Terra Computerata

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης -Ο αρχιστράτηγος του 21

εκπομπή: Μηχανή του χρόνου

Η Ελληνική Επανάσταση ήταν Εθνική, παράγωγο της Γαλλικής του 1789

Του Σπ. Ι. Ασδραχα*

Οι συγχρονικές καταγραφές των πεπραγμένων του 1821 δεν απόκρυψαν τη φρίκη του πολέμου. Η Ελευθερία, αντικρύζοντας το τείχος της Τριπολιτσάς, επιθυμεί να του ρίξει «φόβου, τρόμου αστροπελέκι»· η άλωση της πρωτεύουσας του Μωριά δεν έφερε άλλον ύπνο, πάρει θάνατο πικρό. Παλιότερα, προφητεύοντας, όπως λέγεται, το «ποθούμενο» ο Κοσμάς Αιτωλός, έλεγε ή υποτίθεται ότι έλεγε, ότι τούτο θα γίνει όταν το μοσχάρι θα κολυμπούσε στο αίμα. Το ίδιο πίστευε και ο Χατζή-Σεχρέτης: η εξέγερση των Βλαχαβαίων δεν εγγραφόταν στην τελεολογία του «ποθούμενου», δηλαδή την ανατροπή των όρων κυριαρχίας, γιατί δεν έγιναν αυτό που είχαν πει οι «γνωστικοί», δηλαδή οι «επαΐοντες», ότι το θεόδοτο σήμα θα ήταν η «πλεγή», το κολύμπι του μοσχαριού στο αίμα. Ωστόσο η επανάσταση του 1821 δεν περίμενε τα σήματα της προφητείας για να ξεσπάσει.

Ηταν μια επανάσταση εθνική, παράγωγο του γαλλικού 1789, όπως το κρυστάλλωσαν οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι με το σύνδρομό τους, την αρχή των εθνικοτήτων: «όλα τα έθνη πολεμούν και στους τυράννους των ορμούν», όπως σάλπισε ο «Πατριωτικός Υμνος» του Ρήγα Βελεστινλή, πριν επέλθει η απογοήτευση που ακολούθησε το Καμποφόρμιο: επανάσταση με δημοκρατική ιδεολογία, δηλαδή αστική, με αστική τάξη τους βιοτέχνες, τους καραβοκυραίους και τους εμπόρους. Δεν αντιστοιχούσαν σε μια «τρίτη τάξη» -κυριολεκτικότερα κατάσταση- που αναζητούσε τη συμμετοχή της στην εξουσία, μάλιστα ανατρέποντας τις βαθμίδες της κοινωνικής ιεραρχίας και μετατρέποντας την οριζόντια σε κάθετη κινητικότητα. Η διχοτομία κατακτητική (ισλαμική) και κατακτημένη (χριστιανική) κοινωνία μετέτρεπε την κοινωνική σύγκρουση σε σύγκρουση κυριάρχων και κυριαρχούμενων· πολιτική και όχι οικονομική.

Αστοί

Αστική λοιπόν ως προς την ιδεολογία επανάσταση, αλλά όχι επανάσταση μιας οικονομικά ισχυρής, εκτός όμως του εξουσιαστικού συστήματος, τάξης. Με δυο λόγια, οι «αστοί» δεν ήθελαν ελεύθερο χώρο, για να αναπτύξουν την οικονομία τους: δεν ήθελαν να ανατρέψουν τους όρους παραγωγής, τις παραγωγικές σχέσεις, γιατί υπήρχαν χάρη σ’ αυτές. Ηθελαν και κατόρθωσαν να εθνικοποιήσουν το παρελθόν, αυτοί και οι άλλοι συντελεστές της εθνικής επανάστασης. Φυσικά την οποιαδήποτε θεωρία της επανάστασης την έδωσαν όσοι μετείχαν στην κίνηση των ιδεών, οι «λόγιοι», οι διανοούμενοι: δεν ήταν όλοι τους της ίδιας κοπής και ο διαφωτισμός στον οποίο τους εντάσσουμε δεν ήταν μονοσήμαντος· ο διαφωτισμός, κυρίως μεταρρυθμιστικός, γινόταν επαναστατικός, όταν η σύγκρουση γινόταν ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, κυριολεκτικότερα -καθώς λέγαμε- ανάμεσα σε μια κοινωνία κατακτητική και σε μια κοινωνία κατακτημένη, με επίκοινους οικονομικούς ρόλους, αλλά μόνο μερικώς ρόλους εξουσιαστικούς.

