Terra Computerata

Υπάρχουν. Μία απ’ αυτές, ένα ηδονικό παιχνίδι που μου επιφύλαξε η ζωή τα τελευταία χρόνια, όταν καθισμένη μπροστά στον υπολογιστή, και έχοντας τοποθετήσει στην ειδική της θέση τη «μαγική» δισκέτα, αυτό το πλαστικό αντικείμενο γνωστότερο ως CD, που θυμίζει τους δίσκους 45 στροφών από βινύλιο των νιάτων μου και περιέχει ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, ό,τι ποθεί η ψυχή μας στην κυριολεξία, άλλοτε Ομηρο, ολόκληρη την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μαζί, κι άλλοτε Σοφοκλή, Αισχύλο, Ευριπίδη, και Σαίξπηρ, και Δάντη και ό,τι άλλο βάζει ο νους μας, και λεξικά επίσης – είναι να αναζητώ σε κείμενα, με τον γνωστό σε όσους χειρίζονται υπολογιστές τρόπο, ένα όνομα ή κάποια λέξη.

Ηδονή, πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς το αίσθημα ευφορίας που τον πλημμυρίζει όταν σε κλάσματα του δευτερολέπτου έχει στην οθόνη του τα επιθυμητά αποτελέσματα, το πόσες φορές, δηλαδή, και το πού απαντά η συγκεκριμένη λέξη, αποτελέσματα που για να τα έχεις άλλοτε έπρεπε να προηγηθούν εικοσιτετράωρα σκληρής δουλειάς, κι αυτό αν ήσουν επαρκής και τα κατάφερνες.

Παίζοντας έτσι ένα πρωί, έχοντας Πλούταρχο, τους- Βί ους Παραλλήλους, στο μηχάνημα, σ’ ένα διάλειμμα έγραψα τη ρίζα κυν- (ο νους μου εμένα πάντα στα σκυλιά) και χτύπησα αναζήτηση. Δεν θυμάμαι τον αριθμό των λέξεων που προέκυψε, το CD δεν ήταν δικό μου, το είχα δανειστεί και το επέστρεψα, ήταν όμως πολύ μεγάλος. Ψάχνοντας, κάποια στιγμή, πριν κουραστώ κι εγκαταλείψω, αντίκρισα ξαφνικά στην οθόνη ανάμεσα στ’’ άλλα και κάτι που μου φάνηκε περίεργο, κυνός σήμα διάβασα, παρέπεμπε ωστόσο στον βίο του Θεμιστοκλή.

Πώς είναι δυνατόν; αναρωτήθηκα· τη μάχη στον Ελλήσποντο θυμόμουνα εγώ, στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, και το τρόπαιο που έστησαν στο Κυνός Σήμα, κοντά στα Αβδυρα, ύστερα από τη νίκη τους οι Αθηναίοι. Αφησα στη μέση τον Βίο που διάβαζα πριν αρχίσω το «παιχνίδι» μου, Λυκούργου βίος ήτανε θαρρώ, κι έπιασα τον Θεμιστοκλή. Θα μπορούσα, βέβαια, να βρω αμέσως το συγκεκριμένο σημείο στο οποίο παρέπεμπε το μηχάνημα δίνοντας την κατάλληλη εντολή, προτίμησα όμως να πιάσω την ιστορία απ’ την αρχή.

Διάβαζα, διάβαζα, κυνός σήμα -0.023 όμως πουθενά, το απολάμβανα ωστόσο, γοητευτικοί αμφότεροι, τόσο ο ιστορούμενος όσο και ο ιστορών, όταν κάποια στιγμή έφτασα στο σημείο, λίγο πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, όπου ο Πλούταρχος περιγράφει την Αθήνα και την ατμόσφαιρα που επικρατεί εκεί, με τον ιδιοφυή Θεμιστοκλή να προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν την πόλη τους, τον Θεμιστοκλή που έχει σωστά προβλέψει πως ο πόλεμος θα κερδηθεί στη θάλασσα, τον Θεμιστοκλή που έχει επενδύσει στον στόλο, στα ξύλινα τείχη του, και που δεν διστάζει να μεταχειριστεί κάθε μέσο, όταν ερμηνεύει, προκειμένου να στηρίξει τις απόψεις του, τα γεγονότα καταπώς τον βολεύουν, όπως την εξαφάνιση του ιερού φιδιού από τον ναό της Αθηνάς – οι ιερείς, βλέπετε, μια μέρα βρήκανε την τροφή του άθικτη και άφαντο το φίδι – σαν θεϊκό σημάδι, του Θεμιστοκλή που υποστηρίζει πως η θεά προτρέπει τους πολίτες ν’ ακολουθήσουν το παράδειγμα του όφεως και που αργότερα, όταν εξαφανίζεται το γοργόνειο από το άγαλμα της Αθηνάς, συγκεντρώνει τα χρήματα που έβρισκαν κρυμμένα ανάμεσα στα πράγματα που έπαιρναν μαζί τους οι Αθηναίοι, άφθονα χρήμα τα, σ’ έναν σωρό, ώστε όσοι επιβιβάζονταν στα πλοία να έχουν πλέον τα απαραίτητα εφόδια…

Ωραία όλα αυτά, ορισμένα τα θυμόμουνα, άλλα όχι, κάτι όμως σχετικό είτε με κύνες γενικά, είτε ειδικότερα με το σήμα του κυνός δεν είχε ακόμα κάνει την εμφάνισή του· δεν άργησε ωστόσο.

Η πόλη αδειάζει, στα πλοία επιβιβάζεται ο άμαχος πληθυσμός, γυναίκες, γέροι και παιδιά, ανάμεσά τους κι ο Ξάνθιππος, ο ηλικιωμένος πατέρας του Περικλή. Ο σκύλος του τον έχει ακολουθήσει ως την προβλήτα επειδή το ένστικτό του τον έχει ειδοποιήσει ότι η αποχώρηση του αφεντικού του δεν είναι μια συνηθισμένη αποχώρηση, μια εκδρομή ή ένα ταξιδάκι δηλαδή, όπως άλλα πολλά που έχουν προηγηθεί στο παρελθόν. Κάτι πρωτόγνωρο κι ανησυχαστικό πλανιέται στην ατμόσφαιρα· παρακολουθεί τον Ξάνθιππο να επιβιβάζεται στο σκάφος μαζί με τους άλλους κι ύστερα τους βλέπει να σηκώνουν την άγκυρα και ν’ απομακρύνονται. Ο κύριός του τον εγκατέλειψε; Δεν είναι δυνατόν! Το πιστό ζώο δεν το αντέχει.

Ρίχνεται στο νερό και κολυμπά κοντά στο πλοίο («τη τριήρει παρανηχόμενος» γράφει ο Πλούταρχος) ως τη Σαλαμίνα. Οταν κάποτε βγαίνει στην ακροθαλασσιά, σωριάζεται εξαντλημένος και πεθαίνει.

Σύμφωνα με την παράδοση, τον θάβουν εκεί που άφησε την τελευταία του πνοή. Ο τάφος του είναι το «κυνός σήμα» και ολόκληρη εκείνη η περιοχή στη Σαλαμίνα, συμπληρώνει ο Πλούταρχος, ακόμα και στις μέρες του ονομαζόταν προς τιμήν του ζώου έτσι.

Της Ισμήνης Καπάνταη στο Βήμα Ιδεών