Πρόσφατα σχόλια

visitors – επισκέπτες

Flag Counter

Αρχεία για ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Απόκριες, μια συνόψιση του Βασίλης Γεργατσούλη

1 Μαρτίου 2024 από και με ετικέτα , ,

 

a

Μια συνόψιση που έκανα για τις Απόκριες δημοσιεύτηκε στο “Εκπαιδευτικό Βήμα”. Ευχαριστώ πολύ! Διαβάστε στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

https://ekpaideutikovima.blogspot.com/…/blog-post.html…

Απόκριες (μια συνόψιση του Βασίλη Γεργατσούλη)

Η αποκριά διαρκεί τρεις βδομάδες. Ονομάζεται Τριώδιο, από τις «τρεις ωδές», τρεις ύμνους που λέμε στην εκκλησία. Ανάλογη σημασία με την ελληνική λέξη αποκριά έχει και η λατινική λέξη καρναβάλι (Carne=κρέας και Vale=περνάει, δηλ. αποχή από το κρέας).

Η πρώτη εβδομάδα της αποκριάς τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου και λέγεται Προφωνή, γιατί παλιά προφωνούσαν, διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι Απόκριες. Λέγεται και «Απολυτή», επειδή πιστεύουν ότι οι ψυχές των πεθαμένων ελευθερώνονται και κυκλοφορούν στο πάνω κόσμο. Η δεύτερη λέγεται Κρεατινή, επειδή έτρωγαν κρέας και δε νήστευαν ούτε την Τετάρτη και Παρασκευή. Τη βδομάδα αυτή έτρωγαν και γλεντούσαν χωρίς θρησκευτικούς περιορισμούς. Η Πέμπτη της ονομάζεται Τσικνοπέμπτη («τσίκνα», μυρωδιά καμένου κρέατος). Η Κυριακή της Αποκριάς (απέχω από κρέας) ονόμασε όλη την περίοδο. Η τρίτη εβδομάδα λέγεται «Τυρινή» ή «Μακαρονού» ή «Τρανή Αποκριά», γιατί έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα ή χειροποίητα μακαρόνια, σαν ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας, για να προετοιμαστούν σταδιακά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Τότε έπαιζαν το «χάσκα»: η μητέρα έπαιρνε ένα σφιχτοβρασμένο αβγό, το καθάριζε και το έδενε με νήμα και το στερέωνε στην άκρη ενός ξύλου. Μόλις τελείωνε το τραπέζι της Τυρινής, έπαιρνε το ξύλο με το αιωρούμενο αβγό και το περιέφερε ως εκκρεμές μπροστά στο στόμα όλων. Όποιος το έπιανε νικούσε. Εύχονταν, «με αβγό το κλείνω, με αβγό να το ανοίξω», ενν. το Πάσχα με τα κόκκινα αβγά. Την τυρινή εβδομάδα οι άνθρωποι δεν έπλεναν το κεφάλι τους για να μη γίνουν τα μαλλιά τους άσπρα σαν τυρί.

Καθαρά Δευτέρα:
Με την Καθαρά Δευτέρα αρχίζει η Σαρακοστή (λέγεται έτσι γιατί έχουμε 40 μέρες νηστείας). Τη μέρα αυτή πετάμε χαρταετούς. Η Καθαρά Δευτέρα σε πολλές περιοχές αποτελεί συνέχεια στο πνεύμα της Αποκριάς με έθιμα που αποσκοπούν στη γονιμότητα και στην ευετηρία (ευ+έτος= καλή χρονιά. Παλιά πρωτοχρονιά ήταν η 1 Μαρτίου). Σε πολλούς τόπους πραγματοποιούνται διάφορα δρώμενα. Στο δρώμενο του «Καλόγερου» στη Θράκη έχουμε συμβολικές αναπαραστάσεις θανάτου και ανάστασης (θάνατος της φύσης τον χειμώνα και ανάστασή της την άνοιξη) και τελετουργική άροση-όργωμα μπροστά στην εκκλησία με αλέτρι και σπορά, που μας μεταφέρει σε προδιονυσιακές τελετές (υνί, σύμβολο γονιμότητας της γης).

Νηστεία της Σαρακοστής
Η νηστεία της Σαρακοστής είναι αυστηρότατη. Γι’ αυτό έλεγαν και το δίστιχο: «Πέρασαν οι αποκριές με λύρες, με παιχνίδια, / και ήρθε η σαρακοστή μ’ ελιές και με κρομμύδια». Υπάρχει αποχή από ορισμένα είδη τροφών και ποτών, τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών, όχι πλήρη ασιτία. Παλιά νήστευαν και οι έγκυες, οι άρρωστοι και τα παιδιά. Μόνο σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας διέκοπταν τη νηστεία. Η νηστεία προετοιμάζει τους πιστούς για τη μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση. Η Σαρακοστή παριστάνεται ως γυναίκα ξερακιανή, αυστηρή, χωρίς στόμα, γιατί δεν πρέπει να τρώει, με επτά πόδια, όσες και οι εβδομάδες μέχρι το Πάσχα. Την έφτιαχναν από ζυμάρι ή πανί παραγεμισμένο με πούπουλα και την κρεμούσαν από το ταβάνι. Κάθε βδομάδα έκοβαν από ένα πόδι κι έτσι προχωρούσε ο χρόνος ως το Πάσχα.

Ψυχοσάββατα (λατρεία των νεκρών).
Είναι τα δύο Σάββατα πριν την Κυριακή της Απόκρεω και την Κυριακή της Τυρινής και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα (των Αγ. Θεοδώρων). Συνηθιζόταν η μετάβαση στα νεκροταφεία. Τα ψυχοσάββατα μας πάνε πίσω στους αρχαίους Έλληνες, στους οποίους αυτή ήταν εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης. Η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα στην «νέα ζωή» (μπουμπούκιασµα δέντρων, λουλουδιών…) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον «πάνω κόσμο» την 1η Μαρτίου. Η χριστιανική εκκλησία προσπάθησε να υποβιβάσει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει µε χριστιανικές πρακτικές.

Γαϊτανάκι
Έθιμο που γινόταν σε πλατείες πόλεων και χωριών. Είναι ένας χορός. Οι χορευτές ντυμένοι µε παραδοσιακές στολές χορεύουν σε κύκλο κρατώντας πολύχρωμες κορδέλες που στερεώνονται στην κορυφή ενός μακριού κονταριού το οποίο βρίσκεται στην μέση του κύκλου. Καθώς χορεύουν οι κορδέλες τυλίγονται γύρω από το κοντάρι.

Μεταμφιέσεις, Καρναβάλι
Τις μέρες αυτές οι άνθρωποι γλεντούν και μασκαρεύονται. Το μασκάρεμα έχει τις ρίζες του στις «Διονυσιακές γιορτές» των αρχαίων Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι τιμούσαν τον θεό του κρασιού με μεταμφιέσεις, χορούς και τραγούδια. Η Κυριακή της Τυρινής είναι η μέρα της Παρέλασης των Καρνάβαλων από μεταμφιεσμένους χορευτές και άρματα. Κάθε άρμα της παρέλασης είναι διαφορετικό και διακωμωδούν καταστάσεις και γεγονότα. Υπάρχει κατά τόπους ποικιλία μεταμφιέσεων (Κουδουνάτοι, Κουκούγεροι, Μπούλες, Γενίτσαροι, Γέροι), με αναπαραστάσεις γάμων, θανάτου και ανάστασης, παρωδίες δικαστηρίων, τιμωρίες και δίκες.

