Δημοτικό Σχολείο Βασιλικών…   120 Χρόνια Ιστορίας

Το Δημοτικό Σχολείο Βασιλικών συμπλήρωσε πάνω από εκατόν είκοσι χρόνια ιστορίας, τουλάχιστον γραπτής, αφού η πρώτη γραπτή πηγή από το διασωσμένο αρχείο του σχολείου ξεκινά με την καταγραφή, το 1885, των πρώτων δύο δασκάλων που υπηρέτησαν στο σχολείο και στη συνέχεια  των πρακτικών του διδακτικού προσωπικού και της σχολικής εφορείας και των μαθητολογίων. Μέσα από τη μελέτη του αρχειακού υλικού του σχολείου και της  αδιάληπτης μέχρι σήμερα λειτουργίας του, ξεδιπλώνεται η ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα σε σχέση με την  κοινωνική πραγματικότητα  ενός ντόπιου γεωργικού κεφαλοχωρίου δίπλα στη Θεσσαλονίκη, στην επιθυμία του και την προσπάθειά του  να «μορφωθεί», η οποία καθαρά τεκμηριώνεται από τις συνεχείς δωρεές των Βασιλικιωτών μεταναστών της Αμερικής. Σήμερα η ιστορία του ίδιου σχολείου  συνεχίζεται έχοντας έναν αυξημένα οριακά αριθμό μαθητών λόγω της εγκατάστασης κατοίκων της Θεσσαλονίκης στα ανατολικά της πόλης.

1. Βασιλικά

Τα Βασιλικά βρίσκονται γύρω στα 25 χμ ανατολικά της Θεσσαλονίκης, και η ονομασία τους σύμφωνα με την παράδοση, δόθηκε γιατί στο μέρος που βρίσκονται σήμερα ήταν τα κτήματα του βασιλιά της Μακεδονίας ή κάποιου Βυζαντινού αυτοκράτορα η οποία συνδέεται με την ίδρυση στα 888 ή 886 του Μοναστηριού της Αγίας Αναστασίας από η Θεοφανώ, η οποία λατρεύεται σαν αγία, τη γυναίκα του Λέοντα Σοφού γιου του Βασίλειου που βρέθηκε εξόριστος στην περιοχή λόγω της στάσης εναντίον του πατέρα του. Την παράδοση αυτή δέχτηκε σαν ιστορική αλήθεια ο Δανός αρχαιολόγος Κίνγκ, που πέρασε στα 1886 από τα Βασιλικά προερχόμενος από την Όλυνθο. Πάντως είναι γεγονός αναμφισβήτητο, ότι πολύ πριν το  1301, στη σημερινή θέση των Βασιλικών βρισκόταν χωριό με το όνομα Βασιλικά, γιατί την παραπάνω χρονιά που διατάχτηκε ο Δημήτριος Απελμενέ με βασιλικό διάταγμα να κάνει την απογραφή του θέματος της Θεσσαλονίκης, βρήκε και το μοναστήρι των Ιβήρων να έχει κτήματα στην περιοχή των Βασιλικών τα οποία περιγράφοντας λέει: «κατέρχεται κατ’ ευθείαν, διέρχεται το λίθινον σύνορον, διαιρών τα δίκαια του Χορταϊτου δεξιά, ήτοι του χ ω ρ ί ο υ   Β α σ ι λ ι κ ώ ν…»

2. …1821

Πριν το 1821 σύμφωνα με διασωθείσα μαρτυρία στο νάρθηκα της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου λειτουργούσε Αστική Σχολή. Αυτοί που μάθαιναν να διαβάζουν και να γράφουν χειροτονούνταν αναγνώστες εξ ου και τα επίθετα «Αναγνώστου» και «Αναγνωστούδης» που διασώζονται μέχρι σήμερα στα Βασιλικά.

3. 1860-1914

Μετά το 1860 και ως το 1914 το μάθημα γινόταν σε ιδιαίτερα δωμάτια που χτίστηκαν στον περίβολο της εκκλησίας και το σχολείο έχει περισσότερο συστηματοποιηθεί έχοντας δασκάλους και όχι παπάδες που όμως ήταν κοινοτικοί. Το 1885 έχουμε την πρώτη καταγραφή σε βιβλίο του διδακτικού προσωπικού.

Το έτος αυτό έχουμε και το βιβλίο «Βαθμολόγιον των ενιαυσίων εξετάσεων των μαθητών» με σφραγίδα «Σφραγίς της Σχολής Βασιλικών 1894».

