Κατηγορία: Συντακτικό Νέας Ελληνικής

Σύνταξη και Ορθογραφία

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/4648

Συντακτικό Νέας Ελληνικής- Η Πρόταση

ΣΥΤΑΚΤΙΚΟ Ν.Ε-Η ΠΡΟΤΑΣΗ

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/3655

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ) ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1587

Βασικές οδηγίες για τη χρήση των σημείων στίξης



Τελεία ( . ) Η τελεία ανταποκρίνεται σε σταμάτημα ή κατέβασμα της φωνής. Σημειώνεται:στο τέλος μια πρότασης και δείχνει πως ό,τι ειπώθηκε έχει ακέραιο νόημα: Το αυτοκίνητο είναι άσπρο.

ύστερα από μια συντομογραφία: π.χ., κτλ. Εξαιρούνται μερικές συντομογραφίες που σχετίζονται με τις διευθύνσεις του ορίζοντα, που δεν την παίρνουν, π.χ.: Α= Ανατολή, ανατολικός, ανατολικά, ΝΔ = νοτιοδυτικός, νοτιοδυτικά κτλ. Όταν πρόκειται, όμως, για προσδιορισμό τόπων, προσθέτουμε στις συντομογραφίες Α, Β κτλ. μια τελεία: η Β. Αμερική, η Ν. Ευρώπη κτλ.

σε πολυψήφιους αριθμούς, χωρίζοντας σε τριάδες τα ψηφία με αρχή από τα δεξιά (π.χ., 2.234.456). Οι τετραψήφιοι αριθμοί και οι χρονολογίες δε χρειάζονται τελεία (π.χ., 1821).

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τελεία μετά από ένα απόλυτο αριθμητικό για να νοηθεί ως τακτικό: 9. = ένατος. (Η χρήση αυτή είναι σπάνια.)

Η τελεία του τέλους δε σημειώνεται σε τίτλους βιβλίων, σ’ επιγραφές και σ’ επικεφαλίδες.

Η τελεία και τα άλλα σημεία της στίξης:

Όταν υπάρχουν εισαγωγικά στο κείμενο, η τελεία σημειώνεται πάντα έξω από αυτά. Το ίδιο ισχύει στις περιπτώσεις χρήσης παρενθέσεων, αγκυλών κτλ. Ωστόσο, όταν μέσα στην παρένθεση υπάρχει ολόκληρη περίοδος, τότε η τελεία σημειώνεται μέσα στην παρένθεση.

Τελεία δεν σημειώνεται μετά το ερωτηματικό, το θαυμαστικό και τα αποσιωπητικά.

Άνω τελεία ( · )
Η άνω τελεία δηλώνει αρκετά στενό νοηματικό σύνδεσμο με τα προηγούμενα και χρησιμεύει για να σημειώνουμε μικρότερη διακοπή παρά με την τελεία και μεγαλύτερη παρά με το κόμμα. Ειδικότερα η άνω τελεία:Μέσα στην περίοδο χωρίζει ομάδες από προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές χωρίζονται μεταξύ τους με κόμματα, π.χ.: Του Αισχύλου σώζονται τρεις τραγωδίες από τον τρωικό κύκλο, ο Αγαμέμνονας, οι Χοηφόρες, οι Ευμενίδες· του Σοφοκλή, ο Αίας, η Ηλέκτρα και ο Φιλοκτήτης.

Στο εσωτερικό μιας φράσης χωρίζει δυο μέρη της που σχετίζονται μεταξύ τους, αλλά και που έχουν διαφορές, ιδίως όταν το δεύτερο επεξηγεί ή έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο, π.χ.: Αυτός δεν ήταν άνθρωπος· ήτανε θεριό, δράκος, του βουνού στοιχειό.  Του πατέρα σου, όταν έλθης,/ δε θα βρης παρά τον τάφο·/ είμαι ομπρός του και σου γράφω/ μέρα πρώτη του Μαγιού. (Σολωμός).

Η άνω τελεία και τα άλλα σημεία της στίξης:

Όταν υπάρχουν στην πρόταση εισαγωγικά ή παρένθεση, η άνω τελεία σημειώνεται έξω από την παρένθεση ή τα εισαγωγικά.

Παρατήρηση: Η χρήση της άνω τελείας έχει ατονήσει σήμερα· στη θέση της χρησιμοποιείται το κόμμα ή η τελεία. Ένας επιπλέον λόγος για την ολοένα και αραιότερη χρήση της, αποτελεί το γεγονός της μη παρουσία της στο τυποποιημένο πληκτρολόγιο των υπολογιστών. Η εισαγωγή στο κείμενο πρέπει να γίνει με ειδική πληκτρολόγηση. Το σύμβολο της άνω τελείας αντιστοιχεί στο συνδυασμό πλήκτρων Alt+0183 (με το αριθμητικό πληκτρολόγιο). Μια καλή πρακτική, για όσους χρησιμοποιούν κειμενογράφους που το επιτρέπουν, είναι να αντιστοιχηθεί στην άνω τελεία μια απλή λειτουργία αυτόματης διόρθωσης κειμένου · μια απλή, αποτελεσματική και ευκολομνημόνευτη αλληλουχία πλήκτρων είναι τα δύο συνεχόμενα κόμματα “,,”.

