Για θεωρία και χρήσιμες γνώσεις

Το Κ.Ε.ΠΕ.Α. (Κ.Π.Ε.) Μεσολογγίου στο πλαίσιο προγραμματισμού των δράσεων του για το σχολικό έτος 2022-2023, προχώρησε στη δημιουργία και δημοσίευση νέου εκπαιδευτικού υλικού σε ψηφιακή μορφή (e-book) με τίτλο Οι πανδημίες στην τέχνη, προκειμένου να πλαισιώσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα “Πανδημία: να το δούμε ως ευκαιρία” που υλοποιεί με μαθητές και εκπαιδευτικούς των σχολικών μονάδων δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Επικράτειας, αλλά και να το εμπλουτίσει με μία καινοτόμο εκπαιδευτική προσέγγιση, την εκπαίδευση μέσω της τέχνης.
Η έκδοση παρουσιάζει τη διαχρονική πάλη του ανθρώπου με τα μεταδοτικά νοσήματα και κύριος σκοπός της είναι να αποτυπωθεί πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η τέχνη, αντανακλώντας αυτή την πραγματικότητα, μπορεί να μας βοηθήσει να την κατανοήσουμε και να τη διαχειριστούμε.

Για να κάνετε λήψη του ψηφιακού βιβλίου πατήστε τον σύνδεσμο:
https://drive.google.com/file/d/1bpfQjw8k-p-fY_uZt4cr6DdDrdMB0s6p/view?usp=sharing

Για να δείτε το ψηφιακό βιβλίο σε μορφή OnLine Flipbook
πατήστε τον σύνδεσμο:
https://heyzine.com/flip-book/4f0ea71741.html

Η αξία  των επικονιαστών και της επικονίασης

1. Η επικονίαση των ζώων διαδραματίζει ζωτικό ρόλο ως ρυθμιστική υπηρεσία οικοσυστήματος (ecosystem service) στη φύση. Παγκοσμίως σχεδόν το 90% των ειδών των άγριων ανθοφόρων φυτών εξαρτώνται, τουλάχιστον εν μέρει, από τη μεταφορά γύρης από ζώα. Αυτά τα φυτά είναι κρίσιμα για τη συνεχή λειτουργία των οικοσυστημάτων καθώς παρέχουν τροφή, αποτελούν ενδιαιτήματα και παρέχουν άλλους πόρους για ένα ευρύ φάσμα άλλων ειδών.

2. Πάνω από τα τρία τέταρτα των σημαντικότερων τύπων καλλιεργειών τροφίμων παγκοσμίως βασίζονται σε κάποιο βαθμό στην επικονίαση των ζώων για την απόδοση ή/και την ποιότητα τους. Οι καλλιέργειες που εξαρτώνται από τους επικονιαστές συμβάλλουν στο 35% της παγκόσμιας παραγωγής καλλιεργειών.

3. Δεδομένου ότι οι καλλιέργειες που εξαρτώνται από την επικονίαση βασίζονται στην επικονίαση των ζώων σε διάφορους βαθμούς, εκτιμάται ότι το 5-8% της τρέχουσας παγκόσμιας φυτικής παραγωγής, με ετήσια αξία εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων παγκοσμίως, αποδίδεται άμεσα στην επικονίαση των ζώων.

4. Η σημασία της επικονίασης των ζώων ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των καλλιεργειών και, ως εκ τούτου, μεταξύ των περιφερειακών αγροτικών οικονομιών. Πολλές από τις σημαντικότερες καλλιέργειες στον κόσμο επωφελούνται από τα ζώα επικονιαστές όσον αφορά την απόδοση και/ή την ποιότητα και αποτελούν κορυφαία εξαγωγικά προϊόντα στις αναπτυσσόμενες χώρες  (π.χ. καφές και κακάο) και ανεπτυγμένες χώρες (π.χ. αμύγδαλα), που παρέχουν απασχόληση και εισόδημα για εκατομμύρια ανθρώπους.

5. Τα τρόφιμα που εξαρτώνται από τους επικονιαστές συμβάλλουν σημαντικά στην υγιεινή διατροφή του ανθρώπου. Τα είδη που εξαρτώνται από τους επικονιαστές περιλαμβάνουν πολλές καλλιέργειες φρούτων, λαχανικών, σπόρων, καρπών με κέλυφος και ελαίων, που παρέχουν σημαντικές ποσότητες μικροθρεπτικών συστατικών, βιταμινών και μετάλλων στην ανθρώπινη διατροφή.

6. Η συντριπτική πλειοψηφία των ειδών επικονιαστών είναι άγρια, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 20.000 είδη μελισσών, μερικά είδη μυγών, πεταλούδες, σκώρους, σφήκες, σκαθάρια, θρίπες, πουλιά, νυχτερίδες και άλλα σπονδυλωτά. Μερικά είδη μελισσών αξιοποιούνται ευρέως από τον άνθρωπο, συμπεριλαμβανομένης της δυτικής μέλισσας(Apis mellifera), της ανατολικής μέλισσας (Apis cerana), μερικές αγριομέλισσες, κ.ά.. Η μελισσοκομία αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για πολλές αγροτικές περιοχές Η δυτική μέλισσα είναι ο πιο διαδεδομένος διαχειριζόμενος επικονιαστής στον κόσμο, και παγκοσμίως υπάρχουν περίπου 81 εκατομμύρια κυψέλες που παράγουν περίπου 1,6 εκατομμύρια τόνους μελιού ετησίως.

7. Τόσο οι άγριοι όσο και οι διαχειριζόμενοι επικονιαστές έχουν παγκοσμίως σημαντικό ρόλο στην επικονίαση των καλλιεργειών, αν και οι σχετικές συνεισφορές τους διαφέρουν ανάλογα με την καλλιέργεια και την τοποθεσία. Η απόδοση της καλλιέργειας ή/και η ποιότητα εξαρτάται τόσο από την αφθονία όσο και από την ποικιλομορφία των επικονιαστών.

8. Οι επικονιαστές αποτελούν πηγή πολλαπλών οφελών για τους ανθρώπους, πέρα από την παροχή τροφίμων, όπως άμεση συμβολή σε φάρμακα, βιοκαύσιμα (π.χ. φοινικέλαιο), ίνες (π.χ. βαμβάκι και λινάρι), οικοδομικά υλικά (ξύλα), μουσικά όργανα, τέχνες και χειροτεχνίες, αναψυχή, δραστηριότητες και ως πηγές έμπνευσης για την τέχνη, τη μουσική, τη λογοτεχνία, τη θρησκεία, τις παραδόσεις, την τεχνολογία και την εκπαίδευση.

