Είναι εύκολο να μάθουν τα παιδιά προγραμματισμό; Αν ναι, γιατί να το κάνουν;

Εισαγωγή

Κάποτε, όχι πολύ παλιά, ο προγραμματισμός αποτελούσε terra incognita για τους μη ειδικούς. Βέβαια, λόγος για εκμάθηση προγραμματισμού από μικρά παιδιά, όχι μόνον δεν γινόταν, αλλά μάλλον θα προκαλούσε ειρωνικά σχόλια. Κι όμως, το λαμπρό παράδειγμα της Logo που υιοθετήθηκε ως εξαιρετικό δείγμα γνωστικού εργαλείου, έδειχνε το δρόμο για τη διδακτική αξιοποίηση κατάλληλων εφαρμογών προγραμματισμού από μαθητές κάθε ηλικίας.

Οι εφαρμογές που σκοπεύουν να προσφέρουν στους μικρούς μαθητές ένα φιλικό περιβάλλον για να μάθουν τις βασικές έννοιες του προγραμματισμού, δεν είναι πολλές. Οι λίγες όμως που υπάρχουν είναι πολύ αξιόλογες. Ένα τέτοιο εργαλείο για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς είναι το Little Wizard, ο Μικρός Μάγος. Βέβαια, εδώ ο χρήστης δεν πληκτρολογεί εντολές, όπως στις άλλες γλώσσες ή στα Logo-like περιβάλλοντα, αλλά μόνο με τη χρήση του ποντικιού μυείται και εξασκείται στις βασικές έννοιες του προγραμματισμού: μεταβλητές, εκφράσεις, βρόχοι, συνθήκες και λογικές ομάδες. Και όχι μόνο: γλώσσα, μαθηματικά, λογική, εμπλέκονται ως γνωστικά αντικείμενα.

Συστάσεις

Ποιος είναι όμως αυτός ο Μικρός Μάγος; Είναι μια μικρή ελαφριά εφαρμογή του ενός megabyte (2,63 MB εγκατεστημένη), που κυκλοφορεί υπό τους όρους της GNU General Public Licence, τρέχει σε περιβάλλοντα Linux και Windows, χωρίς να έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις (μόνο για τα Windows θα πρέπει να έχετε προεγκατεστημένη τη βιβλιοθήκη GTK) και είναι πλήρως εξελληνισμένη από την έκδοση 1.2.2.

Το περιβάλλον εργασίας

Με μια πρώτη ματιά διαπιστώνουμε ότι το περιβάλλον είναι φιλικό και μινιμαλιστικό, κάτι που μας προτρέπει στο να το εξερευνήσουμε. Μια γραμμή μενού, μια γραμμή εργαλείων με οκτώ πλήκτρα, καρτέλες με κατηγοριοποιημένες τις εντολές, η παλέτα με τα εικονίδια των εντολών κάθε καρτέλας και το πλέγμα, ο χώρος όπου ο χρήστης τοποθετεί τα εικονίδια ? εντολές και αναπτύσσει το πρόγραμμά μου. Δέκα λεπτά είναι αρκετά για να εξοικειωθούμε με το περιβάλλον! Ας αφήσουμε τα δύσκολα για ύστερα…

Η εφαρμογή προσφέρει τρεις βασικές λειτουργίες: α) Κόσμος, με πέντε καρτέλες εντολών (Σπίτι, Μαυροπίνακας, Αριθμοί, Αλφάβητο, Μάγος), με τις επιλογές του οποίου εμπλουτίζουμε το πρόγραμμά μας, β) Πρόγραμμα: με έξι καρτέλες εντολών (Μάγος, Μαθηματικά, Μεταβλητές, Συνθήκες και Βρόχοι, Άλλο), περιέχει τις βασικές εντολές προγραμματισμού και μια ποικιλία μαθηματικών συμβόλων και γ) Μικτό: συνδυασμός των δύο προηγούμενων.

Ο προγραμματισμός

Προκειμένου να συντάξουμε ένα πρόγραμμα, με drag and drop τοποθετούμε τις εντολές από τις καρτέλες στο πλέγμα του προγράμματος, ενώ μπορούμε να προσθέσουμε εκ των υστέρων εντολές δεξιά ή αριστερά από τις ήδη υπάρχουσες. Η αφαίρεση των εντολών γίνεται με απλό σύρσιμό τους στην περιοχή της παλέτας. Όταν έχει τελειώσει η σύνταξη του προγράμματος, πατάμε το πλήκτρο Εκτέλεση για να δούμε σε νέο παράθυρο το πρόγραμμά μας να τρέχει. Στη λειτουργία Κόσμος, τα εικονίδια του σπιτιού και του μαυροπίνακα αποτελούνται από μικρά τμήματα που μπορούμε να σύρουμε στην περιοχή του πλέγματος ξεχωριστά και αφού τα συνδυάσουμε με εντολές από τη λειτουργία Πρόγραμμα, να εκτελέσουμε το πρόγραμμά μας με την εντολή Εκτέλεση.

