Η διακεκριμένη βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν, καθηγήτρια στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, λίγο πριν από την κυκλοφορία (στα τέλη του Νοεμβρίου) του νέου της βιβλίου Byzantium:The Surprising Life of a Medieval Empire στα ελληνικά, έδωσε συνέντευξη στο«Βήμα» στην Κατερίνα Δαφέρμου.
– Είναι ξανά της μόδας το Βυζάντιο;
«Ηταν άραγε ποτέ στο παρελθόν; Νομίζω ότι αρχίζει να γίνεται της μόδας εν μέρει λόγω μιας νέας θεώρησης της μεσαιωνικής ιστορίας. Τον 21ο αιώνα έχουμε ανάγκη να αποκρυπτογραφήσουμε το Ισλάμ, το πώς οι Αραβες κατέκτησαν τόσο μεγάλες εκτάσεις τον 7ο και τον 8ο αιώνα. Εχοντας κυριεύσει τη Δαμασκό, την Ιερουσαλήμ, την Αλεξάνδρεια κτλ., οι Αραβες φιλοδοξούσαν να καταστήσουν την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσά τους. Αλλά τους εμπόδισαν οι Βυζαντινοί, οι οποίοι υπερασπίστηκαν σθεναρά την Κωνσταντινούπολη – “Νέα Ρώμη”. Αυτή λοιπόν η διαμάχη μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων η οποία διαιωνίστηκε ως τις Σταυροφορίες έχει πλέον στρέψει το ενδιαφέρον μας στο Βυζάντιο: ποιος ήταν ο ιστορικός του ρόλος; Από πού άντλησε τη δύναμη και την αυτοπεποίθηση που του επέτρεψαν να επιβιώσει για περισσότερα από 1.000 χρόνια; Αν αυτό σημαίνει ότι το Βυζάντιο είναι της μόδας, είμαι πολύ ευτυχής».
– Τι ακριβώς είναι «αναπάντεχο» και «εκπληκτικό», όπως υπονοεί ο πρωτότυπος τίτλος του νέου σας βιβλίου, σε σχέση με το Βυζάντιο;
«Είναι το ελληνικόν πυρ, ο συνδυασμός τριών διαφορετικών παραδόσεων στο εσωτερικό του, που του προσέδωσαν τη μακροχρόνια δύναμή του. Βεβαίως ήταν χριστιανικό και είχε άμεσους δεσμούς με την πρώιμη περίοδο του χριστιανισμού μέσα από τις αφηγήσεις των Ευαγγελίων σε απλά ελληνικά για να τις καταλαβαίνει ο λαός. Το χριστιανικό στοιχείο επικρατεί στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική. Αυτή η κοινή γλωσσική βάση επέτρεψε στους κατοίκους της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας την άμεση πρόσβαση σε όλο το εύρος της αρχαίας ελληνικής σοφίας και στην παγανιστική παράδοση. Οχι μόνο στον Ομηρο, τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα, κ.ά., αλλά και σε όλες τις τεχνικές ανακαλύψεις των αρχαίων στα μαθηματικά, την αστρονομία, την ιατρική, τη γεωγραφία, την αρχιτεκτονική. Αυτά τα κείμενα μελετήθηκαν και αντιγράφηκαν στο Βυζάντιο από λόγιους και τους μαθητές τους οι οποίοι τελικά έγιναν ειδήμονες στην αττική γλώσσα του 5ου αιώνα π.Χ. και μετουσίωσαν το στυλ και το λεξιλόγιό της στα δικά τους μεσαιωνικά γραπτά. Και επειδή το Βυζάντιο ήταν η πρωτεύουσα του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κληρονόμησε μέρος της ρωμαϊκής νομοθεσίας, της μηχανολογίας, της δημόσιας διοίκησης και της πολεμικής δύναμης. Αυτή η συνύπαρξη τριών πηγών δύναμης, οι οποίες συνέθεσαν μια συνεπή ενότητα, είναι που μας ξαφνιάζει. Χάρη σε αυτήν μπορούσε το Βυζάντιο να επανιδρύεται ύστερα από πολλές “πτώσεις” και η Κωνσταντινούπολη να αντιστέκεται σε σφοδρές επιθέσεις ως το 1453. Η μακροβιότητα από μόνη της δεν μας εντυπωσιάζει. Ελάχιστοι, ωστόσο, μεσαιωνικοί πολιτισμοί αξιώθηκαν μια αδιάκοπη ζωή για περισσότερο από 1.000 χρόνια».
Ο Hayden White είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Σάντα Κρουζ, και καθηγητής της Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Βρίσκεται στη χώρα μας καθώς συμμετέχει στο συνέδριο του περιοδικού Ιστορείν.