Στο σχολείο τότε φοιτούν περί τους 50 μαθητές και η βαθμολογία είναι σε κλίμακα με άριστα το 6 συμπεριλαμβανομένων και δυο δεκαδικών ψηφίων, με ποικιλία χαρακτηρισμών στη διαγωγή, όπως αρίστη, επαίνου άξιος ή άξια, άξια ή άξιος νουθεσίας κλπ.

Το σχολικό έτος 1894-95 στο βιβλίο διδαχθείσης ύλης αναφέρεται ότι στην ΣΤ΄ διδάσκονται γαλλικά.

Από το σχολικό έτος 1908-09, εξαιτίας της επικράτησης των νεότουρκων, εισάγονται τα τουρκικά στις Ε΄και Στ΄ αστικές όπως ονομάζονται τάξεις.

Στα 1913 αποφασίζεται να κατασκευαστεί καινούριο διδακτήριο και δημιουργείται μια επιτροπή ανεγέρσεως με πρόεδρο τον τότε Μητροπολίτη Κασσανδρείας Ειρηναίο.

Το σχέδιο  του σχολείου ήταν του μεγάλου Έλληνα αρχιτέκτονα από τη Χαλκιδική που επηρέασε την αρχιτεκτονική μορφή της τότε εποχής Ξ. Παιονίδη του οποίου αντιπροσωπευτικά δείγματα είναι το Παπάφειο   και το νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος εδώ στη Θεσσαλονίκη.

Το νέο σχολείο θεμελιώθηκε την Κυριακή της Ορθοδοξίας του 1914 και την Κυριακή της Ορθοδοξίας του 1915 έγιναν τα εγκαίνια στα οποία παραβρέθηκε και ο ίδιος ο Παιονίδης.

Η ανέγερση ενός τόσο μεγάλου σχολείου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα την εποχή εκείνη ήταν μέγα κατόρθωμα. Ξοδεύτηκαν 1204 χρυσές λίρες Τουρκίας και διατέθηκε πολύ προσωπική εργασία. Η φιλόπτωχος αδελφότης «η Θεοτόκος» που λειτουργούσε στα Βασιλικά διέθεσε όλα της τα κεφάλαια για την ανέγερση του σχολείου γι’ αυτό και στα πρακτικά της σχολικής εφορείας αναφέρεται: «συνεπώς οι ευεργέται της φιλοπτώχου αδελφότητος θεωρούνται και ευεργέται του σχολείου Βασιλικών»

4.1914-1917

Τότε έχουμε περίπου και την επίσημη ίδρυση του σχολείου σε ελεύθερο κράτος. Οι δάσκαλοι πλέον είναι δημόσιοι-κρατικοί και η επίσημη επωνυμία του σχολείου «πλήρες εξατάξιον Μικτόν  Δημοτικόν Σχολείον Βασιλικών.

Από το σχολικό έτος 1916-17, από το βιβλίο πρακτικών συνεδριών του προσωπικού, στο τέλος κάθε τρέχοντος σχολικού έτους αποφασίζονται τα βιβλία της επόμενης χρονιάς «εκ των εγκριθέντα τα θεωρηθέντα σαφή, πρακτικά και ευμέθοδα ή ωφέλιμα» για τα οποία έδιναν παραγγελία σε βιβλιοπώλες της Θεσσαλονίκης, αφού σε κάποια πρακτικά προβαίνουν σε αντικατάσταση μερικών γιατί αυτά που είχαν ζητηθεί είχαν εξαντληθεί και δε θα γινόταν νωρίς η ανατύπωσή τους.

Στην εγκύκλιο 114 του 1939 αναφέρεται η τιμή και στην 85 του 1940 ο κατάλογος των εγκριθέντων βιβλίων.

 Σε πρακτικό της 5ης Νοεμβρίου 1918 αποφασίζεται μετά από εγκύκλιο του επιθεωρητή η διενέργεια εράνων «υπέρ των αδελφών μας, κατοίκων της Ανατολικής Μακεδονίας, απογυμνωθέντων πάσης της κινητής αυτών περιουσίας υπό των Βουλγάρων»

5. 1920-1940

Το σχολείο κατά τη δεκαετία 1920-1930 έχει περίπου 300-400 μαθητές με αρκετά για την εποχή εποπτικά μέσα, όργανα φυσικής, χημείας, εικόνες, χάρτες, τα οποία αγοράστηκαν  από δωρεά 180 δολ.Χ77,10=13.878 δρχ του Ομίλου Βασιλικιωτών που διαμένουν στην Αμερική και αποφασίζεται όπως φαίνεται από πρακτικό του 1928 η αποστολή ευχαριστήριας επιστολής για δημοσίευση στον Εθνικό Κήρυκα της Ν. Υόρκης.