Αυτή η διχοτομία (παρά τις μακαριότητες μιας συνεχώς αναδυόμενης σκοπιμοθηρικής ιστοριογραφίας) είχε τα επαναστατικά της προηγούμενα, καθοριζόμενα από την πολιτική συγκυρία και τους πολιτικούς σχεδιασμούς όσων έβλεπαν στην οθωμανική εγκαθίδρυση μιαν απειλή. Οι σχεδιασμοί αυτοί προέβλεπαν και μια εδαφικότητα της αποδεσμευμένης από την κατάκτηση κοινωνίας. Η επανάσταση του 1821 συνδέθηκε μ’ αυτά τα προηγούμενα και η ιστοριογραφία της την ενέτασσε σε αυτά ή τη διαχώριζε απ’ αυτά προσδένοντάς την στην αρχή των εθνικοτήτων: και στις δύο περιπτώσεις η οντολογική ιστορία υποτασσόταν στη θεωρία της ιστορίας. Το ζητούμενο είναι να ιδούμε πώς οι κατακτημένοι βίωναν τους όρους της κατάκτησης.

Με τρόπους διαφορετικούς; Με την αποδοχή τους, με έκδηλο παράδειγμα τους εξισλαμισμούς· με την αποδοχή τους, υπό την προϋπόθεση της διατήρησης της ιδιοπροσωπίας τους, κυρίως θρησκευτικής· με την ανταρσία, δηλαδή με τη μη αποδοχή των όρων της κατάκτησης. Με προτίμηση άλλου ηγεμόνα μερικώς ή συνολικώς ομόδοξου· τελικώς, το 1821, με την εθνική χειραφέτηση, με την εθνική κυριαρχία, έστω κι αν έφεραν ηγεμόνες από άλλους τόπους, γιατί οι ίδιοι οι χειραφετημένοι δεν είχαν ηγήτορες γενικής αποδοχής· όταν βρήκαν έναν, αυτός ήταν προσωρινός, προσδεδεμένος σε μιαν από τις προστάτιδες δυνάμεις: τον άτυχο Ιωάννη Καποδίστρια που δεν κατάφερε να ενσωματωθεί σε μιαν άλλη μακροχρόνια παράδοση, εκείνη των χρησμών και των ερμηνειών της Αποκάλυψης.