Άσεμνα και βωμολοχικά στοιχεία
Το καρναβάλι, οι ομάδες των μεταμφιεσμένων και οι διασκεδάσεις των ημερών της αποκριάς χαρακτηρίζονται από την έντονη χρήση άσεμνων τραγουδιών, αφηγήσεων και μιμικών πράξεων (βλ. έθιμο «πιπέρι», εικονική άροση…). Αυτά δεν σχετίζονται με τη σύγχρονη πορνολογία, αλλά τα χαρακτήριζε μια γονιμική διάσταση. Οι απόκριες, που γιορτάζονται τον τελευταίο μήνα του χειμώνα, αποτελούσαν για τους αρχαίους μια γιορτή για την αναγέννηση της φύσης και της ζωής, η οποία κατά τον χειμώνα λογίζεται νεκρή. Οι άνθρωποι, με άλλα λόγια, χαίρονται που τελειώνει ο χειμώνας και αναγεννιέται η φύση και προσπαθούν με μαγικές πράξεις να εκβιάσουν και να επιταχύνουν τον ερχομό της άνοιξης. Σύμβολα της αναγέννησης της φύσης είναι το υνί και ο σπόρος (γι’ αυτό σε πολλά δρώμενα εμφανίζεται η εικονική άροση και σπορά), τα θαλερά κλαδιά (κλαδιά με πράσινα φύλλα) και το ανδρικό γεννητικό όργανο (γι’ αυτό πραγματοποιούνταν πομπές φαλλοφόρων). Επομένως το άσεμνο στοιχείο της αποκριάς (ανέκδοτα, αφηγήσεις, τραγούδια, δρώμενα) είχε από παλιά (και διατηρεί σε μικρότερο βαθμό ως σήμερα) γονιμικό, αναγεννητικό συμβολισμό.

Κατηγορία ΘΡΗΣΚΕΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ | 19 Σχόλια »

ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΓΕΡΓΑΤΣΟΥΛΗ

10 Μαρτίου 2023 από και με ετικέτα , , , , , , , , , ,

Νέο βιβλίο από τον Βασίλη Γεργατσούλη

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ | 19 Σχόλια »

ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑΣ & ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ: 2 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ.

22 Απριλίου 2022 από και με ετικέτα , , , , ,

1150  basil 2
Δυο αιτιολογικές παραδόσεις, για τον μεταξοσκώληκα και τον βασιλικό, που σχετίζονται με τα θεία πάθη. Διαβάστε στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ | 19 Σχόλια »

Απόκριες (μια συνόψιση του Βασίλη Γεργατσούλη)

22 Φεβρουαρίου 2022 από και με ετικέτα , , , ,

290216

Απόκριες (μια συνόψιση του Βασίλη Γεργατσούλη)

Η αποκριά διαρκεί τρεις βδομάδες. Ονομάζεται Τριώδιο, από τις «τρεις ωδές», τρεις ύμνους που λέμε στην εκκλησία. Ανάλογη σημασία με την ελληνική λέξη αποκριά έχει και η λατινική λέξη καρναβάλι (Carne=κρέας και Vale=περνάει, δηλ. αποχή από το κρέας).

Η πρώτη εβδομάδα της αποκριάς τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου και λέγεται Προφωνή, γιατί παλιά προφωνούσαν, διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι Απόκριες. Λέγεται και «Απολυτή», επειδή πιστεύουν ότι οι ψυχές των πεθαμένων ελευθερώνονται και κυκλοφορούν στο πάνω κόσμο. Η δεύτερη λέγεται Κρεατινή, επειδή έτρωγαν κρέας και δε νήστευαν ούτε την Τετάρτη και Παρασκευή. Τη βδομάδα αυτή έτρωγαν και γλεντούσαν χωρίς θρησκευτικούς περιορισμούς. Η Πέμπτη της ονομάζεται Τσικνοπέμπτη («τσίκνα», μυρωδιά καμένου κρέατος). Η Κυριακή της Αποκριάς (απέχω από κρέας) ονόμασε όλη την περίοδο. Η τρίτη εβδομάδα λέγεται «Τυρινή» ή «Μακαρονού» ή «Τρανή Αποκριά», γιατί έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα ή χειροποίητα μακαρόνια, σαν ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας, για να προετοιμαστούν σταδιακά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Τότε έπαιζαν το «χάσκα»: η μητέρα έπαιρνε ένα σφιχτοβρασμένο αβγό, το καθάριζε και το έδενε με νήμα και το στερέωνε στην άκρη ενός ξύλου. Μόλις τελείωνε το τραπέζι της Τυρινής, έπαιρνε το ξύλο με το αιωρούμενο αβγό και το περιέφερε ως εκκρεμές μπροστά στο στόμα όλων. Όποιος το έπιανε νικούσε. Εύχονταν, «με αβγό το κλείνω, με αβγό να το ανοίξω», ενν. το Πάσχα με τα κόκκινα αβγά. Την τυρινή εβδομάδα οι άνθρωποι δεν έπλεναν το κεφάλι τους για να μη γίνουν τα μαλλιά τους άσπρα σαν τυρί.

Καθαρά Δευτέρα:
Με την Καθαρά Δευτέρα αρχίζει η Σαρακοστή (λέγεται έτσι γιατί έχουμε 40 μέρες νηστείας). Τη μέρα αυτή πετάμε χαρταετούς. Η Καθαρά Δευτέρα σε πολλές περιοχές αποτελεί συνέχεια στο πνεύμα της Αποκριάς με έθιμα που αποσκοπούν στη γονιμότητα και στην ευετηρία (ευ+έτος= καλή χρονιά. Παλιά πρωτοχρονιά ήταν η 1 Μαρτίου). Σε πολλούς τόπους πραγματοποιούνται διάφορα δρώμενα. Στο δρώμενο του «Καλόγερου» στη Θράκη έχουμε συμβολικές αναπαραστάσεις θανάτου και ανάστασης (θάνατος της φύσης τον χειμώνα και ανάστασή της την άνοιξη) και τελετουργική άροση-όργωμα μπροστά στην εκκλησία με αλέτρι και σπορά, που μας μεταφέρει σε προδιονυσιακές τελετές (υνί, σύμβολο γονιμότητας της γης).

Νηστεία της Σαρακοστής
Η νηστεία της Σαρακοστής είναι αυστηρότατη. Γι’ αυτό έλεγαν και το δίστιχο: «Πέρασαν οι αποκριές με λύρες, με παιχνίδια, / και ήρθε η σαρακοστή μ’ ελιές και με κρομμύδια». Υπάρχει αποχή από ορισμένα είδη τροφών και ποτών, τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών, όχι πλήρη ασιτία. Παλιά νήστευαν και οι έγκυες, οι άρρωστοι και τα παιδιά. Μόνο σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας διέκοπταν τη νηστεία. Η νηστεία προετοιμάζει τους πιστούς για τη μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση. Η Σαρακοστή παριστάνεται ως γυναίκα ξερακιανή, αυστηρή, χωρίς στόμα, γιατί δεν πρέπει να τρώει, με επτά πόδια, όσες και οι εβδομάδες μέχρι το Πάσχα. Την έφτιαχναν από ζυμάρι ή πανί παραγεμισμένο με πούπουλα και την κρεμούσαν από το ταβάνι. Κάθε βδομάδα έκοβαν από ένα πόδι κι έτσι προχωρούσε ο χρόνος ως το Πάσχα.

Ψυχοσάββατα (λατρεία των νεκρών).
Είναι τα δύο Σάββατα πριν την Κυριακή της Απόκρεω και την Κυριακή της Τυρινής και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα (των Αγ. Θεοδώρων). Συνηθιζόταν η μετάβαση στα νεκροταφεία. Τα ψυχοσάββατα μας πάνε πίσω στους αρχαίους Έλληνες, στους οποίους αυτή ήταν εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης. Η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα στην «νέα ζωή» (μπουμπούκιασµα δέντρων, λουλουδιών…) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον «πάνω κόσμο» την 1η Μαρτίου. Η χριστιανική εκκλησία προσπάθησε να υποβιβάσει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει µε χριστιανικές πρακτικές.

Γαϊτανάκι
Έθιμο που γινόταν σε πλατείες πόλεων και χωριών. Είναι ένας χορός. Οι χορευτές ντυμένοι µε παραδοσιακές στολές χορεύουν σε κύκλο κρατώντας πολύχρωμες κορδέλες που στερεώνονται στην κορυφή ενός μακριού κονταριού το οποίο βρίσκεται στην μέση του κύκλου. Καθώς χορεύουν οι κορδέλες τυλίγονται γύρω από το κοντάρι.

