περιέβαλλον τριπλοῖ κυκλικοί περίβολοι. … ἡ Ἐφορεία τῶν Ἐκπαιδευτηρίων τῆς πόλεως … ἐπέτρεψε νά χρησιμοποιηθῇ ἀπό τοῦ 1868 ὁ εὐρύτατος περίβολος αὐτοῦ ὡς Νεκροταφεῖον τῶν συνοικιῶν τοῦ ἄνω τμήματος τῆς πόλεως.
«παλαιοστάσια» τινά ἀπό τοῦ Ἀλυκαδίου μέχρι τῶν Μουταλῶν. (σ. 27)
Ἐν τῇ ἀργούσῃ ἐνορίᾳ τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ, ὑπάρχει τό παρεκκλήσιον τῆς Ἁγίας Φανερωμένης ἐντός βράχου, κάτωθεν τῆς πρός τούς μύλους τῆς Ἁγίας Φανερωμένης ἀγούσης ὁδοῦ. Αἱ διαστάσεις του εἶναι 8 μ. 65 x 4 μ. 50. (σ. 28)
Τοῦ Ταξιάρχου (σ. 29)
Τοῦ Ἁγίου Εὔπλου. Οὗτος κεῖται εἰς τήν συνοικίαν «Κάτω Μαχαλᾶ», παρά τήν λιμνοθάλασσαν «λαμπί», ἀπέναντι τοῦ ἀερομύλου Ῥωρώτου. (σ. 29)
Παρεκκλήσιον τῆς Ὁδηγητρίας. Τό παρεκκλήσιον τοῦτον ἀπεριποίητον, κεῖται ἐντός μικροῦ ἀλσυλλίου ἐν μέσῳ συνοικίας ἐρειπωμένης, τῆς ὁποίας οἱ κάτοικοι εἶχον μεταναστεύσει εἰς τό νεοσύστατον Δεδεαγάτς (Ἀλεξανδρούπολις). Κατά τό 1881 μία μόνον κατοικία κατῳκεῖτο. (σ. 29)
Τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου. Ὁ Βυζαντινός οὗτος ναός τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου κεῖται ἐπί τοῦ ἀνατολικοῦ τμήματος τοῦ Κάστρου, μεταβληθείς εἰς τζαμί ἀπό τῆς ἁλώσεως τῆς πόλεως ὑπό τῶν Τούρκων τό 1456. (σ. 31)
Τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Νεοκαισαρείας. Αὕτη κεῖται ἐντός τοῦ κάστρου. (σ. 32)
Τῆς Παντοβασίλισσας. Μικρός ἀρχαιότατος ναός ἐντός τοῦ Κάστρου, κεχωσμένος ὑπό προαύλιον οἰκίας ἰδιωτικῆς, δυνάμενος μόλις 25-30 ἐκκλησιαζομένους περιλάβη. Ἑώρταζε κατά τό Σάββατον τό πρό τῆς Κυριακῆς τοῦ Θωμᾶ. (σ. 33)
Ζωοδόχου Πηγῆς. Ὁ ἱστορικώτατος οὗτος ναός τῆς Παναγίας τῆς ἐπονομαζομένης «Χρυσοπηγῆς» κεῖται ἐν τῷ κάστρῳ (σ. 34)
Πλήν τῶν ἐκκλησιῶν τάς ὁποίας ἀνεφέραμεν, ὑπῆρχον καί ἄλλαι 4, αἱ ὁποῖαι κατεστράφησαν κατά τήν μεγάλην πυρκαϊάν τῆς Αἴνου τήν 12 Αὐγούστου 1867 ὁπότε κατεστράφησαν 4 ὁλόκληροι συνοικίαι. Ἦσαν δέ αὗται: Παναγία Ἐλεοῦσα, ὁ Ἅγιος Νικόλαος, οἱ Ταξιάρχαι καί ὁ Ἅγιος Σπυρίδων. (σ. 37)
Ἀχ. Θ. Σαμοθράκης, «Ἡ Αἶνος καί αἱ ἐκκλησίαι της», Θρακικά ΙΘ΄ (1944).
Ἐκ τῆς ἀποβάθρας βλέπει τις πρός τά δεξιᾷ σεράν ἀποθηκῶν καί μίαν εὐρεῖαν καί ἐκτεταμένην κατά μῆκος τοῦ ποταμοῦ ὁδόν. Ὡραία δέ ὁδός φέρει εἰς τήν πόλιν καί μετά λύπης βλέπει τις τήν εὐθύγραμμον καί διά λιθοκτίστων καταστημάτων ὅλως ἠρειπωμένην ἀγοράν καί τό ἐμπορικόν καφενεῖον, μέ τούς φούρνους κλπ. Δεξιᾷ φαίνεται τό φρούριον ἐπί ὑψώματος, ὅπερ σώζεται κατά τό πλεῖστον ἀκέραιον.
Γ. Λαμπουσιάδης, «Ὁδοιπορικόν, Αἶνος», Θρακικά ΙΕ΄ (1941) 126.
