Μήνας: Ιούνιος 2012

Η βιομηχανία κατασκευής υπηκόων βρίσκει το μπελά της όταν εκείνοι αποφασίζουν να αντισταθούν στα σχέδιά της…

Δράση, αγωνία, καταδίωξη και… τρέξε λαγουδάκι, τρέξεεεεεεεεεεεεε!!!

Μία ταινία κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους από τον Michael Sormann, THEME PLANET, 2003.

Καλημέρα παιδιά μου! Μπορεί το σχολείο να έχει κλείσει για το καλοκαίρι, αλλά αυτό δε σημαίνει πως δεν μπορούμε να επικοινωνούμε μέσα από τη σελίδα μας.

Τι ζέστη είναι αυτή που έπιασε ξαφνικά! Καύσωνας. Ελπίζω να μπορείτε να πάτε σε κάποια παραλία. Αλλά κι αν δεν μπορείτε δεν πειράζει, ούτε κι εγώ μπορώ. Για όλους εμάς που δεν μπορούμε να πάμε στη θάλασσα υπάρχει πάντα η εναλλακτική λύση: η μπανιέρα. Γεμίστε λοιπόν με νερό τη μπανιέρα σας και κάντε όσες βουτιές θέλετε. Κι όσοι δεν έχετε μπανιέρα, μπορείτε να γεμίσετε τη σκάφη.

Έργο του Γάλλου ζωγράφου Εντγκάρ Ντεγκά (Edgar Degas), «Γυναίκα στο μπάνιο», 1886.

Αν πάλι φύγετε για τις διακοπές, μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας τα απαραίτητα. Και ποια είναι αυτά;

Δεν είναι απαραίτητο να πάρετε μαζί σας παιχνίδια. Εσείς παίζετε με ένα ξύλο, ένα κουκουνάρι, πετρούλες, χώμα και νερό. Η φύση σας δίνει τα πιο όμορφα και ενδιαφέροντα παιχνίδια. Είναι το εργαστήριό σας για να πειραματιστείτε και να ανακαλύψετε. Ποιο πλαστικό εμπόρευμα μπορεί να συγκριθεί μαζί της;

Λίγο χώμα, λίγο νερό και κάποια παλιά κατσαρολικά είναι τα καλύτερα παιχνίδια μας. Πηγή: http://rhythmofthehome.com/archives/summer-2010/mud-pie-kitchen/

Δεν είναι απαραίτητο να πάρετε καινούρια ρούχα και μαγιό. Και τα παλιά είναι μια χαρά. Η ομορφιά ενός ρούχου δεν χάνεται στο χρόνο. Άλλωστε δεν είναι όμορφα τα ρούχα, αλλά οι άνθρωποι που τα φοράνε. Κανένα ρούχο δεν είναι ικανό να ντύσει με ομορφιά τις άσχημες σκέψεις ενός ανθρώπου. Αντιθέτως τα δικά σας ρούχα είναι τα πιο όμορφα που έχω δει στη ζωή μου, γιατί αντανακλούν την ομορφιά των σκέψεών σας.

Η Μέρι Κασάτ (Mary Cassatt, αμερικανίδα ζωγράφος, 1845 – 1927) ζωγραφίζει δυο κορίτσια και μας μαθαίνει να βλέπουμε. Παρατηρήστε με πόση λεπτομέρεια ζωγραφίζει τα πρόσωπά τους και πόσο σχηματικά ζωγραφίζει τα ρούχα τους. Και τι μας νοιάζει τι ρούχα φοράνε; Σημαντικά είναι τα πρόσωπα και όχι τα ρούχα.

Ποια είναι λοιπόν τα απαραίτητα για τις διακοπές;

Τα βιβλία. Πείτε στους φίλους μας τους όρνιθες ότι δεν τους ζηλεύουμε γιατί εάν εκείνοι πετάνε σε αυτόν τον έναν ουρανό, εμείς, μέσα από τα βιβλία μας, πετάμε στους ουρανούς της γνώσης, της σκέψης και της φαντασίας μας.

Τα χρώματα. Μόνο τα χρώματα αρκούν; Ναι, γιατί εάν έχω τα χρώματα ζωγραφίζω παντού. Το εσωτερικό μέρος της χάρτινης συσκευασίας των μακαρονιών είναι ιδανικό για να φτιάξω έναν πίνακα. Το χάρτινο τραπεζομάντιλο σε μία ταβέρνα, οι χαρτοσακούλες των φρούτων, οι χαρτοπετσέτες, το παλιό σεντόνι της γιαγιάς που θέλει να το πετάξει γιατί σκίστηκε, η πίσω πλευρά των ψηφοδελτίων που δεν έριξε στην κάλπη. Το βότσαλο, το κεραμίδι, το μάρμαρο, η πέτρα, το ξύλο: παντού μπορώ να ζωγραφίσω τον κόσμο που ονειρεύομαι.

