ΧΘΕΣ βράδυ είδα την ταινία του Alejandro Amenabar «Agora». Σπάνια γράφω για τις ταινίες που βλέπω, αλλά αυτή μού γαργάλησε κάτι βαθύτερο και νομίζω πως το ίδιο θα συμβεί και σε σας· γι’ αυτό την προτείνω.
ΕΙΝΑΙ η πρώτη ταινία που πραγματεύεται τη ζωή της Υπατίας, της μεγάλης Ελληνίδας φιλοσόφου – μαθηματικού – αστρονόμου, που δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο από τον χριστιανικό όχλο, τους Παραβαλάνους του… αγίου Κυρίλλου, Σαρακοστή του 415 μ.Χ., στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Ο Amenabar, με μια ακριβή παραγωγή χρησιμοποιώντας πλήθη κομπάρσων και πολύ πετυχημένα σκηνικά που αναπαριστούν την αρχαία πόλη, καταφέρνει να αποδώσει το κλίμα της ύστερης ελληνιστικής εποχής στην Αλεξάνδρεια, που τον 4ο μ.Χ. αιώνα η Υπατία, η τελευταία παγανίστρια, επιστήμων του δυτικού κόσμου, ακολουθεί τον δρόμο της ανεξαρτησίας και έρχεται σε σύγκρουση με τον θρησκευτικό φανατισμό, τις προκαταλήψεις και το ανδροκρατούμενο κατεστημένο. Για δεκαπέντε αιώνες η Υπατία θεωρείται ότι ήταν η μόνη γυναίκα επιστήμονας στην ιστορία των μαθηματικών και της αστρονομίας και η πιο διάσημη Ελληνίδα φιλόσοφος.
Η Υπατία, στην ταινία την υποδύεται η γλυκύτατη Rachel Weisz, έγραψε 13 βιβλία για την αριθμητική του Διόφαντου, ασχολήθηκε με τον αστρονομικό κανόνα του Πτολεμαίου και έκανε διατριβή σε 8 βιβλία-παπύρους περί των Κωνικών Τόμων του Απολλώνιου εκ Πέργης του γεωμέτρη, ο οποίος προσπάθησε να εξηγήσει τον 3ο αιώνα τις ασυνήθιστες τροχιές των πλανητών. Οι κωνικές τομές αγνοήθηκαν μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα όταν οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι πολλά φυσικά φαινόμενα, όπως οι τροχιές των πλανητών, περιγράφονταν με τις καμπύλες που προκύπτουν από τις κωνικές τομές.
ΓΙΑ χίλια χρόνια μετά τη δολοφονία της δεν υπήρξε σημαντική πρόοδος στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη φυσική, γι’ αυτό και η Υπατία, εκτός των άλλων, συμβολίζει το τέλος της αρχαίας επιστήμης, της οποίας ένα μεγάλο μέρος δεν έφτασε ώς εμάς εξαιτίας της πυρκαγιάς της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Από την άλλη συμβολίζει το αρχαίο πνεύμα το αθάνατο, την έρευνα, την αμφιβολία, τον πολιτισμό και την ανεξιθρησκεία. Η ίδια, αν και τηρούσε πιστά τις αρχές της νεοπλατωνικής σχολής -που ήταν ασκητική και παρέπεμπε στον Πυθαγόρα, ο οποίος δίδαξε πως η σοφία επιτυγχάνεται μέσω της… αποχής-, δεν απαιτούσε το ίδιο από τους μαθητές της, που ασπάζονταν διαφορετικές θρησκείες.
Ο αυτοκρατορικός έπαρχος της Αιγύπτου, Ορέστης, ήταν μαθητής της και την είχε φίλη και γκουρού. Ολοι τη σέβονταν και τη συμβουλεύονταν. Ο Κύριλλος όμως ξεκίνησε αγώνα για την «καθαρότητα της χριστιανικής πίστεως», τη συκοφάντησε ότι ασκούσε μαύρη μαγεία και τη στοχοποίησε. Στόχος του φυσικά ήταν η εξουσία που είχε ο Ορέστης.
ΣΤΗΝ ταινία δολοφονείται με λιθοβολισμό, η κυρίαρχη εκδοχή όμως είναι ότι ο χριστιανικός όχλος την έσυρε στην εκκλησία Καισάρειον, της κομμάτιασαν το σώμα με όστρακα, περιέφεραν τα κομμάτια της σε ολόκληρη την πόλη και τα κάψανε στην πυρά στη θέση Κίναρον, έξω από την Αλεξάνδρεια.
Το 391 μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια, στη Βιβλιοθήκη η Υπατία διδάσκει φιλοσοφία και αστρονομία, όσο στην αγορά διδάσκεται η θρησκεία της αγάπης με φωτιά και τσεκούρι.
Ενδιαφέρουσα η αναπαράσταση της Αλεξάνδρειας στην ταινία Agora. Στο τέλος της προβολής ένας από το κοινό φώναζε: “ξυπνάτε Χριστιανοί!”