Με το κείμενο του για το «πρακτικό παρελθόν» ο Γουάιτ εισάγει έναν επίκαιρο προβληματισμό αναφορικά με τους τρόπους θέασης του παρελθόντος, εστιάζοντας και πάλι την προσοχή μας στην ιστορική γραφή και την αφηγηματικότητά της. Επιχειρώντας να μελετήσει τη συγκρότηση της ακαδημαϊκής ιστορίας, του ιστορικού λόγου και τη σχέση της με τη λογοτεχνία στέκεται ιδιαίτερα στη διάκριση του παρελθόντος σε «ιστορικό» (αντικείμενο επιστημονικής μελέτης) και σε «πρακτικό», χώρο εμπειρίας και αναφοράς όλων των ανθρώπων.
Η Εύα Ντομάνσκα είναι καθηγήτρια της Θεωρίας της Ιστορίας και της Ιστορίας της ιστοριογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Adam Mickiewicz, στο Πόζναν της Πολωνίας. Με το προκλητικό κείμενό της η Εύα Ντομάνσκα θέτει ένα ευρύτερο ζήτημα που αφορά συνολικά τις ανθρωπιστικές επιστήμες: τη σκέψη εγκατάλειψης του ανθρωποκεντρισμού, τη μετατροπή σε αντικείμενο έρευνας των νέων υποκειμενικοτήτων που ο 21ος αιώνας ανέδειξε. Διαβάστε το άρθρο της “Ξεπερνώντας τον ανθρωποκεντρισμό στις ιστορικές σπουδές”
Όλα δείχνουν πώς στο πέρασμα από τον 20ό στον 21ο αιώνα αλλάζει ο ρόλος της Ιστορίας και των ιστορικών. Πού βρισκόμαστε τώρα; Πού θέλουμε να πάμε; Σε αυτό το ερώτημα έχουν κληθεί να απαντήσουν κορυφαίοι ιστορικοί από την Ευρώπη, την Αμερική, την Κίνα και την Ιαπωνία, τον αραβικό κόσμο και την Αυστραλία, οι οποίοι φτάνουν στην Ελλάδα για να συμμετάσχουν στο παγκόσμιο συνέδριο «Η Ιστορία ανάμεσα στον αναστοχασμό και την κριτική», το οποίο θα διεξαχθεί από την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου έως το Σάββατο 1 Νοεμβρίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Προπύλαια- Αμφ. Δρακόπουλου).
Το συνέδριο διοργανώνεται από το περιοδικό «Ιστορείν/Ηistorein», το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και τη Διεθνή Επιτροπή Ιστορίας και Θεωρίας της Ιστοριογραφίας. Η εναρκτήρια συνεδρίαση είναι αφιερωμένη στη συμπλήρωση μισού αιώνα από τότε που ο Μπροντέλ διατύπωσε τη θεωρία της μακράς διαρκείας αλλάζοντας την πορεία της κοινωνικής Ιστορίας. Την ίδια βραδιά θα δοθεί η διάλεξη του Χέιντεν Χουάιτ, θεωρητικού της Ιστορίας, του οποίου το έργο έχει προκαλέσει θύελλα αντιγνωμιών. Ένα μεγάλο μέρος ανακοινώσεων αφορά τις «Μεταποικιακές σπουδές» και την κριτική του δυτικοκεντρισμού. Η επικαιρότητα της κριτικής ιστοριογραφίας για τη δημοκρατία είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Θα συζητηθεί επίσης η Ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα και τα προβλήματα της Ιστορίας των Βαλκανίων, που συχνά προκαλούν διενέξεις. Οι πόλεμοι της Ιστορίας αποτελούν επίσης μία από τις θεματικές, και βεβαίως οι νέοι πειραματισμοί στην ιστοριογραφία.
Μιλώντας για τη μνήμη, την Ιστορία, την παράδοση, την αρχαιολογία, τη λογοτεχνία, τα μουσεία και όλα τα συναφή, συμμετέχουμε στη διαμόρφωση μιας δημόσιας ιστορικής σφαίρας. Αυτές οι διαδικασίες δεν γίνονται μόνο στην Ελλάδα αλλά παντού, με λιγότερη ή περισσότερη ένταση. Αλλού κινδυνεύει η ζωή των ιστορικών (σε χώρες με φονταμενταλιστικά καθεστώτα), αλλού η Ιστορία κουβεντιάζεται με ασυνήθιστο πάθος γιατί οι κοινωνίες αλλάζουν (όπως στην Κίνα), αλλού σκελετοί συνεχίζουν να βγαίνουν από τα ντουλάπια (Ανατολική Ευρώπη). Υπάρχουν χώρες όπου η Ιστορία καλείται να παίξει τον ρόλο του μοχλού της συμφιλίωσης (Κύπρος) και άλλες στις οποίες συνδέεται με την προβληματική της πολιτισμικής μεταρρύθμισης (Αγγλία).
Το συνέδριο αποτελεί όχι μόνο σταθμό στην εξέλιξη της συζήτησης για την Ιστορία στην Ελλάδα, αλλά κομβικό σημείο στη σύγχρονη διεθνή συζήτηση για την Ιστορία.
