Αθηνά, δωρήτρια της ελιάς

Ο γνωστός πελασγικός μύθος αναφέρεται στον αγώνα της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας. Βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Κέκροπας. Οι αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο της Ακρόπολης, όπου ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για να κάνουν τον δικαστή στη διαφωνία των δυο θεών, ενώ ο Κέκροπας παρίστατο ως μάρτυρας. Πρώτος ήρθε ο Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και με την τρίαινά του έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στο έδαφος. Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που σχημάτισε μια μικρή λίμνη που την ονόμασαν “Ερεχθηίδα” θάλασσα. Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό. Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα. Μετά από το δώρα της Αθηνάς ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη. Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και τη γνώμη του Κέκροπα. Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά όπου να γύριζε, τα μάτια του αντίκριζαν αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από παντού έζωναν τη χώρα. Το δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει ήταν το πρώτο που φύτρωσε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η υπόσχεση για δόξα και ευτυχία. Γι αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της Αθηνάς ήταν πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης. Για την αθηναϊκή προέλευση της ελιάς μιλούν ο Παυσανίας, ο Ηρόδοτος, ο Κλαύδιος Αιλιανος και ο Σοφοκλής.

Το ιερό δέντρο της Αθηνάς έγραψε τη δική του ιστορία στην Αθήνα. Λέγεται πως το 480 π.Χ. όταν κατέκτησαν οι Πέρσες την Ακρόπολη, έκαψαν την ιερή ελιά της Αθήνας προς μεγάλη θλίψη των Αθηναίων που το θεώρησαν κακό σημάδι. Όμως η θλίψη μετατράπηκε σε αισιοδοξία όταν την άλλη μέρα κιόλας ο ξερός και καμένος κορμός είχε βλαστήσει και πάλι: Ένα καινούριο δροσερό βλαστάρι ύψους δυο πήχεων αποτελούσε πια το καινούριο ιερό δέντρο της Αθήνας. Μέχρι και τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια οι Αθηναίοι έδειχναν με καμάρι το ιερό δέντρο και πίστευαν πως απ` αυτό είχε ξεκινήσει η ελαιοκαλλιέργια και απ`αυτό κατάγονται όλα τα δέντρα ελιάς που υπήρχαν στον κόσμο.

Η κρητική μυθολογία, όμως θέλει την κρητική θεά Αθηνά, η οποία φαίνεται πως σχετίζεται με τη μινωική θεά των Όφεων, να γεννιέται στις εκβολές του ποταμού Τρίτωνα και φυσικά να δωρίζει το ιερό δέντρο στους Μινωίτες. Σημαντική σ`αυτό το μύθο είναι η αναφορά της Πότνιας Αθάνας στις πινακίδες της Γραμμικής Β’ Γραφής που βρέθηκαν στην Κνωσό και δείχνει τη σύνδεση της θεάς με την προϊστορική θρησκεία της Κρήτης.

Πηγή:clab.edc.uoc.gr

Θα μαζέψουν τον καρπό της αρχαιότερης ελιάς!!!

Μετά από 3.000 χρόνια το αρχαίο δέντρο συνεχίζει να δίνει τον καρπό του και την Παρασκευή οι τοπικές αρχές θα τον συλλέξουν, για να ακολουθήσει η πιστοποίησή του.

Θα μαζέψουν τον καρπό της αρχαιότερης ελιάς

Η πρωτοβουλία ανήκει στον δήμο Πλατανιά Χανίων στα διοικητικά όρια του οποίου βρίσκονται οι Βούβες και υλοποιείται σε συνεργασία με την κοινωφελή επιχείρηση του δήμου υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης στο πλαίσιο της προβολής και προώθησης αγροτικών προϊόντων.

Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση, «το πρόγραμμα περιλαμβάνει την ελαιοσυλλογή του ελαιόκαρπου με παραδοσιακό τρόπο (με τα χέρια). Θα ακολουθήσει πιστοποίηση του παραχθέντος ελαιοκάρπου αλλά και του ελαιόλαδου από διαπιστευμένο φορέα».

Την διαδικασία θα παρακολουθήσουν σύνεδροι από όλο τον κόσμο που θα παρευρίσκονται σε διεθνές συνέδριο στην περιοχή, ενώ θα ακολουθήσει παραδοσιακό κέρασμα με γεύσεις ελαιολάδου.

Η ελιά Βουβών ξεπερνάει σε ηλικία τα 3.000 χρόνια, έχει περίμετρο κορμού 12,5 μέτρα, διάμετρο 4,6 μέτρα και ανήκει στην ντόπια ποικιλία τσουνάτη εμβολιασμένη σε ύψος 3 μέτρων πάνω σε αγριελιά.

Το 1990 με ομόφωνη απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου Χανίων η ελιά των Βουβών κηρύχθηκε ως μνημείο εξαιρετικής σημασίας της φύσης.

Ο κορμός του δέντρου είναι κούφιος καθώς δεν υπάρχει καρδιόξυλο, οπότε η ελιά ανανεώνεται προς τα έξω και το καρδιόξυλο σταδιακά σαπίζει, αλλά επειδή η ελιά είναι αθάνατο δέντρο, συνεχώς ανανεώνει το ξύλο της, είναι ουσιαστικά το σύμβολο της αθανασίας.

Δίπλα στο πανάρχαιο ελαιόδεντρο βρίσκεται άλλη μια εντυπωσιακή και αρκετά παλιά ελιά, έχοντας μια ιδιαίτερη αξία γιατί πάνω της βρίσκονται τρεις ποικιλίες ελιάς: Η καλαματιανή, η τσουνάτη και η κορωναίικη ελιά.