Η τρέχουσα κατάσταση και οι τάσεις στους επικονιαστές και την επικονίαση

1. Οι άγριοι επικονιαστές έχουν μειωθεί σε εμφάνιση και ποικιλομορφία (και αφθονία για ορισμένα είδη) σε τοπική και περιφερειακή κλίμακα στη Βορειοδυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.

2. Ο αριθμός των διαχειριζόμενων κυψελών δυτικών μελισσών έχει αυξηθεί παγκοσμίως τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, παρόλο που έχουν καταγραφεί μειώσεις σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες και στην Βόρεια Αμερική κατά την ίδια περίοδο.

3. Οι αξιολογήσεις της Κόκκινης Λίστας της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) δείχνουν ότι το 16,5% των σπονδυλωτών επικονιαστών απειλούνται με εξαφάνιση (αύξηση 30% για τα νησιωτικά είδη). Δεν υπάρχουν αξιολογήσεις καθολικής κόκκινης λίστας ειδικά για επικονιαστές εντόμων. Ωστόσο, οι περιφερειακές και εθνικές αξιολογήσεις δείχνουν υψηλά επίπεδα απειλής για ορισμένες μέλισσες και πεταλούδες. Στην Ευρώπη, το 9% των ειδών των μελισσών και πεταλούδων απειλούνται και οι πληθυσμοί μειώνονται για το 37% των μελισσών και το 31% των πεταλούδων .

4. Ο όγκος παραγωγής καλλιεργειών που εξαρτώνται από επικονιαστές αυξήθηκε κατά 300% τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Ωστόσο, συνολικά αυτές οι καλλιέργειες έχουν βιώσει χαμηλότερη ανάπτυξη και χαμηλότερη σταθερότητα στην απόδοση τους από τις καλλιέργειες που είναι ανεξάρτητες από επικονιαστές.

Το πρόβλημα… 

Η αφθονία, η ποικιλομορφία και η υγεία των επικονιαστών και η παροχή επικονίασης απειλούνται άμεσα από  παράγοντες που δημιουργούν κινδύνους για τις κοινωνίες και τα οικοσυστήματα. Οι απειλές περιλαμβάνουν την αλλαγή της χρήσης γης, την εντατικοποίηση της γεωργίας και τη χρήση φυτοφαρμάκων, την περιβαλλοντική ρύπανση, την εισβολή χωροκατακτητικών  ξένων ειδών, τα παθογόνα και την κλιματική αλλαγή.

Πηγή: IPBES (2016) Deliverable 3(a): Thematic assessment of pollinators, pollination and food production http://www.ipbes.net/work-programme/pollination

Μετάφραση από άρθρο που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature 597, 318-324 (2021)

Εκατοντάδες επιστήμονες είχαν εργαστεί σε εμβόλια mRNA (αγγελιαφόρο RNA) για δεκαετίες πριν η πανδημία του κορωνοϊού φέρει μια σημαντική ανακάλυψη.

Στα τέλη του 1987, ο Ρόμπερτ Μαλόουν (Malone) πραγματοποίησε ένα πείραμα ορόσημο. Ανακάτεψε αλυσίδες αγγελιαφόρου RNA με σταγονίδια λίπους, για να δημιουργήσει ένα είδος μοριακού στιφάδου. Τα ανθρώπινα κύτταρα απορρόφησαν το mRNA και άρχισαν να παράγουν πρωτεΐνες από αυτό.

Συνειδητοποιώντας ότι αυτή η ανακάλυψη μπορεί να έχει εκτεταμένες δυνατότητες στην ιατρική, ο Malone, μεταπτυχιακός φοιτητής στο Ινστιτούτο Βιολογικών Σπουδών Salk στη La Jolla της Καλιφόρνια, αργότερα κατέγραφε μερικές σημειώσεις, τις οποίες υπέγραψε και χρονολόγησε. Εάν τα κύτταρα μπορούσαν να δημιουργήσουν πρωτεΐνες από το mRNA που παραδόθηκε σε αυτά, έγραψε στις 11 Ιανουαρίου 1988, θα μπορούσε να είναι δυνατή η “θεραπεία με το RNA ως φάρμακο”. Αργότερα εκείνο το έτος, τα πειράματα του Malone έδειξαν ότι τα έμβρυα βατράχων απορρόφησαν ένα τέτοιο mRNA. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος είχε χρησιμοποιήσει λιπαρά σταγονίδια για να διευκολύνει το πέρασμα του mRNA σε έναν ζωντανό οργανισμό…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΕΠΙΣΥΝΑΠΤΟΜΕΝΟ ΑΡΧΕΙΟ:

Η μπερδεμένη ιστορία των εμβολίων mRNA

ΕΠΙΣΗΣ, ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ NATURE:

d41586-021-02483-w

Διαβάστε το παρακάτω άρθρο-επιτομή των όσων γνωρίζουμε για τους τρόπους με τους οποίους ο κορωνοϊός (SARS-CoV-2)  καταφέρνει να εισέλθει στα κύτταρά μας και θα εκπλαγείτε από την πολυπλοκότητα και τον πλουραλισμό των στρατηγικών που διαθέτει μια μικροσκοπική οντότητα μερικών nm (νανομέτρων, εκατομμυριοστών του χιλιοστού)

Mechanisms of SARS-CoV-2 entry into cells

Το παρακάτω άρθρο αναφέρεται σε ένα ζώο που είναι μία από τις πιθανές προελεύσεις του SARS–CoV-2, του ιού που προκάλεσε την τρομερή πανδημία που βιώνουμε τα τελευταία δύο χρόνια. Η εξάπλωση του ανθρώπου στην άγρια φύση και η εκμετάλλευση, συχνά μέχρι εξαφάνισης, κάποιων ειδών φαίνεται ότι μπορεί να αποδειχθεί μπούμερανγκ για την ανθρωπότητα.

Tο πιο διακινούμενο θηλαστικό στον κόσμο είναι ένα είδος που ίσως να μην το έχετε ξανακούσει ποτέ, ο παγκολίνος. Αυτό το είδος μυρμηγκοφάγου παρά την σαυροειδή εμφάνισή του είναι πράγματι ένα θηλαστικό. Οι παγκολίνοι είναι τόσο μικροί όσο μια οικιακή γάτα ενώ άλλοι είναι τόσο μεγάλοι όσο ένας μεσαίου μεγέθους σκύλος. Το σώμα τους καλύπτεται από έως και 1.000 φολίδες που τους προστατεύουν από θηρευτές όπως τα αιλουροειδή. Όταν απειλείται μια φυσική άμυνα του παγκολίνου είναι να κουλουριαστεί σε μπάλα.