Ληστές

Αυτή η αδρομερής και όχι βέβαια συστηματική αναδρομή στη συνθετότητα των μεταλλασσόμενων συντελεστών της εθνικής, τελικώς, επανάστασης (και συνάμα στους θρύλους της), μας ξαναφέρνει στους πρωτόγονους συντελεστές της, στους ληστές, που εκφράζανε ταυτόχρονα την ανταρσία και την προσαρμογή: στους ανθρώπους της λείας. Η τελευταία ήταν μια από τις κινητήριες δυνάμεις της εθνικής επανάστασης: δεν μάζευαν τα λάφυρα μόνο στο πεδίο των μαχών· λεηλατούσαν κατακτητές και κατακτημένους, μη αρκούμενοι στη μισθοδοσία. Από νωρίς τους κατήγγειλαν, ανάμεσα στα πολλά παραδείγματα ο Γεώργιος Αναγνώστης Ιατρίδης, όταν καταγράφει τα τεκταινόμενα στην πατρίδα του, το Καρπενήσι, με σκληρούς λόγους για τους δειλούς πλιατσικολόγους επαναστάτες. Οπως ο Σολωμός, έτσι κι αυτός δεν αποκρύψανε τη σκληρότητα, ο ένας, την ιδιοτέλεια ο άλλος, της εθνικής επανάστασης. Κοντά σ’ αυτούς πολλοί άλλοι, περιγραφικώς ή και καταγγελτικώς. Κοντολογίς, δεν είμαστε άμοιροι μιας άμεσης και βιωμένης μαρτυρίας που αποσιωπήθηκε αργότερα από τη μαχόμενη ιστοριογραφία. Να «ανακαλύπτουμε» και να «αποκαλύπτουμε» σήμερα τα καταγραμμένα, είναι σαν να σκοτώνουμε ψόφια λιοντάρια. Ωστόσο, αυτοί οι ληστές και άκαρδοι δεν αποτελούν ηθικές αλλά ιστορικές κατηγορίες και η ιστορία δεν είναι ηθικοκεντρική αλλά ερμηνευτική, αν θέλει να είναι επιστήμη – ή απλώς διανοητική στάση. Ο Μακρυγιάννης έγραψε μια τριπλή ιστορία: τον βίο του, τις φαντασιώσεις του και την αλληλουχία των στρατιωτικών, κυρίως, γεγονότων. Η τελευταία ιστορία αποτυπώνεται στην εικονογραφία του: η Πόλη δεν παραδόθηκε, αλλά αλώθηκε· ο κατακτητής έβαλε στο ζυγό τους κατακτημένους και τους έκαμε σκλάβους· οι ανυπόταχτοι πήραν τα βουνά και το «άμαθο παιδί», ο Ρήγας, έσπειρε το σπόρο της ελευθερίας. Πρόκειται για το ερμηνευτικό σχήμα που υιοθέτησε η «δημόσια» ιστορία. Πρόκειται επίσης για κάτι άλλο, για την κατάκτηση με τις διαμεσολαβήσεις της: με το σπαθί, με τον σταυρό και με την πείνα, θα πει ο Πάμπλο Νερούδα. Η αναλογία είναι αυτόδηλη: με τη βία, με τη θρησκευτική ετερότητα, με την ιδιοποίηση της παραγωγής.

http://news.kathimerini.gr

«Κρυφό σχολειό» δεν υπήρξε ποτέ. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της οθωμανικής περιόδου δίδασκαν, πράγματι, παπάδες. Από τα τέλη του 18ου αιώνα αρχίζουν και διδάσκουν και μη ιερωμένοι- κάποιοι έμπαιναν στην τάξη με κοστούμι, άλλοι πετούσαν τα ράσα. Από το 1818 εφαρμόζεται η αλληλοδιδακτική μέθοδος- ο καλός μαθητής δίδασκε τους νεώτερους.

● Στρατιωτικά, η Ελλάδα ηττήθηκε κατά κράτος. Στα τέλη του 1827 ο Ιμπραήμ ήλεγχε την Πελοπόννησο και ο Κιουταχής τη Στερεά. Ο Γάλλος στρατηγός Μαιζόν έδιωξε από την Πελοπόννησο τον Ιμπραήμ.

Τα Νέα

Ο Κωστής Παπαγιώργης συνειδητοποιεί πως δεν ενδιαφέρουν τα συμβάντα αλλά ο τρόπος που τα είδαν οι ξένοι:

“Από την εποχή που ο Κ. Δημαράς ανακάλυψε το νεοελληνικό διαφωτισμό (1945), μέγα πεδίο ελευθερώθηκε για τη νεοελληνική ιστορική επιστήμη. Το συμπέρασμα είναι προφανές: η χώρα μας ανήκε αναμπάμ παπαντάμ στην ευρωπαϊκή οικογένεια, κατά συνέπεια αστοχούμε αν μιλάμε για πληθυσμούς που ξεσηκώθηκαν κατά της οθωμανικής κυριαρχίας. Δεν είμαστε Αλγέρι, ούτε Αίγυπτος, ούτε Βουλγαρία, ούτε Σερβία, ούτε Αλβανία – η Ελλάδα είναι μια χώρα αταύτιστη γεωγραφικά και πολιτισμικά· ενδέχεται κάποιες ιστορικές συγχύσεις να τη μείωσαν παραδειγματικά, ωστόσο η ουσία του ελληνισμού αντλεί τη δύναμή του από το Παρίσι και το Λονδίνο. Σε τι απέβλεπε λοιπόν η νέα ιστορική επιταγή; Σταματήστε να κατατρίβεστε με τις περιγραφές γεγονότων, με τις «ηρωικές μορφές του ‘21» και άλλα παρόμοια συμπαρομαρτούντα. Καλοί οι κατσαπλιάδες, άλλα ο Αγώνας -αν ευοδώθηκε- το οφείλει στην κάθοδο 100 μορφωμένων Ελλήνων που -ενάντια στους ντόπιους άγριους- κατάφεραν να στήσουν τον πρωτογενή κρατικό μηχανισμό.

Ο μέσος πολίτης που κατά τύχη ή κατά ειδική πρόθεση διάβασε κάποια κιτάπια επί του φλέγοντος θέματος, μένει με την απορία: γιατί η Ελληνική Επανάσταση είναι η μόνη που δεν είχε αρχηγό; Γιατί στην Ελληνική Επανάσταση όλοι οι στρατιωτικοί αρχηγοί βγήκαν προδότες (Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Μπακόλας, Βαρνακιώτης, Λόντος, Ζαΐμης, Τουρκοφάγος, Ανδρούτσος) ενώ, για παράδειγμα, μηδαμινά ανδράρια (και συνεργάτες των Τούρκων) όπως ο διαβόητος Τάτσης Μαγγίνας σταδιοδρόμησαν λαμπρά; Υπάρχει άλλη επανάσταση που να ξεκίνησε έξω από τα υποτιθέμενα σύνορα της χώρας της; Σε ποια άλλη επανάσταση η πολιτική εξουσία σκάρωνε κάθε χρόνο ένα Σύνταγμα ώστε να έχει τους στρατιωτικούς αρχηγούς στο χέρι; Σε ποια άλλη επανάσταση, οσάκις γινόταν μάχη, οι πολιτικοί έτρεμαν στη σκέψη ότι θα την κέρδιζαν οι στρατιωτικοί;

Χωρίς καμιά υπερβολή, το ‘21 είναι μια εποχή που, για να ευδοκιμήσει δεόντως και να την ενστερνιστούν οι κατοπινές γενιές, επιβάλλεται να τεθεί «υπό επιστασία» από τους ιστορικούς – όπως και η οικονομία της χώρας μας σύμφωνα με την πρόσφατη απανταχούσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλωστε η ίδια η Επανάσταση -που απέτυχε παταγωδώς, λόγω Ιμπραήμ- τέθηκε ήδη από τότε υπό αγγλική επιστασία λόγω δανείων. «Μας χρειάζεται μια Ελλάδα!» είχε δηλώσει ρεαλιστικότατα ο Κάνινγκ. Το λέει ακόμη στην πλατεία Κάνιγγος (φωτό).

Τόση τύφλα απέναντι στην ίδια του την ιστορία, τόση βορβορώδη ψευδολογία και εγκληματική διαβουκόληση του πληθυσμού του, κανένα κράτος δεν έχει να παρουσιάσει. Ωστόσο η κοινή συνείδηση παρέμεινε πιστή στα πάτρια. Επί δύο αιώνες όλοι βολεύονται με το μέγα κυβερνητικό αξίωμα του ‘21: όστις κλέπτει το κράτος ουδένα κλέπτει”.