Δε θα σας πω να πάρετε μαζί σας τη σκέψη και την κρίση σας, γιατί, ευτυχώς, το μυαλό μας το κουβαλάμε πάντα μαζί μας, δεν είναι καπέλο να το ξεχάσουμε στο σπίτι!

Ευτυχώς η σκέψη δεν είναι καπέλο να το ξεχάσουμε, αλλά ούτε ‘καπελώνεται’ (δεν μπαίνει ποτέ σε καλούπια) - από τον Αρκά.

Βάλτε λοιπόν στο σακίδιό σας τα απαραίτητα και … Καλές Διακοπές!

Μα πότε πρόλαβε η γάτα και τρύπωσε στη σακούλα των διακοπών;

Ακόμη κι αν είχαμε έναν ολόκληρο χρόνο δε θα έφτανε για να μιλήσουμε για την Αναγέννηση, πόσο μάλλον για το Διαφωτισμό. Τι να πρωτοπείς, σε ποιο πρόσωπο, σε ποια σχολή της φιλοσοφικής σκέψης, σε ποια από όλες τις επιστήμες που για πρώτη φορά συστάθηκαν ως κλάδοι να αναφερθείς. Να πεις ότι τότε ορίστηκε η επιστήμη όπως την ξέρουμε σήμερα. Να μιλήσεις για την τέχνη που άνθισε. Να αναφερθείς στον όμορφο νέο κόσμο (πάντα βέβαια με τις άσχημες κατακτητικές διαθέσεις της Ευρώπης) που ανακαλύφθηκε. Να αναφερθείς στις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που έφερε η Γαλλική Επανάσταση. Να αναφερθείς στο είδωλο του κόσμου που δημιούργησε ο Διαφωτισμός. Ακόμη κι αν είχαμε ένα χρόνο δε θα έφτανε, αλλά μήπως και δεν είχαμε έναν ολόκληρο χρόνο;

Ιμμάνουελ Καντ, από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της ιστορίας της ανθρωπότητας

Τι κάνουμε ένα χρόνο τώρα; Ένα ταξίδι στην ιστορία της Γης, των έμβιων όντων και της ανθρωπότητας. Από τη μεγάλη έκρηξη και τη δημιουργία της Γης, περάσαμε στους δεινόσαυρους και την εξέλιξη του ανθρώπινου γένους. Από την προϊστορία μπήκαμε στην ιστορία και βρεθήκαμε στην Αίγυπτο, την αρχαία Αθήνα, τη Μακεδονία, τη Ρώμη και μέσω του Βυζαντίου φτάσαμε αισίως στην Αναγέννηση και το Διαφωτισμό. Όμως κάναμε και τρεις στάσεις μετά το Διαφωτισμό, που αφορούν στη σύγχρονη ελληνική ιστορία: η πρώτη ήταν στην Ελληνική Επανάσταση, η επόμενη στη Ναζιστική κατοχή και την απελευθέρωση, και η τελευταία στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Ζαν Ζακ Ρουσσώ και «Κοινωνικό Συμβόλαιο»

Από όλες τις αφηγήσεις της ιστορίας επιλέξαμε την αφήγηση του Διαφωτισμού. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία. Οι αξίες και τα διδάγματα του Διαφωτισμού, η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, ο ορθολογισμός και το κριτικό πνεύμα, η αμφισβήτηση, η κίνηση, η αλλαγή και η δημιουργία, είναι σήμερα πιο επίκαιρες παρά ποτέ.

Η Γαλλική Επανάσταση ζωγραφισμένη από τον Κλοντ Μονέ

Έναν ολόκληρο χρόνο λοιπόν αυτό που κάνουμε είναι ένα ταξίδι, μια εξερεύνηση, μια αναζήτηση εκείνων των αξιών που ορίζουν ή θα έπρεπε να ορίζουν τη ζωή μας. Ένα πέρασμα από το μύθο, τη δεισιδαιμονία και το μυστικισμό, στην επιστήμη και τον ορθολογισμό, από την υποταγή στη χειραφέτηση, από την τυφλή πίστη στην ελεύθερη αναζήτηση. Κάθε ένας σταθμός του ταξιδιού, κάθε αναφορά, κάθε δράση ή έργο μας,  αποσκοπούσαν  στην επίτευξη αυτής της μετάβασης.

«Οι Άθλιοι», του Βίκτορος Ουγκώ, εξώφυλλο από την πρώτη έκδοση

Και να που φτάσαμε στο τέλος του ταξιδιού. Τελευταία στάση: Διαφωτισμός.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι περάστε ωραία στο ταξίδι μας, και ελπίζουμε να είμαστε συνταξιδιώτες στα επόμενα ταξίδια της ζωής μας. Γιατί το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ…

Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε.