Δυστυχώς υπάρχει ένας θηρευτής από τον οποίο οι παγκολίνοι δεν είναι σε θέση να προστατευτούν: ο άνθρωπος. Κάποιοι εκτιμούν ότι οι λαθροκυνηγοί έχουν κυνηγήσει περισσότερο από 1 εκατομμύριο παγκολίνους την τελευταία δεκαετία. Οι λαθροθήρες χρησιμοποιούν διαδρομές διακίνησης που εκτείνονται σε όλο τον κόσμο, ενώ αλλάζουν συχνά οδούς για την αποφυγή της επιβολής του νόμου.  Οκτώ είδη παγκολίνων που απαντώνται μόνο στην τροπική Ασία και την υποσαχάρια Αφρική τώρα κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Οι παγκολίνοι θανατώνονται  για ποικίλες χρήσεις: από φάρμακα έως είδη πολυτελείας, με τη μεγαλύτερη ζήτηση να απαντάται στην Κίνα και το Βιετνάμ. Οι φολίδες του παγκολίνου συχνά γίνονται σκόνη ή πάστα και συνταγογραφούνται στην παραδοσιακή ιατρική για τα πάντα, από ανακούφιση από την αρθρίτιδα μέχρι τη διέγερση της γαλουχίας. Ωστόσο,  αυτές οι θεραπείες δεν έχουν επιστημονική βάση καθώς οι φολίδες του παγκολίνου είναι κατασκευασμένες από κερατίνη, το ίδιο υλικό που υπάρχει στα νύχια μας. Έμβρυα παγκολίνων καταναλώνονται μερικές φορές σε σούπες καθώς  λανθασμένα πιστεύεται ότι λειτουργεί ως αφροδισιακό φάρμακο για τους άντρες, αν και μόνο ένας πλούσιος μπορεί να αντέξει οικονομικά να φάει έναν παγκολίνο…

Το 2016 ψηφίστηκε η διεθνής συνθήκη για το εμπόριο άγριας ζωής όπου περιλάμβανε και την απαγόρευση της εμπορίας των παγκολίνων. Ωστόσο αυτά τα πλάσματα συνεχίζουν να υφίστανται λαθροθηρία με ανησυχητικό ρυθμό προκαλώντας ακόμη και την κατάρρευση των πληθυσμών του ασιατικού παγκολίνου κάνοντας τους λαθροκυνηγούς να στρέφονται όλο και περισσότερο στα αφρικανικά είδη. Η μεγαλύτερη κατάσχεση φολίδων  παγκολίνου πραγματοποιήθηκε το 2017 οι οποίες σύμφωνα με μία εκτίμηση προήλθαν από περίπου 20.000 αφρικανικούς παγκολίνους.  Ένα γεγονός που επιδεινώνει την προοπτική για τη διατήρηση του παγκολίνου είναι η καταστροφή των οικοσυστημάτων στα οποία ζουν , ενώ επιπλέον δυστυχώς αναπαράγονται αργά γεννώντας μόνο ένα μωρό το χρόνο.

Αλλά γιατί πρέπει να νοιαζόμαστε για ένα ζώο για το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει; Οι λαθρέμποροι είναι συχνά μέρος του ίδιου παγκόσμιου εγκληματικού δικτύου που οδηγούν και άλλα ζώα, όπως οι ελέφαντες και οι ρινόκεροι, σε εξαφάνιση. Επιπλέον η απώλεια των παγκολίνων θα μπορούσε να αποδειχθεί οικολογική και οικονομική καταστροφή για τις τοπικές κοινότητες καθώς οι παγκολίνοι τρώνε τερμίτες που διαφορετικά θα μπορούσαν (οι τερμίτες)  να καταστρέψουν τις καλλιέργειες και τα κτίρια τους. Οι παγκολίνοι υφίστανται επίσης κακοποίηση, όπως η σίτιση δια της βίας και οι τραυματισμοί από παγίδες. Λίγοι τυχεροί παγκολίνοι που επέζησαν από την εμπορία κατασχέθηκαν στο Βιετνάμ και εστάλησαν σε κέντρο διάσωσης και επέστρεψαν στην άγρια ​​φύση.

Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν για να εξασφαλιστεί η επιβίωση των παγκολίνων, όπως η μείωση της ζήτησης και την επιβολή της νομοθεσίας κατά της λαθροθηρίας, αλλιώς αυτά τα αγαθά πλάσματα μπορεί να εξαφανιστούν πριν οι περισσότεροι άνθρωποι μάθουν καν ότι υπάρχουν.

H στεφανιαία νόσος αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο των καρδιαγγειακών νοσημάτων και την κύρια αιτία θνητότητας και θνησιμότητας τόσο στις αναπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου. Ως στεφανιαία νόσος ορίζεται κάθε διαταραχή της ροής του αίματος στο μυοκάρδιο λόγω αθηρωμάτωσης των στεφανιαίων αρτηριών. Εκδηλώνεται κλινικά σε χρόνια μορφή με τη στηθάγχη προσπάθειας ενώ σε οξεία μορφή με την ασταθή στηθάγχη, το έμφραγμα του μυοκαρδίου ή τον αιφνίδιο θάνατο.

Ως έμφραγμα του μυοκαρδίου ορίζεται η μη-αναστρέψιμη κυτταρική βλάβη λόγω παρατεταμένης ισχαιμίας που οδηγεί σε νέκρωση του καρδιακού μυός. Αρχικά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όρισε το έμφραγμα από τα συμπτώματα, τις ηλεκτροκαρδιογραφικές ανωμαλίες και τα ένζυμα. Ωστόσο, η εξέλιξη πιο ευαίσθητων βιοδεικτών σε συνδυασμό με τις απεικονιστικές εξετάσεις συντέλεσαν σημαντικά στη ακριβέστερη διάγνωση νέκρωσης περιοχών του μυοκαρδίου και στην ανάγκη αναθεώρησης του ορισμού. Το Οξύ Έμφραγμα του Μυοκαρδίου (Ο.Ε.Μ) αποτελεί ασθένεια που συνεπάγεται σημαντικό κόστος για το άτομο, την οικογένεια και την κοινωνία. Επίσης σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα διότι προκαλεί αιφνίδιο θάνατο. Κάθε χρόνο, περίπου 785.000 άτομα θα υποστούν ένα έμφραγμα στις Ηνωμένες Πολιτείες και περίπου κάθε λεπτό ένας Αμερικανός θα υποκύψει σε ένα έμφραγμα. (2013)

Η αθηροσκλήρωση αποτελεί τον κύριο αιτιολογικό παράγοντα για τη εκδήλωση του εμφράγματος. Συγκεκριμένα, είναι μία σύνθετη εξελικτική και συστηματική νόσος των αρτηριών που προσβάλλει κυρίως τον έσω χιτώνα των μεγάλων και μεσαίων αρτηριών της συστηματικής κυκλοφορίας.
Στην εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης εμπλέκονται πολλαπλοί γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες αλλά και το μικροπεριβάλλον των κυττάρων στις περιοχές της βλάβης. Οι παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για την εκδήλωση αυτής της χρονοβόρας διαδικασίας είναι είτε τροποποιήσιμοι ή μη-τροποποιήσιμοι.
Αναλυτικότερα, στους τροποποιήσιμους παράγοντες συμπεριλαμβάνονται η συστηματική αρτηριακή υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία-δυσλιπιδαιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η διατροφή, το κάπνισμα, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ, η καθιστική ζωή και η παχυσαρκία. Η ηλικία, το ανδρικό φύλο και το οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας πρώιμης νόσου αποτελούν τους μη τροποιήσιμους παράγοντες κινδύνου.

