ΑΠΟΚΡΙΑ
Διαλαλήστε το παιδιά
ήρθε η Αποκριά!
Η βδομάδα η Προφωνή
πρώτη είναι στη γραμμή
ετοιμάστε τη στολή.
Δεύτερη η Κρεατινή
Τσικνοπέμπτη και γιορτή.
Με μπριζόλα και ψητό
θα μυρίσει, θα τσικνίσει
θα χορέψει το χωριό.
Τρίτη είν’ η Τυρινή
με ολόπαχο τυρί.
Με τις πίτες στο ταψί
το τρελό το καρναβάλι
φτάνει πια στην Καθαρή
που ‘ν’ Δευτέρα γιορτινή!
Η Αποκριά έχει τις ρίζες της πολύ βαθιά στο παρελθόν. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν γιορτές αφιερωμένες στο θεό Διόνυσο.
Ο Διόνυσος ήταν ο θεός της βλάστησης, του κρασιού, του γλεντιού και της ξενοιασιάς. Σε εκείνες τις γιορτές οι άνθρωποι ντύνονταν με περίεργες και αστείες στολές. Φορούσαν δέρματα και μάσκες ζώων και κρεμούσαν πάνω τους πολλά κουδούνια. Έπιναν κρασί, χόρευαν γύρω από φωτιές και γλεντούσαν.
Οι μεταμφιέσεις γίνονταν για να προκαλέσουν γέλιο και για να κάνουν αστεία ο ένας στον άλλο. Μεταμφιέζονταν ακόμη και για να μην τους αναγνωρίζουν, όταν ήθελαν να διαμαρτυρηθούν στον αρχηγό τους, επειδή δεν τους κυβερνούσε καλά και δίκαια.
Ο χορός είχε κι άλλο σκοπό εκτός από τη διασκέδαση. Χτυπούσαν με τα πόδια της γη και της ζητούσαν να δώσει πλούσιους καρπούς.
Τις φωτιές τις άναβαν για να διώχνουν μακριά τους εχθρούς των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών και για να φωτίσουν την καινούρια αρχή που φέρνει η Άνοιξη, καθώς φεύγει ο Χειμώνας.
Το φαγοπότι γινόταν επίσης για καλή αρχή και για να μη λείψει τίποτα και την υπόλοιπη χρονιά
Ανοίγει το Τριώδιο, το οποίο είναι το λειτουργικό βιβλίο και περιέχει τους ύμνους που ακούγονται στην Εκκλησία μας τις δέκα εβδομάδες πριν από το Πάσχα. Έχει τρεις ωδές (τρι – ώδιο) και ξεικινάει από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου.
Ακολουθούν τρεις χαρούμενες εβδομάδες Αποκριάς μέχρι τη Μεγάλη Σαρακοστή!
Η λέξη Αποκριά ή Καρναβάλι (λατινική προέλευση) σημαίνει αποχή από το κρέας. Πράγματι οι άνθρωποι σταματούν να τρώνε κρέας αλλά μόνο την Τρίτη εβδομάδα της Αποκριάς.
Σε παλιότερους καιρούς την πρώτη εβδομάδα, την Προφωνή, έβγαιναν στους δρόμους με ταμπούρλα και διαλαλούσαν την αρχή της Αποκριάς. Αυτό γινόταν για να φροντίσουν όλοι οι νοικοκυραίοι να προμηθευτούν τα απαραίτητα για την γιορτή (δηλαδή κρέας και κρασί).
Την δεύτερη εβδομάδα, την Κρεατινή, τρώμε κρέας. Την Πέμπτη της εβδομάδας αυτής, που την λέμε και Τσικνοπέμπτη, μπαίνουμε για τα καλά στις Αποκριές ( μασκαρέματα, χοροί, γλέντια, κέφι και παιχνίδια…). Την ονομάζουμε Τσικνοπέμπτη, γιατί αυτή τη μέρα ο καθένας «θα τσικνίσει τη γωνιά του». Θα ψήσει δηλαδή κρέας (χοιρινό) κι από τη μυρωδιά του (τσίκνα) θα μοσχοβολήσει όλο το σπίτι και η γειτονιά.
Την τρίτη εβδομάδα, την Τυρινή ή αλλιώς Μακαρονού, σταματάμε να τρώμε κρέας. Τρώμε κυρίως αυγά, τυρόπιτες, γαλατόπιτες, γιαούρτι, μακαρόνια, αγριόχορτα κτλ. Η τρίτη εβδομάδα είναι και η πιο ξέφρενη από την άποψη της διασκέδασης. Για αυτό το λόγο και η τελευταία Κυριακή της Τυρινής είναι η Τρανή Αποκριά.
Μικροί και μεγάλοι μεταμφιεσμένοι κοροϊδεύουν πρόσωπα και γεγονότα. Οι μασκαράδες τριγυρνούν όλη μέρα και νύχτα, χορεύουν, αστειεύονται και τραγουδούν. Το βράδυ συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία κάθε τόπου και καίνε τον Καρνάβαλο.