Η παιδαγωγική και διδακτική του αξία

Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα, στη συντριπτική πλειοψηφία των εκφάνσεών του, θεωρεί ότι ο εγκέφαλος του μαθητή είναι ένας ?σκληρός δίσκος? στον οποίο θα πρέπει να εγγραφούν τα δεδομένα των σχολικών εγχειριδίων και αξιώνει από τον μαθητή να ανακαλεί τα δεδομένα αυτά σε μια τεράστια ποικιλία διαφορετικών καταστάσεων. Αν επιχειρήσουμε να αξιοποιήσουμε τον Μικρό Μάγο, στοχεύοντας να αποθηκεύσουμε μερικά ακόμη GB στον ?σκληρό δίσκο? του μαθητή, τότε δεν κάναμε τη σωστή επιλογή. Ο Μικρός Μάγος προσφέρεται θαυμάσια για μια διδασκαλία που στόχο έχει να βοηθήσει τον μαθητή να οικοδομήσει τη γνώση, να καταστρώσει τις προσωπικές του στρατηγικές, να δοκιμάσει διαδικασίες και να πειραματιστεί με έναν ?πάγκο? εργασίας σε μια άπειρη ποικιλία καταστάσεων. Εν ολίγοις, η εφαρμογή δεν μπορεί να θεραπεύσει συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα του δημοτικού σχολείου. Μπορεί όμως ? και το κάνει με εξαιρετικό τρόπο ? να ανοίξει τους ορίζοντες της δημιουργικότητας και να βοηθήσει τον μαθητή να κατανοήσει τα δομικά συστατικά της γνώσης, όντας δημιουργός της. Τίποτε, όμως, δεν μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα, αν η χρήση της εφαρμογής γίνεται μέσα σε ένα παιδαγωγικό και διδακτικό κενό. Ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός κρίνεται απαραίτητος: καθορισμός στόχων, περιγραφή των διδακτικών επεισοδίων, καθορισμός ρόλων και αξιολόγηση.

Ο Μικρός Μάγος έχει πολύ καλές επιδόσεις στα μαθηματικά όλων των τάξεων του δημοτικού σχολείου, αλλά ? με αρκετές προϋποθέσεις ? και στο νηπιαγωγείο. Οι τέσσερις πράξεις, η σύγκριση των αριθμών, η αρίθμηση, η μέτρηση μεγεθών, οι αλγόριθμοι, ο έλεγχος των υποθέσεων, η πλειονότητα των γνωστικών αντικειμένων των μαθηματικών μπορούν να μελετηθούν μέσα από τον Μικρό Μάγο. Επίσης, με το αλφάβητο που διαθέτει, ο μαθητής μπορεί να γράψει και να συνθέσει λέξεις και να μετρήσει τα γράμματα μιας λέξης. Περιοριζόμαστε σε αυτά τα λίγα παραδείγματα χρήσης για λόγους οικονομίας. Η φαντασία και η δημιουργικότητα των μαθητών ? χρηστών είναι το μόνο όριο για τις δυνατότητες της εφαρμογής.

Σε τι υπολείπεται;

Ο Μικρός Μάγος δεν διαθέτει τεκμηρίωση. Ένα σύντομο εγχειρίδιο χρήσης με μερικά στοχευμένα παραδείγματα, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές που θα επιθυμούσαν να αξιοποιήσουν στην τάξη την εφαρμογή. Η έλλειψη αυτή, εν μέρει μόνο, καλύπτεται από ένα tutorial που είναι διαθέσιμο στα links του ιστότοπου της εφαρμογής. Επίσης, το αλφάβητο είναι λατινικό, κάτι που δεν βοηθά στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αλλά μόνο σε αυτή των ξένων γλωσσών. Αν υπήρχε ρύθμιση για ελληνικό αλφάβητο, τότε οι δυνατότητες της εφαρμογής θα μπορούσαν να έχουν νόημα και για την ελληνική γλώσσα. Οι διαπιστώσεις αυτές αποτελούν ουσιαστικά και μια πρόκληση ? πρόσκληση: α) για τη σύνταξη ενός ελληνικού εγχειριδίου χρήσης και β) για τη δημιουργία του ελληνικού αλφάβητου.

Επισκεφθείτε τον επίσημο ιστότοπο του LittleWizard / Μικρού Μάγου:

 Μελετήστε ένα χρήσιμο tutorial:

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟ ΜΑΓΟ

Το περιβάλλον εργασίας του Μικρού Μάγου

 Ορισμός μεταβλητών

Μέτρηση στοιχείων

Χρήση συνθηκών και βρόχων