Με αντάλλαγμα την αιώνια νεότητα και το αιώνιο κάλλος και συνεπαρμένος από το πανέμορφο πορτρέτο του φιλοτεχνημένο από έναν φίλο του ζωγράφο, ο Ντόριαν Γκρέι, κεντρικός ήρωας στο «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι», ένα από τα πιο ανορθόδοξα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, πουλάει την ψυχή του στον Διάβολο και παραδίδεται σε έναν ακόλαστο τρόπο ζωής, τον οποίο κρατά κρυφό από την υψηλή κοινωνία που τον θεωρεί πρότυπο τζέντλεμαν. Ωστόσο, σε αντίθεση με το άψογο παρουσιαστικό του Ντόριαν, το πορτρέτο φέρει τα σημάδια της φθοράς του· μια αντανάκλαση της ίδιας του της ψυχής. Και όσο τα χρόνια περνούν τόσο πιο αποκρουστική και φρικαλέα γίνεται η ζωγραφιά.
Γραμμένο το 1891, το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» είναι ένα μυθιστόρημα που προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών στην εποχή του καθώς οι υπαινιγμοί του συγγραφέα Οσκαρ Γουάιλντ για τις ανομολόγητες αμαρτίες στις οποίες επιδίδεται ο Ντόριαν προκάλεσαν σκάνδαλο. Διόλου τυχαία, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα χρησιμοποιήθηκε ως αποδεικτικό «στοιχείο» στην περιβόητη δίκη του δουβλινέζου συγγραφέα το 1895. Οσο για τους κριτικούς δεν υπήρξαν θερμοί στην υποδοχή του. Τα λόγια του συγγραφέα, όμως, που ζήτησε να αφήσουν το βιβλίο του στην αθανασία που του αξίζει, αποδείχτηκαν προφητικά. Σήμερα, αν και έχουν μεσολαβήσει περισσότερα από 105 χρόνια από τότε που πρωτοκυκλοφόρησε, η φαουστική ιστορία ηθικού ξεπεσμού του Οσκαρ Γουάιλντ εξακολουθεί να γοητεύει.
Απόδειξη η τελευταία κινηματογραφική εκδοχή του έργου, το οποίο μεταφέρθηκε για πρώτη φορά στον κινηματογράφο το 1913! Μετά τη «Σημασία τού να είναι κανείς σοβαρός» και τον «Ιδανικό σύζυγο», ο βρετανός σκηνοθέτης Ολιβερ Πάρκερ, ο οποίος έχει εντρυφήσει στην κινηματογραφική «ανάγνωση» έργων του Γουάιλντ, παρουσιάζει το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι».
Σε ένα άλλο κλάδο της αγοράς ψυχαγωγίας, τον κινηματογράφο, έχουν αρχίσει να εκφράζονται κάποιες ενδιαφέρουσες απόψεις για τη συμβολή του Ίντερνετ στη σωτηρία και τη βιωσιμότητα του ανεξάρτητου κινηματογράφου. Η κεντρική ιδέα, που συνοψίζεται στην εναλλακτική διανομή ταινιών μέσω υπηρεσιών video-on-demand συνδρομητικών καναλιών και κυρίως του Ίντερνετ, έχει αναφερθεί από αρκετούς ανεξάρτητους παραγωγούς που εμφανίζονται στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance που πραγματοποιείται αυτή την εβδομάδα.
Οι υποστηρικτές του μοντέλου, πιστεύουν ότι η εκμετάλλευση του Ίντερνετ ως καναλιού διάθεσης και προβολής των μικρού budget ταινιών θα επιτρέψει τη δημιουργία κερδών χωρίς το άγχος και τον ανταγωνισμό για την προβολή των ταινιών σε κινηματογραφικές αίθουσες.
Σήμερα, ο διανομέας πληρώνει στον παραγωγό ένα ποσό για την κυκλοφορία της ταινίας, που συχνά δεν καλύπτει τα έξοδα παραγωγής, με αποτέλεσμα τα όποια κέρδη να προέρχονται από το ποσοστό του παραγωγού στις εισπράξεις της ταινίας, που μπορεί και να μην αποδοθεί ποτέ αν η ταινία αποτύχει στα box offices.
Με την υιοθέτηση συστημάτων on-demand και κατεβάσματος των ταινιών από το Ίντερνετ, οι ανεξάρτητοι παραγωγοί μπορούν να πετύχουν καλύτερη στόχευση κοινού και να αποφύγουν τα εκατομμύρια δολάρια που δαπανώνται για την προώθηση μιας ταινίας στις κινηματογραφικές αίθουσες, ισχυρίζονται πολλοί ανεξάρτητοι παραγωγοί. Παράλληλα, η μέθοδος αυτή ωφελεί και τους διανομείς που θα προσεγγίσουν νέα κοινά έξω από τις αίθουσες και τις μεγάλες πόλεις.
Σίγουρα, οι ανεξάρτητοι σκηνοθέτες που μεγάλωσαν βλέποντας τις αγαπημένες τους ταινίες στη μεγάλη οθόνη, θέλουν να δουν και τις δικές τους δημιουργίες να προβάλλονται στις κινηματογραφικές αίθουσες. Από την άλλη όμως, όπως επισημαίνει ένας ανεξάρτητος παραγωγός στο Sundance «Αν το video-on-demand είναι αυτό που χρειάζεται για να κρατήσουμε την αγορά ανοιχτή, είμαι περισσότερο από διατεθειμένος να προσαρμοστώ στα νέα δεδομένα».
