Τα σταματημένα σχολικά λεωφορεία, στη μιάμιση το μεσημέρι, επί της οδού Ιπποκράτους, ανήκουν σε κάποιο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο. Είναι ακριβώς η ώρα που τα παιδιά (οκτώ με δέκα χρόνων) βγαίνουν από τη στοά του θεάτρου «Ακροπόλ» για να ανεβούνε στα λεωφορεία, έχουν καθώς φαίνεται παρακολουθήσει κάποια παράσταση παιδικού θεάτρου. Η «επικίνδυνη» απόσταση που έχουν να καλύψουν είναι ουσιαστικά το ενάμισι μέτρο ανάμεσα στην έξοδο της στοάς και την είσοδο του λεωφορείου, όσο ακριβώς είναι το άνοιγμα του πεζοδρομίου. Φωνάζουν και χειρονομούν ευχαριστημένα, κανένα δεν φαίνεται πρόθυμο να ξεφύγει από την ουρά που έχει ήδη σχηματιστεί. Η μια απ΄ τις δασκάλες, ωστόσο (γύρω στα τριάντα πέντε, σωστό φιγουρίνι) τα επιπλήττει ήδη σκαιότατα, μη τυχόν κανένα τους απομακρυνθεί. Έχει πάρει, ήδη, την έκφραση του παραπτώματος που έχει συμβεί και είναι υποχρεωμένη να το πατάξει. Όταν μάλιστα αντιλαμβάνεται κάποιον περαστικό να την κοιτάζει εμβρόντητος, για τη συμπεριφορά της, φωνάζει δυνατά, εις επήκοον όλων των περαστικών: «Θα μας κάνουν τώρα και παρατήρηση, γιατί είμαστε εντάξει στα καθήκοντά μας». Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι της δασκάλας αυτής, της χρειαζόταν οπωσδήποτε ο δημόσιος χώρος για να υπογραμμίσει πόσο συνεπής είναι στις υποχρεώσεις της. Ήθελε να δείξει πόσο μεγάλη αισθάνεται την ευθύνη της μόνο και μόνο γιατί γινόταν αντιληπτή. Χωρίς να σημαίνει ότι θα ήταν λιγότερο σκαιή μέσα στην ίδια την αίθουσα του σχολείου. Αν κάτι έχει στραβώσει μέσα στον κόσμο σήμερα, είναι πως ο καθένας φαντάζεται πως με την ίδια άνεση θα μπορούσε να είναι, ταυτόχρονα, οδοντίατρος, ηθοποιός, δάσκαλος, αρχιτέκτονας ή δικηγόρος, φτάνει να έχει σπουδάσει σε μια σχετική σχολή. Κι ενώ θα γινόταν να το δεχτείς για όλες τις άλλες ιδιότητες, ειδικότητες, επαγγέλματα ή λειτουργήματα, είναι αδύνατον να το συλλάβεις όσον αφορά στην έννοια και στο ποιόν του δασκάλου. Αν το καλοσκεφτούμε, όλη η ιστορία της ανθρωπότητας έχει εξελιχθεί ή έχει καθυστερήσει χάρη στη σχέση του δασκάλου με τον μαθητή. Μην υποκύψουμε στον μελοδραματισμό ότι ένας δάσκαλος είναι υπεύθυνος, γιατί του έχει εμπιστευτεί η Πολιτεία «άπλερες» ψυχούλες. Θα έπρεπε η έννοια της Πολιτείας να εξοστρακισθεί από την υπόθεση της Παιδείας, καθώς έχει μεταβληθεί σ΄ ένα άλλοθι ώστε για τις οποιεσδήποτε παραλείψεις της να μπορούν να σηκώνουν οι δάσκαλοι τα χέρια ψηλά, αφού δεν είναι οι ίδιοι που ευθύνονται.
