ΚΑΙΝΤΑΤΖΗ ΘΕΟΔΩΡΑ

Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν, με τη χρήση κατάλληλων στρατηγικών, να διασφαλίσουν ένα ασφαλές μαθησιακό περιβάλλον για τη διεξαγωγή της διδασκαλίας, αλλά και για την ικανοποίηση της προσωπικής ανάγκης των μαθητών για ψυχολογική και φυσική ασφάλεια. Σημαντικοί παράγοντες στη διαμόρφωση κατάλληλου μαθησιακού περιβάλλοντος είναι η συλλογική διατύπωση κανόνων συμπεριφοράς, το θετικό σχολικό κλίμα, οι θετικές διαπροσωπικές σχέσεις, η ενεργητική εμπλοκή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία, η συστηματική διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων.
Διατύπωση Κανόνων Συμπεριφοράς στην τάξη
Για την αντιμετώπιση της επιθετικότητας στο σχολείο, κρίνεται απαραίτητο να διαμορφωθούν οι Κανόνες Συμπεριφοράς στην τάξη μεταξύ των εκπαιδευτικών και των παιδιών (Αρτινοπούλου, 2001) λαμβάνοντας υπόψη τον Κώδικα Συμπεριφοράς των μαθητών στο σχολείο και των ιδιαιτεροτήτων της κάθε τάξης. Αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να περιλαμβάνουν και τις άμεσες συνέπειες, σε περίπτωση που κάποιος τους παραβιάσει. Επιπλέον, οι συνέπειες θα πρέπει να συνάδουν προς αυτές που προνοούν οι κανονισμοί λειτουργίας των σχολείων (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη ΙΙ, 2008). Οι κανόνες θα πρέπει να είναι σύντομοι και σαφείς και να τοιχοκολλούνται σε εμφανές σημείο στην τάξη. Επίσης, κρίνεται σημαντικός και ο τρόπος διατύπωσής τους, έτσι ώστε τονίζει τις επιθυμητές συμπεριφορές, επισημαίνοντας στους μαθητές τί επιτρέπεται να κάνουν.
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να συζητά και να αναλύει τους Κανόνες με τα παιδιά συστηματικά και όχι μόνο όταν κάποιος τους παραβιάσει. Επίσης, το σχολείο πρέπει να στείλει τους Κανόνες Συμπεριφοράς στο σπίτι και να διευκρινίζεται στους γονείς η σημασία που αποδίδει στην τήρησή τους και να εξηγείται το όφελος που θα προκύψει για τα παιδιά τους (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη ΙΙ, 2008).
Αναμόρφωση σχολικού κλίματος
Οι έρευνες έχουν αναδείξει ότι το κλίμα του σχολείου είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να προσεχθεί, προκειμένου να κατανοηθούν και να μειωθούν οι επιθετικές συμπεριφορές των μαθητών στα σημερινά σχολεία. Στόχος είναι να
Εισαγωγικές Παρατηρήσεις
βελτιωθούν οι ανθρώπινες σχέσεις στο σχολείο και να δημιουργηθεί σταδιακά ένα πιο θετικό κλίμα, προκαλώντας θετικά συναισθήματα σ’ όλους τους εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία (Ματσόπουλος, 2009). Ειδικότερα, το σχολικό κλίμα πρέπει να αντανακλά την εικόνα του σεβασμού, της επικοινωνίας, της υπευθυνότητας (Χηνάς & Χρυσαφίδης, 2000). Μέσα σ’ αυτό το κλίμα οι μαθητές μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αισθάνονται ότι μπορούν να στραφούν σε κάθε ενήλικο ή στους συμμαθητές τους για βοήθεια και υποστήριξη (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη ΙΙ, 2008).
Αξίζει να σημειωθεί πως μέσα στη σχολική τάξη διαμορφώνεται η προσωπικότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών και ο εκπαιδευτικός οφείλει να βρίσκει τρόπους προσαρμογής, οι οποίοι θα τη διευκολύνουν. Συνεπώς, ο εκπαιδευτικός πρέπει να ενεργοποιεί μέσα στη σχολική τάξη εκείνες τις συμπεριφορές των μαθητών που θα τους βοηθήσουν να έχουν καλύτερη επίδοση στα μαθήματα, αλλά και να επιτύχουν στο μέγιστο βαθμό την ομαλή προσαρμογή και την κοινωνικοποίησή τους (Μπαμπάλης, 2011).
Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι είναι σημαντικό όλοι οι μαθητές να αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου (Mylonakou-Keke, 2015). Αυτό σημαίνει ότι η σχολική τάξη πρέπει να προωθεί μια ατμόσφαιρα κοινωνικής ένταξης. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να ευαισθητοποιήσουν τους μαθητές και να συμβάλλουν στην επέκταση των γνώσεων των μαθητών για την διαφορετικότητα, εκθέτοντάς τους σε πρότυπα μέσω της λογοτεχνίας. Επιπλέον, είναι σημαντικό να βεβαιωθούν οι εκπαιδευτικοί ότι οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν τα βιβλία που απεικονίζουν διαφορετικές οικογένειες, καθώς και άνδρες και γυναίκες έξω από τα στερεότυπα των φύλων. Επίσης, μπορούν να ενσωματώσουν παραδείγματα ανθρώπων από διάφορα υπόβαθρα σε συζητήσεις μέσα στην τάξη (Creating a Supportive Classroom Climate, n. d.).