Τα χρόνια που προηγούνται του ξεσπάσματος του Α Δ Παγκοσμίου Πολέμου είναι μια περίοδος που μπορεί να ερευνηθεί με προσοχή και μέσα από «τόνους βιβλίων» τα οποία ο σκηνοθέτης και το επιτελείο του μελέτησαν εξονυχιστικά. Μεγάλη σημασία εδώ έχει η «μαύρη περίοδος εκπαίδευσης», όπως αποκαλείται στη Γερμανία. «Μαύρη εκπαίδευση» είναι μια έκφραση που άρχισε να χρησιμοποιείται τον 19ο αιώνα και επικράτησε πολλά χρόνια μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως το 1968: Δάσκαλοι και παιδαγωγοί ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο, συντηρητικό, αυστηρό σύστημα εκπαίδευσης του οποίου η ιδεολογία μπόλιασε τα παιδιά με τις ρίζες του τρόμου που αργότερα θα γινόταν μανιφέστο. Επίσης ο ρόλος της θρησκείας υπήρξε καίριος διότι τα παιδιά που έμελλε να γίνουν οι σημαιοφόροι της ναζιστικής Γερμανίας είχαν γαλουχηθεί σε ένα αυστηρό προτεσταντικό πλαίσιο.
Ωστόσο η «Λευκή κορδέλα» δεν εξηγεί το πώς ακριβώς υιοθετήθηκε η φιλοσοφία του ναζισμού διότι ο Μίχαελ Χάνεκε δεν δίνει ποτέ απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει. «Είναι μια από τις πηγές της θεμελιώδους σκέψης» είπε. «Κάποια στιγμή είχα σκεφτεί να ονομάσω την ταινία “Το δεξί χέρι του Θεού” που σημαίνει ότι αυτά τα παιδιά θεωρούν τους εαυτούς τους δεξί χέρι του Θεού επειδή γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στο Καλό και στο Κακό και πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να δικάζουν τους άλλους. Αυτό ανέκαθεν ήταν η αρχή της τρομοκρατίας».
«Δύσκολο να πυροβολήσεις απέναντι όταν ξέρεις ότι εκεί μπορεί να βρίσκεται ο αδερφός σου». Η ταινία «ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ» αφουγκράζεται την συνταρακτική ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου που δεν έχει νικητές και ηττημένους, παρά μόνο ανθρώπινες, τραγικές ιστορίες να διηγηθεί. Χρόνος: οι τελευταίοι μήνες του πολέμου. Τόπος: ο Γράμμος και το Βίτσι, τα πανέμορφα και ματωμένα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας. Πρόσωπα: δύο αδέλφια, ο Ανέστης (Χρήστος Καρτέρης), 17 χρονών και ο Βλάσης (Γιώργος Αγγέλκος), 14. Έχουν επιστρατευτεί, ο Ανέστης από τον Εθνικό στρατό, ο Βλάσης από τον Δημοκρατικό στρατό. Μεγαλωμένα στα χωριά και τα βουνά της περιοχής, χρησιμοποιούνται ως οδηγοί, σε άγνωστα και δύσβατα μονοπάτια και περάσματα. Η τύχη τους, τύχη των τότε καιρών. Πολυβόλα, αμερικάνικες βόμβες Ναπάλμ, παράσημα ηρώων, στρατοδικεία, τόποι εκτελέσεων. Μαζί τους ο καπετάν-Ντούλας (Βαγγέλης Μουρίκης), η πολυβολήτρια Γιαννούλα (Βικτώρια Χαραλάμπίδου), ο ανθυπολοχαγός Τριαντάφυλλος (Γεώργιος Σιμεωνίδης), ο ταξίαρχος Τσαγκλής (Κώστας Κλεφτόγιαννης), ο Καλαματιανός δεκανέας (Ιούλιος Τζιάτας), η 14χρονη αντάρτισσα Φούλα (Άννα Παρτσάνη), δεκάδες στρατιώτες και αντάρτες, όλοι τους πολύ νέοι που σκοτώνουν και σκοτώνονται σ αυτόν τον παράλογο πόλεμο. Οι μικρές ιστορίες του καθενός γράφονται στις μάχες που φουντώνουν στα υψώματα. Η «ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ» είναι φόρος τιμής για αυτά τα χιλιάδες ανώνυμα θύματα ενός ολέθριου πολέμου που δεν ανέδειξε νικητή.
Mπορεί η γνώμη των κριτικών να κατέταξε ήδη στις κατηγορίες «αριστούργημα» ή «πολύ καλή» την ταινία «Η λευκή κορδέλα», αλλά η εισφορά της ίσως και να υπερβαίνει το καλλιτεχνικό γεγονός. Για όλους όσοι προβληματίζονται για το πώς επικοινωνεί η μια γενιά με την άλλη ή για το πώς η εξουσία –η κάθε εξουσία– αντιλαμβάνεται τις αντιδράσεις των νέων, τις αποκλίνουσες συμπεριφορές και τις ακρότητες, αυτή η ταινία μιλάει στην ψυχή. Σε εκείνους που δεν βολεύονται με τις εύκολες απαντήσεις για τα αίτια της βίας των «καλομαθημένων» νέων του περασμένου Δεκέμβρη και δεν πείθονται με τις απλοϊκές ερμηνείες για το πώς ενεφανίσθη η «νέα γενιά» τρομοκρατών, η ταινία του Μίκαελ Χάνεκε μπορεί να μη δίδει απαντήσεις –άλλωστε δεν είναι αυτός ο ρόλος της Τέχνης– αλλά θέτει τις κατάλληλες ερωτήσεις.
