Οι Βυζαντινοί Δήμοι

Γράφει ο Φάνης Καψωμάνης 

Τι ήταν οι δήμοι στο Βυζάντιο, πώς λειτουργούσαν και πού αποσκοπούσαν; Τι ήταν ο ιππόδρομος για τους Βυζαντινούς, πώς γίνονταν οι αρματοδρομίες και γιατί άρεσαν τόσο στον κόσμο (μέχρι του σημείου να υπάρχουν εκδηλώσεις λατρείας των αθλητών, φανατισμού των οπαδών ή ακόμα και χουλιγκανισμού); Τι σχέση είχαν με την άμυνα (όπως όταν αμύνθηκαν κατά των Αβαροσλάβων στην πολιορκία του 626) αλλά και με την πολιτική (από την –τυπική– έγκριση κάθε νέου αυτοκράτορα, μέχρι τη διεξαγωγή μιας λαϊκής εξέγερσης, όπως με τη Στάση του Νίκα το 532); Όλα αυτά αποτελούν ερωτήματα που έχουν απασχολήσει και απασχολούν ακόμα την ιστορική έρευνα.

Ο λαός του Βυζαντίου ήταν πράγματι πολύ στενά συνδεδεμένος με τον ιππόδρομο. Οι αρματοδρομίες ήταν το πιο δημοφιλές άθλημα και το πιο αγαπητό λαϊκό θέαμα, αφότου η χριστιανική εκκλησία απαγόρευσε τις μονομαχίες, και όλοι σχεδόν οι πολίτες υποστήριζαν με ενθουσιασμό κάποια από τις ομάδες που έπαιρναν μέρος σ’ αυτές.

Ο ιππόδρομος αποτελούσε το επίκεντρο της αστικής ζωής στο Βυζάντιο. Ανάμεσα στους οπαδούς συμπεριλαμβάνονταν πολύ συχνά και οι αυτοκράτορες (ήταν συνήθως υποστηρικτές της ομάδας των Πράσινων, και σπανιότερα – μόνο έξι αυτοκράτορες – των Βένετων). Το θέαμα που πρόσφερε στους θεατές ήταν εντυπωσιακό και γεμάτο συγκινήσεις. Η δύναμη, η επιδεξιότητα και η τόλμη που έδειχναν οι τέσσερις αρματοδρόμοι κατά τη διάρκεια των επτά γύρων μιας αρματοδρομίας προκαλούσε το θαυμασμό και τον ενθουσιασμό.

Δεν ξέρουμε ακριβώς πόσες φορές το χρόνο διεξάγονταν αρματοδρομίες, σίγουρα όμως όχι πάνω από δεκαπέντε. Τον υπόλοιπο καιρό ο χώρος παρέμενε κλειστός. Η προετοιμασία των αγώνων διαρκούσε δυο μέρες. Την τρίτη μέρα γινόταν η διεξαγωγή τους. Την έναρξή τους έκανε ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Διεξάγονταν οκτώ αρματοδρομίες και τα διαλείμματα μεταξύ τους τα κάλυπταν με θεατρικές, χορευτικές, ακροβατικές και μιμικές παραστάσεις.

Ο τρόπος με τον οποίο διεξάγονταν οι αρματοδρομίες στην Κωνσταντινούπολη είχε την προέλευσή του στην παλιά πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, τη Ρώμη. Την περίοδο της Αυτοκρατορίας είχαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο εκεί ως το κατεξοχήν άθλημα και οι αυτοκράτορες εκμεταλλεύονταν την αγάπη του πλήθους γι’ αυτές για να το κρατούν ήσυχο. Από πολύ νωρίς δημιουργήθηκαν εκεί φατρίες με σκοπό τη διοργάνωση των (πολύ συχνών) αρματοδρομιών. Φρόντιζαν για την εξεύρεση και εκπαίδευση αλόγων και ηνιόχων, για την οργάνωση και αμοιβή του προσωπικού των στάβλων, καθώς και των ηθοποιών, χορευτών κλπ. Διευθύνονταν αρχικά από ιδιώτες, όμως σταδιακά ο έλεγχός τους περνά στα χέρια των αυτοκρατόρων.

Οι φατρίες πήραν το όνομά τους από το χρώμα της στολής των ηνιόχων τους. Υπήρχαν οι Λευκοί, οι Ερυθροί, οι Βένετοι (Γαλάζιοι) και οι Πράσινοι. Η προέλευση και η σημασία των τεσσάρων χρωμάτων δεν είναι γνωστή. Ίσως συμβόλιζαν τα στοιχεία της φύσης (αέρα, φωτιά, θάλασσα και γη αντίστοιχα) ή τις τέσσερις εποχές του χρόνου (χειμώνα, καλοκαίρι, φθινόπωρο και άνοιξη αντίστοιχα). Από τις τέσσερις αυτές φατρίες πιο σημαντικές έγιναν με τον καιρό οι Βένετοι και οι Πράσινοι.

Όταν άρχισαν να διεξάγονται αρματοδρομίες και στην Κωνσταντινούπολη, κρίθηκε και εκεί απαραίτητη η δημιουργία φατριών ανάλογων με της Ρώμης (αργότερα και στις άλλες μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας, όπως η Αλεξάνδρεια και η Θεσσαλονίκη). Έτσι, οι δήμοι ξεκινούν εκεί προφανώς ως οργανωμένες λαϊκές ομάδες αθλητικού χαρακτήρα.

Πηγή:http://eranistis.net/