Ο Καρνάβαλος είναι μια κούκλα που συμβολίζει συνήθως καθετί κακό του χρόνου, που πέρασε. Με το κάψιμό του κάνουν οι άνθρωποι νέα αρχή.
Το έθιμο του Καρνάβαλου διαφέρει από τόπο σε τόπο.
Διαβάζουμε…
πάτησε στην εικόνα
Πάμε για Κούλουμα!
(Δευτέρα)
Καθαρή Δευτέρα
- Τι είναι πάλι αυτά τα Κούλουμα; ρώτησε η Έλεν, μόλις άκουσε την παρέα να λέει ότι θα βρεθούμε στο λόφο έξω από την πόλη, το πρωί της Καθαρής Δευτέρας.
Η Έλεν ζει λίγους μήνες στην Ελλάδα. Είναι Γερμανίδα και, από τότε που παντρεύτηκε το θείο Άγη, προσπαθεί να μάθει τις συνήθειες των Ελλήνων.
- Αύριο θα δεις και θα καταλάβεις, της απάντησε ο θείος Άγης, γελώντας…
- Καλημέρα και του χρόνου! Καλή Σαρακοστή! φώναξε ο πατέρας, μόλις μπήκε στο σπίτι, την άλλη μέρα. Είχε πάει στο φούρνο πρωί πρωί κι έφερε τις «λαγάνες». Ψωμί που είναι σαν πίτα, όχι φουσκωτό, και που μόνο την Καθαρή Δευτέρα το φτιάχνουν οι φούρνοι.
- Σήμερα είναι τα Κούλουμα, η Καθαρή Δευτέρα όπως τη λέμε, εξήγησε ο θείος Άγης στην Έλεν. Είναι η πρώτη μέρα της νηστείας. Μαζί με τις λαγάνες θα πάρουμε κι όλες τις νηστίσιμες λιχουδιές: τουρσιά, ελιές, κρεμμυδάκια, σκορδάκια, ταραμά και χαλβά. Θα πάρουμε και τους χαρταετούς μας και θα πάμε στην εξοχή.
Όλος ο κόσμος έφευγε για κάπου. Όταν έφτασαν στον λόφο, μια κουβέρτα στρώθηκε κάτω στο γρασίδι, και στο λεπτό όλοι μας βρήκαμε θέση γύρω γύρω. Η μητέρα έστρωσε ένα τραπεζομάντιλο και άρχισε να βγάζει τις νοστιμιές. Όταν όμως φάνηκαν τα υπέροχα ντολμαδάκια της γιαγιάς, έγινε σωστή μάχη με τα πιρούνια, και ο «πόλεμος» συνεχίστηκε με τους υπέροχους θαλασσινούς μεζέδες που έφερε ο κυρ Φώτης ο γείτονάς μας, ο ψαράς. Τι νόστιμα τα στρείδια και τα κυδώνια με το φρέσκο λεμονάκι, αλλά και οι σουπιές και το χταποδάκι !
- Καλή Σαρακοστή, ευχόντουσαν όλοι και τσούγκριζαν τα ποτήρια τους!
Στον ουρανό έλαμπε ένας μαρτιάτικος ήλιος, και αμέτρητοι χαρταετοί, με πολύχρωμες φουντωτές ουρές, χοροπηδούσαν κάνοντας μακροβούτια στη γη ή πετούσαν περήφανα θέλοντας να φτάσουν τα σύννεφα!
Ο θείος Άγης πήρε το κουβάρι με το σπάγκο, την καλούμπα όπως την είπε, και το σύνθημα δόθηκε. Είχε έρθει η ώρα να πετάξουμε και το δικό μας χαρταετό, το καμάρι μας ! Όλη την περασμένη εβδομάδα, ο πατέρας με το θείο παιδεύτηκαν να τον φτιάξουν. Μέτρησαν τα καλαμάκια να είναι ίσια και ζυγισμένα, όπως έλεγαν, κόλλησαν πολύχρωμα τσιγαρόχαρτα, τον ζωγράφισαν, τον στόλισαν, έδεσαν τα ζύγια και δέκα φορές υπολόγισαν τη φουντωτή ουρά να έχει το σωστό μάκρος.
Το αεράκι φύσηξε ευνοϊκά, ο χαρταετός άρχισε ν΄ ανεβαίνει περήφανα στον ουρανό, και όλοι μαζί φωνάζαμε ενθουσιασμένοι. Οι μικροκαβγάδες δεν έλειψαν για το ποιος θα κρατήσει πρώτος το σπάγκο !
- Αμόλα, αμόλα, φώναξε ο πατέρας, αλλά στον πανικό μου εγώ μάζεψα το σπάγκο και ο χαρταετός έκανε μια απελπισμένη βουτιά ! Ξεφωνητά και γέλια και πάλι προσπάθειες να τον ξανασηκώσουμε ψηλά.
– Υπέροχη μέρα τα Κούλουμα! έλεγε στην επιστροφή ή Έλεν και ευχήθηκε μαζί με όλους μας, καλή Σαρακοστή!
Πηγή: Παραμύθια & Ιστορίες για όλο το χρόνο. ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ παιδεία
Ακούμε…
Βλέπουμε…