Τα αποτελέσματα από έρευνες σχετικές με τη διαφορετικότητα, που έγιναν στην Ελλάδα σε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα (από μικρούς μαθητές, μέχρι μεταπτυχιακούς φοιτητές), έδειξαν ότι πράγματι η αξιοποίηση διαφόρων μορφών της λογοτεχνίας, όχι στο περιοριστικό επίπεδο της αναγνωστικής προσέγγισης, αλλά στο επίπεδο της μεθοδολογικά οργανωμένης συνεργατικής και βιωματικής αξιοποίησης, μπορεί να είναι πολύ αποδοτική (Mylonakou-Keke, 2009· Μυλωνάκου-Κεκέ, 2013). Μάλιστα, ένα από τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών ήταν η συνειδητοποίηση από τους συμμετέχοντες ότι κάθε άνθρωπος έχει τη δική του διαφορετικότητα, που προέρχεται από τη μοναδικότητά του, η οποία είναι σημαντική, αλλά απαιτεί συνεχή προσπάθεια βελτίωσης (κοινωνικοπαιδαγωγική αντίληψη για τη διαφορετικότητα, ό.π.).
Διαμορφώνοντας θετικές διαπροσωπικές σχέσεις
Για την αποτελεσματική μείωση, αλλά και πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού, κρίνεται απαραίτητη η συστηματική και δημιουργική συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δίνουν στους μαθητές το
παράδειγμα των καλών σχέσεων στην σχολική κοινότητα. Επιπλέον, οι συχνές συζητήσεις, καθώς και οι ανταλλαγές απόψεων μεταξύ τους μπορούν να συντελέσουν στην ακριβή εκτίμηση των περιστατικών βίας και στη σωστή αντιμετώπισή τους (Χηνάς & Χρυσαφίδης, 2000).
Συγχρόνως, πρέπει να καλλιεργηθούν συνεργατικές σχέσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Χρειάζεται στενή επικοινωνία με τους γονείς στο πλαίσιο ενημέρωσης και κατάρτισης, ώστε να αποφεύγονται από την πλευρά τους συμπεριφορές που μπορούν να ενισχύσουν τη βίαιη συμπεριφορά των παιδιών. Η συμμετοχή των γονέων στη μαθησιακή διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση των σχέσεων γονέων – μαθητών – εκπαιδευτικών και την επιτυχή αντιμετώπιση των περιστατικών επιθετικότητας. Σύμφωνα με έρευνες, η θετική σχέση των μαθητών με ενήλικες που είναι διαθέσιμοι να βοηθήσουν, όταν τους χρειάζονται τα παιδιά, αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα για την αντιμετώπιση των συγκρουσιακών καταστάσεων (Χηνάς & Χρυσαφίδης, 2000).
Αναμόρφωση της μαθησιακής διαδικασίας
Οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να αποφύγουν τις αρνητικές πτυχές του ανταγωνισμού μεταξύ των μαθητών στη τάξη αφού ο ανταγωνισμός μπορεί να αποτελέσει αιτία για την άσκηση βίας. Πιο συγκεκριμένα, ο ανταγωνισμός μπορεί να δημιουργήσει σε κάποιον μαθητή, ο οποίος δεν επιτυγχάνει σε κάποιες δραστηριότητες στην τάξη, το συναίσθημα ότι δεν θα καταφέρει ποτέ κάτι σημαντικό. Ένα τέτοιο συναίσθημα μπορεί να προκαλέσει απελπισία και ένα κίνητρο για να εκφοβίζει τους συμμαθητές του. Ακόμη, η αποτυχία σε τέτοιες ανταγωνιστικές δραστηριότητες μπορεί να οδηγήσει στην έλλειψη αυτοπεποίθησης και σε πτώση του ηθικού. Ένας μαθητής με τέτοια συναισθήματα μπορεί να καταστεί εύκολος στόχος για τους θύτες (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη ΙΙΙ, 2009).
Ακόμη, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προωθούν στην τάξη τις θετικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών, με την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας, όπως η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση, ώστε να εργάζονται οι μαθητές σε ομάδες για να επιτύχουν κοινούς μαθησιακούς στόχους. Το μάθημα αυτής της μορφής αποβάλλει καταστάσεις αδιαφορίας και έλλειψης συμμετοχής. Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία, χωρίς να χρειάζεται ενίσχυση με εξωγενή κίνητρα. Επιπλέον, τέτοιες στρατηγικές μπορούν να δημιουργήσουν θετικά συναισθήματα στους μαθητές, καθώς συμβάλλουν στην ένταξη μαθητών μειονοτήτων, αλλόγλωσσων, μαθητών από διάφορα κοινωνικό-οικονομικά στρώματα και νεοεισερχόμενων παιδιών στο σχολείο. Επίσης, αυτός ο τρόπος εργασίας των μαθητών θα ενισχύσει αξίες όπως η δέσμευση στην ομάδα, η ευθύνη για συνεισφορά στην εργασία των συνεργατών, ο σεβασμός στις προσπάθειες των άλλων, η ένταξη, και η αποδοχή της διαφορετικότητας (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη ΙΙΙ, 2009).
Επιπρόσθετα, ο τρόπος που συμπεριφέρονται οι εκπαιδευτικοί προς τους μαθητές πρέπει να στοχεύει στην προαγωγή της ευαισθητοποίησης των μαθητών προς τα
θύματα. Μ’ αυτόν τον τρόπο τα παιδιά παροτρύνονται να αναστοχάζονται σε σχέση με τα συναισθήματά τους και να προστατεύουν τα θύματα. Συγχρόνως, είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να επαινούν τους μαθητές που ανταποκρίνονται θετικά στις προσδοκίες όχι μόνο της τάξης αλλά και του σχολείου.

Καλωσήρθατε στο Blogs.sch.gr. Αυτό είναι το πρώτο σας άρθρο. Αλλάξτε το ή διαγράψτε το και αρχίστε το “Ιστολογείν”!