- 35. Κατά τήν Ἐπέτειον τοῦ ἁγίου Δημητρίου μετά τό τέλος τῆς θείας ἱερουργίας ἐν τῷ φερωνύμῳ ναῷ τοῦ Κάτω Μαχαλᾶ οἱ ἐκκλησιαζόμενοι μετέβαινον εἰς τό ταλιάνι (θυννοσκοπεῖον), πρό τοῦ ὁποίου ἐτελεῖτο ἁγιασμός˙ διότι ἡ ἡμέρα τοῦ ἁγίου ἦτο καθωρισμένη διά τό ἄνοιγμα τοῦ ἰχθυοτροφείου, ἤτοι διά τήν ἔναρξιν τῆς ἐκμεταλλεύσεως τῆς ἁλιείας.
Β. Α. Μυστακίδης, «Θρακικά», Θρακικά Γ΄ (1932) 64.
Ἐπιγραφή τοῦ κατά τήν συνοικίαν Μίβολη τῆς πόλεως Αἴνου ἱεροῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου (νῦν τοῦ Ἁγίου Βλασίου)
…
Ἐν Αἶνῳ ὑπῆρχον δύο συνοικίαι, ἡ μέν ἔχουσα ναόν ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγ. Βλασίου, πάτρωνος τῶν πηλουργῶν, τῆς ὁποίας οἱ κάτοικοι ἦσαν ἅπαντες ναυτικοί˙ ἡ δέ ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγ. Νικολάου πάτρωνος τῶν ναυτικῶν, τῆς ὁποίας οἱ κάτοικοι ἦσαν ἅπαντες πηλουργοί, καί συνεφώνησαν πρός ἀλλήλους καί ἔλαβεν ἑκάστη συνοικία τήν ἱεράν εἰκόνα τοῦ ἑαυτῆς πάτρωνος Ἁγίου, ἀνταλλάξαντες καί τά ὀνόματα τῶν συνοικιῶν. Ἀμφότεραι αἱ συνοικίαι κατεστράφησαν, ἡ μέν τῶν ναυτικῶν μετά τοῦ ἱεροῦ ναοῦ ὑπό τῆς πυρκαγιᾶς τοῦ 1867, ἡ δέ τῶν πηλουργῶν ἐκ τῆς κακοδαιμονίας τῆς Αἴνου, μείναντος μόνου τοῦ ναοῦ, νεωτέρας οἰκοδομῆς καί οὐχί τῆς τοῦ Καναβούτζη, καταστραφέντος πρό πολλῶν ἐτῶν.
Σαμίδης, «Ἐπιγραφαί Αἴνου», Θρακικά Β΄ (1929) 281.
2) Ἐν τῷ Κάστρῳ, ἤτοι ἐντός τοῦ ἐρυμνοῦ τείχους ὑπῆρχεν ἡ κατά τό 1874 ἐπισκευασθεῖσα Μητρόπολις, κατοικία τοῦ μητροπολίτου, καί δύο μόνον οἰκογένειαι Ἑλληνικαί – πλήν πεντεκαίδεκα Τουρκικῶν – αἵτινες περιεῖπον κατά τό δυνατόν τό τζαμί, τό ὁποῖον ἦτο ναός τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου ὡς καί ἐκ τοῦ ρυθμοῦ ἀκόμη διακρίνεται. Ἐδῶ ἡ ἀργή ἐνορία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τούτου.
… /
Ὑπό τήν ἀργήν ταύτην ἐνορίαν τελοῦσι τό μέγα καί ἱστορικόν παρεκκλήσιον τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, περί οὗ εἶπον ἐν σ. 49 τοῦ πρώτου τεύχους τοῦ ἀνά χεῖρας τόμου, καί τό τῆς Παντοβασίλισσας, κεχωσμένον ὑπό τό προαύλιον οἰκίας μόλις 25-30 ἐκκλησιαζομένους δυνάμενον νά περιλάβῃ˙ ἑώρταζε κατά τό Σάββατον, τό πρό τῆς Κυριακῆς τοῦ Θωμᾶ.
Β. Α. Μυστακίδης, «Θρακικά», Θρακικά Γ΄ (1932) 304-305.
… τῇ ἐκκλησίᾳ / τῆς Παναγίας (Κοίμησις), ἥτις ἦτο καί μητροπολιτική, …
Β. Α. Μυστακίδης, «Θρακικά», Θρακικά Γ΄ (1932) 311.
(2) Τό Νοσοκομεῖον ἐφ’ ὑψηλοῦ ὀροπεδίου πρό τῶν ὀχθῶν τοῦ ἕβρου εἶχεν ἐξ ἀρχῆς δέκα καί τέσσαρα δωμάτια, ὧν μόλις τά ἡμίση κατά τό 1880 διετηροῦντο ἐν καλῇ καταστάσει. Περιεθάλποντο ἀσθενεῖς καί εὕρισκον ἀνάπαυσιν γέροντες. Εἶχε τρεῖς περιβόλους τετειχισμένους ἀπό τοῦ 1868 καί ὡς νεκροταφεῖα χρησιμεύοντας καί ναόν τοῦ ἁγίου Γεωργίου.