LIFO

Από τον Σεπτέμβριο του 1814 η Φιλική Εταιρεία, δημιούργημα των Αθανασίου Τσακάλωφ, Εμμανουήλ Ξάνθου και
Νικολάου Σκουφά, είχε αναλάβει την προετοιμασία του ξεσηκωμού – γράφει το Νational Geographic. Οι ιδρυτές της επέλεξαν την Οδησσό ως βάση της Εταιρείας γιατί σε αυτήν υπήρχε ακμάζον από το εμπόριο ελληνικό στοιχείο, ήταν ασφαλής πόλη για τους ομογενείς, μια και ανήκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία, και τέλος γιατί βρισκόταν κοντά στον ευρύτερο ελληνικό χώρο.Οι τρεις φίλοι δημιούργησαν πέντε βαθμούς μελών και αργότερα πρόσθεσαν και δύο στρατιωτικούς βαθμούς. Δημιούργησαν, για λόγους ασφαλείας, ένα κρυπτογραφικό σύστημα αναγνώρισης και ονόμασαν Αρχήν την ανώτατη, αλλά ανύπαρκτη ακόμη, εξουσία του απελευθερωτικού κινήματος. Γύρω από την Αρχή σκόπιμα είχαν δημιουργήσει μιαν ατμόσφαιρα μυστηρίου και άφηναν να πλανάται η εντύπωση πως ίσως ήταν ο τσάρος. Η Εταιρεία σύντομα απέκτησε χιλιάδες μέλη, αποστόλους της ιδέας της επανάστασης. Η ορκωμοσία των πρώτων Φιλικών στην Οδησσό γινόταν στην ελληνική εκκλησία της Αγίας Τριάδας που λειτουργεί ακόμη και σήμερα.

Τον Φεβρουάριο του 1820 προτάθηκε στον ίδιο τον Καποδίστρια, υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, να αναλάβει την αρχηγία της Εταιρείας, αλλά αυτός αρνήθηκε γιατί δεν πίστευε πως ο καιρός ήταν κατάλληλος για επαναστάσεις. Αντίθετα ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης, γιος του ηγεμόνα της Βλαχίας και της Μολδαβίας και υπασπιστής του τσάρου Αλεξάνδρου Α΄, ενθουσιώδης πατριώτης και ρομαντικός, δέχθηκε.

Λίγο μετά ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, επικεφαλής πλέον της Εταιρείας, επισπεύδει την εφαρμογή του επαναστατικού σχεδίου το οποίο είχε κυρίως χαρακτήρα αντιπερισπασμού, ώστε η επανάσταση στη Νότια Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο να εξελιχθεί χωρίς την πίεση ισχυρών τουρκικών στρατευμάτων.

Ετσι, στις 26 Φεβρουαρίου του 1821 στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών του Ιασίου, ετελέσθη δοξολογία στη διάρκεια της οποίας ο Μητροπολίτης Βενιαμίν ευλόγησε την ελληνική σημαία και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ξεκίνησε την Επανάσταση.

Δυστυχώς, όμως, η άδεια την οποία παραχώρησε ο τσάρος για την είσοδο τουρκικών στρατευμάτων στις αποστρατιωτικοποιημένες ηγεμονίες οδήγησε στις 6-7 Ιουνίου του 1821 στη δραματική μάχη του Δραγατσανίου. Εκεί παρά τον ηρωικό αγώνα των Ιερολοχιτών τα επαναστατικά στρατεύματα ηττήθηκαν. Ο Υψηλάντης στη συνέχεια κατέφυγε στην Αυστρία όπου τον συνέλαβαν οι αυστριακές αρχές και τον φυλάκισαν ως το 1827. Εναν χρόνο μετά την απελευθέρωσή του πέθανε.

