Πρόκειται γα πρωτοποριακή μελέτη που αποτελεί υπόσχεση για πρόληψη 2.000 κληρονομικών ασθενειών!!, αλλά παράλληλα ανοίγει και ο δρόμος για ευγονική!! Συμπερασματικά. Το πετυχημένο πείραμα της γονιδιακής επεξεργασίας ωθεί συγκλονιστικά τόσο τα επιστημονικά, όσο και τα ηθικά όρια.
Η οικογενής υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (ΥΜ) είναι μια συχνή και κλινικά ετερογενής νόσος που χαρακτηρίζεται από υπερτροφία του μυοκαρδίου της αριστερής κοιλίας της καρδιάς. Η νόσος προκαλείται από μεταλλάξεις 17 γονιδίων (κυρίως στα γονίδια MYH7, MYBPC3, TNNT2 και TNNI3) που ευθύνονται για τη σύνθεση ορισμένων πρωτεϊνών του σαρκομεριδίου, η συσσώρευση των οποίων αποτελεί βασικό αίτιο της νόσου.
Η νόσος αποτελεί την πρώτη αιτία αιφνίδιου θανάτου στους νέους. Η πάθηση διαπιστώνεται τυχαία με ηλεκτροκαρδιογράφημα. Δυστυχώς η ΥΜ σε επιπλοκή της προκαλεί αιφνίδιο θάνατο σε ηλικία μικρότερη από τα 30, κατά τη διάρκεια άσκησης ή αμέσως μετά. Η συχνότητα της ΥΜ κυμαίνεται από 0,1% – 0,2% του γενικού πληθυσμού, πράγμα που σημαίνει ότι στη χώρα μας υπάρχουν περίπου 20.000 άτομα με ΥΜ και εν δυνάμει σε κίνδυνο αιφνίδιου θανάτου.
Η διάγνωση της ΥΜ στηρίζεται στο ιστορικό, στα συμπτώματα, στα κλινικά ευρήματα, στο υπερηχογράφημα και το ηλεκτροκαρδιογράφημα της καρδιάς. Παρόλα αυτά, η διάγνωση είναι προβληματική. Τουλάχιστον ένα 90% της νόσου έχει οικογενή υπερέχοντα αυτοσωμικό χαρακτήρα. Η γενετική ανάλυση μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση. Έχουν προσδιοριστεί εκατοντάδες μεταλλάξεις που κατανέμονται σε 17 διαφορετικά γονίδια, ένα από αυτά είναι και το γονίδιο MYBPC3. Σήμερα ο εργαστηριακός έλεγχος γίνεται σε μηχανήματα ανάλυσης δεύτερης γενιάς και κοστίζει 3.000 ευρώ και ως εκ τούτου δεν μπορεί να βρει γενική εφαρμογή, λόγω του μεγάλου κόστους.

Για πρώτη φορά επιστήμονες κατόρθωσαν να τροποποιήσουν – χρησιμοποιώντας την εντυπωσιακή μεθοδολογία επεξεργασίας του γονιδιώματος, που είναι γνωστή ως CRISPR-Cas9 και περιγράφεται ως το χειρουργικό/μοριακό νυστέρι της γενετικής – με επιτυχία την ετερόζυγα κατάσταση για το γονίδιο MYBPC3 σε ανθρώπινα προεμφυτευτικά έμβρυα!!!, προκειμένου να αποκαταστήσουν τη μετάλλαξη που προκαλεί υπερτροφική καρδιομυοπάθεια. σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature (Hong Ma et al,. Correction of a pathogenic gene mutation in human embryos, 2/8/2017, Βλέπε επίσης το σχόλιο στο ίδιο τεύχος με τίτλο CRISPR fixes disease gene in viable human embryos). Δηλαδή επιδιορθώθηκε η γεννητική μετάλλαξη για μια καρδιακή κατάσταση στο αρχικό στάδιο της εμβρυϊκής ανάπτυξης, έτσι ώστε το ελάττωμα να μην μεταδοθεί στις μελλοντικές γενιές. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι με ένα μεταλλαγμένο αντίγραφο του γονιδίου MYBPC3 έχουν 50% πιθανότητα να το μεταδώσουν στα δικά τους παιδιά, η ικανότητά τους να διορθώσουν τη γεννητική μετάλλαξη στα έμβρυα θα αποτρέψει την ασθένεια όχι μόνο στα παιδιά που έχουν κληρονομήσει τη μετάλλαξη, αλλά και στους απογόνους τους.
Η έρευνα αποτελεί ορόσημο, παρότι απέχει πολύ από το στάδιο της κλινικής εφαρμογής. Αποδεικνύει, ωστόσο, ότι μελλοντικά η γενετική τροποποίηση θα χρησιμοποιείται ευρέως προκειμένου να γεννιούνται υγιή βρέφη. Επίσης το επιστημονικό επίτευγμα αποτελεί παράδειγμα της εφαρμογής της γενετικής μηχανικής, κάτι που μέχρι χθες ήταν κάτι αδιανόητο. Πιθανώς μελλοντικά η ίδια μέθοδος θα μπορεί να χρησιμοποιείται προκειμένου να αποτραπεί η εμφάνιση τουλάχιστον δύο χιλιάδων νοσημάτων που προκαλούνται από μεμονωμένες μεταλλάξεις που κληροδοτούνται από τους γονείς στα παιδιά. Από την άλλη, η επιτυχία αυτή ανοίγει τον δρόμο ευγονικών εφαρμογών. Κάτι, που πρόκειται, ωστόσο, να εγείρει πολλά ηθικά διλήμματα και ανησυχίες όπως ότι μελλοντικά θα κατασκευάζονται παιδιά «επί παραγγελία», όπως τα αυτοκίνητα, έτσι ώστε να έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως είναι η ευφυΐα, η ομορφιά ή η αθλητικότητα.

ΣΧΟΛΙΟ. Οι ερευνητές, σύμφωνα με το δημοσίευμα, δημιούργησαν έμβρυα που δεν είχαν τις συγκεκριμένες μεταλλάξεις του γονίδιου MYBPC3 σε κανένα κύτταρό τους, και ότι δεν δημιούργησαν περαιτέρω μεταλλάξεις. Σε άλλη εργασία (σήμερα στο περιοδικό Science) διαπιστώθηκε η δημιουργία μεταλλάξεων σε παράπλευσες θέσεις. Ως εκ τούτου, οι ερευνητές θα συνεχίσουν να αξιολογούν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας. Βεβαίως, θα πρέπει παράλληλα, η ΕΕ να ανακοινώσει τις οριστικές θέσεις της πάνω σε τέτοια θέματα που είναι κρίσιμα ακόμη και για την εξέλιξη του ανθρώπου

του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη, Καθηγητή Γενετικής ΑΠΘ