Μεταμφιέσεις, Καρναβάλι
Τις μέρες αυτές οι άνθρωποι γλεντούν και μασκαρεύονται. Το μασκάρεμα έχει τις ρίζες του στις «Διονυσιακές γιορτές» των αρχαίων Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι τιμούσαν τον θεό του κρασιού με μεταμφιέσεις, χορούς και τραγούδια. Η Κυριακή της Τυρινής είναι η μέρα της Παρέλασης των Καρνάβαλων από μεταμφιεσμένους χορευτές και άρματα. Κάθε άρμα της παρέλασης είναι διαφορετικό και διακωμωδούν καταστάσεις και γεγονότα. Υπάρχει κατά τόπους ποικιλία μεταμφιέσεων (Κουδουνάτοι, Κουκούγεροι, Μπούλες, Γενίτσαροι, Γέροι), με αναπαραστάσεις γάμων, θανάτου και ανάστασης, παρωδίες δικαστηρίων, τιμωρίες και δίκες.

Άσεμνα και βωμολοχικά στοιχεία
Το καρναβάλι, οι ομάδες των μεταμφιεσμένων και οι διασκεδάσεις των ημερών της αποκριάς χαρακτηρίζονται από την έντονη χρήση άσεμνων τραγουδιών, αφηγήσεων και μιμικών πράξεων (βλ. έθιμο «πιπέρι», εικονική άροση…). Αυτά δεν σχετίζονται με τη σύγχρονη πορνολογία, αλλά τα χαρακτήριζε μια γονιμική διάσταση. Οι απόκριες, που γιορτάζονται τον τελευταίο μήνα του χειμώνα, αποτελούσαν για τους αρχαίους μια γιορτή για την αναγέννηση της φύσης και της ζωής, η οποία κατά τον χειμώνα λογίζεται νεκρή. Οι άνθρωποι, με άλλα λόγια, χαίρονται που τελειώνει ο χειμώνας και αναγεννιέται η φύση και προσπαθούν με μαγικές πράξεις να εκβιάσουν και να επιταχύνουν τον ερχομό της άνοιξης. Σύμβολα της αναγέννησης της φύσης είναι το υνί και ο σπόρος (γι’ αυτό σε πολλά δρώμενα εμφανίζεται η εικονική άροση και σπορά), τα θαλερά κλαδιά (κλαδιά με πράσινα φύλλα) και το ανδρικό γεννητικό όργανο (γι’ αυτό πραγματοποιούνταν πομπές φαλλοφόρων). Επομένως το άσεμνο στοιχείο της αποκριάς (ανέκδοτα, αφηγήσεις, τραγούδια, δρώμενα) είχε από παλιά (και διατηρεί σε μικρότερο βαθμό ως σήμερα) γονιμικό, αναγεννητικό συμβολισμό.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ. ΜΙΑ ΣΥΝΟΨΙΣΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΓΕΡΓΑΤΣΟΥΛΗ

 

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ | 19 Σχόλια »

ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΜΟΥ

31 Μαΐου 2021 από και με ετικέτα , , , , , ,

Βασίλης Γεργατσούλης, «Μακαρόνια με… μακαρόνια» (μυθιστόρημα), εκδόσεις 24 Γράμματα.
Σε όλα τα βιβλιοπωλεία
Μπορείτε, ακόμα, να τα παραγγείλετε και τηλεφωνικά 210 612 70 74,
αντικαταβολή, κούριερ, παράδοση την επόμενη εργάσιμη
ΔΩΡΕΑΝ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ
του ιδίου από τις εκδ. 24γράμματα «Πέντε κραυγές» https://24grammata.com/product/00573/
Είναι όμορφο να βλέπεις τι εντύπωση κάνει το λογοτεχνικό σου έργο σε αναγνώστες. Παραθέτω μερικές απόψεις-κρίσεις:
Το σχόλιο της Ντόρας Παπαγεωργίου:
Λίγο τα σχόλια στο οπισθόφυλλο (….τι σόι παραμύθια γράφετε στα βιβλία σας οι λαογράφοι; Τα βιβλία είναι νεκρά πράγματα. Η αφήγηση θέλει τζάκι και παρέα. Θέλει ζωντανούς ανθρώπους να καβγαδίζουν και να φιλιώνουν….), λίγο η περιέργεια από τον τόσο ιδιαίτερο τίτλο, καθώς και το εξαιρετικό σχόλια της Μαίρης Βαβουράκη, με οδήγησαν να πάρω στα χέρια μου το βιβλίο του εκλεκτού δάσκαλου, συγγραφέα και φίλου Βασίλη Γεργατσούλη. Και από την πρώτη ήδη σελίδα ήρθε η έκπληξη. Το διάβασα απνευστί. Ολοζώντανο κείμενο (βοηθά και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση), πλουσιότατο λεξιλόγιο, πρωτότυπο περιεχόμενο, εξαιρετική ηθογράφηση των χαρακτήρων, θεατρικότητα. Διδάκτωρ λαογραφίας εξάλλου και ο ίδιος ο συγγραφέας, εύστοχα κινείται σε γνώριμα εδάφη από τη δική του προσωπική έρευνα και ενασχόληση και μας μυεί στα άδυτα της επιστήμης του και στους προβληματισμούς που ενίοτε αυτή γεννά.
Ένας ολόκληρος κόσμος, μακριά από το δικό μας αφιλόξενο αστικό περιβάλλον ξεδιπλώνεται στις σελίδες του βιβλίου. Η ηρωίδα, η Μελπομένη ( …γλυκό όνομα, έχει και μέλι στην αρχή του…. ) είναι μια χαρακτηριστική αγράμματη μεν, -αλλά όχι αμόρφωτη όπως χαρακτηριστικά η ίδια δηλώνει,- γυναίκα ενός χωριού που η φήμη της ως πολυλογού, πιο γρήγορα ταξιδεύει από την γλώσσα της. Αυτή, της κουβαλά στο σπίτι, δύο λαογράφους που αναζητούν παλιές ιστορίες και παραμύθια για να τα καταγράψουν.
– Θα μου πείτε ένα παραμύθι, κυρία Μελπομένη;
– Όταν υπάρχει η ζωή, τι τα θες τα παραμύθια γιε μου;
Κάπως έτσι αρχίζουν να ξεδιπλώνονται ιστορίες. Παραμύθια και πραγματικότητα, φαντασία και λογική, αλήθειες και ψέματα, μισές κι ολόκληρες ιστορίες, όλα μπλέκονται σε ένα κουβάρι δυσεπίλυτων προβληματισμών. Επιστρατεύεται αυτό το αστείρευτο και πηγαίο χιούμορ της Μελπομένης, προκειμένου να αναδειχθεί η σημασία του παραμυθιού για τα ανθρώπινα, η δύναμή του στον αντίποδα της ανθρώπινης αδυναμίας. Γιατί μπορείς να καταγράψεις μια συνομιλία στο μαγνητόφωνο. Όμως αυτή την άμορφη και διάχυτη αίσθηση της ατμόσφαιρας, την γκριμάτσα, το τρεμούλιασμα της φωνής, τον ψυχισμό του συνομιλητή, πώς να τα χωρέσεις σε σελίδες; Κι αν τα χωρέσεις, τότε τα έχεις σκοτώσει. Γιατί παύουν να είναι ζωντανά. Να ζυμώνονται, να αλλάζουν, να ταξιδεύουν.
– Παραμύθια δεν θέλατε; Παραμύθια θα σας πω. Αλλά με τους δικούς μου όρους, δηλώνει η Μελπομένη.
Αν και η ίδια ζει μια συμβατική ζωή στο χωριό, η φαντασία της και τα ερεθίσματα του χώρου, την οδηγούν σε μια άφοβη σύνδεση με το εξωλογικό και εντέλει επιλέγει να κινείται απελευθερωτικά και έξω από παραδεδομένες αντιλήψεις.
Και το τέλος; Ανατρεπτικό, λυτρωτικό, σοφό και ταυτόχρονα …τόσο γευστικό όσο ένα τραπέζι με μακαρόνια, με μακαρόνια, με… μακαρόνια.
ΥΓ.: Κάποιοι λέτε πως είστε μεγάλοι για παραμύθια, μα…. παραδεχτείτε το. Όλοι ψάχνετε το παραμύθι σας.
Βασίλη συγχαρητήρια! Ευχαριστώ για την απόλαυση που μου έδωσαν τα μακαρόνια με μακαρόνια σου.
Το σχόλιο της Μαίρης Βαβουράκη:
Ο μονόλογος της τρισχαριτωμένης κυρίας Μελπομένης διαβάζεται μονορούφι. Αν και είναι ανάλαφρος και διασκεδαστικός, έχει , ωστόσο, πολλά ενδιαφέροντα σημεία για να σταθείς, να προβληματιστείς να επανεκτιμήσεις καταστάσεις, να δεις τα πράγματα κι από μια άλλη σκοπιά ή και να συνειδητοποιήσεις κάποια πράγματα που γνώριζες , μα είχες προσπεράσει χωρίς να τα σκεφτείς.
Η κυρία Μελπομένη εκπροσωπεί τις παλιές γυναίκες που ήξεραν να λένε παραμύθια, που αν και αγράμματες γνώριζαν απ έξω κι ανακατωτά τα άγραφα τις παράδοσης, που χωρίς να έχουν ίσα δικαιώματα με τους άντρες μελετούσαν από το σπίτι τους, τους χαρακτήρες των ανθρώπων και τις εκφάνσεις της ζωή κι είχαν πάντα κάτι σοφό να πουν γι αυτά ,που έπλεκαν δαντέλες καθισμένες στα πεζούλια της γειτονιάς παρέα με τις γειτόνισσες…
Παρ όλο , όμως που εκπροσωπεί την παραδοσιακή γυναίκα η πολυλογού και καθ’ όλα συμπαθέστατη ηρωίδα παρουσιάζει και μια βασική διαφορά απ αυτήν. Απεχθάνεται το τετριμμένο παραδοσιακό στοιχείο, Θεωρεί βαρετη την ακριβή επανάληψη ενώ αγαπά το εύπλαστο, το εξελίξιμο, το διαφορετικό. Σέβεται και αγαπά την παράδοση χωρίς να προσκολλάται σ αυτή. Τολμά με τα παραμύθια της να την πάρει από το χέρι και να την περπατήσει σε δρόμους περισσότερο μοντέρνους προσαρμόζοντας την στη σύγχρονη εποχή και κάνοντας το παραμύθι πιο προσιτό στους σημερινούς νέους. Όλα αυτά τα καταφέρνει χωρίς να προκαλέσει σε κανέναν δυσφορία εκτός ίσως από τον κύριο Τρύφωνα Ψαχνογυρευόπουλο, αλλά και σ αυτόν μόνο για λίγο.????
Αν λοιπόν δεν ήταν αγράμματη – διότι μορφωμένη είναι όπως δηλώνει η ίδια κι εμείς συμφωνούμε μαζί της- θα μπορούσε με τα γραπτά της ίσως, όπως ” δίνει κλώτσο στην ανέμη να γυρίσει , παραμύθι ν αρχινήσει” , να δώσει κλωτσιά και σ αυτόν τον κόσμο να κάνει ένα βήμα παρακάτω…
(Δεν ξέρω αν ο συγγραφέας συμφωνεί μαζί μου , μα εγώ έτσι τη σχεδίασα στο νου μου την αξιαγάπητη κυρία Μέλπω)
Αγαπώ την κυρία Μελπομένη, γιατί μ έκανε να διαβάζω 141 σελίδες μ ενα μόνιμο χαμόγελο, γιατί θυμήθηκα τη γιαγιά μου κ την κυρία Ευσεβία με τις δαντέλες τους και τ αστεία τους κι εμένα να τους κρατάω τις κλωστές να τυλίγουν τα κουβάρια και γιατί σε κάποιο σημείο τα λόγια της μου έφεραν στο νου τα λόγια μιας πολύ αγαπημένης μου καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο, της Λίτσας Χατζοπούλου που μας έλεγε: ” Διαβάστε Ό, τι σοβαρό θέλετε μέχρι τα 30. Από τα 30 και μετά μόνο Μίκυ Μάους και Ποπάυ”
Πολύ αγαπάμε κυρία Μελπομένη!????❤
Το σχόλιο της Άννας Καραγιάννη:
Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα για τη λαϊκή λογοτεχνία με κωμικό χαρακτήρα που κερδίζει τον αναγνώστη από την πρώτη στιγμή. Ο τρόπος γραφής και αφήγησης, τα κωμικά στοιχεία που περιέχει και το ύφος του, κατορθώνουν να ευθυμήσουν τον αναγνώστη, να τον κάνουν να γελάσει, αλλά παράλληλα να τον ενημερώσουν για τη λαϊκή παράδοση και να τον προβληματίσουν.
Το προτείνω ανεπιφύλακτα!!!
Παραθέτω το κείμενο της Νίκης Σκουτέρη για το μυθιστόρημα “Μακαρόνια με… μακαρόνια” του Βασίλη Γεργατσούλη, εκδόσεις 24 Γράμματα:
Ως λαογραφία ορίζεται εκείνη η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού. Εξετάζει, καταγράφει και ταξινομεί όλα όσα ένας λαός κατά παράδοση λέγει, ενεργεί και πράττει σε συλλογικό επίπεδο ψυχικής και κοινωνικής ζωής του λαού σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο και συνεπώς ποικίλει. Κατηγορίες, τις οποίες θα μπορούσε κανείς να διακρίνει ως αντικείμενο έρευνας της λαογραφικής επιστήμης στον πνευματικό βίο αποτελούν και τα παραμύθια. (Πληροφορίες από Bικιπαίδεια)
Για να τα μελετήσει όμως ως μέθοδο χρησιμοποιεί μικρές ομάδες ανθρώπων, τις εξετάζει στο φυσικό τους περιβάλλον. Οι λαογραφικές αφηγήσεις είναι λεπτομερειακές διότι από εκεί αντιλαμβανόμαστε την τοπική ιστορία αλλά κι ερμηνευτικές διότι έτσι κατανοούμε την συμπεριφορά μιας κοινωνίας κυρίως σε τοπικό επίπεδο.
Για να καταγραφεί στην περίπτωσή μας ένα παραμύθι ο λαογράφος οφείλει να αναζητήσει ένα τοπικό ή και ξεχασμένο παραμύθι, να το καταγράψει με οπτικοακουστικό υλικό και με ημερολογιακές καταχωρήσεις. Φυσικά πρέπει να αναζητηθούν οι πηγές και οι παλαιότερες αναφορές σε ένα συγκεκριμένο παραμύθι που αναζητά ο λαογράφος με ευρήματα από το παρελθόν ώστε να ταξινομηθούν σε συλλογές και οπτικοακουστικού υλικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μαρτυρία.
Η αναφορά αυτή στην λαογραφική επιστήμη, στην τεχνική της και στη μεθοδολογία της κρίνω ότι είναι απαραίτητη διότι μόνο έτσι θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις εξελίξεις και τα γεγονότα που σηματοδοτούν το μυθιστόρημα «Μακαρόνια με … μακαρόνια» του λαογράφου, εκπαιδευτικού και συγγραφέα Βασίλη Γεργατσούλη των εκδόσεων 24 γράμματα. Στο μυθιστόρημα κυριαρχεί έντονα το χιούμορ και η ανάγνωση κυλά φυσικά και αβίαστα με έντονη την περιέργεια για την εξέλιξη της υπόθεσης.
Η ιστορία ξεκινά με έναν λαογράφο που πηγαίνει σε ένα χωριό για να καταγράψει παραμύθια από μια αγράμματη ηλικιωμένη αφηγήτρια που η ίδια όμως θεωρεί τον εαυτό της πιο έξυπνη από τον επιστήμονα. Άθελά της και λόγω της απλότητάς της θα σύρει τον λαογράφο σε κωμικοτραγικές περιπέτειες προσπαθώντας να υπερασπιστεί όρκους προς τον σύζυγό της και τα παραμύθια που η γιαγιά της την μύησε σε αυτά. Ο κ. Γεργατσούλης μας προβληματίζει ευχάριστα και μας κάνει να γελάσουμε στο βιβλίο του, περνώντας ευχάριστα τον χρόνο ανάγνωσής μας. Η ηρωίδα , η κ. Μελπομένη είναι μια χωριάτισσα πολυλογού, όπως την αποκαλούν οι συντοπίτες της. Πεισματάρα, ισχυρογνώμων, απρόβλεπτη, εύστροφη, σταράτη στο λόγο της, ευτυχισμένη από τη ζωή της, περήφανη και αγράμματη κατορθώνει να διδάξει τους δύο λαογράφους ότι ένα λαϊκό παραμύθι αποτελείται από «μακαρόνια με …μακαρόνια». Ο κ. Γεργατσούλης μας εισάγει στον τόπο και τον χρόνο αλλά και στον χαρακτήρα των ανθρώπων. Η γραφή του χαρακτηρίζεται από ρεαλισμό ενώ έντονη είναι και η ηθικότητα των ηρώων του. Ο συγγραφέας χειρίζεται την εξέλιξη της ιστορίας με δεξιοτεχνία λόγω και των γνώσεών του. Παραστατικές εικόνες , εκφραστικά μέσα , αποφθεγματικό ύφος, λαογραφικά στοιχεία , κωμικές καταστάσεις ολοκληρώνουν το εξαιρετικό αυτό μυθιστόρημα.
Ένα βιβλίο που αξίζει να βρίσκεται σε κάθε σπίτι και μόνο ευχάριστες εντυπώσεις και χαμόγελα θα προσφέρει. Σημαντικό είναι να αναφέρω ότι το μυθιστόρημα βραβεύτηκε στον 34ο Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Π.Ε.Λ.
Εύχομαι να αγαπηθεί και να ταξιδέψει παντού!
©Νίκη Σκουτέρη, 19/08/2021