Και το να βρεις τις σωστές ερωτήσεις, αυτό είναι η πιο σημαντική στιγμή στο πρόβλημα.
Oσοι συνεχίζουν, λοιπόν, να έχουν ερωτήματα για το τι γεννά τη βίαιη συμπεριφορά σε ένα, έστω μικρό, ποσοστό νέων, και δεν φοβούνται τις αγωνίες τους, ας δουν αυτήν την ταινία. Και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι που δεν αρκούνται να εκδίδουν ρετσέτες και αναγνωρίζουν την υποχρέωση να αφουγκράζονται τα υπόγεια ρεύματα στην κοινωνία και να τα αναλύουν, δεν βλάπτει να διαθέσουν ένα Σαββατόβραδο σε μια σκοτεινή αίθουσα.
Αφηγητής σε ένα γερμανικό χωριό ο Χάνεκε. Παρακολουθεί οικογενειακές και άλλες στιγμές της ζωής την περίοδο 1913 – 1914. Λόγια, εικόνες και οι συμπεριφορές γονέων βιάζουν και σφραγίζουν τα τέκνα που αργότερα θα εξελιχθούν στη γενιά του ναζισμού. Θέτουν, όμως κι ένα πιο διαχρονικό και μεγαλύτερης έκτασης ζήτημα, για την καταλυτική επίδραση των πάγιων και διαχρονικών μηχανισμών ενσωμάτωσης, όπως είναι η οικογένεια, η θρησκεία, οι σχέσεις με τους γονείς, οι σχέσεις των γονιών, η ηθική, οι κοινωνικές και οι οικονομικές σχέσεις. Tα παιδιά–ήρωες του έργου που ζουν μέσα στον φόβο και την ενοχή, μεγαλώνοντας θα ενταχθούν στους χαλυβδόκρανους των συντηρητικών εθνικιστών ή στην πολιτοφυλακή των SA που επέβαλαν την ηγεμονία του Χίτλερ στους δρόμους. Κάποιος από αυτούς ίσως να βρεθεί και στην πολιτοφυλακή των Γερμανών κομμουνιστών. «Μα όλα αυτά», θα πουν κάποιοι, «δεν ανήκουν εδώ». Πράγματι ούτε η ορθοδοξία ούτε και ο καθολικισμός έχουν στον ίδιο βαθμό την αυστηρότητα και την παράδοση της χρησιμοθηρίας του προτεσταντισμού, όπως εμφανίζεται στη Γερμανία των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Ναι, δεν εξηγείται πάντα μέσα από τις θρησκευτικές καταβολές ο αυταρχισμός που επιστρέφεται ως τιμωρία από την επόμενη γενιά.
Αλλά, μήπως η ταινία είναι η ευκαιρία να σκεφτούμε το πώς εξελίχθηκε η δική μας αυταρχική αγωγή; Πώς από μία κατάσταση φυσικής επιβολής στην τάξη ή στην οικογένεια πήρε μορφή ενός κυρίαρχου μοτίβου στο οποίο πρέπει να ανταποκρίνονται τα τέκνα μας κυνηγώντας την επιτυχία, την απόδοση και, εν τέλει, τη χρησιμοθηρία της ίδιας της ζωής;
Η λευκή κορδέλα μπαίνει και βγαίνει τελετουργικά από το μπράτσο των παιδιών, εκθέτοντας δημόσια τη συνθήκη της ιδιωτικής ζωής τους. Οπως ανακοινώνει και ο πάστορας πατέρας, στο μάθημα του κατηχητικού, υποχρεώνοντας την τιμωρημένη κόρη του να στέκεται όρθια, με το πρόσωπο στον τοίχο, «η λευκή κορδέλα συμβολίζει την αθωότητα», ούτως ώστε όποιος τη φοράει «να αποφεύγει το ψέμα, την οκνηρία, την απρέπεια». Το κορίτσι καταρρέει από το βάρος μιας ενοχής που δεν μπορεί να σηκώσει, από την παραφορά ενός θυμού που δεν μπορεί να εκφράσει.
Ολα είναι δυσοίωνα στην μικρή κοινωνία του γερμανικού χωριού, αρχές του 20ού αιώνα. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κυοφορείται, όμως εκείνο που κυρίως εκκολάπτεται είναι το αυγό του φιδιού. Μήτρα του ναζισμού είναι η οικογένεια, μοιάζει να λέει ο Μίκαελ Χάνεκε σε μια ταινία που αφήνει το αποτύπωμά της στην κινηματογραφική ιστορία. Η «Λευκή κορδέλα», που προβάλλεται από την περασμένη Πέμπτη στις αίθουσες, ένα δοκίμιο πάνω στην ανθρώπινη συνθήκη, αυστηρό, αποκαλυπτικό, ιδιοφυές στη σύλληψη και την εκτέλεσή του, ακτινογραφεί την προτεσταντική Γερμανία ως θερμοκήπιο ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.
