Σεβασμιότατε, αιδεσιμότατοι, επίσημοι προσκεκλημένοι, κύριοι και κυρίες, μαθητές, αγαπητό εν συνόλω πλήρωμα της Εκκλησίας,είναι μέγιστη τιμή να βρίσκομαι εδώ μπροστά σας, αλλά και πρόκληση για μία…
«καινή κτίση», καθώς αρκετοί λόγιοι έχουν περάσει από αυτό το βήμα διεξερχόμενοι την απελευθέρωση των Γρεβενών από τους Οθωμανούς τον Οκτώβριο του 1912.
ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ
Στο ευρύτερο πλαίσιο των εξελίξεων μέσα στο οποίο δρομολογήθηκε ο πόλεμος εναντίον της Υψηλής Πύλης ανήκει το «Ανατολικό Ζήτημα» όπως ονομάζονται στην Ιστορία τα πολιτικά και διπλωματικά γεγονότα από το 1800 περίπου και μετέπειτα, τα οποία σχετίζονταν με τη συνοχή ή διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην πολύπλοκη αυτή σκηνή έλαβαν μέρος οι υπόδουλοί της λαοί, που εξεγείρονταν φανερά εναντίον του δυνάστη τους, και οι Μεγάλες Δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία) ρυθμίζοντας κρυφίως περισσότερο κι εξ αποστάσεως τα δικά τους συμφέροντα.
Την αιώνια ακινησία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τάραξαν για πρώτη φορά οι Έλληνες με την επανάσταση του 1821 και το απίθανο έγινε πραγματικότητα, καθώς δημιουργήθηκε το πρώτο ελεύθερο στην περιοχή κράτος. Αργότερα άρχισαν να ανεξαρτητοποιούνται κι άλλοι λαοί των Βαλκανίων. Την άνοιξη του 1912 συμμάχησαν η Βουλγαρία, η Ελλάδα, το Μαυροβούνιο και η Σερβία και το φθινόπωρο του ιδίου έτους άρχισαν οι εχθροπραξίες με τους Νεότουρκους. Αναγκασμένοι οι τελευταίοι να μοιραστούν σε τέσσερα μέτωπα, δεν είχαν καμία ελπίδα επικράτησης και ηττήθηκαν κατά κράτος.
ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ
Στο τοπικό θέμα τώρα: εκκινώντας από τη Θεσσαλία την 4η Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός, ενισχυμένος με εθελοντικά Σώματα ανδρών, πρώην Μακεδονομάχων, και Φιλελλήνων, κατευθύνθηκε και προς τα Γρεβενά προς υπερκερασμόν των στενών του Σαρανταπόρου. Σε δύο μέρες απελευθερώθηκε έπειτα από μάχες η Δεσκάτη. Την 9η Οκτωβρίου ελληνικό στρατιωτικό ιππικό πλησίασε στην πόλη των Γρεβενών και ζήτησε την παράδοσή της, αλλά αποκρούστηκε από Οθωμανούς, των οποίων επικεφαλής ήταν ο Μπεκίρ Φικρί εφέντης, ελληνόφωνος μουσουλμάνος από το Τσούρχλι, σήμερα Άγιος Γεώργιος.
Την 13η Οκτωβρίου απεσταλμένοι του μητροπολίτη Αιμιλιανού Β΄ ειδοποίησαν το διοικητή του Ελληνικού Στρατιωτικού Αποσπάσματος, που ήταν καταυλισμένο στο Φελλί, ότι η πόλη των Γρεβενών, άδεια από Οθωμανούς ενόπλους, ανέμενε τον Ελληνικό Στρατό. Όντως τη μεθεπόμενη ημέρα πραγματοποιήθηκε η είσοδος του Αποσπάσματος κάτω από ζητωκραυγές και χειροκροτήματα όλων ανεξαιρέτως των κατοίκων.
ΤΟ ΕΙΔΙΚΟΝ
Με τη φράση «ας είναι ο θεός βοηθός στο έργο μας» τελείωνε την προκήρυξή του προς το λαό των Γρεβενών ο αφιχθείς διοικητής των στρατιωτών συνταγματάρχης Στέφανος Γεννάδης, αναφέροντας προηγουμένως πως η «ελεύθερη εξάσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων» θα ήταν απολύτως σεβαστή. Η τελευταία πρόταση, η οποία απευθυνόταν στους Οθωμανούς, μας εισάγει σε μία μείζονος σημασίας περίοδο, άρρητη ως τώρα, καθώς αρμόζει ορθότερα σε αυτό το μέρος της ομιλίας.