Κατηγορία ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ | 19 Σχόλια »

ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ

25 Μαΐου 2021 από και με ετικέτα , , ,

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΩΝ ΝΕΩΝ
ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ
Μπορείτε να ακούσετε την εισήγησή μου, για αφηγήσεις που σχετίζονται με την επανάσταση του 1821 στα Δωδεκάνησα, στον παρακάτω σύνδεσμο (από το 52:05 έως 1:32:00 λεπτό): https://www.youtube.com/watch?v=tnm4LBoDQZ4

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ | 19 Σχόλια »

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Β. ΓΕΡΓΑΤΣΟΥΛΗ ΣΤΗ ΒΑΣΩ ΚΑΝΙΩΤΗ

12 Μαρτίου 2021 από και με ετικέτα , , ,

Ευχαριστώ πολύ τη Βάσω Κανιώτη για τη συνέντευξη που μου πήρε με αφορμή την έκδοση του νέου μυθιστορήματός μου “Μακαρόνια με… μακαρόνια” (εκδόσεις 24 Γράμματα).

Ο Βασίλης Γεργατσούλης έρχεται μέσα από το καινούριο του μυθιστόρημα να μας κάνει να γελάσουμε αλλά και να προβληματιστούμε. Το μυθιστόρημά του, λοιπόν, που φέρει τον τίτλο «Μακαρόνια με… μακαρόνια» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24 γράμματα, βραβεύτηκε στον 34ο Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Π.Ε.Λ. Σήμερα έχουμε την χαρά να τον φιλοξενούμε στον χώρο μας και να συνομιλούμε μαζί του για τη μεγάλη του αγάπη, τη συγγραφή.

Ας τον αφήσουμε να μας ξεναγήσει στον συγγραφικό του κόσμο.

1) Ξετυλίγοντας το νήμα της συγγραφικής σου πορείας, θα ήθελα να το πάρουμε απ’ την αρχή και να μας πεις πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σου με τη συγγραφή, καθώς και τους λόγους που αποφάσισες να αγγίξεις αυτή την τέχνη.

Β.Γ. : Κυρία Κανιώτη, ευχαριστώ για την πρόσκληση. Προφανώς δε σκέφτηκα μια μέρα «ας γίνω συγγραφέας» κι έγινα. Αυτό ήρθε ως κατάληξη μιας μακράς πορείας. Ξεκίνησα να γράφω τη δεκαετία του 1990. Οι πρώτες απόπειρες έγιναν στην έμμετρη ποίηση. Εκείνη την εποχή έπαιζα μπουζούκι κι έγραφα στίχους για να επενδύω τις μουσικές συνθέσεις μου. Το έτος 2000 ξεκίνησα το πρώτο μυθιστόρημά μου «Η Αναρά», που τυπώθηκε το 2005. Με την ιδιότητα του λαογράφου μελέτησα τη λαϊκή αφήγηση και το παραμύθι. Η σχέση μου με τα παιδιά (ως δάσκαλος) με έκανε να στραφώ στο παιδικό βιβλίο. Πειραματίζομαι σε νέα είδη ποιητικού και πεζού λόγου (χαϊκού, διήγημα, μικροδιήγημα…). Ο λογοτέχνης πρέπει να είναι ανήσυχο πνεύμα, να αφουγκράζεται τον κόσμο, να έχει ευαισθησίες, να πειραματίζεται σε νέα είδη και τρόπους γραφής.

2) Πόσο εύκολο θεωρείς ότι είναι για έναν συγγραφέα να αποτυπώσει στο χαρτί τα όσα γυροφέρνουν στο μυαλό του; Είναι κάτι που σε δυσκολεύει ή οι σκέψεις σου βγαίνουν αβίαστα και ακουμπάνε στις σελίδες σαν κάτι το απόλυτα φυσιολογικό;

Β.Γ. : Ο αναγνώστης βλέπει ένα τυπωμένο βιβλίο. Δε γνωρίζει στο παρασκήνιο πόσες ώρες, μέρες, μήνες αγωνίστηκε ο συγγραφέας για να αποτυπώσει σκέψεις και συναισθήματα και να ολοκληρώσει το κείμενό του. Τα μυθιστορήματά μου τα γράφω, τα σβήνω, τα ξαναγράφω, τα διαβάζω δεκάδες φορές. Σε κάθε ξαναδιάβασμα αλλάζω λέξεις, φράσεις, γκρεμίζω και ξαναχτίζω τη δομή, διορθώνω λάθη. Ίσως είμαι τελειομανής. Υπάρχουν στιγμές που η έμπνευση είναι μεγάλη και οι λέξεις κυλούν αβίαστα, υπάρχουν στιγμές που κάθε λέξη κερδίζεται μετά από επίπονη μάχη. Μόνο έτσι όμως ο συγγραφέας βελτιώνει τη γραφή του.

3) Έχεις κάποιες “δικές” σου ώρες, που θεωρείς περισσότερο γόνιμες από τις άλλες; Κάποιες που αφιερώνεις όλο σου το είναι στην πένα σου;

Β.Γ. : Δε γράφω συγκεκριμένες ώρες. Όποτε όμως γράφω, αφοσιώνομαι στη γραφή, ξεφορτώνω τα άγχη της καθημερινότητας απ’ την ψυχή μου. Γίνομαι αντικοινωνικός, μα έτσι πρέπει. Για να εισχωρήσω στον κόσμο των ηρώων της μυθοπλασίας, βγαίνω απ’ τον δικό μου κόσμο, φορώ τα δικά τους παπούτσια, τα δικά τους ρούχα, βλέπω τον κόσμο με τα δικά τους μάτια, βιώνω τα συναισθήματά τους. Μόνο έτσι η γραφή γίνεται αληθινή και πειστική.

4) Τι αποτελεί για σένα πηγή έμπνευσης, από πού αντλείς συνήθως ερεθίσματα; Ποιο είναι το έναυσμα που θα σε κάνει, ενδεχομένως, να τρέξεις στο χαρτί;

Β.Γ. : Μεγαλύτερη δεξαμενή θεμάτων μου είναι ο λαϊκός πολιτισμός, η παράδοσή μας, η λαϊκή λογοτεχνία. Κάποιοι διακρίνουν στο λογοτεχνικό μου έργο τον λαογράφο Γεργατσούλη. Όλα αυτά όμως πρέπει να έχουν και λογοτεχνική αξία.