Υπερλιπιδαιμία και Υπερχοληστερολαιμία:

Ως υπερλιπιδαιμία ορίζεται η αύξηση της ποσότητας των λιπιδίων στο αίμα. Τα λιπίδια που έχουν συσχετισθεί με τη στεφανιαία νόσο είναι η ολική χοληστερόλη, η υψηλής πυκνότητας λιποπρωτείνη (HDL) γνωστή ως καλή χοληστερόλη, η χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτείνη (LDL), γνωστή ως κακή χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια. Η αύξηση της χοληστερόλης, η οποία αποτελεί απαραίτητο συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης είναι επικίνδυνη διότι σε συνδυασμό με υψηλές τιμές LDL και χαμηλές τιμές HDL-χοληστερόλης συμβάλλουν σημαντικά στην γένεση ή και την εξέλιξη της αρτηριοσκλήρυνσης.
Ο αθηρωματικός δείκτης είναι το πηλίκον της συνολικής χοληστερίνης προς την HDL το οποίο υποδηλώνει το κίνδυνο για την εκδήλωση Ο.Ε.Μ. Όσο μικρότερο είναι το αποτέλεσμα αυτής της διαίρεσης τόσο μικρότερος είναι και ο κίνδυνος για εκδήλωση Ο.Ε.Μ. Κατά άλλους ως αθηρωματικός δείκτης ορίζετε τον πηλίκον LDL/HDL. Αναλυτικότερα, η LDL μεταφέρει τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια στους ιστούς του σώματος ενώ η HDL απομακρύνει το πλεόνασμα των λιπιδίων από τους ιστούς του σώματος για απέκκριση. Επί χαμηλών τιμών HDL και αυξημένων τιμών LDL παρατηρείται αδυναμία απέκκρισης των πλεοναζόντων λιπιδίων και εναπόθεση αυτών στα εσωτερικά τοιχώματα των αρτηριών και συνεπώς προαγωγή της δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας. Η LDL χοληστερόλη θεωρείται ισχυρός ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση στεφανιαίας νόσου.

Η σημασία του Ύπνου

Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην προετοιμασία του σώματός μας να κοιμηθεί και να ξυπνήσει. Έχουμε  ένα εσωτερικό “ρολόι σώματος” που ελέγχει αν θα είμαστε ξύπνιοι και αν το σώμα μας είναι έτοιμο για ύπνο.

Το ρολόι του σώματος έχει συνήθως ένα 24-ωρο επαναλαμβανόμενο ρυθμό (που ονομάζεται κιρκαδικός ρυθμός). Δύο διαδικασίες αλληλεπιδρούν για να ελέγξουν αυτόν τον ρυθμό. Η πρώτη είναι μια τάση για ύπνο που μεγαλώνει κάθε ώρα που μένουμε ξύπνιοι. Αυτή η επιθυμία για ύπνο κορυφώνεται το βράδυ, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι κοιμούνται.

Μια ένωση που ονομάζεται αδενοσίνη φαίνεται να είναι ένας παράγοντας που συνδέεται με αυτή την επιθυμία για ύπνο. Όσο είμαστε ξύπνιοι, το επίπεδο της αδενοσίνης στον εγκέφαλό μας συνεχίζει να αυξάνεται. Το αυξανόμενο επίπεδο αυτής της ένωσης σηματοδοτεί μια επιθυμία για ύπνο. Όσο κοιμόμαστε, το σώμα μας διασπά την αδενοσίνη.

Μια δεύτερη διαδικασία περιλαμβάνει το εσωτερικό ρολόι του σώματός μας. Αυτό το ρολόι είναι σε συγχρονισμό με ορισμένες ενδείξεις του περιβάλλοντος. Φως, σκοτάδι, και άλλοι παράγοντες βοηθάνε στον καθορισμό του  πότε αισθανόμαστε ξύπνιοι και πότε αισθανόμαστε υπνηλία.

Για παράδειγμα, τα φωτεινά σήματα που λαμβάνονται μέσω των ματιών μας  λένε σε μια ειδική περιοχή στον εγκέφαλό μας ότι είναι ημέρα. Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου μας  βοηθά να ευθυγραμμίσουμε το ρολόι του σώματός μας με τις περιόδους της ημέρας και της νύχτας.

Το σώμα μας απελευθερώνει χημικές ουσίες σε καθημερινό ρυθμό, τις οποίες ελέγχει το ρολόι του σώματός μας. Όταν σκοτεινιάζει, το σώμα μας απελευθερώνει μια ορμόνη που ονομάζεται μελατονίνη. Η μελατονίνη εκπέμπει σήματα στο σώμα μας ότι ήρθε η ώρα να προετοιμαστεί για ύπνο και μας βοηθά να αισθανθούμε υπνηλία.

Το ποσό της μελατονίνης στο αίμα μας κορυφώνεται καθώς προχωράει το βράδυ. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η κορύφωση είναι ένα σημαντικό μέρος της προετοιμασίας του σώματός μας για ύπνο.

Η έκθεση σε έντονο τεχνητό φως αργά το βράδυ μπορεί να διαταράξει αυτή τη διαδικασία, καθιστώντας δύσκολο το να κοιμηθούμε. Παραδείγματα τεχνητού φωτός περιλαμβάνουν το φως από μια οθόνη τηλεόρασης, μια οθόνη υπολογιστή ή ένα πολύ φωτεινό ξυπνητήρι.

Καθώς ο ήλιος ανατέλλει, το σώμα μας απελευθερώνει κορτιζόλη. Αυτή η ορμόνη προετοιμάζει φυσικά το σώμα μας για να ξυπνήσει.

Ο ρυθμός και ο συγχρονισμός του ρολογιού του σώματος αλλάζουν με την ηλικία. Οι έφηβοι κοιμούνται αργότερα τη νύχτα από τα μικρότερα παιδιά και τους ενήλικες. Ένας λόγος για αυτό είναι επειδή η μελατονίνη απελευθερώνεται και κορυφώνεται αργότερα στο 24ωρο για τους εφήβους. Ως αποτέλεσμα, είναι φυσικό για πολλούς εφήβους να προτιμούν να κοιμούνται αργότερα τη νύχτα και να ξυπνάνε αργότερα το πρωί, σε σχέση με τους ενήλικες.