Τα πολλά παιδιά της ταινίας έχουν όλα ονόματα, αντίθετα από τους ενήλικες που αναφέρονται με τις ιδιότητές τους: ο γιατρός, ο δάσκαλος, ο πάστορας, ο βαρώνος, ο αγρότης, κ.ο.κ. Η κοινωνική δομή στο μικρό χωριό είναι απολύτως ιεραρχική και ο καθένας γνωρίζει τον ρόλο και τη θέση του. Οταν τα «παράξενα γεγονότα» πυκνώνουν –ανεξήγητα ατυχήματα, βασανισμοί παιδιών, ανερμήνευτες συμπεριφορές και εξαφανίσεις προσώπων– κανείς δεν αναρωτιέται περαιτέρω ή δεν εξεγείρεται, καθώς «η ζωή στο χωριό ήταν θέλημα Θεού».
Ανάμεσα στην ενοχή, στην τιμωρία (σωματική και ψυχολογική), η αυστηρή πατριαρχική αντίληψη ταπεινώνει τις γυναίκες και κακοποιεί τα παιδιά. Κι αυτά, με τη σειρά τους, όντας «ανεπιθύμητα», αντιδρούν επώδυνα, αθόρυβα, εκφράζοντας το μίσος τους εναντίον των γονέων και της κοινότητας. Κι όμως. Οταν ο νεαρός δάσκαλος αντιλαμβάνεται την συνωμοσία των ανηλίκων και επιχειρεί να τη φέρει στο φως, η κοινωνία αναδιπλώνεται, αποσιωπά τα εγκλήματα, απειλεί τον «παρείσακτο» με καταδίκη.
Τα παιδιά αλλάζουν βαθμιαία. Βιώνουν τον πόνο, τον φόβο, τη φυλακή, παραμένοντας καλά κρυμμένα σε έναν εαυτό που δεν εκδηλώνεται, δεν αναπτύσσεται. Μόνο τιμωρεί, επαναλαμβάνοντας την οικογενειακή εμπειρία. Φθόνος, ζήλια, οργή, αποστροφή, απελπισία, πένθος. Πώς τα διαχειρίζονται τα παιδιά, το μέλλον της Γερμανίας; Πώς αντιδρούν στην καταπίεση, στην διαρκή ματαίωση κάθε επιθυμίας, είτε προέρχεται από την αφύπνιση του σώματος είτε από την ανάγκη τους για αγάπη;
Αγάπη· να μια συνθήκη που παραμένει σχεδόν ανέκφραστη, περιθωριοποιημένη, ίσως και απαγορευμένη. Η ερωμένη, μαμή και νταντά, δέχεται βουβά τον εξευτελισμό του εραστή–γιατρού. Τη σιχαίνεται, απλώς την ανεχόταν και της το λέει απροκάλυπτα, σε μια σκηνή που σπάει κόκκαλα. Εκείνη, αντιδρά βουβά στην αρχή, με δάκρυα να κυλούν στο στερημένο από τρυφερότητα, στεγνό πρόσωπό της. Οι ερωτήσεις, με τις οποίες «αντεπιτίθεται» ήσυχα, καταρρακωμένη, αλλά όχι ηττημένη, πυκνώνουν την ασθένεια των σχέσεων, της μικρής κοινωνίας; «Γιατί με περιφρονείς; Επειδή σου θυμίζω την αποτυχία σου; Επειδή σε αγαπάω ενώ δεν αντέχεις την αγάπη;»
Ο Αυστριακός σκηνοθέτης ανατέμνει την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα σε συνθήκες σκληρότητας, περιφρόνησης, θρησκευτικών νευρώσεων, προτεσταντικής ηθικής, διαρκών απαγορεύσεων. Κάθε ζωντανή, υγιής ρίζα κόβεται για να αντικατασταθεί από έναν παρά φύση αυταρχισμό. Και όταν η ασθένεια εκδηλώνεται, ο μηχανισμός συγκάλυψης λειτουργεί με απόλυτη συνείδηση.
Ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος δολοφονείται στο Σαράγεβο, γεγονός που σημαίνει την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Το μικρό γερμανικό χωριό μαζεύεται ανήσυχο στην εκκλησία. Τα παιδιά της χορωδίας είναι έτοιμα από καιρό, «εκπαιδευμένα» να σηκώσουν το λάβαρο της ναζιστικής Γερμανίας.
Την ερχόμενη Τετάρτη στις 9 Σεπτεμβρίου (09.09.09 δηλαδή) θα γίνει η πρεμιέρα της ταινίας «9», του πολυαναμενόμενου θρίλερ που ετοιμάζει εδώ και καιρό ο Τιμ Μπάρτον. Ρομπότ φτιαγμένα από επιστήμονα παίρνουν το όνομα αριθμών από το 1 έως το 9 και αναλαμβάνουν να σώσουν την ανθρωπότητα από τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Σέιν Άκερ, «είναι διαδοχικές εκδοχές. Το πρώτο ρομπότ είναι πιο πρωτόγονο και το 9 το πιο εξελιγμένο που έφτιαξε ο επιστήμονας προτού εξαφανιστεί».