5) Ερχόμαστε στην πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου σου «Μακαρόνια με.. μακαρόνια» από τις εκδόσεις 24 Γράμματα. Θα ήθελα να μας πεις τι πραγματεύεται η ιστορία που αφηγείσαι, τι θα διαβάσουμε αν πάρουμε το βιβλίο στα χέρια μας;

Β.Γ. : Το μυθιστόρημα «Μακαρόνια με.. μακαρόνια» είναι χιουμοριστικό. Είναι ο μονόλογος μιας λαϊκής αφηγήτριας που διαθέτει ανεπτυγμένη αίσθηση χιούμορ. Με πειρακτική διάθεση κρίνει τα πάντα : Τη μέθοδο που οι επιστήμονες συλλέγουν το υλικό τους, τα συνέδρια που οργανώνουν, τα βιβλία που τυπώνουν. Τους πολιτικούς και τις ψηφοθηρικές συμπεριφορές τους. Την κοινωνία που λοξοδρομεί στη νεοτερικότητα και στην ευκολία, αρνούμενη παραδοσιακές αξίες, το καταστάλαγμα πείρας γενεών και γενεών. Εκεί που γελάς, αρχίζεις να υποπτεύεσαι πως πίσω από τη χιουμοριστική φλυαρία της κυρίας Μελπομένης υπάρχει ουσία. Πως η αγράμματη αφηγήτρια μας διδάσκει τελικά. Τι; Η συνέχεια στο βιβλίο.

6) Θα ήθελα να μου μιλήσεις για τον ψυχισμό σου καθώς έγραφες το συγκεκριμένο βιβλίο αλλά και πόσο μεγάλη ήταν η έρευνα που έκανες ώστε να φτάσεις στην ολοκλήρωσή του. Σε δυσκόλεψε, ενδεχομένως, κάτι;

Β.Γ. : Η έρευνα για τη λαϊκή αφήγηση και το παραμύθι προηγήθηκε του βιβλίου και σχετίζεται με τις λαογραφικές σπουδές μου και τις επιτόπιες έρευνες καταγραφής πρωτογενούς υλικού στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, Κάρπαθο και σε άλλους τόπους (Πελοπόννησο, Θεσσαλία, Κρήτη, Νάξο…). Οι γνώσεις και η αγάπη μου για τη λαϊκή αφήγηση και το παραμύθι με έκαναν να γράψω το βιβλίο. Σε αυτό μιλώ με χιούμορ για θέματα επιστημολογικά, που θα τα καταλάβει και θα τα χαρεί και ένας αμύητος. Έγραφα και γελούσα ο ίδιος με τα καμώματα της κυρίας Μελπομένης. Αν δε γελάσει πρώτα ο συγγραφέας, δε θα γελάσει και ο αναγνώστης.

7) Υπήρξαν παράγοντες, πρόσωπα ή συγκυρίες, που σε ενέπνευσαν ώστε να γραφτεί το συγκεκριμένο έργο;

Β.Γ. : Για περισσότερα από δέκα χρόνια έκανα εκτεταμένη λαογραφική έρευνα. Γνώρισα λαϊκούς ανθρώπους και συνομίλησα μαζί τους. Οι περισσότεροι ήταν αγράμματοι. Αγράμματοι, μα σοφοί. Φορείς της παραδοσιακής ηθικής, μεταλαμπαδευτές της παραδοσιακής γνώσης και πείρας. Ήθελα να γράψω ένα βιβλίο με ήρωα έναν τέτοιο άνθρωπο. Αυτή είναι η κυρία Μελπομένη του μυθιστορήματός μου.

8) Ήταν σκοπός σου να περάσεις κάποια, ενδεχομένως, μηνύματα μέσα από αυτό το βιβλίο; Κάτι που θα ήθελες να κρατήσουν οι αναγνώστες σου από αυτό το αναγνωστικό ταξίδι;

Β.Γ. : Όπως είπα, εκεί που ξεκαρδίζεται ο αναγνώστης στα γέλια, ανακαλύπτει έκπληκτος πως πίσω απ’ την κουρτίνα του αστείου κρύβεται κάτι σημαντικό και ουσιαστικό. Τι μας διδάσκει η κυρία Μελπομένη, θα το ανακαλύψει ο αναγνώστης στο βιβλίο. Το μυθιστόρημα αυτό είναι ένας μεγάλος μονόλογος. Ο διάλογος εμφανίζεται έμμεσα. Μεγάλος δάσκαλός μου ο Παύλος Μάτεσις. Οι θεατρικοί του μονόλογοι είναι τόσο δυνατοί, που ούτε στιγμή δε βαριέσαι να τους διαβάζεις. Είναι ένα στοίχημα αν θα βαρεθεί και ο δικός μου αναγνώστης να διαβάζει σε 144 σελίδες τον μονόλογο μιας ηλικιωμένης αγράμματης αφηγήτριας.

9) Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός σου όταν γράφεις ένα βιβλίο; Η διαπαιδαγώγηση, η ψυχαγωγία ή απλά ένα μοίρασμα με τους αναγνώστες των όσων μπορεί να συμβαίνουν ενδόμυχά σου;

Β.Γ. : Ανάλογα με το θέμα, έχω διαφορετικές στοχεύσεις. Άλλοτε να προβληματίσω, άλλοτε να συγκινήσω, άλλοτε να μοιραστώ σκέψεις και συναισθήματα. Πάντα όμως χρησιμοποιώ τη μυθοπλασία ως δίαυλο επικοινωνίας, ως κουβέντα με τον αναγνώστη.

10) Πώς θα ήθελες να σε βρει το μέλλον; Σου αρκούν όσα έχεις ή πασχίζεις για κάτι παραπάνω;

Β.Γ. : Ως τώρα έχουν τυπωθεί 14 βιβλία μου. Αλίμονο αν πατούσα φρένο κι έλεγα πως αρκούν όσα πέτυχα. Αυτό θα ήταν εγκατάλειψη και παροπλισμός. Δε μου ταιριάζει κάτι τέτοιο. Θα απαντήσω με ένα αγαπημένο παραμύθι: Κάποτε ένας βασιλιάς έταξε σε έναν άτυχο ψαρά να του δώσει σε χρυσάφι το βάρος των ψαριών που θα έπιανε ψαρεύοντας απ’ το χάραμα ως το σούρουπο. Ο καημένος έπιασε μόνο το μάτι ενός ψαριού (το ψάρι ξαγκιστρώθηκε κι έμεινε στο αγκίστρι μόνο το μάτι του). Ο βασιλιάς έβαλε το μάτι στον δίσκο μιας ζυγαριάς κι έριξε ένα χρυσό κέρμα στον άλλο δίσκο, σίγουρος πως το κέρμα είναι βαρύτερο. Μα το μάτι ήταν πιο βαρύ. Μετά έριξε στη ζυγαριά ένα ολόκληρο πουγκί, μετά ένα σακί χρυσάφι… Πάντα το μάτι αποδεικνυόταν βαρύτερο. Μαζεύτηκαν οι σοφοί του βασιλείου να λύσουν το μυστήριο, γιατί ο βασιλιάς κινδύνευε να χάσει όλα τα πλούτη του. Ένας σοφός γέρος πήρε λίγο χώμα και πασπάλισε το μάτι. Αμέσως η ζυγαριά γύρισε. Ο βασιλιάς έσωσε το βιός του. Ο γέρος εξήγησε στον βασιλιά (και σε εμάς) ότι το μάτι του ψαριού συμβολίζει το μάτι του ανθρώπου, που είναι αχόρταγο κι όλο ζητάει περισσότερα. Μόνο όταν κλείσει για πάντα ο άνθρωπος τα μάτια σταματά να επιθυμεί. Αυτό δείχνει η «συμβολική ταφή» του ματιού με το χώμα που έριξε ο γέρος. Το παραμύθι μιλάει για την απληστία μας για υλικά αγαθά. Εγώ θα το χρησιμοποιήσω για το ανικανοποίητο του λογοτέχνη.