Σήμερα κι άλλες έξι μέρες, για να πετάξουμε με τους Όρνιθες…

Και μετά τη Ρώμη τι; Το τέλος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (της ενιαίας δυτικής και ανατολικής), ορίζει και το τέλος του αρχαίου κόσμου. Όμως στην ιστορία δεν υπάρχει τέλος. Η ιστορική εξέλιξη είναι μια συνεχής πορεία και όχι μια διαδοχή ασυνεχών σταδίων. Οι διακρίσεις είναι σημαντικές γιατί μόνο διακρίνοντας και κατηγοριοποιώντας γνωρίζουμε, αλλά θα πρέπει να ξέρουμε ότι δεν είναι απόλυτες.

Η περίοδος λοιπόν που ακολούθησε την αρχαιότητα και κράτησε περίπου χίλια χρόνια, ονομάστηκε από τους ιστορικούς Μεσαίωνας, ως ο μεσαίος αιώνας, η μεσαία δηλαδή περίοδος μεταξύ Αρχαιότητας και Αναγέννησης. Ο Μεσαίωνας αρχίζει από την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους (476 μ.Χ.) και τελειώνει με την κατάλυση του Ανατολικού ρωμαϊκού κράτους, την κατάληψη δηλαδή της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453 μ.Χ.), όπως και την εφεύρεση της τυπογραφίας και την ανακάλυψη της Αμερικής (1492 μ.Χ.) από τον Κολόμβο.

Το Ρωμαϊκό κράτος χωρίστηκε σε Δυτικό (με επίσημη γλώσσα τα λατινικά) και Ανατολικό (με επίσημη γλώσσα από τον 7^ο αιώνα, τα ελληνικά), μέχρι που το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος καταλύθηκε από διάφορα φύλα. Το Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος (αυτοκρατορία), το μόνο δηλαδή Ρωμαϊκό κράτος την περίοδο του Μεσαίωνα, με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, μετονομάστηκε πολύ αργότερα σε Βυζάντιο (τον 16^ο αιώνα από Φράγκους).

Όπως αναφέραμε και αλλού εμείς κάνουμε αυτό το ταξίδι για να δούμε πώς εξελίχθηκε ο πολιτισμός στο πέρασμα των αιώνων, και πάντα υπό το πρίσμα του Διαφωτισμού. Ακόμη και αν λάβουμε υπ’ όψιν τα στοιχεία που φέρνουν στο φως οι σύγχρονες μελέτες για το Μεσαίωνα (ότι δηλαδή η Αναγέννηση έχει τις ρίζες της στον ύστερο Μεσαίωνα), δεν παύει να είναι σκοτεινή περίοδος, υπό το πρίσμα της ανόδου του μυστικισμού και της ανελευθερίας της σκέψης, του λόγου, της αναζήτησης και της αμφισβήτησης.

Μπήκαμε λοιπόν στη χρονομηχανή και πληκτρολογήσαμε στα προσωπικά μας λαπ τοπ τη λέξη ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ. Πώς γράφεται άραγε; Ο Σπύρος αυτοπροτάθηκε για να γράψει τη λέξη στον τοίχο, σε ένα χαρτί. Όλα τα παιδιά αναζήτησαν τους φθόγγους της λέξης και του υπαγόρευσαν τα γράμματα. Αφού έγραψε τη λέξη ΜΕΣΕΟΝΑΣ, αναζητήσαμε την ετυμολογία της, για να βρούμε και την ορθογραφία.

Συζητήσαμε με τα παιδιά για την ελευθερία των ιδεών, της σκέψης και του λόγου. Έχει κάποιος δικαίωμα να μου απαγορεύσει να σκέφτομαι και να εκφράζω τις σκέψεις και τις ιδέες μου, ακόμη κι αν οι ιδέες μου είναι διαφορετικές από τις ιδέες των άλλων;

Πώς κρίνουμε και βάσει ποιων κριτηρίων αποδεχόμαστε κάτι; Αποδεχόμαστε χωρίς κριτήρια τη θέση της αυθεντίας ή αποδεχόμαστε μόνο τις θέσεις τις οποίες κρίνουμε με τη λογική και την εμπειρία μας (τις αισθήσεις μας);

1^η Δράση, ‘αμφισβήτηση της αυθεντίας’:

Είπα στα παιδιά ότι έξω από την τάξη μας υπάρχει ένα Λαμπαλίκι (κάπως αλλιώς το ονόμασα, αλλά τώρα δεν θυμάμαι). Ο διάλογός μας ήταν ο ακόλουθος:
«Τι είναι το Λαμπαλίκι;»
«Είναι ένα τεράστιο, γιγάντιο έντομο που μοιάζει με κατσαβίδι»
«Μα δεν υπήρχε όταν ήρθαμε»
«Ήρθε αργότερα»
«Ούτε όταν βγήκαμε για την τουαλέτα»
«Ήρθε πριν από λίγο. Μάλιστα μίλησε με την κυρία Τζένη, τη φύλακα, που το καλωσόρισε.»
«Μα εμείς δεν έχουμε δει ποτέ ένα Λαμπαλίκι»
«Δεν έτυχε, αλλά υπάρχει»
«Δεν το είδαμε ούτε στα βιβλία, ούτε σε φωτογραφίες»
«Δεν έτυχε, αλλά υπάρχει στα βιβλία»
«Αν υπάρχει να μας το δείξεις.»

Σημείωση: Τα παιδιά κατάλαβαν αμέσως ότι αυτό που τους έλεγα ήταν στα πλαίσια ενός παιχνιδιού. Πέρα από το λεκτικό υπάρχει και το εξωλεκτικό πλαίσιο επικοινωνίας (η έκφραση του προσώπου, η χροιά της φωνής, οι κινήσεις) και τα παιδιά αποκωδικοποιούν άριστα τους κώδικες αυτού του πλαισίου. Κατάλαβαν ακόμη ότι οι όροι του παιχνιδιού ήταν να αμφισβητήσουν με επιχειρήματα αυτό που τους έλεγα ως δεδομένο.

2^η Δράση:

Είμαι ένας αρχαιολόγος, για την ακρίβεια ο πρώτος αρχαιολόγος που ανακάλυψε οστά (κόκκαλα) δεινοσαύρων. Πηγαίνω στην κοινότητα των επιστημόνων (τα παιδιά) και τους λέω ότι ανακάλυψα οστά ενός όντος που δεν γνωρίζαμε μέχρι σήμερα ότι υπήρχε.
«Πού τα ανακάλυψες;»
«Πολύ μακριά από εδώ»
«Ωραία, πάμε να μας τα δείξεις ή φέρ’ τα εδώ να τα εξετάσουμε»
«Γιατί να τα εξετάσετε;»
«Για να επιβεβαιώσουμε ότι είναι αληθινά. Μπορεί να είναι κόκκαλα από ένα ζώο που ήδη γνωρίζουμε ότι υπάρχει ή υπήρχε. Μπορεί να μοιάζουν με κόκκαλα αλλά να είναι κάτι άλλο. Μπορεί να είναι πλαστικά.»

Ο αρχαιολόγος φέρνει τα οστά, οι επιστήμονες τα εξετάζουν και συμφωνούν ότι μόλις ανακαλύφθηκαν τα οστά ενός περίεργου, τεράστιου όντος, που ζούσε εκατομμύρια χρόνια πριν. Ο αρχαιολόγος λοιπόν, πείθει τους επιστήμονες μέσω αποδείξεων (μέσω των οστών). Συνθέτουν τα κόκκαλα και αποφασίζουν να ονομάσουν αυτό το ον δεινόσαυρο. Όλοι μαζί, με τα ίδια κριτήρια, με τα μόνα κριτήρια που έχουμε οι άνθρωποι, αυτά της λογικής και της εμπειρίας μας, συμφώνησαν ότι τα οστά είναι μια αδιαμφισβήτητη μέχρι σήμερα απόδειξη ότι υπήρχαν δεινόσαυροι. Μέχρι σήμερα. Εάν αύριο γίνει μια νέα ανακάλυψη, τότε είμαστε έτοιμοι να τη δεχθούμε.

3^η Δράση :

Έρχεται ένας επιστήμονας και μας λέει ότι βάσει των υπολογισμών του η γη είναι πυραμιδοειδής. Τι του απαντάμε;

Έρχεται ένας επιστήμονας και μας λέει ότι βάσει των υπολογισμών του τα αντικείμενα πέφτουν προς τα επάνω. Τι του απαντάμε;

Στόχοι των ανωτέρω δράσεων:

Να καταλάβουν τα παιδιά ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα και υποχρέωση απέναντι στον εαυτό του να σκέφτεται, να κρίνει και να αποφασίζει ελεύθερα, ακόμη κι αν οι σκέψεις και οι ιδέες του διαφέρουν από τις ιδέες των άλλων.
Εάν κάποιος άνθρωπος θέλει να συμφωνήσουμε με την άποψη ή τις ιδέες του, θα πρέπει να μας πείσει μέσω επιχειρημάτων (λογική) και μέσω αποδείξεων (εμπειρία).
Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλει την άποψη και τις ιδέες του στους άλλους.
Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να μας απαγορεύσει να αμφισβητήσουμε, μέσω επιχειρημάτων και αποδείξεων, την άποψη ή την ιδέα του.