Με αφορμή τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου του 1940, κάθε λογής αυτόκλητοι ρεπόρτερ σπεύδουν να υποβάλουν -με καλά κρυμμένη ειρωνεία- σε μαθητές κάθε ηλικίας το ερώτημα: «τι γιορτάζουμε σήμερα;». Περιμένουν χαιρέκακα τη λάθος απάντηση. Ακολουθεί συνήθως θρήνος και οδυρμός για το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των μαθητών και την αναποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Υπάρχουν δύο τρόποι, για να προσεγγίσει κανείς την Ιστορία. Ο ένας είναι να αναφερθεί στα μεγάλα γεγονότα, να αναζητήσει αιτίες και αφορμές, να εστιάσει σε μάχες, στρατηγικές, ηγέτες. Να αποτυπώσει την οικονομική πολιτική και τα σημαντικά πολιτιστικά επιτεύγματα. Αυτός είναι ο τρόπος της μακροϊστορίας.
Ο άλλος τρόπος είναι να σκύψει ο ιστορικός στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Να αναζητήσει τον αντίκτυπο των μεγάλων γεγονότων στη βιωμένη καθημερινότητα. Αυτός είναι ο τρόπος της μικροϊστορίας.
Αυτό που συνήθως λείπει από την εικόνα που έχουμε για το ιστορικό παρελθόν είναι η ανθρώπινη μαρτυρία. Η μαρτυρία των ανθρώπων που έζησαν την Ιστορία στο πετσί τους. Η μαρτυρία εκείνων που κατάλαβαν για τα καλά πως Ιστορία δεν είναι κάτι που συμβαίνει άλλοτε κι αλλού, σε άλλους ανθρώπους. Ιστορία είναι ο τρόπος με τον οποίο τα εξωτερικά συμβάντα εμβολίζουν τη ζωή μας. Την αλλάζουν ή τη διαλύουν χωρίς περίσκεψη, αιδώ ή έλεος. Καμιά φορά, για πάντα.Ας ακούσουμε το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν του ελληνοϊταλικού πολέμου:
«Αι Ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από τις 5.30 π.μ. σήμερον τα ημέτερα στρατεύματα προκαλύψεως της ελληναλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι Δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».
Μ’ αυτές τις φράσεις, οι Έλληνες του 1940 έμαθαν αίφνης πως ξέσπασε πόλεμος.
Πώς άλλαξε ο πόλεμος του ’40 τη ζωή των ανθρώπων; Πώς έζησαν τον πόλεμο, την κατοχή και την αντίσταση οι Έλληνες;
Ίσως την επόμενη φορά που θα περπατήσουμε στους ίδιους δρόμους, αντιληφθούμε πως η πόλη δεν είναι απλό κέλυφος συμβάντων, ένα σκηνικό. Είναι αυτόπτης μάρτυρας -και κάποιες φορές πρωταγωνιστής- μιας αιματοβαμμένης και σκοτεινής Ιστορίας.
Γιατί, όπως και να το κάνουμε, Ιστορία δεν είναι τα βιβλία. Ιστορία είναι οι άνθρωποι. Και οι άνθρωποι περπατούν, ερωτεύονται, πολεμούν και πεθαίνουν σ’ αυτήν τη χώρα αιώνες τώρα.
Διαβάζω στη Faq μία συνέντευξη του Άγγλου ιστορικού. Κατά τη γνώμη σας, ό, τι πρόκειται να γίνει κάποια στιγμή στο μέλλον έχει γίνει στο παρελθόν; “Όχι δεν πιστεύω στους κύκλους που επαναλαμβάνονται. Πιστεύω πως η ιστορία είναι ένα λεξιλόγιο για να καταλαβαίνουμε που είμαστε και τι επιλογές έχουμε μπροστά μας. Πιστεύω ότι η ιστορία είναι ένα εργαλείο που μας βοηθαει να ξεδιαλύνουμε μυστηριώδεις δυνάμεις. Από την άλλη, οι άνθρωποι δεν συμφωνούν πάνω στο τι έγινε στο παρελθόν και ο ιστορικός ψάχνει για μια αλήθεια η οποία συνεχώς ξεγλιστράει”
Λίγο αργότερα αναφέρεται στα λόγια του Έρικ Χομπσμπομ: “Τα έθνη είναι σαν τους ναρκομανείς και εμείς οι ιστορικοί σαν τους προμηθευτές τους. Θέλουν να φτιαχτούν με το παρελθόν και εμείς τους δίνουμε τη δόση τους”.
Δεν ξέρω αν έχετε παρακολουθήσει τη σειρά στο ΣΚΑΙ “Εμείς οι Έλληνες”, η οποία θα ολοκληρωθεί σε 12 επεισόδια.Πρόκειται για την καταγραφή της Ελληνικής πολεμικής Ιστορίας από το 1897 μέχρι το 1974 μέσα από ντοκουμέντα, μαρτυρίες, αφηγήσεις και σχόλια και πιστεύω ότι είναι ευκαιρία να δημιουργήσουμε ένα αρχείο για τους μαθητές μας.
Μετά το “πανόραμα του αιώνα” της κρατικής τηλεόρασης αυτή η σειρά έρχεται να διηγηθεί το πώς η μικρή και αδύναμη Ελλάδα, που τα σύνορα της φτάνανε μέχρι και την Θεσσαλία, κατάφερε να υπερδιπλασιάσει τα εδάφη της και να γίνει μια υπολογίσιμη δύναμη στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου.