11) Τι να περιμένουμε να δούμε από σένα στο προσεχές διάστημα; Σταματάς ποτέ να δημιουργείς;

Β.Γ. : Το ίδιο με ρωτούν συχνά φίλοι και γνωστοί. Άλλοτε ασχολούμαι με μουσική, άλλοτε με ζωγραφική, με αγγειοπλαστική… Και πάντα με τη λογοτεχνία. Η απάντηση είναι «όχι, δε σταματώ ποτέ». Η δημιουργικότητα είναι ευλογία και ταυτόχρονα κατάρα να μη σταματάς ποτέ να σκέφτεσαι, να πειραματίζεσαι, να δοκιμάζεις… Θα αποκαλύψω λοιπόν ότι έχω γραμμένα, αδημοσίευτα, δυο νέα μυθιστορήματα, δυο βιβλία με μικροδιηγήματα, αρκετά ποιητικά παιδικά και λαογραφικά. Θα με ξαναβλέπετε λοιπόν συχνά. Δε θα γλιτώσετε εύκολα από εμένα.

Σε ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτή μας τη συζήτηση και σου ευχόμαστε ολόψυχα καλή επιτυχία σε όλα σου τα βήματα!

Σύντομο βιογραφικό

Ο Βασίλης Γεργατσούλης είναι δάσκαλος, φιλόλογος και Διδάκτορας Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών με υποτροφία του ΙΚΥ.

Βιβλία του: 

«Η Αναρά» (μυθιστόρημα) – Σύγχρονη εποχή

«Η υστερότοκη» (μυθιστόρημα) – Εντύποις

«Το φάντασμα του Αγησίλαου» (μυθιστόρημα) – Εντύποις

«Πέντε κραυγές» (μυθιστόρημα) – 24 Γράμματα

«Μακαρόνια με… μακαρόνια» – 24 Γράμματα

«Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις: 77 μικροδιηγήματα – flash fiction» – Αροθυμία

«Το φάντασμα του Αγησίλαου» (θεατρικό) [μαζί με την Κάτια Κοντεκάκη] – Εντύποις

«Γυμνός και Ελεύθερος» (ποίηση) – Εντύποις

«Καιροί σκεφτικοί. 84 ποιήματα χαϊκού» – 24 Γράμματα

«Ο Μισοκοκοράκος» (λαϊκό παραμύθι) – Ταξιδευτής

«Οι Τραγουδιστάδες» (λαϊκό παραμύθι) – Ταξιδευτής

«Η πρώτη ιπτάμενη γάτα» (παιδικό) – Εντύποις

«Το Τσουκαλάκι, ένα λαϊκό παραμύθι της Καρπάθου» (λαογραφικό) – Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου

«Η λειτουργικότητα του ανεκδοτολογικού λόγου στην κοινωνία της Καρπάθου: λαογραφικές προεκτάσεις» (λαογραφικό) – Εντύποις

Έχει επιμεληθεί και προλογίσει πολλά βιβλία.

Έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά.

Μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα και παραμύθια του βραβεύτηκαν σε δεκάδες πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.

Εργάζεται ως διευθυντής στο 23ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας.

Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

https://authoring-melodies.blogspot.com/2021/03/blog-post_11.html?spref=fb&fbclid=IwAR1eUCTcFOaEJm3lFTHNJ8qRDNE3fH10fmzWEFiGjkF7NjyD7idzQ59TROc

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΠΑΡΑΜΥΘΙ - ΑΦΗΓΗΣΗ | 19 Σχόλια »

ΤΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΓΕΡΓΑΤΣΟΥΛΗ

6 Μαρτίου 2021 από και με ετικέτα ,

Με την ευκαιρία της κυκλοφόρησης του τελευταίου μυθιστορήματός μου “Μακαρόνια με… μακαρόνια”, εκδόσεις 24 Γράμματα, παρουσιάζω τα 5 μυθιστορήματά μου (με σειρά έκδοσης). Συνολικά έχουν τυπωθεί 14 βιβλία μου, μυθιστορήματα, μικροδιηγήματα, θεατρικά, ποίηση, παιδικά και λαογραφικά.
Βιβλία του:
«Η Αναρά» (μυθιστόρημα) – Σύγχρονη εποχή
«Η υστερότοκη» (μυθιστόρημα) – Εντύποις
«Το φάντασμα του Αγησίλαου» (μυθιστόρημα) – Εντύποις
«Πέντε κραυγές» (μυθιστόρημα) – 24 Γράμματα
«Μακαρόνια με… μακαρόνια» – 24 Γράμματα
«Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις: 77 μικροδιηγήματα – flash fiction» – Αροθυμία
«Το φάντασμα του Αγησίλαου» (θεατρικό) [μαζί με την Κάτια Κοντεκάκη] – Εντύποις
«Γυμνός και Ελεύθερος» (ποίηση) – Εντύποις
«Καιροί σκεφτικοί. 84 ποιήματα χαϊκού» – 24 Γράμματα
«Ο Μισοκοκοράκος» (λαϊκό παραμύθι) – Ταξιδευτής
«Οι Τραγουδιστάδες» (λαϊκό παραμύθι) – Ταξιδευτής
«Η πρώτη ιπτάμενη γάτα» (παιδικό) – Εντύποις
«Το Τσουκαλάκι, ένα λαϊκό παραμύθι της Καρπάθου» (λαογραφικό) – Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου
«Η λειτουργικότητα του ανεκδοτολογικού λόγου στην κοινωνία της Καρπάθου: λαογραφικές προεκτάσεις» (λαογραφικό) – Εντύποις.

Κατηγορία ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΠΑΡΑΜΥΘΙ - ΑΦΗΓΗΣΗ | 19 Σχόλια »

ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

2 Αυγούστου 2020 από και με ετικέτα , , , , , , ,

Παραθέτω τη δημοσίευση της εφημερίδας “Ροδιακή” για την εκτύπωση του βιβλίου μου: «Η λειτουργικότητα του ανεκδοτολογικού λόγου στην κοινωνία της Καρπάθου: Λαογραφικές προεκτάσεις», εκδόσεις Εντύποις, Αθήνα 2019, σελ. 774.

Επιλέξτε τον σύνδεσμο που ακολουθεί για να διαβάσετε τη δημοσίευση:

https://www.rodiaki.gr/article/441491/neo-biblio-gia-thn-karpatho?fbclid=IwAR2MdNW8XvmbgAvgxoWdBQssrC5pa5iOdfG7l1mPVZVw_1zMM2O-7soOa0w

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ | 19 Σχόλια »

Πρόλογος του Μιχαήλ Γ. Μερακλή στο “Ζυμώνοντας Παραμύθια”

3 Απριλίου 2020 από και με ετικέτα ,

            Ζυμώνοντας παραμύθια

Μεγάλη τιμή να προλογίσει ο Ομότιμος Καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Αθηνών κ. Μιχαήλ Γ. Μερακλής το δίτομο βιβλίο δημιουργικής γραφής “Ζυμώνοντας Παραμύθια” (εκδ. Εντύποις, επιμέλεια Βασίλης Γεργατσούλης) των μαθητών του 23ου Δημοτικού Σχολείου Νίκαιας. Είναι ενδιαφέρουσα και σπάνια η περίπτωση ενός δημοτικού σχολείου που από το 2014 έως σήμερα δημιούργησε 5 βιβλία δημιουργικής γραφής (590 σελίδες συνολικά). Τις αναφορές του στο πρόσωπό μου από τον καθηγητή τις θεωρώ άκρως τιμητικές και μάλλον υπερβολικές. Παραθέτω τον πρόλογο του αγαπητού μου καθηγητή:

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μ. Γ. ΜΕΡΑΚΛΗ

 

Ο κύριος Βασίλης Γεργατσούλης υπήρξε ένας από τους ευφυέστερους μαθητές μας στις πανεπιστημιακές μεταπτυχιακές σπουδές του. Μεταξύ άλλων έχει το χάρισμα να συλλαμβάνει πρωτότυπες ιδέες που έχουν σχέση με τη διδακτική του δραστηριότητα ή και να αξιοποιεί πρωτότυπα διατυπωμένες ήδη ιδέες –παιδαγωγικές εν προκειμένω–, όπως είναι αυτή του συνδυασμού του μαθήματος με το παιχνίδι.