Οι άνθρωποι χρειάζονται επίσης περισσότερο ύπνο νωρίς στη ζωή τους, όταν μεγαλώνουν και αναπτύσσονται. Για παράδειγμα, τα νεογνά μπορούν να κοιμούνται περισσότερο από 16 ώρες την ημέρα.

Τα μικρά παιδιά τείνουν να κοιμούνται νωρίτερα το βράδυ. Οι έφηβοι τείνουν να κοιμούνται περισσότερο το πρωί. Επίσης, οι ηλικιωμένοι τείνουν να πηγαίνουν για ύπνο νωρίτερα και να ξυπνάνε νωρίτερα.

Εάν χάνετε συχνά τον ύπνο μας ή επιλέγουμε να κοιμόμαστε λιγότερο από τις ανάγκες μας, η απώλεια ύπνου συσσωρεύεται. Ο συνολικός ύπνος που χάνεται ονομάζεται χρέος ύπνου. Για παράδειγμα, αν χάνουμε 2 ώρες ύπνου κάθε βράδυ, θα έχουμε ένα χρέος ύπνου 14 ώρες μετά από μια εβδομάδα.

Ο ύπνος παίζει ζωτικό ρόλο στην καλή υγεία και ευεξία σε όλη τη ζωή μας. Ο αρκετός και  ποιοτικός ύπνος στις σωστές στιγμές μπορεί να βοηθήσει στην προστασία της ψυχικής υγείας μας, της σωματική υγεία μας, την ποιότητα ζωής μας και την ασφάλεια μας.

Ο τρόπος που αισθανόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι εξαρτάται εν μέρει από το τι συμβαίνει ενώ κοιμόμαστε. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το σώμα μας εργάζεται για να υποστηρίξει την υγιή λειτουργία του εγκεφάλου και να διατηρήσει τη σωματική υγεία μας. Σε παιδιά και εφήβους, ο ύπνος βοηθά επίσης στην ανάπτυξή τους.

Τα προβλήματα από την ανεπάρκεια ύπνου μπορεί να συμβούν σε μια στιγμή (όπως ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα), ή μπορεί να μας βλάψουν μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, η συνεχιζόμενη ανεπάρκεια ύπνου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για ορισμένα χρόνια προβλήματα υγείας. Μπορεί επίσης να επηρεάσει το πόσο καλά σκεφτόμαστε, αντιδρούμε, εργαζόμαστε, μαθαίνουμε ή και τις κοινωνικές μας συναναστροφές.

Υγιής λειτουργία του εγκεφάλου και συναισθηματική ευεξία

Ο ύπνος βοηθά τον εγκέφαλό μας να λειτουργεί σωστά. Ενώ κοιμόμαστε, ο εγκέφαλός μας προετοιμάζεται για την επόμενη μέρα. Δημιουργεί νέες διαδρομές για να μας βοηθήσει να μάθουμε και να θυμόμαστε πληροφορίες.

Μελέτες δείχνουν ότι ο καλός βραδινός ύπνος βελτιώνει τη μάθηση. Είτε μαθαίνουμε μαθηματικά ή πώς να παίζουμε πιάνο ή πώς να οδηγήσουμε ένα αυτοκίνητο, ο ύπνος βοηθά στην ενίσχυση της μάθησης και στην επίλυση προβλημάτων. Ο ύπνος μας βοηθά επίσης να συγκεντρωθούμε, να λάβουμε αποφάσεις και να είμαστε δημιουργικοί.

Μελέτες δείχνουν επίσης ότι η ανεπάρκεια ύπνου μεταβάλλει τη δραστηριότητα σε ορισμένα μέρη του εγκεφάλου. Εάν δεν κοιμόμαστε αρκετά μπορεί να έχουμε πρόβλημα στη λήψη αποφάσεων, στην επίλυση προβλημάτων, στον έλεγχο των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς μας και στην αντιμετώπιση της αλλαγής. Η ανεπάρκεια ύπνου έχει επίσης συνδεθεί με την κατάθλιψη, την αυτοκτονία και τη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά.

Τα παιδιά και οι έφηβοι που δεν κοιμόνται αρκετά μπορεί να αισθάνονται θυμωμένοι και παρορμητικοί, να έχουν εναλλαγές στη διάθεσή τους, να αισθάνονται λυπημένοι ή να έχουν κατάθλιψη, ή έλλειψη κινήτρων. Μπορούν επίσης να έχουν προβλήματα συγκέντρωσης, να παίρνουν χαμηλότερους βαθμούς στο σχολείο και να αισθάνονται στρεσαρισμένοι.

Σωματική Υγεία

Ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στη σωματική μας υγεία. Για παράδειγμα, ο ύπνος εμπλέκεται στην επούλωση και την επιδιόρθωση βλαβών της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Η συνεχιζόμενη ανεπάρκεια ύπνου συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, νεφρικής νόσου, υψηλής αρτηριακής πίεσης, διαβήτη και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η έλλειψη ύπνου αυξάνει επίσης τον κίνδυνο παχυσαρκίας. Για παράδειγμα, μια μελέτη σε εφήβους έδειξε ότι με κάθε ώρα ύπνου που χάνουν, αυξάνονται οι πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι. Η ανεπάρκεια ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας και σε άλλες ηλικιακές ομάδες.

Ο ύπνος βοηθά στη διατήρηση μιας υγιούς ισορροπίας των ορμονών που μας κάνουν να αισθανόμαστε πεινασμένοι (γκρελίνη) ή χορτάτοι (λεπτίνη). Όταν δεν κοιμόμαστε αρκετά, τα επίπεδα της γκρελίνης ανεβαίνουν και τα επίπεδα της λεπτίνης μειώνονται. Αυτό μας κάνει να νιώθουμε πιο πεινασμένοι από ότι όταν είμαστε ξεκούραστοι.

Ο ύπνος επηρεάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας αντιδρά στην ινσουλίνη, την ορμόνη που ελέγχει το επίπεδο γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα μας. Η ανεπάρκεια ύπνου οδηγεί σε υψηλότερο από το κανονικό επίπεδο σακχάρου στο αίμα, το οποίο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για διαβήτη.

Ο ύπνος υποστηρίζει επίσης την υγιή ανάπτυξη. Ο βαθύς ύπνος ενεργοποιεί το σώμα για να απελευθερώσει την ορμόνη που προωθεί την κανονική ανάπτυξη στα παιδιά και τους εφήβους. Αυτή η ορμόνη ενισχύει επίσης τη μυϊκή μάζα και βοηθά στην επισκευή των κυττάρων και των ιστών σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Ο ύπνος παίζει επίσης ρόλο στην εφηβεία και τη γονιμότητα.