Η σειρά “Εμείς οι Έλληνες”, περιλαμβάνει σπάνια φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα, αναπαραστάσεις και σχεδιαγράμματα με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και μαρτυρίες από ανθρώπους που έζησαν στις ιστορικές περιόδους που αναφέρεται.
Σύμβουλοι της σειράς είναι μερικοί από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους Έλληνες ιστορικούς που εγγυώνται την αντικειμενικότητα, την ιστορική ακρίβεια και την πολύπλευρη κάλυψη των γεγονότων.
Εντύπωση μου έκανε που η σειρά κυκλοφόρησε αμέσως στα ελληνάδικα torrents…
Κι ενώ οι επιστήμονες ξεθηκάρωναν τις σπάθες τους στη Λεμεσό, μάχες διεξάγονταν και εν Αθήναις με αφορμή το άρθρο του Κ. Γεωργουσόπουλου “Εργολάβοι λήθης”
Η απάντηση της κας Ρεπούση καίρια και αρκούντως απολαυστική:
Οφείλουμε να πούμε στον ποιητή μας ότι δυστυχώς δεν είναι πια στο χέρι μας. Οι καιροί άλλαξαν. Κάποτε η μνήμη ήταν αντίσταση, τώρα είναι καθεστώς. Πρέπει να θυμόμαστε, κατά το πρέπει να πιστεύουμε. Και πρέπει να θυμόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο, να ενστερνιστούμε έναν συγκεκριμένο τύπο μνήμης. Που αποθηκεύει στον σκληρό της δίσκο και περιποιείται τη βία που οι μακρινοί και κοντινοί πρόγονοι βίωσαν στο πετσί τους από τους άλλους, στοιχειώνει την αδικία που η φυλή υπέστη στο πέρασμα του χρόνου. Μιας μνήμης που συγκροτείται γύρω από δύο κεντρικές φιγούρες, του ενόχου και του θύματος. Μιας «θυματοποιημένης», ασπρόμαυρης μνήμης. Που προσμετράει τη δική της βία στον ηρωισμό. Μιας μνήμης ευάλωτης σε πολιτικούς χειρισμούς, ψευδείς και παραμορφωμένες συλλογικές αναπαραστάσεις, μνημονικές εκλαϊκεύσεις, αδιέξοδα συνθήματα. Που παρόλα αυτά περνιέται για ιστορία, καθώς αγορεύει στο όνομα της ιστορικής πραγματικότητας. Που πολλαπλασιάζει το κοινό της, αυξάνει τη ζήτησή της και αποκτά όλο και περισσότερη πολιτική δύναμη. Μιας μνήμης που χρειάζεται την αγορά για να τη θρέψει, την πολιτική για να την προστατέψει, μηχανισμούς για να την καλλιεργήσουν.
Και το σχολείο; Τι του ζητάμε να κάνει; Να παραμείνει ένας μηχανισμός της κυρίαρχης εθνικής μνήμης, ένα από τα δεκανίκια της; Να διαιωνίζει τις στερεοτυπικές εικόνες της; Να υπηρετεί τις σκοπιμότητές της; Ή να υποστηρίξει μια κριτική ιστορική μνήμη ικανή να βοηθήσει τα παιδιά να υπερβούν το εγώ τους, να σταθούν κριτικά απέναντι στον εαυτό τους, να πλησιάσουν τον άλλον, να τον γνωρίσουν, να ανοιχθούν στον κόσμο και στις προκλήσεις του;
Επιστρέψαμε πλήρεις εμπειριών. Νομίζω ότι πέτυχα στην πρόβλεψή μου και ω ναι έγινε συνωστισμός. Το Συνέδριο που διοργάνωσε ο σύνδεσμος Ελλήνων Κυπρίων Φιλολόγων με τη συνεργασία της ΠΕΦ για τη διδασκαλία της Ιστορίας στη μέση εκπαίδευση μάζεψε πολύ κόσμο. Μέχρι και ορθίους είχαμε. Τη δεύτερη ημέρα οι διοργανωτές αναγκάστηκαν να μας μετακινήσουν σε άλλο χώρο για να χωρέσουμε…
Οι διοργανωτές προσέγγισαν σφαιρικά το αιώνια φλέγον θέμα της ιστορίας και είχαν καλέσει επιστήμονες που αντιπροσώπευαν όλες τις επιστημονικές τάσεις. Τα αίματα άναψαν κάποια στιγμή αλλά όχι εκεί που περιμέναμε. Σίγουρα υπάρχουν πολλές ανοικτές πληγές στο νησί. Επιφυλάσσομαι για περισσότερες και ζουμερές πληροφορίες όταν και εφόσον αρχίσουν πάλι να λειτουργούν τα εγκεφαλικά μου κύτταρα.