Η ιδέα αυτή έχει διατυπωθεί από τους αρχαίους χρόνους, όταν οι Έλληνες παρήγαν τις λέξεις που δήλωναν το παιχνίδι και τη μόρφωση από την ίδια θεματική ρίζα: παιδϊά – παιδεία. Αυτές οι δυο λέξεις αποτελούσαν και τον τίτλο του βιβλίου του μακαρίτη καθηγητή μας, κλασικού φιλολόγου, Κωνσταντίνου Βουρβέρη «Παιδϊά και παιδεία» (1956) (αυτονόητα το παιδίον, παιδί προέρχεται από το ίδιο θέμα). Οι παραδόσεις του άλλωστε στις πανεπιστημιακές αίθουσες έχουν μείνει στη μνήμη μου ως ώρες μιας ευφρόσυνης αλλά και παιδευτικής συγχρόνως όασης. Την ιδέα των αρχαίων έχει κάνει πράξη, πέρα από τα παιδιά, και στους φοιτητές του.

Εντούτοις αργά ενδιαφέρθηκαν σοβαρά γι’ αυτό οι εκπαιδευτικοί, και όχι όλοι. Όπως γράφει ο κύριος Γεργατσούλης, «συχνά οι δάσκαλοι κάνουμε το λάθος να τραβάμε διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο παιχνίδι και στο μάθημα, εξοβελίζοντας την ευθυμία και το γέλιο απ’ τα σχολεία μας». Αυτός αποφάσισε να βάλει στο πρόγραμμά του «τη χαρά της φαντασίας και της επινόησης».

Στηρίζει την πρωτοβουλία του αυτή και στο διάσημο έργο του Τζάνι Ροντάρι «Γραμματική της φαντασίας. Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες» (ελληνική μετάφραση 2001).

Ας μου επιτραπεί να πω ότι ο Ροντάρι, κατά τη γνώμη μου, επιχειρώντας να εισαγάγει την έννοια του αστείου στο παιδικό κοινό, κάπως το παράκανε. Το αστείο, ευρύτερα, το κωμικό, είναι στοιχείο ανεκτίμητο στη ζωή του ανθρώπου, αντισταθμιστικό στο έτερον ήμισυ ενός «διπλού» που μας παρακολουθεί διά βίου απαρέγκλιτα: στο τραγικό. Αλλά το κωμικό, (ανάλογα και με τις εποχές∙ η δική μας ευνοεί αυτό που σημειώνω ευθύς αμέσως) έχει αφ’ εαυτού και μια τάση υπερβολής, φτάνοντας στο σημείο να ευτελίζει το διακωμωδούμενο. Η τάση αυτή, κυρίαρχη στην εποχή μας (τάση απομυθοποίησης των πάντων), έχει επικρατήσει σε ενήλικους και ανήλικους. Αυτή την τάση διαβλέπω και στον Ροντάρι, σε σχέση μάλιστα με τα κλασικά μαγικά παραμύθια (που το σοβαρό περιεχόμενο και το βαθύτερο νόημά τους κάποιοι το έχουν εκτιμήσει ιδιαίτερα).

Ο κύριος Γεργατσούλης ούτε καν διανοήθηκε μια τέτοια μονομέρεια στην ενέργειά του. Έμεινε πιστός σ’ αυτό που θέλησε να κάνει: να δώσει χώρο στην πολύτροπη (ασφαλώς και εύθυμη πολλές φορές) φαντασία, καθώς η ροπή προς αυτήν είναι από τα κύρια γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας, που όμως τείνει να εξαφανιστεί υπό την πίεση της παντοδύναμης τεχνοκρατίας και του συνεπαγόμενου εξορθολογισμού των πάντων. Πολλοί μιλούν για την παρατηρούμενη σ’ όλο τον κόσμο εξαφάνιση της παιδικής ηλικίας (Disappearance of Childhood).

Ο κύριος Γεργατσούλης χαρακτηρίζει τα αποτελέσματα των μαθημάτων με τον προσδιορισμό, βέβαια, «κωμικό» αλλά και, μάλιστα συχνότερα, «ευφάνταστο». Είναι ειπωμένα και γραμμένα τα λόγια τους με μια φαντασία που αστειεύεται (αλίμονο αν δεν αστειευόμασταν σ’ αυτή τη δύσκολη ζωή), αλλά και μπορεί, παίζοντας σοβαρά, να πλάθει έναν κόσμο καλύτερο ή και ομορφότερο. Δίπλα σ’ ένα παράθεμα του Ροντάρι γράφει: «Εγώ θα πρόσθετα ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να καλλιεργούν το πνεύμα τους, να ασκούν το σώμα τους (με τη γυμναστική) και να αναπτύσσουν τον συναισθηματικό τους κόσμο» (υπογραμμίζω εγώ), όχι μόνο –λέω εγώ τώρα– τη σκωπτική τους διάθεση, ικανή να φτάνει και ως την αναίδεια. Γράφει ακόμα ο κύριος Γεργατσούλης, ότι τα παιδιά «συνδέουν τις φανταστικές υποθέσεις με τις ανάγκες τους, με τον δικό μας κόσμο, τις νοηματοδοτούν με τέτοιο τρόπο που εκφράζουν τον πόθο τους για έναν καλύτερο κόσμο, πιο ειρηνικό, πιο οικολογικό, πιο ανθρώπινο». Και όλα αυτά τα τεκμηριώνει με λαμπρά παραδείγματα, συγκινητικά για όποιον δεν επιθυμεί να παραδίδουν οι γονείς τα παιδιά τους, ή δυνατόν αρτιγέννητα, στον εξορθολογισμό της σκέψης τους.

Μπορεί να δυσαρεστήσω τους πολυάριθμους (είναι αλήθεια) θιασώτες του Ροντάρι παιδαγωγούς, αλλά θέλω να πω ότι ο κύριος Γεργατσούλης έκανε ένα βήμα παραπέρα από τον δρόμο που εκείνος χάραξε, βήμα που ήταν ανάγκη να γίνει.

Με το πείραμά του απέδειξε, ότι το παιχνίδι με τη φαντασία του παιδιού περιέχει και μια σοβαρή παράμετρο, δεν «βγάζει γέλιο» μόνο. Π.χ. στην εκφώνηση που προέρχεται από μια παλιά γνωστή παράδοση: «Όταν ο ουρανός ακουμπούσε στη στεριά και οι αγελάδες σήκωναν τα κεφάλια τους και τον έγλειφαν…», ένας μαθητής έγραψε μιαν ιστορία όπου τα παιδιά έκοβαν από τον ουράνιο θόλο τ’ αστέρια και τα έκρυβαν στις τσέπες τους…

Η προσφυής, έξοχα ευφάνταστη αυτή εικόνα μου θύμισε μια παρόμοια του Γιάννη Ρίτσου (από τη συλλογή «Δοκιμασία», 1943), όπου το φεγγάρι «σκόνταψε στις ιτιές κι έπεσε στο πυκνό χορτάρι» και:

 

Τρέξανε τα παιδιά, πήραν στα παχουλά τους χέρια το φεγγάρι

κι όλη τη νύχτα παίζανε στον κάμπο.

Τώρα τα χέρια τους είναι χρυσά, τα πόδια τους χρυσά,

κι όπου πατούν αφήνουνε κάτι μικρά φεγγάρια στο νοτισμένο χώμα…

 

Μ. Γ. Μερακλής

Ομ. Καθηγητής Λαογραφίας

Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Αθηνών

Κατηγορία ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ, ΠΑΡΑΜΥΘΙ - ΑΦΗΓΗΣΗ | 19 Σχόλια »

« Παλιότερα άρθρα