Τέλος, το ανοσοποιητικό μας σύστημα βασίζεται στον ύπνο για να παραμείνει υγιές. Η συνεχιζόμενη ανεπάρκεια ύπνου μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο το ανοσοποιητικό μας σύστημα ανταποκρίνεται. Για παράδειγμα, αν δεν κοιμόμαστε αρκετά μπορεί να έχουμε πρόβλημα καταπολέμησης των κοινών λοιμώξεων.

Πηγή ΝΙΗ, National Heart, Lung and Blood Institute

Στον παρακάτω σύνδεσμο θα μεταφερθείτε σε έναν ιστότοπο αφιερωμένο στη διάδοση γνώσεων για τις νευροεπιστήμες. Εκεί θα βρείτε 2λεπτα βίντεο για πολλά ενδιαφέροντα θέματα που εξηγούν τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκέφαλου και του νευρικού μας συστήματος, γενικότερα.

Neuroscientifically Challenged

Οι βασικότεροι τύποι των διαγνωστικών τεστ κορωνοϊού είναι η μοριακή μέθοδος ανάλυσης (realtimeRT-PCR) για ανίχνευση του RNA του ιού, η ταχεία ανίχνευση του αντιγόνου του ιού με τη μέθοδο ανοσοχρωματογραφίας και τα διάφορα τεστ ανίχνευσης των αντισωμάτων έναντι του ιού με ανοσοαναλύσεις (χημειοφωταύγεια ή ELISA).

Κάθε τύπος τεστ παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, γι’ αυτό και η χρήση τους κρίνεται ανάλογα με το σκοπό διενέργειας του ελέγχου, την περίσταση, ακόμη και με βάση τα διαθέσιμα μέσα.

1. Μοριακή μέθοδος ανάλυσης PCR

Στηρίζεται στην ανίχνευση ιικών σωματιδίων σε κλινικά δείγματα αναπνευστικού (ρινοφαρυγγική ή στοματοφαρυγγική λήψη επιχρίσματος βλεννογόνου), με ειδικότητα και ευαισθησία μεθόδου που προσεγγίζουν το 100%.

Η πλήρης ονομασία της μεθόδου είναι αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης σε πραγματικό χρόνο με χρήση αντίστροφης μεταγραφάσης (realtime RT-PCR). Η δοκιμασία πραγματοποιείται με ταυτόχρονη ανίχνευση τουλάχιστον δύο (2) εκ των γονιδίων Orf1ab (RdRP), Ε και Ν του ιού SARSCoV-2 (COVID-19), που προτείνονται από τους διεθνείς οργανισμούς για αυξημένη ειδικότητα της αντίδρασης.

Τα αποτελέσματα της εξέτασης είναι διαθέσιμα συνήθως μετά από ένα 24ωρο, ενώ υπάρχει και ταχεία παραλλαγή της μοριακής αυτής μεθόδου εξέτασης με τα αποτελέσματα να είναι διαθέσιμα σε λίγες ώρες.

• Πότε συνίσταται; Η μέθοδος αυτή αποτελεί το GoldStandard  για τη διάγνωση ενός κρούσματος της λοίμωξης, δηλαδή τη βασική εξέταση αναφοράς με την οποία επιβεβαιώνεται ότι ο ιός πράγματι υπάρχει στο σώμα. Συνιστάται για όλους, όταν πρέπει να τεκμηριωθεί η ενεργή νόσος, ανεξάρτητα από το αν είναι συμπτωματική ή όχι. Το αρνητικό αποτέλεσμα επιβεβαιώνει τον ελεύθερο νόσου ή σηματοδοτεί την ίαση σε αυτόν που νόσησε.

2. Η μέθοδος ανίχνευσης των αντισωμάτων κατά του ιού

Ο οργανισμός αναπτύσσει τρία είδη αντισωμάτων κατά του ιού, τα IgA, IgM και IgG.

Η εξέταση διενεργείται μετά από αιμοληψία στον ορό του ασθενούς, αλλά διατίθενται και πιο πρακτικά, γρήγορα τεστ, που πραγματοποιούνται με σταγόνα αίματος, με μικρότερη ευαισθησίαή αλλιώς μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων στα αρχικά στάδια της λοίμωξης.

Τα αντισώματα IgG αποτελούν την προσαρμοσμένη και εξαιρετικής εξειδίκευσης προς τον ιό αντίδραση του ανοσοποιητικού. Είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη μακροχρόνιας ανοσίας και ανοσολογικής μνήμης. Τα αντισώματα IgMπαράγονται από το ανοσοποιητικό αρκετά γρήγορα και παρέχουν την άμυνα πρώτης γραμμής. Τα αντισώματα IgA έναντι του SARSCoV-2, δείχνουν μια πολύ πρόσφατη λοίμωξη από τον ιό.

• Πότε συνίσταται; Η μέθοδος με τεστ αντισωμάτων συνιστάται μόνο για επιδημιολογικές μελέτες (prevalencestudies) και όχι για την πρωτογενή διάγνωση της λοίμωξης, καθώς και ως συμπληρωματικός έλεγχος σε ασθενείς που έχουν νοσήσει και έχουν ήδη αρνητικοποιήσει την Μοριακή εξέταση (PCR). Σε ορισμένες περιπτώσεις η ανίχνευση των αντισωμάτων μπορεί να βοηθήσει να αναδειχτούν οι ασθενείς που έχουν ασθενήσει χωρίς συμπτώματα. Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργηθεί ένας ασφαλέστερος περίγυρος για ανθρώπους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες ή για να δημιουργηθεί ή να ελεγχθεί ένα επιδημιολογικό φράγμα, με σκοπό την αποτροπή της μετάδοσης.

3. Η ανίχνευση του αντιγόνου

Η ανίχνευση του αντιγόνου του ιού δεν είναι προς το παρόν διαθέσιμη σε μεγάλη κλίμακα. Παρουσιάζει όμως σοβαρά πλεονεκτήματα σε σχέση με το τεστ αντισωμάτων, καθότι ανιχνεύει πολύ συγκεκριμένα αντιγόνα του ιού και είναι δυνατό να παραχθεί σε μορφή γρήγορων τεστ, χρήσιμων για την ανίχνευση του ιού σε μεγάλες ομάδες πληθυσμού.