Το κοινό ήταν πολύ θερμό και είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε απόψεις με πολλούς συναδέλφους που το πονάνε το μάθημα. Και για δεύτερη φορά στα χρονικά διαπίστωσα ότι μπορώ να πάθω τρακ. Την πρώτη φορά μου συνέβη στις Σέρρες και τη δεύτερη στη Λεμεσό. Σε σημείο που δεν έβγαινε η φωνή μου. Εδώ έχουμε μιλήσει στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και δεν τραυλίσαμε και να την πάθουμε έτσι. Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου… Ευτυχώς το κοινό βοήθησε.
Τώρα που κολλάει το ου με εθέσπισεν; Η πρόσκληση για το συνέδριο προήλθε από την Κύπρο και όχι από την ΠΕΦ. Η ΠΕΦ φαίνεται προτιμά να είναι κλειστό κλαμπ. Τες πα…
Από τότε που έφτιαξα τους διαφημισοφάγους συνεχίζω να συλλέγω διαφημίσεις που κάνουν κλικ. Η συγκεκριμένη διαφήμιση διαρκεί 122 δευτερόλεπτα, ένα για κάθε χρόνο από τότε που ξεκίνησε η Hovis, γνωστή αρτοπαρασκευαστική εταιρεία της Αγγλίας (το 1887). Ο μπόμπιρας ξεκινάει με το ψωμί του απο τη Βικτωριανή Αγγλία, περνάει απο τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και μετά από μία ενδιαφέρουσα διαδρομή στην ιστορία της Αγγλίας φτάνει στο σπίτι του. Δείτε το!
O καθηγητής ελληνικής λογοτεχνίας και πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέημπριτζ Σάιμον Γκόλντχιλ εξηγεί τους κινδύνους που ελλοχεύουν όταν κανείς ξεχνά το παρελθόν, παραπέμποντας στον Κικέρωνα : ”Αν δεν ξέρεις από πού προέρχεσαι, είσαι καταδικασμένος να περάσεις τη ζωή σου ως παιδί” και λέγοντας παιδί ο Κικέρων εννοεί αδύναμος, αδαής, πελαγωμένος. ”Είναι αδύνατο να καταλάβει κάποιος την ανάπτυξη της δυτικής σκέψης, της θρησκείας και του πολιτισμού χωρίς να έρθει σε επαφή με την εμμονή της Δύσης με τον Ελληνικό και Ρωμαϊκό πολιτισμό”.
Σύμφωνα με τον Γκόλντχιλ, διάγουμε μια περίοδο αναβίωσης του ενδιαφέροντος για τον κλασικό κόσμο, παρόλο που δεν είναι σίγουρος για την αιτία. ”Η Ελληνική τραγωδία ζει μια αξιοθαύμαστη αναγέννηση που δύσκολα εξηγείται. Έχουν ανέβει περισσότερες παραγωγές τα τελευταία 50 χρόνια από ό,τι τους 5 προηγούμενους αιώνες. Σχετίζεται με τη δυνατότητα της τραγωδίας να προσπερνά τους λογοκριτές : δηλαδή να φθάνει ηθικά και συναισθηματικά επίπεδα τα οποία δεν κατορθώνουν να φθάσουν έργα που φαίνονται πιο σχετικά. Επίσης γίνονται αναφορές σε μεγάλα ζητήματα φύλου, δύναμης, βίας, εξτρεμισμού – ζητήματα με τα οποία μπορεί να ταυτιστεί κανείς – και οι τραγωδίες αναφέρονται σε τέτοια ζητήματα με περισσότερη εξυπνάδα και ποιητικότητα από ό,τι πολλά μοντέρνα θεατρικά. Ελπίζω (η αναβίωση) να κρατήσει πολύ”» είπε.
Αφού αναλωθήκαμε σε μία πεντάωρη συνεδρίαση για το θέμα του προγραμματισμού της ύλης και τα διάφορα γκρουπούσκουλα του συλλόγου μας τοποθετήθηκαν κι επανατοποθετήθηκαν – θυμήθηκα, καθώς μουτζούρωνα τα χαρτιά μου, τις ένδοξες ημέρες των αμφιθεάτρων- κι αφού επιφυλαχθήκαμε να καταθέσουμε τον προγραμματισμό, άρχισα να το δουλεύω. Πρώτη συνταρακτική διαπίστωση: το αναλυτικό πρόγραμμα που είναι δημοσιευμένο στην οικεία σελίδα του Π.Ι. φέρει ημερομηνία του 2002 και σαφώς αναφέρεται στο προηγούμενο διδακτικό εγχειρίδιο.