Ο Αλέξης Σταμάτης συζητά τη σχέση των λογοτεχνικών ερώτων με τον κινηματογράφο:
Στο σινεμά συμβαίνει κάτι το πολύ συγκεκριμένο. Για δύο ώρες καλείσαι να αναστείλεις τη δυσπιστία σου και να πιστέψεις σε όσα συμβαίνουν σε ένα φωτισμένο παραλληλεπίπεδο στον έναν τοίχο μιας σκοτεινής αίθουσας, ενώ γύρω δεκάδες άγνωστοί σου άνθρωποι βρίσκονται στην ίδια κατάσταση εκούσιας «μαγικής καθήλωσης». Ο Σλάβοβ Ζίζεκ το συνοψίζει πολύ σωστά, λέγοντας ότι το σινεμά είναι η απόλυτα διεστραμμένη τέχνη,δεν σου δίνει αυτό που επιθυμείς, σου λέει πώς να επιθυμείς.
Το βιβλίο είναι ένα πολύ πιο «ανοιχτό» μέσο. Δεν επιβάλλει διαρκή παρακολούθηση. Επιτρέπει ξεφύλλισμα, ριγουάιντ, σημείωση, ονειροπόλημα. Στο βιβλίο το μοντάζ της εμπειρίας το κανει ο ίδιος ο αναγνώστης, ενώ στο σινεμά είναι ήδη προεγκατεστημένο.
Ισως το να διαβάζει κανείς για έρωτα αφήνει το επίπεδο της φαντασίας πιο ανοιχτό από το να τον βλέπει να αναπαρίσταται. Παράδειγμα, η ιδία η ερωτική πράξη. Το σεξ όπως και ο πόνος είναι τα πιο δύσκολα θέματα για να περιγραφούν λογοτεχνικά. Πρέπει να είσαι μεγάλος τεχνίτης για να μην αρκεστείς σε παρομοιώσεις και να μην περιπέσεις σε κλισέ. Και όμως συχνά ο ερωτισμός που αναδίδεται από μια λογοτεχνική σελίδα μιλάει πολύ περισσότερο στις αισθήσεις και από την πιο «καυτή» ερωτική κινηματογραφική σκηνή, ακόμη και αν οι πρωταγωνιστές της είναι ποθητοί, γοητευτικοί και αναγνωρίσιμοι σταρ.
Οι περισσότεροι μεγάλοι λογοτεχνικοί έρωτες έχουν πλέον ενσαρκωθεί επί οθόνης. Η Αννα Καρένινα έχει το πρόσωπο της Σοφί Μαρσό και της Ζακλίν Μπισέ, ο Χάμπερτ Χάμπερτ του Τζέιμς Μέισον, ο Ζιβάγκο του Ομάρ Σαρίφ, η Ιουλιέτα της Ολίβια Χάσεϊ, ο Χίθκλιφ του Τίμοθι Ντάλτον. Οι χαρακτήρες όμως αλλά και οι μύθοι που τους φιλοξενούν είναι ακόμη «ανοιχτοί» και ελεύθεροι σε οποιαδήποτε αναπαράσταση.
Ταινία η ιστορία δύο γυναικών που τις ένωσε ηλεκτρονικό ημερολόγιο.
Η μία έγραψε βιβλίο με συνταγές μαγειρικής. Η άλλη δημιούργησε ένα μπλογκ όπου περιέγραφε τις προσπάθειές της να εκτελέσει τις συνταγές αυτές. Τώρα η ιστορία των δύο γυναικών μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο που βρήκε έτσι την ευκαιρία να ρίξει μια πρώτη ματιά στον θαυμαστό κόσμο της μπλογκόσφαιρας.
Η Τζούλι Πάουελ λέει ότι δεν είχε στον νου της ούτε τα βιβλία ούτε τον κινηματογράφο όταν δημιουργούσε το μπλογκ της, που το περιγράφει ως μια περιπέτεια συνταγή-τη-συνταγή εμπνευσμένη από το βιβλίο της Τζούλιας Τσάιλντ «Κατακτώντας την τέχνη της γαλλικής κουζίνας». Αναζητούσε έναν τρόπο να ξεχάσει μια σειρά από δουλειές που κατέληξαν άδοξα, γκρεμίζοντας τα όνειρά της να γίνει συγγραφέας. Το «Σχέδιο της Τζούλι και της Τζούλιας» αποδείχθηκε όμως κάτι πολύ μεγαλύτερο.
Το μπλογκ της έγινε το βιβλίο «Τζούλι και Τζούλια: 365 ημέρες, 524 συνταγές και 1 μικρή κουζίνα», για να ακολουθήσει ένα άλλο βιβλίο, «Τζούλι και Τζούλια: η χρονιά τού μαγειρεύειν επικινδύνως», το οποίο σε συνδυασμό με το βιβλίο της Τσάιλντ «Η ζωή μου στη Γαλλία» οδήγησε στην ταινία «Τζούλι και Τζούλια», η οποία έκανε πρεμιέρα την Παρασκευή στους αμερικανικούς κινηματογράφους με πρωταγωνίστριες τη Μέριλ Στριπ και την Έιμι Άνταμς. Στην Ελλάδα αναμένεται να προβληθεί το φθινόπωρο.