Β. Α. Μυστακίδης, «Θρακικά», Θρακικά Γ΄ (1932) 47.
Τό τῆς Παναγίας, τῆς Σκαλωτῆς, … ἀπέχον εἰκοσάλεπτον τοῦ χωρίου Ἀμυγδαλιά, ἔνθεν διά δυσβάτου καί ἀνωφεροῦς ὁδοῦ ἀνέρχεταί τις. Θέα ἄπλετος, θαυμασία˙ ἐξ αὐτῆς βλέπει τις τόν φανόν τοῦ Δεδε-ἀγάτς, τήν Σαμοθρᾴκην, τήν Ἴμβρον, τήν Θάσον καί τούς φανούς ἀκόμη τῶν φρουρίων τῶν Δαρδανελλίων, καιροῦ ἐπιτρέποντος.
Β. Α. Μυστακίδης, «Θρακικά», Θρακικά Γ΄ (1932) 47.
- 2. Ὡς παρατηρεῖται εἰς ὅλα τά μέρη τῆς Τουρκίας καί ἀπό τῶν ἐκκλησιῶν λαμβάνουσι τό ὄνομα καί αἱ συνοικίαι ἐν τῷ ἐπισήμῳ τοῦκράτους καταλόγῳ, εἴτε αὗται εἶναι κατῳκημέναι, εἴτε οὔ. Ἡ πόλις κατά συνοικίας ἠκολούθει ὡς ἐπί τό πλεῖστον τήν ἐκκλησιαστικήν διαίρεσιν.
…
Ἡ ἐκκλησία εἶχε καί παρεκκλήσιον ἐπί τιμῇ τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος.
Β. Α. Μυστακίδης, «Θρακικά», Θρακικά Γ΄ (1932) 49.
«Λαμβάνω τὴν τιμὴν νὰ γνωστοποιήσω τὸ Σ. Ὑπουργεῖον, ὅτι κατὰ τὴν α΄ τοῦ ἱσταμένου μηνὸς περὶ τὸ μεσονύκτιον ἐγένετο εἰς τὴν πόλιν μας πυρκαϊά, ἐκραγεῖσα ἐκ τῆς οἰκίας τοῦ Κυρίου Λιβέρη, παρὰ τῇ ἐνορίᾳ τῆς Παναγίας, ἐν ἧ κατώκουν Ἀρμεναῖοι τινὲς ἔμποροι, οἵτινες, ὡς λέγουσιν, εἶχον ἀνάψει πάμπολα ξύλα ἐντὸς τῆς θερμάστρας· διαδοθέντος δὲ τοῦ πυρὸς πάραυτα εἰς τὰς πλησίον οἰκίας ἐγένετο ἀκράτητον τὸ πῦρ μέχρι τῆς οἰκίας τοῦ Δημάρχου καὶ τοῦ ἡμετέρου Γραφείου, ἐξ οὗ ἠναγκάσθημεν νὰ ἐκβάλλωμεν ὅλα μας τὰ ἔπιπλα· ἐνταῦθα δὲ διπλασιάσαντες οἱ ἄνθρωποι τὰς δυνάμεις των ἐπεριώρισαν τὸ πῦρ τοῦ νὰ προχωρήσῃ περαιτέρω. Ἐκάησαν δὲ 14 οἰκίαι, αἱ σημαντικώτεραι, καὶ τριῶν μὲν οἰκιῶν, τοῦ Α. Μεγαλίδη, τοῦ Ν. Παππάζογλου καὶ Λ. Χαριλάου / καὶ πράγματα ἐχάθησαν ὁλοτελῶς ἐκτὸς τῶν ἀργυρῶν καὶ χρυσῶν σκευῶν των· τῶν δὲ λοιπῶν οἰκιῶν, ἄλλα μὲν ἐσώθησαν, ἄλλα δὲ ἐπυρπολήθησαν καὶ ἄλλα ἐκλάπησαν· καὶ 28 ἐργαστήρια, τὰ περὶ τὸ κέντρον ὄντα καὶ ἀποτελοῦντα τὸ καλλίτερον μέρος τῆς ἀγορᾶς τοῦ τόπου. Ἡ ζημία ὑπολογίζεται εἰς 2.000.000 γρόσια…» [Α.Υ.Ε. Φ. 39)13 ἀρ. 13)9.2.1856)4795 καὶ 12)9.2.1856)1144]
Καλλιόπη Παπαθανάση-Μουσιοπούλου, Ἑλληνικὰ προξενεία στὴ Θράκη, Ἀθήνα 1976, 76-77.
Ἀκρόπολη
Ἐντὸς τοῦ φρουρίου δὲν ὑπῆρχον πλέον τῶν 30 οἰκιῶν.
Λαμπουσιάδης 1941, 119.
Πρόσφατα σχόλια