Αφού ολοκλήρωσα το πόνημα, το είδα και κιτρίνισα. Συναισθήματα οίκτου για τους μαθητές μου, αναδύθηκαν. Δεν το συζητώ ότι η ύλη δε βγαίνει ακόμα κι αν δε χαθεί μία διδακτική ώρα. Θυμήθηκα μία απολαυστική επιφυλλίδα του Θόδωρου Παπαγελλή: “Ποιος αποκοίμισε τον ληξίαρχο; ” Ιδού ένα απόσπασμα από το σχετικό και εγκεκριμένο εγχειρίδιο του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων που αναφέρεται στους νικητές του μεγάλου εμφυλίου: «Οι Σπαρτιάτες φέρθηκαν αυταρχικά. Ετσι απογοήτευσαν και όσους Ελληνες τούς είχαν δει παλιότερα ως ελευθερωτές. Προκάλεσαν επίσης οι Σπαρτιάτες τον θυμό του βασιλιά της Περσίας όταν βοήθησαν τον αδελφό του, τον Κύρο, να εκστρατεύσει εναντίον του για να του πάρει τον θρόνο. H Σπάρτη, για να προστατεύσει τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες, έστειλε στρατό με αρχηγό τον βασιλιά της Αγησίλαο. Τότε στην Ελλάδα ενώθηκαν εχθροί και σύμμαχοι της Σπάρτης εναντίον της και άρχισε νέος εμφύλιος πόλεμος. Οι Σπαρτιάτες κάλεσαν πίσω τον Αγησίλαο και εκείνος νίκησε τον αντίπαλο στρατό στην Κορώνεια της Βοιωτίας. Ο στόλος όμως των Σπαρτιατών νικήθηκε στην Κνίδο από τον περσικό, που τον διοικούσε ο αθηναίος στρατηγός Κόνων» – και ούτω καθ’ εξής.
Να ρωτήσουμε, εντελώς καλοπροαίρετα: Ποια παιδαγωγική φιλοσοφία υπόκειται σε αυτή την ιστορική διδασκαλία που έχει για παραλήπτες παιδιά 9-10 ετών; Το απόσπασμα, που έχει πολλά ανάλογά του, μαρτυρεί την αγχώδη προσπάθεια των συντακτών του να συμπιέσουν σε μετρημένες αράδες έναν φόρτο πληροφόρησης που θα μπορούσε να απλωθεί σε έναν υπέρβαρο τόμο. Το αποτέλεσμα της φιλότιμης προσπάθειας είναι μια θεόστεγνη και συνωστισμένη περίληψη γεγονότων και ονομάτων, όπου τα μηχανικά «τότε», «έτσι» και «όμως» εξωθούνται όπως όπως σε ρόλο αφηγηματικών αρμών· ο Κύρος, ο Αγησίλαος, η Κορώνεια και η Κνίδος αρμαθιάζονται με ρυθμούς εκφοράς που θυμίζουν πλειστηριασμό· και ο ατυχής Κόνων δεν προλαβαίνει να μας εξηγήσει πώς και πότε πήρε μεταγραφή στο περσικό ναυτικό. Κάποιος να μας πει επειγόντως ποιο παιδικό στομάχι θα αφομοιώσει αυτή την παράγραφο συμπυκνωμένης ενέργειας; Και προς τι;
Οταν το εγκεκριμένο εγχειρίδιο αφηγείται σε 15-20 αράδες την εμφύλια κοσμοχαλασιά από τους «τριάκοντα τυράννους» ως την «ανταλκίδειο ειρήνη» και το μάθημα «που πρέπει να ξέρουμε αύριο» μοιάζει με πρακτικά συνεδρίασης κάποιου διοικητικού συμβουλίου, τότε το εγχειρίδιο συνιστά από μόνο του την επί λέξει απομνημόνευση ως τη συνετότερη και οικονομικότερη λύση.
Το μόνο που δεν θα έπρεπε να κάνουν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι είναι να συντάσσουν, κάποτε κυριολεκτικά στο γόνατο, κείμενα που θα μπορούσαν να αποκοιμίσουν ακόμη και βετεράνο ληξίαρχο. Αλλιώς, ανίαν έδωκες, άνοιαν θαλάβεις.
Βέβαια για κάποια ταξίδια φυτών θα είμαστε αιώνια ευγνώμονες. Το ξέρατε ότι ένα φυτό μπορεί να αλλάξει τον ρού της ιστορίας; Οι Ισπανοί έφεραν την πατάτα από τη Νότια Αμερική στην Ευρώπη το 1536. Σύμφωνα με τους περισσότερους ιστορικούς, το φυτό αγνοήθηκε επί 200 χρόνια. Το καλλιεργούσαν μόνο οι χωρικοί ως δικλίδα ασφαλείας κάθε φορά που οι στρατοί των διάφορων κατακτητών λεηλατούσαν τις σοδειές των σιτηρών.
Πρώτη η Πρωσία και στη συνέχεια άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατάλαβαν στα μέσα του 18ου αιώνα πως η πατάτα μπορούσε να μειώσει το κόστος του πολέμου κι έτσι εξαπλώθηκε η καλλιέργειά της.
Στους «διαφημιστές» της πατάτας συγκαταλέγονται η Μαρία Αντουανέτα και η αυτοκράτειρα της Αυστρίας Μαρία Τερέζα.
Τον 19ο αιώνα, η πατάτα έγινε της μόδας. Προσφέροντας τα «καύσιμα» για τη βιομηχανική επανάσταση και την οικονομική και στρατιωτική άνοδο της Ευρώπης, η πατάτα άλλαξε τον κόσμο. Τώρα, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Οι αγρότες της Ασίας ταΐζουν έναν αυξανόμενο πληθυσμό με ανεπαρκή γη και τεράστιο εργατικό δυναμικό, βάζοντας σφήνα τις πατάτες ανάμεσα στις σοδειές. Αν αναπτυχθούν οι κατάλληλες ποικιλίες, οι Αφρικανοί μπορούν να κάνουν το ίδιο και έτσι η πατάτα να βοηθήσει στην επιβίωση του πλανήτη.