• Πότε συνίσταται; Συνιστάται σε μεγάλες επιδημιολογικές έρευνες, σε εξωτερικές έρευνες πεδίου, onspot, δηλαδή σε σημεία ελέγχου Δημοσίου ενδιαφέροντος, καθώς και σε όλες τις περιπτώσεις όπου είναι αναγκαία η άμεση διάγνωση, όπως σε επιχειρησιακές ομάδες ή σε αεροδρόμια και ταξιδιωτικές δραστηριότητες. Λόγω των ειδικών προϋποθέσεων εκτέλεσής της, η εξέταση δεν συνιστάται ακόμη για διάγνωση κατόπιν ατομικής πρωτοβουλίας από το ευρύ κοινό.

4. Η μέθοδος “pooling”

Η μέθοδος “pooling”, που σημαίνει την ταυτόχρονη ανίχνευση του ιού από πέντε τουλάχιστον δείγματα μαζί, μετά από ανάμιξή τους, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για τους σκοπούς της επιδημιολογικής έρευνας. Όταν ένα τέτοιο δείγμα είναι θετικό, ακολουθεί δεύτερη ανάλυση των δειγμάτων σε ατομικό επίπεδο για τη διάκριση των πασχόντων. Το κύριο μειονέκτημά της είναι ότι μία διαδικασία pooling που περιλαμβάνει δείγματα με χαμηλό ιικό φορτίο οδηγεί συχνότερα σε ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. 

• Πότε συνίσταται; Το προαναφερθέν είναι και ο λόγος για τον οποίο, παρότι αναπτύχθηκε ως μια μέθοδος που επιτρέπει μεγάλη εξοικονόμηση στον αριθμό των τεστ όταν υπάρχει έλλειψη, αλλά και ως μέθοδος σαφώς οικονομικότερη από τις μοναδιαίες μεθόδους, συνιστάται μόνο για επιδημιολογικές έρευνες.

Για να λύσετε όλες τις απορίες σας σχετικά με τις διαγνωστικές εξετάσεις (tests) για τον Κορωνοϊό διαβάστε και το παρακάτω Δελτίο Τύπου που δημοσιοποίησε το ερευνητικό ίδρυμα Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ.

23-επίκαιρες-ερωτήσεις-απαντήσεις-σχετικά-με-τις-διαγνωστικές-εξετάσεις-για-τον-κορωνοϊό

Πηγή πληροφοριών: Βιοιατρική και Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ

Λήψη αρχείου

Ξέρατε ότι τα χιλιάδες μικρά λουλούδια στη μέση ενός ηλίανθου αναπτύσσονται με τη μαθηματική ακρίβεια της ακολουθίας Fibonacci; 

Σε μια ομοιόμορφα αναπτυσσόμενη σπείρα που πήρε το όνομά της από τον Ιταλό μαθηματικό που την περιέγραψε.  Οι αριθμοί Fibonacci σχηματίζουν μια ακολουθία-που απαντάται συχνά στη Φύση-με την οποία κάθε αριθμός είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων.

Η ακολουθία Fibonacci περιγράφηκε το 1202 στο βιβλίο με τίτλο Liber Abaci του Λεονάρντο της Πίζας, γνωστού και ως Fibonacci (Φιμπονάτσι).

Οι αριθμοί Fibonacci είναι οι αριθμοί της παρακάτω ακέραιας ακολουθίας:

Εξ ορισμού, οι πρώτοι δύο αριθμοί είναι το 0 και το 1, και κάθε επόμενος αριθμός είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων. Δηλαδή 0,1, 0+1=1, 1+1=2, 1+2=3, 2+3=5, 3+5=8, 5+8=13, 8+13=21….

Η χρυσή τομή (ο χρυσός κανόνας ή η θεϊκή αναλογία)

Δύο ποσότητες έχουν αναλογία χρυσής τομής αν ο λόγος του αθροίσματος τους προς τη μεγαλύτερη ποσότητα είναι ίσος με το λόγο της μεγαλύτερης ποσότητας προς τη μικρότερη. Εκφρασμένο αλγεβρικά:

όπου το γράμμα  αντιπροσωπεύει την χρυσή τομή. Η τιμή του είναι 1,6180339887 …

Πολλοί καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα προσάρμοσαν τα έργα τους ώστε να προσεγγίζουν τη χρυσή αναλογία, ενώ έχει αποδειχθεί ότι είναι διαδεδομένη και στη Φύση.

Ακολουθία Fibonacci και χρυσή τομή

Εάν ένας αριθμός Fibonacci διαιρεθεί με τον αμέσως προηγούμενο του στην ακολουθία, το πηλίκο προσεγγίζει το φ. Δηλαδή, 34/21 ≈ 55/34 ≈ 89/55 ≈ 144/89 ≈ 1.618 ≈ φ

Στο εσωτερικό του ηλίανθου τα λουλουδάκια μεγαλώνουν σε σπείρες, 34 σπείρες προς τη μια μεριά και 55 σπείρες προς την άλλη (το 34 και το 55 είναι δύο διαδοχικοί αριθμοί στην ακολουθία Fibonacci!). Σε κάποιους ηλίανθους οι σπείρες είναι 89 και 144. Πάλι διαδοχικοί αριθμοί Fibonacci!

Όταν φυτρώνουν αυτά τα λουλουδάκια στο εσωτερικό του ηλίανθου, προκειμένου να χωρέσουν, πρέπει να βγουν σε μια γωνία 137,5^ο σε σχέση με τη θέση που φύτρωσε το προηγούμενο λουλουδάκι. Η γωνία αυτή είναι η χρυσή γωνία και περιγράφεται ως 360^ο– (360^ο/φ)=137,5ο. Δηλαδή, με δεδομένο ότι ο κύκλος έχει 360^ο, αν αφαιρέσουμε το 137,5^ο από το 360^ο, βρίσκουμε 222,5^ο. Πόσο κάνει 360/222,5; Ακριβώς, κάνει…1,618!

(Πηγή Scientific American και Wikipedia)

Πολλοί πολιτισμοί αναγνωρίζουν τη σημασία της υγείας του εντέρου – αλλά πρόσφατα προσέλκυσε και την προσοχή του ιατρικού κόσμου. Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν τώρα ότι το έντερο μπορεί να επηρεάσει τη σκέψη, τη συμπεριφορά μας, ακόμα και την ψυχική μας ευεξία. Η κατάσταση του «εσωτερικού» μας θα μπορούσε κυριολεκτικά να διαμορφώσει τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τον έξω κόσμο.

Πύλη προς τον εγκέφαλο;

Ο γαστρεντερικός σωλήνας περιέχει περίπου 500 εκατομμύρια νευρώνες, όσοι είναι και στο νωτιαίο μυελό. Αποκαλούμενος ως ο “δεύτερος εγκέφαλος” από τον Δρ. Michael Gershon, ο γαστρεντερικός σωλήνας φιλοξενεί το Εντερικό Νευρικό Σύστημα (ENΣ). Το ENΣ περιέχει πολλούς ίδιους νευροδιαβιβαστές με αυτούς του εγκέφαλου, συμπεριλαμβανομένου του 95% της σεροτονίνης (του «νευροδιαβιβαστή της ευεξίας»), καθώς και νευρώνες και πρωτεΐνες. Το έντερο έχει ένα δικό του “μυαλό” που μπορεί να είναι τόσο ισχυρό όσο αυτό στο κεφάλι μας.

