Αρχικά ας αναγνωρίσουμε ότι η εφηβεία είναι φάση επαναστατικότητας και διεκδίκησης. Η εφηβεία μπορεί να αρχίσει στα 12 με 13 χρόνια του ατόμου και να κλείσει στα 19 έως 20. Σε αυτή την περίοδο, ο έφηβος είναι μισός παιδί και παράλληλα γίνεται και ενήλικας με ευθύνες και υποχρεώσεις, κάτι το οποίο δημιουργεί μεγάλες εντάσεις και συγκρούσεις στον ίδιο. Προσπαθεί έντονα να δημιουργήσει την ταυτότητά του, αλλά και να γίνει μέρος ενός κοινωνικού συνόλου.
Ξεκινά λοιπόν μια αργή διαδικασία όπου ο έφηβος και οι γονείς μεγαλώνουν “χώρια” και η διαδικασία αυτή διαταράσσει την πρότερη ισορροπία και δοκιμάζει τη σχέση τους. Όπως όμως συμβαίνει κάθε φορά που οι άνθρωποι βρίσκονται σε μια περίοδο αναζήτησης νέων ισορροπιών η ρήξη και η διαπραγμάτευση νέων όρων στο συμβόλαιο της σχέσης, αποτελούν απαραίτητο κομμάτι της διαδικασίας εύρεσης της νέας ισορροπίας.
Οι γονείς καλούνται να αποχωριστούν την παλιά, στενή σχέση με τα παιδιά τους και να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες, τις απαιτήσεις και το ρόλο τους. Πλέον, ο ρόλος τους δεν είναι ίσως τόσο κατευθυντικός και χρειάζεται να ικανοποιήσουν την ανάγκη των παιδιών τους για αυτονομία αλλά και για καθοδήγηση. Επιπλέον, αναμένεται να επιτρέπουν περισσότερο “χώρο” στους εφήβους ώστε πιο αυτόνομα να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, να κάνουν τις επιλογές τους και να διαμορφώνουν τη δική τους κοσμοθεωρία για θέματα που τους αφορούν.
Τι συμβαίνει;
Οι έφηβοι μοιάζει να πασχίζουν από τη μία να μάθουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη για αυτοδιαχείριση με στόχο την ανεξαρτησία «Είμαι ικανός να φροντίζω τον εαυτό μου» και από την άλλη να αποκτήσουν μια ταιριαστή για εκείνους ταυτότητα «Ξέρω ποιος είμαι». Αναζητώντας την ταυτότητά του ο νέος ξεκινά να διαφοροποιείται από την παιδική ηλικία και τους γονείς του. Τώρα ο έφηβος πειραματίζεται με νέες συνήθειες, πολιτιστικές ιδέες και κοινωνικές σχέσεις.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Να δείχνουν αυθεντικό ενδιαφέρον για τον “κόσμο” των εφήβων παιδιών τους στην προσπάθεια να τα μάθουν και να τα καταλάβουν περισσότερο.
- Να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα συναισθήματα των παιδιών τους ακόμα και όταν δεν καταλαβαίνουν τις έντονες αντιδράσεις τους ή δυσκολεύονται να τις αντιμετωπίσουν.
- Να σέβονται τον προσωπικό χώρο– κυριολεκτικά και μεταφορικά- των εφήβων γιατί αυτός τους είναι απαραίτητος για να καταφέρουν να διαμορφώσουν την δική τους ταυτότητα.
- Να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες και όρια ώστε οι έφηβοι να μπορέσουν να προστατευτούν από πιθανούς κινδύνους αλλά και να αξιοποιήσουν την ελευθερία τους με δημιουργικό τρόπο.
- Να ενθαρρύνουν και να επιβραβεύουν την προσπάθεια αυτονομίας και ανάληψης ευθυνών εκ μέρους των παιδιών.
- Να συζητάνε με τα παιδιά και να τα προσκαλούν να συμμετάσχουν στην εύρεση λύσεων σε καθημερινές δυσκολίες, διαφωνίες και προβλήματα επικοινωνίας.
- Να έχουν επίγνωση των δικών τους προβληματισμών και ανησυχιών και να εκφράζουν ξεκάθαρα τις προσδοκίες τους από τα παιδιά.
- Να έχουν ένα καλό υποστηρικτικό δίκτυο ή να απευθύνονται σε κάποιο ειδικό όταν χρειάζονται χώρο να επεξεργαστούν τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα για αυτή τη μεταβατική περίοδο.
Η αλλαγή, οι ανάγκες, ο συμβιβασμός, τα νέα όρια, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις, είναι θέματα που χρειάζεται να τεθούν στο τραπέζι της συζήτησης γονέα-εφήβου. Ο έφηβος αποτελεί τον καλύτερο «πληροφοριοδότη» που θα μπορούσε να έχει ο γονέας για ό,τι συμβαίνει και για το τι είναι σημαντικό για εκείνον και την οικογένεια. Στην εφηβεία, η σχέση γονέων και παιδιών τίθεται υπό διαπραγμάτευση και αναδύεται η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό της. Οι ανακατατάξεις, παρά την αναστάτωση που μπορεί να προκαλούν, αποτελούν ένα σημαντικό και αναγκαίο βήμα για το μεγάλωμα των παιδιών.
ΕΛΕΝΗ ΠΑΣΤΡΑ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, Μsc