Στην Πελοπόννησο, ήδη από την 21η Μαρτίου, οι επαναστάτες κατέλαβαν τα Καλάβρυτα, στις 22 Μαρτίου ο Ανδρέας Λόντος ύψωσε τη σημαία της επανάστασης στη Βοστίτσα, το σημερινό Αίγιο, ενώ στις 23 Μαρτίου η φλόγα της επανάστασης ανάβει και στην Πάτρα. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στήνει στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου μια κόκκινη σημαία με μαύρο σταυρό και ορκίζει τους αγωνιστές. Την ίδια ημέρα ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, επικεφαλής πολλών άλλων αγωνιστών, απελευθέρωσαν την Καλαμάτα και κήρυξαν την επανάσταση στον ναό των Αγίων Αποστόλων.

Ασφαλώς φαίνεται περίεργο το γεγονός της αναφοράς της 25ης Μαρτίου ως αρχής της επανάστασης στην Αγία Λαύρα και, μάλιστα, συνδυασμένης με την ευλογία του λαβάρου από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Το ίδιο λάβαρο που χρησιμοποίησε ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος στις συγκεντρώσεις που αφορούσαν τις ταυτότητες και το οποίο ουδεμία σχέση έχει ακόμη και με το λάβαρο των επαναστατών που ευλόγησε στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου των Πατρών ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Το οποίο ήταν κόκκινο με μαύρο σταυρό στη μέση. Αλλωστε στην ίδια πλατεία υπάρχει και μνημείο που αφορά την εν λόγω εκδήλωση. Φαίνεται, πάντως, ότι η 25η Μαρτίου δεν ορίστηκε χωρίς να υπάρχει κάποιος λόγος, πέρα από τον συνδυασμό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Σύμφωνα με στοιχεία τα οποία σχετίζονται με τους αρχικούς σχεδιασμούς του Υψηλάντη η έναρξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο είχε σχεδιαστεί για την 25η Μαρτίου.

Το Βήμα

Προσεγγίζουν, ερμηνεύουν, ζωγραφίζουν. Μαθητές της ΣΤ’ Δημοτικού διαφόρων σχολείων της Αθήνας ανατρέπουν τα καθιερωμένα και παρουσιάζουν τη δική τους πρόταση για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου. Περισσότερες από 100 πρωτότυπες και ευφάνταστες ζωγραφικές συνθέσεις των παιδιών φιλοξενούνται στο φουαγιέ του Πολεμικού Μουσείου (Βασιλίσσης Σοφίας & Ριζάρη 2, τηλ. 210-7252974-6).

Οι ζωγραφιές συνεκτίθενται με τα έργα της συλλογής του μουσείου, που λειτούργησαν ως πηγές έμπνευσης. Τα έργα των μαθητών άρχισαν να δημιουργούνται στους εκθεσιακούς χώρους στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Τα παιδιά… στα χνάρια των ηρώων του 1821», για να ολοκληρωθούν στο χώρο του σχολείου. Διάρκεια Εκθεσης: έως 02/04. Είσοδος ελεύθερη.

Ελεύθερος Τύπος

Το 1821 μέσα από ένα οπτικοακουστικό λεύκωμα της ελληνικής έκδοσης του «Νational Geographic», όπου μεταξύ άλλων τεκμηρίων αναπαράγεται ένα κείμενο της αμερικανικής έκδοσης του περιοδικού που είχε δημοσιευθεί το 1929 για τα 100 χρόνια ελεύθερου ελληνικού κράτους.

Το ειδικό αφιέρωμα του «Νational Geographic», που τιτλοφορείται «1821. Ο ξεσηκωμός του Γένους», αναπαριστά με πληρότητα τις εξελίξεις στη διάρκεια του μεγάλου ξεσηκωμού από την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας έως τη συγκρότηση του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού βασιλείου το 1830. Πρόκειται για μια σημαντική εκδοτική προσπάθεια που απευθύνεται στο ευρύ κοινό, στους μαθητές, στους εκπαιδευτικούς και στους φιλίστορες, όλους όσοι αναζητούν μια γλαφυρή και εύληπτη παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων δίχως εκπτώσεις στην επιστημονικότητα των κειμένων. Η ζωηρή αφήγηση υποβοηθείται από την πλούσια και άρτια εικονογράφηση, από ένα εξαντλητικό χρονολόγιο των γεγονότων από την εμφάνιση των Οθωμανών Τούρκων στη Βαλκανική το 1354 ως την άφιξη του Οθωνα στο Ναύπλιο το 1833 και από τα βιογραφικά σημειώματα των πρωταγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Ενισχυτικό στοιχείο της καλαίσθητης έκδοσης αποτελεί και το συνοδευτικό DVD, με κινηματογραφικό υλικό για τα πρόσωπα και τα γεγονότα της περιόδου.