Πρόκειται για την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, κατά την οποία δολοφονήθηκε ο μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Α΄, ο «ιεράρχης της θυσίας» όπως εύστοχα χαρακτηρίζεται από τον παρόντα Σεβασμιότατο. Ακολουθώντας πιστά δύο αρχές στη ζωή του ο Αιμιλιανός Α΄, τη «Μεγάλη Εκκλησία» και το «ένδοξον Έθνος», δεν πτοήθηκε από κόπους και βασάνους ούτε φοβήθηκε το θάνατο, όταν τον συνάντησε περιοδεύοντας το 1911 την ύπαιθρο προς διαφύλαξιν του ποιμνίου του από Αλλόθρησκους και Ουνίτες.
Παρόμοια θεμελιακή πίστη στο Έθνος και την Εκκλησία συναντάται σε βασικές τομές της Ιστορίας του Ελληνισμού: το 1821 σε λόγους του Κολοκοτρώνη, το 1911 στην αλληλογραφία του Αιμιλιανού Α΄, το 1912 στην προκήρυξη του Στεφάνου Γεννάδη και σχετικά πρόσφατα, την 28η Οκτωβρίου του 1940, σε λόγο διοικητή Μονάδας προς τους στρατιώτες του στη μεθόριο της Αλβανίας όπου αυτολεξεί ανέφερε: «ο Θεός και το Δίκαιο είναι μαζί μας».
Θα πείτε πως είναι φυσικό σε δύσκολους καιρούς, ιδιαίτερα εν πολέμω, οι άνθρωποι να αναζητούν την παραμυθία του Θεού. Όμως για τους Έλληνες η μετοχή του Θείου Λόγου στη σκέψη και την πράξη εκφραζόταν και σε ειρηνικές περιόδους, την αναζητούσε π.χ. ο παλαιός φιλόσοφος Ηράκλειτος ο Εφέσιος. Ο Χριστιανισμός αρυσθείς από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία προχώρησε σε κάτι συναρπαστικότερο από το στοχασμό, στην κοινωνία ζωής. Και αυτή τη θέληση για κοινωνία ζωής ανιχνεύει κανείς στους ανθρώπους της τιμώμενης σήμερα εποχής.
Οι νύξεις αυτές για τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου μέσα από την οπτική της πίστης είναι πρόσφορες, όχι μόνον επειδή σε μιαν ημέρα μνήμης αρμόζει η «δοξολογία, η ευχαριστία», αλλά και διότι με την πίστη πορεύονταν οι άνθρωποι της εποχής –ας μη λησμονείται ότι στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο εναντιώθηκαν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι.
Η ομιλία αυτή τιτλοφορείται «Η απελευθέρωση των Γρεβενών για τους νέους ανθρώπους» γι αυτό τελειώνοντας ας εξηγηθεί ποιοι είναι οι νέοι άνθρωποι προς τους οποίους απευθύνονται αυτά τα λόγια: όχι (μόνον) οι νέοι με τη βιολογική έννοια του όρου, αλλά όσοι επιθυμούν την «καινή κτίση», αυτοί δηλαδή που αντί για τον κλειστό χώρο του κτιστού προτιμούν την ανοιχτή εμπειρία της «όντως γνώσεως κι ελευθερίας».
Ευχαριστώ πολύ!
Υ.Γ. Για την οικοδόμηση της ομιλίας αρύσθησαν στοιχεία από τα εξής πονήματα:
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Βήττος Χρήστος, «Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος 1912 -1913», http://greveniotis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=3936:2010-10-12-22-26-07&catid=39:2009-01-28-22-28-41&Itemid=57
Γοντικάκης Βασίλειος, «Αναζητώντας ένα σύγχρονο ορθόδοξο λόγο: προς μίαν αναδιατύπωση του λόγου της παραδόσεως»,http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/basileios_gontikakhs/anazhtwntas_ena_sygxrono_or8odo3o_logo.htm
Γοντικάκης Βασίλειος, «Ο Πίνδαρος και οι Έλληνες, από τον αρχαίο κόσμο στην καινή κτίσι,http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/basileios_gontikakhs/pindaros_and_hellenes.htm
Παπαβασιλείου Αντώνιος, [Η απελευθέρωση των Γρεβενών], άτιτλο χειρόγραφο, Γρεβενά χ.χ.
Σιγάλας Σέργιος, Η Εκκλησία των Γρεβενών, Ι.Μ. Γρεβενών, Γρεβενά 1991
Σιγάλας Σέργιος, Ο ιεράρχης της θυσίας Αιμιλιανός Γρεβενών, Γρεβενά 1983
Σιγάλας Σέργιος, Μούσης Εγκώμιον εις τον εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανόν (1877 -1911), Ι.Μ. Γρεβενών, Γρεβενά 2008
