ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ

Τη Μεγάλη Τρίτη, θυμόμαστε στην εκκλησία την παραβολή των δέκα παρθένων. Ο Χριστός, όταν ανέβαινε στα Ιεροσόλυμα και καθώς πλησίαζε προς το Πάθος (τη Σταύρωση του), πολλές φορές μιλούσε στους μαθητές του με «παραβολές», δηλαδή χρησιμοποιούσε κάποιες ιστορίες ως παραδείγματα, προκειμένου να εξηγήσει και να μας περιγράψει ποια θα πρέπει να είναι η συμπεριφορά μας.

Η σημερινή παραβολή των Δέκα Παρθένων είναι για να μας διδάξει να είμαστε έτοιμοι. Τα κορίτσια της παραβολής, οι δέκα παρθένες περίμεναν με τις λαμπάδες τους για το γάμο. Οι πέντε παρθένες φρόντισαν να έχουν λάδι και περίμεναν ξάγρυπνες. Οι άλλες πέντε όμως, αποκοιμήθηκαν και το λάδι τους τελείωσε. Όταν ξύπνησαν ζητούσαν λάδι από αυτές που είχαν προνοήσει, αλλά τότε δεν είναι εύκολο να διορθώσεις το λάθος.

Ο Χριστός είπε αυτή την παραβολή για τονίσει τη σημασία της ελεημοσύνης, παράλληλα με τις άλλες αρετές, που πρέπει να αποκτήσουμε, όσο ζούμε στη γη.

Το παρακάτω βίντεο μας βοηθάει να θυμηθούμε την ιστορία από την παραβολή των δέκα παρθένων και την παραβολή των ταλάντων. Οι εικόνες που παρουσιάζονται βοηθάνε στο να παρακολουθήσουν το κείμενο της αφήγησης τα παιδιά. Ωστόσο, μπορούμε με αφορμή αυτό να κουβεντιάσουμε περισσότερο μαζί τους για τη σημασία των δυο παραβολών.

https://www.youtube.com/watch?v=-kKbUdPHpvQ

Ακολουθεί μια πιο παιδική παρουσίαση της παραβολής των ταλάντων.

Τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ακούμε στην εκκλησία ένα πολύ γνωστό σε όλους τροπάριο, το τροπάριο της Κασσιανής.

Τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο, έρχονται σε επαφή με διάφορες μορφές τέχνης, όπως η μουσική και με ποικίλα μουσικά ακούσματα από διάφορες μελωδίες και τραγούδια που αντιπροσωπεύουν την κλασική μουσική, την παραδοσιακή μουσική, τη σύγχρονη μουσική, τα παιδικά τραγούδια, αλλά και τους ύμνους και τη λατρευτική μουσική της εκκλησίας μας.

Το παρακάτω απόσπασμα, στο οποίο ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής με κείμενο που προβάλλει και τη μετάφρασή του, είναι μια ευκαιρία να ακούσουμε και να έρθουμε σε επαφή με το θρησκευτικό είδος μουσικής, αλλά και με τα γεγονότα της σημερινής ημέρας.

Λίγα λόγια για την Κασσιανή.

Η Οσία Κασσιανή (ή Κασσία ή Ικασία ή Εικασία) η Υμνογράφος γεννήθηκε μεταξύ του 805 και του 810 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη και έζησε στα χρόνια του βασιλιά Θεοφίλου (829 -842 μ.Χ.). Λέγεται ότι συμμετείχε σε μια τελετή επιλογής νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο. Σε αυτήν ο αυτοκράτορας θα επέλεγε νύφη δίνοντάς της ένα χρυσό μήλο. Καθώς θαμπώθηκε από την ομορφιά της Κασσιανής, την πλησίασε για να της δώσει το μήλο, λέγοντάς της: «Από τη γυναίκα προέρχονται τα χειρότερα» (αναφερόμενος στην αμαρτία και στις συμφορές που προέκυψαν από την Εύα).

Τότε η Κασσιανή, εύστροφη και ετοιμόλογη του απάντησε: «Ναι, αλλά από τη γυναίκα προέρχονται και τα καλύτερα» (αναφερόμενη στην Παναγία, που γέννησε το Χριστό).

Με βάση την παράδοση ο ακριβής διάλογος ήταν:

– Εκ γυναικός τα χείρω.

– Kαι εκ γυναικός τα κρείττω.