Η σύνδεση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) με το ENΣ είναι ένας αμφίδρομος δρόμος μεταξύ του εγκεφάλου και της κοιλιάς. Τα περισσότερα σήματα δεν ταξιδεύουν από το κεφάλι στο έντερο, αλλά από το έντερο στο κεφάλι. Περίπου το 90% των μηνυμάτων μεταφέρονται από συγκεκριμένους υποδοχείς στο ΚΝΣ. Το έντερο περιέχει επίσης το 70% των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, μαζί με διάφορες χημικές ουσίες και μικρόβια.

Πολλές φλεγμονώδεις διαταραχές έχουν συνδεθεί με αλλαγές στο οικοσύστημα του εντέρου, ή μικροβίωμα (τα 100 τρισεκατομμύρια μικρόβια που ζουν στο δέρμα μας, στο στόμα μας, το έντερο και αλλού στο σώμα μας). Τα βακτήρια του εντέρου είναι απαραίτητα για την ανοσία μας, υποβοηθούν την πέψη και τον μεταβολισμό και αποκρούουν επιβλαβείς εισβολείς. Το άγχος, η ρύπανση και τα επεξεργασμένα τρόφιμα μπορούν να διαταράξουν τη βακτηριακή ισορροπία, προκαλώντας το ανοσοποιητικό σύστημα να απελευθερώσει χημικές ουσίες που προκαλούν φλεγμονή και μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες. Εάν η επικοινωνία είναι αμφίδρομη, το άγχος που σχετίζεται με αλλαγές στο μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη συμπεριφορά.

Αυτό εγείρει την πιθανότητα ότι η προσθήκη “καλών” βακτηρίων θα μπορούσε να αποκαταστήσει την αρμονία του εντέρου και την ψυχική ευεξία. «Μια νέα κατηγορία προβιοτικών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση νευροαναπτυξιακών, συμπεριφορικών και ίσως ακόμη και νευροεκφυλιστικών διαταραχών», λέει ο Δρ Sarkis Mazmanian, μικροβιολόγος στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (California Institute of Technology)

Υπό την επίδραση των μικροβίων

Όλοι γεννιούνται με παρθένο έντερο. Ο αποικισμός από μικρόβια κατά τη διάρκεια της γέννησης και λίγο αργότερα βοηθά στον προγραμματισμό των αντιδράσεων του οργανισμού μας σε στρεσογόνες καταστάσεις  ενώ μπορεί ακόμη και να επηρεάσει τη συμπεριφορά ενός ατόμου.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο The Journal of Physiology, ο Δρ Nobuyuki Sudo και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο Kyushu στην Ιαπωνία ανακάλυψαν ότι η εισαγωγή βακτηρίων σε ποντίκια με αποστειρωμένο έντερο άλλαξε τη χημεία του εγκεφάλου τους και τη συμπεριφορά τους. Βρήκαν ότι τα ποντίκια χωρίς μικρόβια ήταν πιο αγχώδη και ανήσυχα. Η προσθήκη του προβιοτικού Bifidobacterium στη χλωρίδα του εντέρου τους είχε κατευναστικές επιδράσεις στα ποντίκια και μείωσε τα επίπεδα κορτικοστερόνης (η ορμόνη του στρες).

Τα επόμενα χρόνια, οι επιστήμονες αποκάλυψαν περαιτέρω στοιχεία της αλληλεπίδρασης μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου. «Τα μικρόβια του εντέρου επικοινωνούν με το νευρικό σύστημα και ενδεχομένως με τον ίδιο τον εγκέφαλο», λέει. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell, οι ερευνητές Mazmanian και Hsiao διερεύνησαν τη συμπεριφορά ποντικιών που εκτρέφονται για να εμφανίζουν συμπτώματα αυτισμού. Η τροποποίηση της βακτηριακής σύνθεσης μείωσε τη διαπερατότητα του εντέρου και προκάλεσε αισθητά βαθιές αλλαγές στη συμπεριφορά των ποντικών που επηρεάστηκαν από το μικροβίωμα.

Στο Πανεπιστήμιο McMaster στο Οντάριο, ο γαστρεντερολόγος Δρ Premysl Bercik διαπίστωσε ότι τα παθογόνα βακτήρια μπορούν να αυξήσουν το άγχος, ενώ τα ευεργετικά βακτήρια μπορεί να το μειώσουν. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications, ο Bercik και οι συνεργάτες του αντικατέστησαν τα βακτήρια του εντέρου σε ένα δειλό ποντίκι με μικρόβια από ατρόμητα, τολμηρά ποντίκια. Το αποτέλεσμα ήταν  τα φοβισμένα ποντίκια να μετατραπούν σε πιο περιπετειώδη πλάσματα, ενώ τα τολμηρά ποντίκια έγιναν δειλά μετά από την τοποθέτηση σε αυτά μικροβίων από τα δειλά ποντίκια.

Ωστόσο, το πώς το έντερο «μιλά» στον εγκέφαλο παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστο, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences. Οι επιστήμονες στο University College Cork της Ιρλανδίας, έκοψαν το νεύρο που συνδέει το ΚΝΣ με το ΕΝΣ σε ποντίκια πριν τους δώσουν προβιοτικά. Τα ποντίκια είχαν χαμηλότερα επίπεδα άγχους μόνο όταν αυτό το νεύρο ήταν άθικτο. Τα αποτελέσματα δείχνουν τη σημασία του, αλλά δεν μπορούν να εξηγήσουν πώς τα βακτήρια επηρεάζουν πραγματικά τον εγκέφαλο.

Περισσότερα από 90 εμβόλια αναπτύσσονται κατά του SARS-CoV-2 από ερευνητικές ομάδες σε εταιρείες και πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Οι ερευνητές δοκιμάζουν διαφορετικές τεχνολογίες, μερικές από τις οποίες δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί σε εγκεκριμένο εμβόλιο στο παρελθόν. Τουλάχιστον έξι ομάδες έχουν ήδη αρχίσει δοκιμές σε εθελοντές, ενώ  άλλοι κάνουν δοκιμές σε πειραματόζωα.

Η παρακάτω γραφική απεικόνιση που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature είναι ένας οδηγός που εξηγεί τον σχεδιασμό κάθε διαφορετικού τύπου εμβολίου.

Ο αγώνας των εμβολίων κατά του SARS-CoV-19