Στο πρακτικό της 16ης Ιανουαρίου 1927 αναφέρονται τα δώρα που έστειλε ένας Βασιλικιώτης που ανακηρύσσεται ευεργέτης του σχολείου και τα οποία είναι τα εξής: 500 μολυβδοκόντυλα άλλα από τα οποία μοιράζονται σε άπορους μαθητές και άλλα πωλούνται προς ενίσχυση του σχολικού ταμείου, δύο κυτία μελάνης,τρία κυτία πέννες, τεσσαράκοντα τετράδια, δύο δολάρια, 2 ζεύγη χειρόκτια δερμάτινα, διάφορες μπάλες δερμάτινες και κορίνες. Την 4η Οκτωβρίου 1931 αποστέλλονται από Αμερική 8 βιβλία τα οποία προμηθεύτηκαν από το βιβλιοπωλείο του Εθνικού Κήρυκος στη Ν. Υόρκη και είναι καταχωρημένα στα βιβλία της βιβλιοθήκης. 

Αι πρώται βοήθειαι, 

Πρακτ. Εγχειρίδιον Κτηνοτροφίας,

Πρακτική Γεωργία,

Το βρέφος,

Αι βάσεις της προόδου,

Τα παιδιά μας, 

Η εξομολόγησίς μου,

Η ελληνική Δημοκρατία.

Σε πρακτικό της 30ής Μαρτίου 1931 αποφασίζεται να εφαρμοστεί ο νόμος του 1834 περί υποχρεωτικής φοίτησης των μαθητών από το 6ο ως το 12ο έτος που με τους νέους ψηφισθέντες νόμους πρέπει η φοίτηση να διαρκέσει μέχρις «ευ τύχωσι του απολυτηρίου αυτών» και αναφέρεται η επιβολή προστίμου στους ατάκτως φοιτούντας η οποία προέρχεται εξ αδιαφορίας ή ασυγχωρήτου αμελείας των γονέων. Στο ίδιο πρακτικό αναφέρονται τα μέτρα που το διδακτικό προσωπικό πρέπει να πάρει για να αποφύγουν την άτακτο φοίτηση και παρουσιάζουν ενδιαφέρον.

Α) Ο διδάσκαλος της τάξεως εις ήν παρουσιάζονται αδικαιολογήτως απουσιάζοντες μαθηταί να παρακολουθεί τούτους μετά πατρικού ενδιαφέροντος και ζήλου.

Β) Προς τους ούτως αδικαιολογήτως απουσιάζοντας μαθητάς να συμπεριφέρεται κατά τοιούτον τρόπον ο διδάσκαλος, ώστε ούτοι να ευρίσκωσι την εν τω σχολείω διαμονήν ευχαριστοτέραν της εκτός  του σχολείου τοιαύτης κατά τας ώρας των μαθημάτων και αναπτυχθεί ούτως εις αυτούς το αίσθημα της αγάπης προς το σχολείον.

Γ) Το προσωπικόν του σχολείου εν κοιναίς συνεδριάσεσιν επί εκάστοτε παρουσιαζομένων τοιούτων κρουσμάτων αδικαιολογήτως απουσίας να αναθέτει εις τον διευθυντήν του σχολείου όπως ούτος προσκαλεί και νουθετεί πολλάκις τους γονείς ώστε και οι ίδιοι να κατανοήσωσιν οποίαν σημασίαν και βαρύτηταν έχει η αδικαιολόγητος απουσία επί της εν γένει προόδου του μαθητού.

Δ) Μετά την εξάντλησιν όλων των ανωτέρω μέσων, τότε και μόνον τότε να καταφύγει το σχολείο εις την εφαρμογήν του Νόμου περί υποχρεωτικής φοιτήσεως.

Στα 1926 ιδρύεται και συστεγάζεται με το Δημοτικό Σχολείο για πρώτη φορά Ημιγυμνάσιο.

Στο πρακτικό της 20ης Μαρτίου 1932 αναφέρεται ότι ο ταμίας του της σχολικής εφορείας εισέπραξε εις ομολογίας την από του κ. Ιασονίδη υπουργού Προνοίας και αντιλήψεως, χορηγηθείσαν δωρεάν προς ενίσχυσιν των απόρων μαθητών του σχολείου ημών και των σχολείων Λακκιάς, Ταγαράδων και Σουρωτής.

