1) Το σχήμα της Γης

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η γη είναι σφαιρική. Ποιες ήταν όμως οι αντιλήψεις για τη Γη στην πορεία του χρόνου;

Διάφοροι πολιτισμοί, όπως τις Βαβυλώνας και της Αρχαίας Αιγύπτου, πίστευαν ότι η Γη είναι επίπεδη.

ένας ταξιδιώτης φθάνει στο τέλος της 'επίπεδης γης' (1888)

Η απόρριψη αυτής της αντίληψης και η αντικατάστασή της από την αντίληψη μιας σφαιρικής Γης, ξεκίνησε από την αρχαία Ελλάδα.

“Ο Θαλής ο Μιλήσιος πίστευε ότι η Γη ήταν ένας επίπεδος δίσκος που επέπλεε σ’ έναν ωκεανό χωρίς όρια…”

Ο Παρμενίδης είχε συλλάβει την ιδέα μιας σφαιρικής γης.

Ο Πυθαγόρας, παρατηρώντας το σφαιρικό σχήμα της έκλειψης της σελήνης, υποστήριξε ότι η γη δεν θα μπορούσε να είναι ούτε επίπεδη ούτε κυλινδρική, παρά μόνο σφαιρική (το ίδιο υποστήριξε για όλα τα ουράνια σώματα).

2)     Κίνηση και ακινησία

Το 1543 δημοσιεύτηκε το βιβλίο De revolutionibus orbium coelestium (Περί της περιστροφής των ουρανίων σφαιρών) του Κοπέρνικου που άλλαξε την πορεία της επιστήμης. Στο βιβλίο αυτό ο Κοπέρνικος υποστηρίζει ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο.

Μέχρι τότε κυριαρχούσε το Πτολεμαϊκό γεωκεντρικό σύστημα, το οποίο υποστήριζε ότι η γη είναι ακίνητη και γύρω της κινούνται ο ήλιος, η σελήνη και οι άλλοι πλανήτες ή απλανείς αστέρες. Το σύστημα αυτό βασιζόταν στον «αφελή εμπειρισμό» της άμεσης παρατήρησης.

ο κόσμος βάσει της αντίληψης του Πτολεμαίου

Ο Κοπέρνικος υποστήριξε ότι η κίνηση του ήλιου είναι μια ψευδαίσθηση, και στην πραγματικότητα η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο (ηλιοκεντρικό μοντέλο) και στήριξε το μοντέλο του σε μαθηματικές μετρήσεις.

Στα επόμενα χρόνια νέες αστρονομικές παρατηρήσεις από τον Κέπλερ και τον Γαλιλαίο (με το νέο όργανο που ανακάλυψε, το τηλεσκόπιο), ενίσχυσαν, διόρθωσαν και επιβεβαίωσαν το ηλιοκεντρικό μοντέλο.

3)     Γιατί νομίζουμε ότι κινείται ο ήλιος και όχι η γη;

Πώς βλέπω τη Γη όταν είμαι στο χώμα και πώς τη βλέπω όταν ανεβαίνω σε ένα αεροπλάνο ή σε ένα διαστημόπλοιο; Τι είναι αυτό που αλλάζει; Αλλάζει η Γη ή η θέση από την οποία εγώ τη βλέπω;

Όταν είμαι σε ένα λιβάδι και περνάει ένα τρένο τι βλέπω; Βλέπω ένα τρένο να περνάει. Όταν όμως είμαι επάνω στο τρένο και κοιτάζω από το παράθυρο τότε τι βλέπω; Βλέπω να περνούν τα λιβάδια. Κινούνται τα λιβάδια; Τι είναι αυτό που άλλαξε στις δύο υποθέσεις μας; Η θέση του παρατηρητή.

Συμπέρασμα: Κάθε παρατήρηση είναι σχετική με τη θέση (το χώρο ή το χρόνο) στην οποία βρίσκεται ο παρατηρητής.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ (για γονείς)

Α) Η αντίληψη των παιδιών για τον κόσμο είναι ανάλογη της αντίληψης της ανθρωπότητας στην πορεία του χρόνου. Είναι σαν να ξαναγράφεται από κάθε άτομο η εξέλιξη της γνώσης της ανθρωπότητας. Τα παιδιά μαθαίνουν μόνο όταν επανεφευρίσκουν τη γνώση.

«Τα παιδιά κατανοούν μόνο αυτά που επινοούν τα ίδια, γι’ αυτό κάθε φορά που προσπαθούμε να τα διδάξουμε κάτι υπερβολικά γρήγορα, τα εμποδίζουμε να επανεφεύρουν τον εαυτό τους.» Ζαν Πιαζέ

Β) Είναι σημαντικό να μάθουν τα παιδιά να βγαίνουν από τη θέση τους (μέσω υποθετικών σεναρίων) και να παρατηρούν το ίδιο αντικείμενο, την ίδια κατάσταση πραγμάτων, το ίδιο γεγονός, από μία άλλη θέση. Μία τέτοια κίνηση είναι σημαντική και για τις σχέσεις που θα αναπτύξουν στη ζωή τους. Είναι σημαντικό να μάθουν να μπαίνουν στη θέση του άλλου.