Ενας Ελληνοαμερικάνος σκηνοθέτης (Harvey Keitel) επιστρέφει μετά από πολλά χρόνια στην πατρίδα, αναζητώντας τρεις μπομπίνες ανεμφάνιστου φιλμ των Αδελφών Μανάκη, πιονιέρων του κινηματογράφου στα Βαλκάνια. Η απεγνωσμένη αναζήτηση του φιλμ όπου καταγράφηκε το πρώτο βλέμμα πάνω σε τούτη τη χερσόνησο, γίνεται ταυτόχρονα και η αναζήτηση ενός βλέμματος από πλευράς του σκηνοθέτη που ψάχνει έναν καινούργιο τρόπο να ξαναδεί τον κόσμο. Τώρα που όλες οι ιδεολογίες κατέρρευσαν, η περιπέτεια του βλέμματος απέμεινε η μόνη περιπέτεια να αφηγηθείς…
Σκηνοθέτης ο πολλά υποσχόμενος Shane Acker, ο οποίος είχε γυρίσει μία ομώνυμη ταινία μικρού μήκους. Η ταινία μας υπόσχεται να μάθουμε την ιστορία του τέλους του κόσμου μας και για την προσπάθεια επιβίωσης μίας ομάδας …
Τελευταία πολλές ταινίες αναφέρονται στο τέλος της ανθρωπότητας. Λέτε να μας ετοιμάζουν για κάτι;
Ο Burton αφού είδε το 9 του Acker αποδέχθηκε να γυρίσει την ταινία δίχως συζήτηση.
Η φωτογραφία τους, στο εξώφυλλο του άλμπουμ της θρυλικής συναυλίας του Γούντστοκ, έγινε σύμβολο εκείνου του καλοκαιριού της ειρήνης, της αγάπης και της ανεκτικότητας. Σαράντα χρόνια μετά, ο Νικ και η Μπόμπι Ερκολάιν, είναι ακόμη μαζί και φωτογραφήθηκαν στην ίδια πόζα.
Ήταν το 1969, οι δύο εραστές ήταν 20 χρονών και είχαν μόλις τρεις μήνες μαζί. Ζούσαν στο Πάιν Μπους, στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, και είχαν φτάσει στο Μπέθελ μ΄ ένα στέισον-βάγκον για να παρακολουθήσουν από τις 15 ώς τις 18 Αυγούστου το τριήμερο φεστιβάλ. Ήταν νωρίς το απόγευμα, στη σκηνή έπαιζαν οι Τζέφερσον Αιρπλέιν και η Μπόμπι και ο Νικ στέκονταν αγκαλιασμένοι, προφυλαγμένοι κάτω από μια παλιά κουβέρτα. Ο φωτογράφος Μπερκ Άζλι πάτησε το κουμπί της μηχανής του και, λίγο αργότερα, η φωτογραφία τους δημοσιευόταν πρώτα στο εξώφυλλο του «Life» και μετά, το 1970, σ΄ εκείνο του διπλού άλμπουμ του Γούντστοκ. «Την εποχή εκείνη εργαζόμουν για το ΄΄Νιούζγουηκ΄΄», θυμάται ο φωτογράφος, «όμως προτίμησα να πάω στο Γούντστοκ με τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου για να ζήσουμε το γεγονός σε όλη του την έκταση. Έτσι, ενώ οι συνάδελφοί μου φωτογράφιζαν τη σκηνή, εγώ έκανα βόλτες μέσα στο πλήθος».
Εξηντάρηδες πλέον, η Μπόμπι και ο Νικ πόζαραν τις προάλλες για την εφημερίδα «Νιου Γιορκ Ντέιλυ Νιουζ», τυλιγμένοι και πάλι με μια κουβέρτα (την παλιά την έχουν φυλάξει, αλλά είναι πια πολύ φθαρμένη). Παντρεύτηκαν δύο καλοκαίρια μετά το φεστιβάλ, το 1971. Και με την ευκαιρία της φετινής, 40ής επετείου του Γούντστοκ, βρέθηκαν και πάλι στη δημοσιότητα. «Δεν είχαμε αντιληφθεί ότι μας φωτογράφισαν και μόνο όταν είδα το εξώφυλλο του άλμπουμ του Γούντστοκ, αναγνώρισα πρώτα την κουβέρτα και μετά εμάς τους δύο», λέει ο Νικ. «Δεν αντιληφθήκαμε αμέσως τη σπουδαιότητα αυτής της φωτογραφίας», προσθέτει η Μπόμπι. «Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι έπρεπε να πω στη μητέρα μου, που δεν ήξερε τίποτε, ότι είχα πάει στο φεστιβάλ».