 

Στο πρακτικό της 23ης Νοεμβρίου 1932 ο πρόεδρος της σχολικής εφορείας αναφέρει:

«…εις το Σχολείον μας υπηρετούντων εξ προσώπων απέσπασεν η υπηρεσία την διδ/σσαν Σταυρίδου, έτι των 5 προσώπων, τα οποία έμειναν η διδ/σσα Χρηστίδου ασθενεί και κατά την γνωμάτευσιν του ιατρού  δέον να απουσιάσει πλέον του μηνός, μένουν επομένως προς εργασίαν μόνο 4 διδ/λοι, οπότε δι’ οιουδήποτε ζήλου και αν εργασθούν 4 πρόσωπα, δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθούν εις την υπηρεσίαν του σχολείου λόγω του πλήθους των μαθητών» Επισκέφθηκαν τον επιθεωρητή  ο οποίος τους είπε:  «είναι αδύνατον να επιστρέψει  η αποσπασθείσα διδ/σσα ή να αποσταλεί άλλος διδ/λος. Όθεν προτείνει ότι διά να εργασθεί το σχολείον κανονικώς δέον να προσληφθεί είς έτι των άνευ υπηρεσίας διδ/λων του χωρίου και ως τοιούτον υποδεικνύει τον διδ/λον Αναγνώστου ο οποίος βολιδοσκοπηθείς εδήλωσεν ότι δέχεται να εργασθεί αντί 1.000 δρχ. μηνιαίως».

Στο πρακτικό της 8ης Ιουλίου 1933 αναφέρεται ότι μια ομάδα Βασιλικιωτών από Αμερική δώρισαν στο σχολείο δύο ανάγλυφους χάρτες, έναν  του Ν. Θεσσαλονίκης ο οποίος προφανώς έχει καταστραφεί και έναν της Ελλάδας αξίας 4.000 δραχμών.

6. 1940-1950

1942. Κατοχή. Το διδακτήριο επιτάσσεται από τις γερμανικές αρχές κατοχής, πολλά από τα υλικά  του σχολείου καταστρέφονται και το ταμείο του δεν έχει καθόλου χρήματα ούτε υπάρχουν πόροι για να λειτουργήσει.    Το σχολείο εγκαθίσταται σε νέο οίκημα και σύμφωνα με τα πρακτικά της σχολικής εφορείας των μηνών Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 1942, επειδή οι ανάγκες του σχολείου πολλαπλασιάζονται και γίνονται επιτακτικώτερες λόγω του επικείμενου χειμώνα αποφασίζεται ερανική φορολογία σε είδος. Μέρος της φορολογίας θα διατεθεί για την ενίσχυση του σχολικού ταμείου και μέρος για την ενίσχυση του προσωπικού.

 Όλοι οι κάτοικοι εκτός των απόρων και των δημοσίων υπαλλήλων θα συνεισέφεραν «από μιας έως τριών οκάδων σίτου, αναλόγως της περιουσιακής τους κατάστασης εκάστου ή το αντίτιμον  τούτου το προϊόν του οποίου διά δημοπρασίας θέλει εκποιηθεί»

Η σχολική εφορεία στο πρακτικό της 20ης Μαρτίου 1944 αναφέρει: «Επειδή ο πληθωρισμός  της δραχμής και η υπερτίμησις των  ειδών σημειούται με καταπληκτικήν ταχύτητα σημειουμένης αυξήσεως των ειδών τρις της ημέρας είναι αδύνατος η σύνταξις προϋπολογισμού και η σχολική εφορεία παραιτείται της προσπάθειάς της ταύτης»

7. 1952-1970

Κατά το σχολικό έτος 1952-53 εξαιτίας της πληθώρας των μαθητών  ιδρύεται 2ο Διτάξιο Δημοτικό Σχολείο με μαθητές όσους τυπικά κατοικούσαν βόρεια του ποταμού Ανθεμούντα, πρακτικά όμως λειτουργούσε με τμήματα από τις πολυπληθέστερες τάξεις. Στο διτάξιο αναλογούν περίπου 100 μαθητές και στο εξατάξιο 260. Το διτάξιο σχολείο λειτουργούσε συνεπτυγμένως μετά του εξαταξίου  μέχρι το 1970 οπότε και συγχωνεύτηκαν με την επωνυμία 8/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Βασιλικών και ταυτόχρονα υποβιβάζεται σε 7/θέσιο και λειτουργεί έτσι μέχρι το 1977.