Δίχως καμία διάθεση προβολής ή υπερτονισμού της Επανάστασης του 1821, δεν μπορώ να μη σημειώσω τη συμβολή και την επιρροή που άσκησε η Ελληνική Επανάσταση ιδίως στους φιλελεύθερους διανοούμενους της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής. «Είμαστε όλοι Ελληνες» συμπέραινε ο φιλέλληνας άγγλος ποιητής Πέρσι Σέλεϊ. Ισως να ήταν τελικά αυτό το συναίσθημα το οποίο ώθησε τον ανταποκριτή του «Νational Geographic» Μέιναρντ Οουεν Γουίλιαμς να επισκεφθεί την Ελλάδα έναν αιώνα μετά την έναρξη του ελεύθερου εθνικού βίου το 1930. Το άρθρο του με τον τίτλο «Ενας αιώνας ελεύθερη Ελλάδα, Δεκέμβριος 1930» περιλαμβάνεται αυτούσιο στην ειδική έκδοση του περιοδικού. Συνοδεύεται μάλιστα και από συλλεκτικές φωτογραφίες της μεσοπολεμικής Ελλάδας, που βίωνε τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και της προσφυγικής αποκατάστασης. «Με πολλούς και μυστηριώδεις τρόπους η Ελλάδα μάς συνδέει με τον εαυτό μας. Οταν συνειδητοποιούμε πόσα έκανε για εμάς αυτή η μικρή βραχώδης χώρα, μένουμε έκπληκτοι» εξομολογείται στους αναγνώστες του ο Γουίλιαμς, εκφράζοντας και αυτός παρόμοια συναισθήματα με πολλούς συμπατριώτες του που είχαν βρεθεί στην επαναστατημένη Ελλάδα τον περασμένο αιώνα.

«Οταν έφτασαν τα πρώτα νέα στη Σμύρνη για την επανάσταση στον Μοριά, μέναμε στον Κουκλουτζά (σ. σ. χωριό με αμιγώς ελληνικό πληθυσμό σε απόσταση “μίας ώρας με τα πόδια” από τη Σμύρνη). Ο ξάδελφός μας ο γραμματέας ήρθε μία μέρα και μας ενημέρωσε. Δεν μπορούσα να κρύψω τη χαρά μου. Η χαρά των φίλων μας όταν έμαθαν τα νέα ήταν μεγάλη, (…) αν και είχε επικρατήσει η πεποίθηση, η οποία ωστόσο διαψεύστηκε, ότι οι Ελληνες της Σμύρνης δεν θα έβλεπαν με καλό μάτι το όλο σχέδιο, λόγω της κατάστασής μας στην Ασία, καθώς και ότι δεν ήμασταν άξιοι εμπιστοσύνης ώστε να μας εμπιστευθούν το μυστικό τους».

Ο Πέτρος Μέγκους (Mengous) ήταν τότε 19 χρόνων. Και μας έδωσε μια μέχρι πρόσφατα μάλλον άγνωστη μαρτυρία για την Επανάσταση του 1821. Η μοναδικότητά της έγκειται επίσης στο γεγονός πως προέρχεται από έναν απλό πολεμιστή – σε αντίθεση με τις μαρτυρίες αξιωματούχων και προεστών της εποχής.

Ο Τάκης Καμπύλης σκαλίζει την ιστορία