Η σχέση δασκάλου και μαθητή, για να είναι γόνιμη, δημιουργική, εσαεί εποικοδομητική (ακόμη κι όταν ο μαθητής έχει γίνει ο ίδιος δάσκαλος), χρειάζεται ν΄ αντιμετωπίζεται κι απ΄ τις δυο πλευρές ως μια σχέση που θα ήταν αδύνατον να μην υπάρξει. Ότι ο δάσκαλος θα είχε ανακαλύψει τον συγκεκριμένο μαθητή του, όσα εμπόδια κι αν είχαν παρεμβληθεί για να τον αποτρέψουν στην προσπάθειά του να τον έχει μαθητή. Όλα τα εγχειρίδια και τα βιβλία για την αναθεώρηση της έννοιας του σχολείου ή την κατάργησή του, της μαθητείας δηλαδή, προέρχονται από ανθρώπους που δεινοπάθησαν στα παιδικά τους χρόνια, όσον αφορά στους δασκάλους τους. Αν κάτι μας γλυκαίνει σε όλη μας τη ζωή, όσα βάσανα κι αν μας επιφυλάσσει η τελευταία, είναι οι αναμνήσεις μας από τους παππούδες και τους δασκάλους. Πράγμα που σημαίνει πως το μόνο που κρατάει τον άνθρωπο όρθιο, είναι η έννοια της διαδοχής τόσο στον φυσικό χώρο του αίματος όσο και στον υπό κατάκτηση της Παιδείας. Είτε σε άγιο έχει εξελιχθεί κανείς είτε σε κακούργο, θα έχει αναρωτηθεί, έστω για μια φορά στη ζωή του, πότε και πώς να πέθανε άραγε ο δάσκαλος ή η δασκάλα του της πρώτης ή της δεύτερης τάξης στο Δημοτικό. Ενώ μπορεί να μην έχει αναρωτηθεί για τον μαγαζάτορα με τον πολυτελέστερο φούρνο, έστω κι αν προμήθευε ψωμί στον ίδιο και την οικογένειά του.
Δεν χρειάζεται να σκαλίσεις πολύ τα πράγματα για να θυμηθείς τα θαύματα που γίνονταν στα σχολεία, όταν ο μαθητής συνειδητοποιούσε τον δάσκαλο τόσο στερημένο όσο τον εαυτό του και τους γονείς του, όταν μοιράζονταν όλοι την ίδια φτώχεια κι ανέχεια. Μην αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει με την Παιδεία. Όσα προγράμματα κι αν εκπονηθούν, όσες αλλαγές κι αν γίνουν στα σχολικά βιβλία, όσες πολιτιστικές εκδηλώσεις κι αν ενσωματωθούν στις ώρες των «κανονικών» μαθημάτων, ακόμη κι αν κάθε μαθητής διαθέτει λάπτοπ κι όλα τα σχολεία μια άριστη υποδομή τεχνογνωσίας, η Παιδεία θα παραμένει κυριολεκτικά στον αέρα, όσο ο μαθητής θα συνειδητοποιεί τον δάσκαλο ως έναν άψογο επαγγελματία που τον προετοιμάζει για μια επίζηλη κοινωνικά θέση.
Αρθρο του Θανάση Νιάρχου στα Νέα
Εχω συναντήσει πολλούς αγνούς δασκάλους, αφοσιωμένους μαχητές, ανιδιοτελώς δοσμένους στη διδασκαλία. Σύγχρονοι άνθρωποι, με λίγες υλικές ανάγκες. Πάντα τους θαυμάζω. Είναι βέβαιο ότι σε καμία Αγία Ευθυμία, σε καμία Παροικιά του μέλλοντος δεν θα ανεγερθεί η προτομή τους, γιατί η δική μας εποχή τους αφανείς ήρωες τους καταπίνει. Αλλά, ας είναι παρηγοριά ότι όσοι σύγχρονοι δάσκαλοι συνεχίζουν σε μία πορεία ανιδοτέλειας και πνευματικότητας, να είναι βέβαιοι ότι θα αφήσουν το ίχνος τους σε κάποια αγνή ψυχή. Μαθητές και μαθήτριες που θα τους θυμούνται ώς το τέλος της ζωής τους.
Άρθρα (RSS)