Παράλληλα με το κλασσικό Δημοτικό Σχολείο το 1955 και μέχρι το 1963 ιδρύεται και λειτουργεί στον ίδιο χώρο του σχολείου 2τάξιο Νυχτερινό Δημοτικό Σχολείο  για μαθητές 14-20 ετών που δεν έχουν απολυτήριο Στ΄ τάξης

8. 1973-1977

Από το 1973-74 το σχολείο  αρχίζει να λειτουργεί με εναλλασσόμενο ωράριο εφόσον είναι 9/θέσιο και διαθέτει έξι αίθουσες και το απογευματινό ωράριο είχε προ πολλού καταργηθεί όχι μόνο δια νόμου αλλά και με αποφάσεις του συλλόγου διδασκόντων για την περισσότερο εύρυθμη λειτουργία του επειδή κάποιοι μαθητές έμεναν μακριά και δεν προλάβαιναν να φύγουν στις 13:00 και να επιστρέψουν στις 14:30 λαμβανομένων υπόψη και των δύσκολων καιρικών συνθηκών τους χειμερινούς μήνες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει πρακτικό συλλόγου διδασκόντων του 1972 με εισήγηση δασκάλας για την «Ενιαία Συγκεντρωτική Διδασκαλία», όμοια σε πολλά σημεία με το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα και τη Διαθεματική Προσσέγγιση. Επίσης περιέχει εισηγήσεις δασκάλων για τρόπους διδασκαλίας της Γεωγραφίας, Πατριδογνωσίας, Πρώτης Ανάγνωσης, Ορθογραφίας ως αντικείμενο διδασκαλίας και μια εισήγηση με θέμα «Η φαντασία στο παιδί».

9. 1978-2010

Ιούνιος 1978, στο πρακτικό της Σχολικής Επιτροπής, μετά το μεγάλο σεισμό, και αφού το σχολείο κρίθηκε ακατάλληλο, αποφασίζεται για το Σεπτέμβρη με τη βοήθεια των κατοίκων σε μια μόνο μέρα, η κατεδάφιση του  σχολείου, η εκποίηση των υλικών κατεδάφισης και η λειτουργία του σε ιδιωτικό χώρο και στο ενοριακό κέντρο μέχρι την κατασκευή προκατασκευασμένου σχολείου στον ίδιο χώρο.

Από το 1980 λειτουργεί στο προκατασκευασμένο με δυο βάρδιες, πρωί-απόγευμα, ένα διευθυντή και δύο υποδιευθυντές.

Παράλληλα αποφασίζεται η ανέγερση νέου σχολείου στο σχολικό κήπο του παλαιού και στα 1993-94 γίνονται τα εγκαίνια και το σχολείο στεγάζεται στο νέο κτίριο σαν 12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Βασιλικών και έτσι λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Η μετακίνηση πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, στις μέρες μας, στα ανατολικά και η εγκατάσταση οικονομικών μεταναστών, έχουν φτάσει σε οριακό σημείο τη χωρητικότητα του υπάρχοντος σχολείου που λειτουργεί σαν δωδεκαθέσιο με 16 κλασσικά τμήματα, με τμήμα ένταξης και δύο υποτμήματα ολοήμερου. Από φέτος σχολική χρονιά 2010-11 το Δημοτικό Σχολείο Βασιλικών λειτουργεί με Ενιαίο Αναμορφωμένο Πρόγραμμα, οι μαθητές/τριες όλων των τάξεων σχολούν με εφτάωρο και έχουμε νέα διδακτικά αντικείμενα στο πρωινό σχολείο. Η αγγλική γλώσσα διδάσκεται από την Α΄ τάξη, διδάσκονται υπολογιστές σε όλες τις τάξεις καθώς και μουσική, εικαστικά και θεατρική αγωγή. Το Νοέμβριο παραδόθηκε στο σχολείο το νέο κτίριο δίπλα στο σχολείο το οποίο περιλαμβάνει αμφιθέατρο για τις εκδηλώσεις του σχολείου στο ισόγειο, αίθουσα γυμναστηρίου στο υπόγειο και τέσσερις μεγάλες αίθουσες στον πρώτο όροφο που προορίζονταν για εργαστήριο Η/Υ, βιβλιοθήκη κλπ. Η στενότητα όμως χώρου στο παλαιό κτήριο θα αναγκάσει κάποιες από τις αίθουσες να γίνουν αίθουσες διδασκαλίας. Τη φετινή χρονιά στο σχολείο φοιτούν 330 μαθητές/τριες. και δεν πρέπει να είναι μακριά η ημέρα που η ιστορία ενός δεύτερου Δημοτικού σχολείου στα Βασιλικά θα αρχίσει να γράφεται.

Βιβλιογραφία

«Χρονικά της Χαλκιδικής» Περιοδική Έκδοσις Ιστορικής-Λαογραφικής Εταιρείας Χαλκιδικής

Θεσσαλονίκη 1972 Τεύχος 21-22

Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Βασιλικών