Ο αυτοκράτορας θύμωσε με το πνεύμα αντιλογίας της και τελικά επέλεξε άλλη σύζυγο, τη Θεοδώρα.

Ο εγωισμός του Θεόφιλου τραυματίστηκε με αποτέλεσμα να απορρίψει την Κασσιανή και να επιλέξει τη Θεοδώρα για σύζυγό του.

Αργότερα, η Κασσιανή το 843 μ.Χ. ίδρυσε ένα μοναστήρι στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, κοντά στα τείχη της πόλης, του οποίου έγινε και η πρώτη ηγουμένη. Με βάση την παράδοση ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, συνεχίζοντας να είναι ερωτευμένος μαζί της, επιθυμούσε να την δει για μία τελευταία φορά πριν πεθάνει κι έτσι πήγε στο μοναστήρι όπου βρισκόταν. Η Κασσιανή ήταν μόνη στο κελί της γράφοντας το γνωστό τροπάριο της, που ψάλλεται στις Εκκλησίες το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, όταν αντιλήφθηκε την άφιξη της αυτοκρατορικής ακολουθίας. Τον αγαπούσε ακόμη αλλά πλέον είχε αφιερώσει τη ζωή της στο Θεό γι αυτό και κρύφτηκε, μη επιθυμώντας να αφήσει το παλιό της πάθος να ξεπεράσει το μοναστικό της ζήλο. Άφησε όμως το μισοτελειωμένο ύμνο πάνω σε ένα τραπέζι. Ο Θεόφιλος ανακάλυψε το κελί της και μπήκε σε αυτό ολομόναχος. Την αναζήτησε αλλά μάταια. Εκείνη τον παρακολουθούσε μέσα από μία ντουλάπα στην οποία είχε κρυφτεί. Ο Θεόφιλος στενοχωρήθηκε, έκλαψε και μετάνιωσε που για μία στιγμή υπερηφάνειας έχασε μία τόσο όμορφη και έξυπνη γυναίκα. Στη συνέχεια βρήκε τα χειρόγραφα της Κασσιανής επάνω στο τραπέζι και τα διάβασε. Μόλις ολοκλήρωσε την ανάγνωση κάθισε και πρόσθεσε ένα στίχο στον ύμνο. Σύμφωνα με την παράδοση ο στίχος αυτός ήταν «ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη». Φεύγοντας εντόπισε την Κασσιανή που κρυβόταν στην ντουλάπα αλλά δεν της μίλησε, σεβόμενος την επιθυμία της. Η Κασσιανή βγήκε από την κρυψώνα της μετά την αναχώρηση του αυτοκράτορα, διάβασε την προσθήκη του και στη συνέχεια ολοκλήρωσε τον ύμνο.

Η μεγάλη αυτή ποιήτρια, υμνογράφος και μελωδός της εκκλησίας μας, η Αγία Κασσιανή, ταξίδεψε στην Ιταλία και την Κρήτη και κατέληξε στην Κάσο, όπου ετελείωσε η επίγεια ζωή της. Μετά το θάνατό της, τοποθέτησαν το σώμα της σε μαρμάρινη λάρνακα και την έβαλαν σε παρεκκλήσιο, που ήταν αφιερωμένο στο όνομά της. Σώζεται σήμερα η λάρνακα και το βυζαντινό ψηφιδωτό του 9ου αιώνα μ.Χ. Επίσης στο εκκλησάκι υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα με σημείο του σταυρού και χρονολογία 890 μ.Χ. Κατά πληροφορίες, πάλι από την Κάσσο, τα οστά της Οσίας έχουν μεταφερθεί στην Ικαρία.

Ήθη και έθιμα

Η Μεγάλη Τρίτη (καθώς και η Μεγάλη Δευτέρα) είναι ημέρες που συνηθίζουμε να αφιερώνουμε στην καθαριότητα του σπιτιού και στην προετοιμασία για τη Μεγάλη Εορτή της Ανάστασης. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, τη Μεγάλη Τρίτη συνηθίζουν να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλούρια και τα τσουρέκια.

Πολλά άλλα έθιμα της παράδοσης συνδέονται με την ημέρα αυτή και ανάλογα σε κάποιες περιοχές στήνονται δρώμενα και χοροί, που αναφέρονται στην εορτή της άνοιξης ή στις βροχές του Απρίλη. Στη Θάσο αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ’ Απρίλη μ’», όπου χορεύονται παραδοσιακοί χοροί. Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι».