Terra Computerata

Ενδιαφέρουσα η προσέγγιση του Θανάση Παπαχρίστου, Καθηγητή αστικού δικαίου στο τμήμα νομικής του πανεπιστημίου Αθηνών για το θέμα της ηλεκτρονικής γραφής: “Aν η καθοριστική στιγμή για τη γραφή ήταν η ανακάλυψη της τυπογραφίας, αφού η έντυπη γραφή συνεπάγεται τη μαζική αναπαραγωγή των συγγραφικών έργων και εξασφαλίζει δυνητικά άπειρους αποδέκτες του λόγου, η ψηφιακή γραφή, ιδίως με τη χρήση Η/Υ, τείνει όχι απλώς να περιορίσει την έντυπη, αλλά και να μεταβάλει ουσιωδώς τη διαδικασία της γραφής και της ανάγνωσης, με σημαντικές πολιτισμικές επιπτώσεις.

Κατά πρώτο λόγο, η δυνατότητα της ηλεκτρονικής γραφής για άμεση διόρθωση και αντικατάσταση του κειμένου οδηγεί αυτόματα τον συγγραφέα σε διαρκή διάλογο με το γραπτό του· η εποχή της γομολάστιχας αναβιώνει με πολύ πιο εύκολο τρόπο! Η ηλεκτρονική γραφή δημιουργεί έτσι αίσθημα ελευθερίας στον συγγραφέα, ο οποίος ελέγχει συνεχώς ό,τι γράφει. Η ελευθερία αυτή περιορίζεται όμως με τον γλωσσικό έλεγχο που «επιβάλλει» ο υπολογιστής, «κοκκινίζοντας» λέξεις που αγνοεί ή γλωσσικούς τύπους που απορρίπτει. Η επιμονή αυτή για προσαρμογή στο επιβαλλόμενο υπόδειγμα περικλείει τον κίνδυνο ολοκληρωτικών παρεμβάσεων στη γλώσσα, με «υποδούλωση» του συγγραφέα σε αυτές, ενώ ο εξοβελισμός μη αρεστών λέξεων ενέχει τον κίνδυνο αποστείρωσης του λόγου και περιορισμού του γλωσσικού πλούτου.

Κατά δεύτερο λόγο, η ηλεκτρονική γραφή συνδέεται με τη δυνατότητα «ξεσηκώματος» αποσπασμάτων από άλλα κείμενα, που διακινούνται στον διαδικτυακό χώρο – το «κατέβασμα» των κειμένων, που συχνά είναι ελεύθερο, επιτρέπει την «αντιγραφή» αποσπασμάτων και την «επικόλληση» στο υπό επεξεργασία κείμενο. Η δυνατότητα αυτή περιορίζει την αναγκαία απόσταση του συγγραφέα από άλλα κείμενα, με συνέπεια η διακειμενικότητα να καταλήγει σε άκριτη μεταφορά, επιβεβαιώνοντας τη ρήση «οι ταλαντούχοι αντιγράφουν, οι ατάλαντοι μιμούνται»!

Τέλος, η συγγραφή με ηλεκτρονικό τρόπο επηρεάζεται άμεσα από τη διαρκή ταλάντευση ανάμεσα στην «αποθήκευση» και στη «διαγραφή». Τόσο στην ιδιόχειρη όσο και στη μηχανική γραφή, το «σκίσιμο» της σελίδας και το πέταμα στον «κάλαθο αχρήστων» ήταν ψυχολογικά πολύ πιο δύσκολο από ό,τι η αποστολή στον κατ΄ ευφημισμό «κάδο ανακύκλωσης». Βέβαια, τα «απορρίμματα» παραμένουν στον κάδο τους, ωσότου αποφασιστεί αν θα ανασυρθούν ή, το πιθανότερο, θα εξαφανιστούν στα άδυτα του σκληρού δίσκου του υπολογιστή. Οι αρχαιολόγοι, σε κάποιο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, θα αναζητούν πληροφορίες όχι με την αξίνα, αλλά με ηλεκτρονικά προγράμματα ανίχνευσης δεδομένων.

Η ηλεκτρονική γραφή επενεργεί όμως και στην ανάγνωση των κειμένων. Το κείμενο πλέον δεν «κείται», αλλά «αναρτάται». Πρόκειται στην ουσία για εικονική προβολή του στην οθόνη του υπολογιστή. Ο αναγνώστης δεν έχει σωματική επαφή μαζί του ούτε την καθολική εποπτεία του, αλλά το προσεγγίζει αποστασιοποιημένα και αποσπασματικά. Το ξεφύλλισμα είναι αδύνατο – ο αναγνώστης του ηλεκτρονικού κειμένου έχει όμως την ευχέρεια ξετυλίγματος του νοητού κυλίνδρου των σελίδων του, διαδικασία που παραπέμπει στην ανάγνωση των παπύρων! Είναι προφανές ότι η ηλεκτρονική γραφή μεταβάλλει όχι απλώς τη διαδικασία της ανάγνωσης, αλλά και την ίδια τη φύση της, θέτοντας τον αναγνώστη σε πιο παθητική στάση από ό,τι η έντυπη. Από το άλλο όμως μέρος η δυνατότητα που προσφέρουν ορισμένα κείμενα- ιδίως αυτά που περιέχονται σε εγκυκλοπαίδειες για παρέμβαση του αναγνώστη στη διαμόρφωσή τους ανοίγει νέους ορίζοντες στην αμφίδρομη σχέση κειμένου- αναγνώστη”.

Βήμα Ιδεών

Το άρθρο δημοσιεύτηκε Πέμπτη 14 Μαΐου 2009 στις 05:11 στην κατηγορία Διαδίκτυο, Τ.Π.Ε., υπερκείμενο. Μπορείς να παρακολουθείς τα σχόλια χρησιμοποιώντας το RSS 2.0 feed. Μπορείς να πας στο τέλος του άθρου και να αφήσεις σχόλιο. Τα pings προσωρινά δεν επιτρέπονται.