Έχετε ιστορικές ανησυχίες; Η ιστορία είναι ένα συναρπαστικό αντικείμενο μάθησης που καταστρέφεται όμως από τις κακές συναναστροφές με την ξαδέρφη της, τη σχολική ιστορία. Αν αναζητάτε τους ανθρώπους πίσω από τα ονόματα, τα αξιώματα, τα φλάμπουρα, τα μνημεία, τα κείμενα , τα γεγονότα, τότε το Timelines.tv είναι μία εξαιρετική πηγή γνώσεων. Μία πλούσια γκάμα από ντοκυμαντέρ που επιλέγετε από μία διαδραστική χρονογραμμή. Το timelines.tv διατρέχει τους αιώνες και μας δείχνει κυρίως την ιστορική συνέχεια, πως οι λεπτομέρειες είναι ο συνδετικός κρίκος των γεγονότων. Γιατί αν δεν αφουγκραστούμε τους ανθρώπους κάτω από τα χαλάσματα δεν πάμε μακριά… Παίρνουμε και μία ιδέα για τη σύγκλιση των τεχνολογιών.Και φυσικά ζηλεύουμε, γιατί μία ανάλογη ελληνική προσπάθεια με το αρχείο της ΕΡΤ έχει τόσο δύσκολο περιβάλλον διεπαφής και μία μηχανή αναζήτησης που επιστρέφει άλλα΄ντ΄άλλων αποτελέσματα.
Ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ μιλάει στην «Κ» για το νέο του βιβλίο και τη Δημόσια Ιστορία:
“…Τα τελευταία χρόνια μοιράζω ανώνυμα ερωτηματολόγια σε εκατοντάδες πρωτοετείς φοιτητές και τα αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά. Πολλοί ερωτηθέντες εξέφρασαν μάλιστα λύπη για τα κενά στη γνώση τους, επιρρίπτοντας ευθύνες στο στείρο σχολικό μάθημα της Ιστορίας. Δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για βελτίωση, όταν μάλιστα τώρα πάλι η συγγραφή των σχολικών συγγραμμάτων ανατίθεται κατ? ευθείαν, χωρίς διαγωνισμό, σε ιστορικούς από το χώρο της κυβερνώσας παράταξης. Ετσι, και στο νέο βιβλίο της Γ΄ Λυκείου προβληματίζουν ιδίως οι σελίδες για τη δεκαετία του ?40 που αναπαράγουν λάθη, ανακρίβειες και κενά.”
Ξαναγράφουν την Ιστορία επί το εθνικότερον. Ο καθηγητής κ. Ι. Κολιόπουλος ανέλαβε με ανάθεση από το υπουργείο Παιδείας και όχι με διαγωνισμό να γράψει ξανά το σχολικό εγχειρίδιο της Στ’ Δημοτικού. Το σίγουρο είναι ότι οι μικροί μαθητές του δημοτικού «θα συνειδητοποιήσουν γιατί είναι Ελληνες». Τη φράση αυτή αποδίδουν εκπαιδευτικοί στον καθηγητή της Νεότερης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κ. Ι. Κολιόπουλο, ο οποίος ανέλαβε να λύσει το «πρόβλημα» που δημιουργήθηκε με το – πρόσφατα αποσυρθέν από τα σχολεία – βιβλίο της Ιστορίας της κυρίας Μαρίας Ρεπούση. Ο κ. Κολιόπουλος είναι ο καθηγητής που θα είναι επικεφαλής συγγραφικής ομάδας (των κκ. Ιάκωβου Μιχαηλίδη, διδάσκοντος επίσης στο ΑΠΘ, Χαράλαμπου Μηνάογλου, φιλολόγου, και Αθανάσιου Καλλιανιώτη, σχολικού συμβούλου), η οποία και ανέλαβε με ανάθεση από το υπουργείο Παιδείας και όχι με διαγωνισμό να γράψει ξανά το σχολικό εγχειρίδιο. Στη συγγραφική ομάδα του κ. Κολιόπουλου δεν υπάρχει κανένας εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρ’ ότι το βιβλίο θα απευθύνεται σε μαθητές της Στ’ Δημοτικού. Θα καλύπτει την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία των Νεότερων Χρόνων και θα μπει στις σχολικές αίθουσες το 2009.
Στην ανάδειξη του σημαντικότερου Έλληνα όλων των εποχών στοχεύει η νέα φιλόδοξη συμπαραγωγή του ΣΚΑΪ και του ΒΒC, η οποία πρόκειται να αρχίσει να προβάλλεται τον Ιανουάριο του 2009. Μέσω της ιστοσελίδας greatgreeks μπορούμε να ψηφίζουμε. Αναζητούμε λοιπόν την μεγαλύτερη προσωπικότητα από τον χώρο της πολιτικής, των τεχνών, της επιστήμης, της διανόησης ή όποιο άλλο χώρο μας εκφράζει.
Από τις 16 Απριλίου μέχρι και τις 7 Μαΐου μπορούμε να καταχωρίσουμε τη ψήφο μας.
Υπάρχει ανταπόκριση του κοινού και ο σταθμός κατακλύζεται από ερωτήματα: “Μπορώ να ψηφίσω τον Ατατούρκ που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη; Ο Ιουστινιανός και ο Μ. Κωνσταντίνος ήταν Έλληνες ή Ρωμαίοι αυτοκράτορες;” Αφήστε τα ερωτήματα για το Μέγα Αλέξανδρο που έχουν φέρει τους τηλεφωνητές του ΣΚΑΙ σε απόγνωση…
Η ιστορία είναι πάντα ένα ακανθώδες ζήτημα για τους Έλληνες, μεγάλους και μικρούς…
“Είναι αξιολύπητο, αλλά στο βιβλίο της Ιστορίας για τη Γ ‘ Λυκείου επιχειρείται ένα λίφτινγκ του αιμοσταγούς Χίτλερ εις ό,τι αφορά τη θρυλούμενη ελληνοφιλία του…”
“Το ερώτημα είναι: τι δουλειά έχει στα σχολικά βιβλία μια τόσο βάναυση παραχάραξη της πραγματικότητας, μάλιστα από ιστορικούς -και με το συμπάθιο που εκφέρω γνώμη.
Πώς γίνεται στα σχολικά βιβλία αίφνης να «συνωστίζονται» απόψεις εν πρώτοις ανιστόρητες και κατά δεύτερον κραυγαλέες, ως προς την ιδεολογική τους σκοπιμότητα. Είτε από τη μια πλευρά, την αποδομητική (της «νεωτερικότητας»), είτε από την άλλη πλευρά της αναπαραγωγής στερεοτύπων, πάμε άριστα στη μυθολόγηση της ιστορίας (και κατά προέκταση στην ιδιοτελή πολιτική της χρήση) και πάντως, είτε από τη μια μπάντα είτε από την άλλη, πάμε με τις μπάντες.”
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότερα
Η διακεκριμένη βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν, καθηγήτρια στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, λίγο πριν από την κυκλοφορία (στα τέλη του Νοεμβρίου) του νέου της βιβλίου Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire στα ελληνικά, έδωσε συνέντευξη στο «Βήμα» στην Κατερίνα Δαφέρμου.
Ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ μιλάει στην «Κ» για το νέο του βιβλίο και τη Δημόσια Ιστορία:
Ξαναγράφουν την Ιστορία επί το εθνικότερον. Ο καθηγητής κ. Ι. Κολιόπουλος ανέλαβε με ανάθεση από το υπουργείο Παιδείας και όχι με διαγωνισμό να γράψει ξανά το σχολικό εγχειρίδιο της Στ’ Δημοτικού. Το σίγουρο είναι ότι οι μικροί μαθητές του δημοτικού «θα συνειδητοποιήσουν γιατί είναι Ελληνες». Τη φράση αυτή αποδίδουν εκπαιδευτικοί στον καθηγητή της Νεότερης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κ. Ι. Κολιόπουλο, ο οποίος ανέλαβε να λύσει το «πρόβλημα» που δημιουργήθηκε με το – πρόσφατα αποσυρθέν από τα σχολεία – βιβλίο της Ιστορίας της κυρίας Μαρίας Ρεπούση. Ο κ. Κολιόπουλος είναι ο καθηγητής που θα είναι επικεφαλής συγγραφικής ομάδας (των κκ. Ιάκωβου Μιχαηλίδη, διδάσκοντος επίσης στο ΑΠΘ, Χαράλαμπου Μηνάογλου, φιλολόγου, και Αθανάσιου Καλλιανιώτη, σχολικού συμβούλου), η οποία και ανέλαβε με ανάθεση από το υπουργείο Παιδείας και όχι με διαγωνισμό να γράψει ξανά το σχολικό εγχειρίδιο. Στη συγγραφική ομάδα του κ. Κολιόπουλου δεν υπάρχει κανένας εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρ’ ότι το βιβλίο θα απευθύνεται σε μαθητές της Στ’ Δημοτικού. Θα καλύπτει την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία των Νεότερων Χρόνων και θα μπει στις σχολικές αίθουσες το 2009.
Στην ανάδειξη του σημαντικότερου Έλληνα όλων των εποχών στοχεύει η νέα φιλόδοξη συμπαραγωγή του ΣΚΑΪ και του ΒΒC, η οποία πρόκειται να αρχίσει να προβάλλεται τον Ιανουάριο του 2009. Μέσω της ιστοσελίδας 
“Είναι αξιολύπητο, αλλά στο βιβλίο της Ιστορίας για τη Γ ‘ Λυκείου επιχειρείται ένα λίφτινγκ του αιμοσταγούς Χίτλερ εις ό,τι αφορά τη θρυλούμενη ελληνοφιλία του…”
Άρθρα (RSS)