Σήμερα η Μπόμπι εργάζεται στο δημοτικό σχολείο του Πάιν Μπους και ο Νικ για την κομητεία Όραντζ. Εξακολουθούν να ζουν κοντά στο Μπέθελ και έχουν δύο γιους, τον Μάθιου και τον Λουκ, 30 και 27 ετών αντίστοιχα. «Πιστεύω ότι από τις χιλιάδες φωτογραφίες εκείνων των τριών ημερών, επελέγη αυτή επειδή ήταν ειρηνική, ακριβώς όπως και ο χαρακτήρας της εκδήλωσης», εξηγεί ο Νικ. «Απεικονίζει έντιμα μια γενιά. Όταν κοιτάζω αυτή τη φωτογραφία, δεν βλέπω εμένα και την Μπόμπι. Βλέπω τη γενιά μας».
Το “1000 Frames of Hitchcock” είναι μία προσπάθεια πύκνωσης των 52 ταινιών του Χίτσκοκ σε 1000 καρέ. Σκοπός αυτού του πρότζεκτ είναι η δημιουργία μίας βιβλιοθήκης εικόνων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στην εικονογράφηση blog, διαδικτυακών άρθρων κτλ.
Μπιγκ Μπανγκ μεγάλου μήκους! Οι μικρομικάδες έχουν βρει καταφύγιο σε φιλόξενη διαδικτυακή διεύθυνση, που ξεκίνησε με μπιγκ φιλοδοξίες και έκανε το μπανγκ. Τo www.bigbang.gr είναι ένας χώρος αφιερωμένος αποκλειστικά στις ελληνικές ταινίες μικρού μήκους. Εδώ θα βρεις δεκάδες δημιουργίες και θα τις φιλοδωρήσεις με την ψήφο σου. Ναι, υπάρχει και διαγωνιστικό τμήμα -το bigbang- στο οποίο λαμβάνουν μέρος ταινίες που δεν ξεπερνούν τα επτά λεπτά. Το site κοιτάζει προς το μέλλον: η ψηφιακή του αίθουσα είναι ανοιχτή όλο το 24ωρο σε όλο τον πλανήτη. Σας περιμένει σκοτεινή, όπως αρμόζει στο σινεμά.
Η Κάμπιον επιστρέφει. Οχι μόνον στον κινηματογράφο εποχής αλλά στον κινηματογράφο γενικότερα, από τον οποίο τα τελευταία χρόνια είχε απομακρυνθεί. Με το «Λαμπρό αστέρι», όπως μπορεί να μεταφραστεί στα ελληνικά το «Βright star», η σκηνοθέτρια φωτίζει ένα καταραμένο ρομάντζο περασμένων εποχών, εκείνο του βρετανού ποιητή Τζον Κιτς (Μπεν Γουίσο) και της Φάνι Μπρόουν (Αμπι Κόρνις).
Γνωρίστηκαν ως γείτονες στο Χάμπστεντ του Βόρειου Λονδίνου το 1819. Αφημένος στη γοητεία της, ο Κιτς έγραψε για τη μούσα του δεκάδες ερωτικά γράμματα και ποιήματα.
Από ένα τέτοιο ποίημα άλλωστε είναι παρμένος ο τίτλος της ταινίας. «Ο έρωτας της Μπρόουν για τον Κιτς ενέπνευσεορισμένα από τα πιο όμορφα ερωτικά ποιήματα αλλάκαι γράμματα που έχουν γραφεί ποτέ» θεωρεί η Κάμπιον, της οποίας η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών.
Οντως, ο Κιτς εμπνεύστηκε τρία από τα σπουδαιότερα ποιήματά του από αυτήν, ανάμεσα στα οποία και την πασίγνωστη «Ωδή στη μελαγχολία».
Τ ο 1819 το ζεύγος αρραβωνιάστηκε, αλλά η γαμήλια ημέρα δεν επρόκειτο να έρθει ποτέ. Φυματικός και αδύναμος, ο Κιτς ακολούθησε τις οδηγίες των γιατρών και αναζήτησε θερμότερο κλίμα στη Ρώμη, όπου πέθανε τον Φεβρουάριο του 1821. Ηταν μόλις 25 χρόνων και δεν είχε γευτεί ακόμη τη φήμη που επρόκειτο να τον ακολουθήσει μετά θάνατον. Το τελευταίο ποίημά του είχε τον απλό τίτλο «Για τη Φάνι». Από την εποχή που η Κάμπιον ανακάλυψε για την ερωτική σχέση του Κιτς με την Μπρόουν διαβάζοντας τη βιογραφία του Αντριου Μόσιον, ήθελε να αφηγηθεί με εικόνες αυτή τη «γνήσια ιστορία Ρωμαίου και Ιουλιέτας», όπως την αποκαλεί η ίδια. «Βλέπω τον κόσμο του Κιτς και της Φάνι ως έναν κόσμο πλημμυρισμένο στο φως- φως που στην κυριολεξία ξεχειλίζει. Και παρ΄ ότι η ταινία τελειώνει με τον θάνατο του Κιτς, η λάμπαπου έχει ανάψει από την ποιητική ιδιοφυΐα και το μοναδικόπνεύμα του δεν μπορεί να σβήσει».
Ισως να έχετε δει την ταινία η Αρκούδα του γνωστού σκηνοθέτη Jean-Jacques Annaud. Αξίζεινα θυμηθείτε αυτή τη σκηνή. Την αγωνία του μικρού, την ανάσα του
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότερα
Άρθρα (RSS)