Ο χώρος που βρίσκεται η ελιά Βουβών έχει περιφραχτεί με υλικό από πέτρα σιδεριάς και βρίσκεται στην αυλή ενός σπιτιού.

Σε διπλανό χώρο λειτουργεί και το μουσείο ελιάς το οποίο φιλοξενεί εκθέματα από τα εργαλεία της παραδοσιακής ελαιοσυλλογής στην Κρήτη, πριν την εκμηχάνιση της παραγωγής και καλλιέργειας από την αρχαιότητα ως τα μέσα του 20ού αιώνα.

Με κότινο από τα κλαδιά της ελιάς των Βουβών στεφανώθηκε, τιμής ένεκεν με απόφαση της οργανωτικής επιτροπής, ο νικητής του Μαραθώνιου στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, όπως και ο αντίστοιχος νικητής του 2008 στο Πεκίνο, ενώ κλαδί από την ίδια ελιά συνόδευσε την ολυμπιακή ομάδα της Ελλάδας στην παρέλαση των Ολυμπιακών αγώνων στο Λονδίνο.

Εκτός από την αναγνώρισή της παγκοσμίως ως μνημείο της φύσης, η ελιά Βουβών έχει ενταχθεί και στον κατάλογο των εννέα προστατευόμενων μνημειακών ελαιόδεντρων της Κρήτης από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) και το ΤΕΙ Κρήτης.

Πηγή: Έθνος

Ειρεσιώνη, σύμβολο γονιμότητας

Κατά την αρχαιότητα η πληθώρα των αλσυλλίων με ελιές στην Αττική, αλλά και στην Κρήτη, που πλαισίωναν τους ναούς, είναι αδιάψευστος μάρτυρας της ιερότητας του δέντρου της ελιάς. Εξάλλου, η παρουσία της ελιάς κατά τις τελετές γονιμότητας των Αρχαίων ήταν κυρίαρχη. Χαρακτηριστικό σύμβολο των τελετών αυτών, που χρησιμοποιούνταν στις γιορτές των Πυανεψιών και Θαργηλιών στην Αθήνα, ήταν η ειρεσιώνη (από τη λέξη «έριο», μαλλί). Η «ειρεσιώνη» ήταν ένας κλάδος καλλιεργημένης ελιάς ή δάφνης, περιτυλιγμένος με μικρές μάλλινες ταινίες ( οι μάλλινες ταινίες και ειδικά οι κόκκινες ήταν φορείς θεϊκής δύναμης ) και φορτωμένος με διάφορα φρούτα και καρπούς της εποχής (εκτός από αχλάδια και μήλα ) αλλά και άρτους. Ήταν μια εκδήλωση ευχαριστιών προς τους θεούς για την ευφορία της γης που χάρισε στους ανθρώπους τα απαραίτητα είδη για τη διατροφή και την επιβίωσή του. Το κλαδί αυτό της ελιάς ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και στα Πυανέψια και Θαργήλια, γιορτές κατά τις οποίες γίνονταν προσφορές στον Ήλιο και τις Ώρες, γεροδεμένα παιδιά το περιέφεραν από σπίτι σε σπίτι. Στο τέλος το κρεμούσαν στην κεντρική πύλη του ιερού του Απόλλωνα. Το κλαδί της ελιάς δεν ήταν τυχαίο, προερχόταν από τη «μορία ελαία» την ιερή ελιά αυτής της πόλης, εκείνη που πίστευαν πως είχε φυτέψει η ίδια η Αθηνά ή , έστω, από ελαιόδεντρο που θεωρούνταν πως ήταν απόγονος αυτού του δέντρου. Το έκοβαν, μάλιστα, κατά την διάρκεια της εορτής των Παναθηναίων και περιφερόταν εν πομπή και με άσματα γύρω από την Ακρόπολη προς τιμή της Πολιάδος Αθηνάς. Η ειρεσιώνη παρέμεινε εκεί μέχρι την αντικατάστασή της τον επόμενο χρόνο.

Δεν ήταν τυχαία η επιλογή του κλάδου της ελιάς γι’ αυτή την τελετουργία. Η ελιά δίνει την εικόνα της αιώνιας θαλερότητας, της βλάστησης που δεν επηρεάζεται από την αλλαγή των εποχών, είναι η προσδοκία του αέναου και του αειθαλούς. Ο κλάδος της ελιάς ήταν εκείνος που μετέφερε τη γονιμοποιό δύναμη της γης αλλά και την ελπίδα της βλάστησης που ανακυκλώνεται και προκαλεί τη γονιμότητα, σύμφωνα με τις δοξασίες περί θνήσκοντος και αναγεννώμενου Νεαρού Θεού της προϊστορικής θρησκείας και δη της θρησκείας της μινωικής Κρήτης. Η επαφή με τον κλάδο της ελιάς ( ή άλλου δέντρου ) μεταδίδει με ομοιοπαθητικό τρόπο τη δύναμη της βλάστησης.

Τέτοιες συνήθειες έχουν επιβιώσει πολλές στην Ελλάδα, όπως η σούρβα στις βόρειες περιοχές ή τα απλά χτυπήματα με ζωηρούς κλάδους κάθε πρωτομηνιά ( και ιδιαιτέρως κατά τους ανοιξιάτικους μήνες ) που επιβίωσε στην Κρήτη (και αλλού) μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες. Στην ελαιοπαραγωγική επαρχία Πεδιάδος τα ανοιξιάτικα χτυπήματα γίνονταν πάντα με κλάδους ελιάς.

Πηγή:clab.edc.uoc.gr