Κόμμα ( , ) Το κόμμα χρησιμεύει συνήθως για να σημειώσουμε λογικό χωρισμό και μικρό σταμάτημα στο εσωτερικό της περιόδου, ή σε μεγάλες φράσεις για να δώσομε ευκαιρία σε αναπνοή, είτε για να κάνουμε το κείμενο να διαβάζετε ευκολότερα (λ.χ. σε θεατρικά κείμενα, διδακτικά βιβλία) ή για να προκαλέσουμε προσδοκία. Το κόμμα είναι το πιο συχνό σημείο της στίξης και η χρήση του είναι απαραίτητη προκειμένου ν’ αποφεύγονται παρανοήσεις και η ανάγνωση, ή η απαγγελία, να γίνεται ευκολότερη. Αν και δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες για τη χρήση του κόμματος, σε γενικές γραμμές χρησιμεύει για να χωρίζουμε:

  • Μέσα στην πρόταση του όμοιους αναμεταξύ τους όρους, όταν του παραθέτουμε ασύνδετους, π.χ.: Η θάλασσα ήταν ήρεμη, γαλήνια, καθαρή.

Στην απαρίθμηση επιθέτων μπρος από ένα ουσιαστικό το κόμμα μπαίνει και πριν το τελευταίο επίθετο, όταν αυτό προσδιορίζει το ουσιαστικό ακριβώς όπως και τ’ άλλα: Με αργά, βαριά, κουρασμένα βήματα. Αλλά δεν μπαίνει όταν το τελευταίο επίθετο αποτελεί με το ουσιαστικό έννοια που την προσδιορίζουν τα προηγούμενα επίθετα: Με κέρασε άσπρο παλιό κρασί.

  • Την παράθεση και κάθε είδους επεξήγηση: Άρχισε μια βροχή, κατακλυσμός.– Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, ήταν κατοικία των θεών.
  • Την κλητική: Νίκο, σου στέλνω σήμερα το γράμμα.– Πήρα το γράμμα σου, κύριε Γιώργο, και χαίρομαι που είσαι καλά.
  • Ένα μόριο ή ένα βεβαιωτικό (ή αρνητικό) επίρρημα στην αρχή της περιόδου, που χρησιμεύει για τη σύνδεση με τα προηγούμενα: Ναι, θα φύγω.– Όχι, δε θέλω.– Τότε, θα συμφωνήσουμε (δηλ. αφού είναι έτσι).
  • Τις κύριες από δευτερεύουσες προτάσεις – τις αιτιολογικές, τελικές (εκτός όταν εισάγονται με το να), αποτελεσματικές, υποθετικές, εναντιωματικές, χρονικές ή που εισάγονται με το χωρίς να, ιδίως όταν αυτές προηγούνται ή όταν είναι μεγάλες, π.χ.: Δεν πρέπει να ξεκινήσομε, γιατί ο καιρός άρχισε να χαλά.– Αν θέλεις, έλα.– Χωρίς να το καταλάβω, μου πήραν το πορτοφόλι.
  • Τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις όταν προηγούνται του ρήματος: Το τι έκρυβε η στάση της, ήταν δύσκολο να διαπιστωθεί. Αλλά: Ήταν δύσκολο να διαπιστωθεί το τι έκρυβε η στάση της..
  • Το ρήμα και τον αμέσως κατόπι του εμπρόθετο προσδιορισμό που φανερώνει αντίθεση, π.χ.: Περισσότερο έβλαψε, παρά ωφέλησε.
  • Τις συμπλεκτικές προτάσεις, π.χ.: Δε θα πάω στα Χανιά, ούτε στο Ρέθυμνο.– Και γενναίοι άνθρωποι ήταν, και τον εαυτό τους πρόσεχαν.
  • Τις διαζευκτικές προτάσεις, π.χ.: Ή θα σωθούμε, ή θα χαθούμε.
  • Τις αντιθετικές προτάσεις, π.χ.: Δεν έχομε εμείς, μα κάτι θα γίνει.– Ναι μεν είναι ακριβότερο, αλλά είναι το καλύτερο για τη δουλειά μου.
  • Τις συμπερασματικές προτάσεις: Να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε… – Δεν είναι κακός, να (=ώστε να) μη μας δώσει νερό.
  • Το σύνδεσμο και, όταν αυτός έχει σημασία συνδέσμου που χρειάζεται κόμμα, π.χ.: Εσύ μαζεύεις, και (= ενώ) αυτός σκορπά.– Πήγαινε στο καλό, και (= γιατί) δε σ’ έχω ανάγκη.
  • Τους όρους μιας πρότασης που συνδέονται με τους συνδέσμους ή, είτε, μήτε, ούτε, όταν είναι περισσότεροι των δυο: Ούτε ο Κώστας, ούτε ο Γιώργος, ούτε Μαρία κατάφεραν να λύσουν το γρίφο. Αλλά: Ούτε ο Μπάμπης ούτε ο Θωμάς είπαν την αλήθεια.

Η δυσκολότερη περίπτωση είναι η θέση ή μη του κόμματος πριν από αναφορική πρόταση που ακολουθεί το υποκείμενο, επειδή η λανθασμένη χρήση του κόμματος έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή του νοήματος της πρότασης:

Τα δέντρα του κήπου που είναι καρποφόρα χρειάζονται λίπασμα.
( Η αναφορική πρόταση εδώ προσδιορίζει άμεσα το υποκείμενο. Καθορίζει ποια δέντρα του κήπου χρειάζονται λίπασμα, δηλαδή όσα δέντρα είναι καρποφόρα και όχι όλα.
Πέταξαν τα ροδάκινα που είχαν σαπίσει.
(= Πέταξαν μόνο εκείνα από τα ροδάκινα που είχαν σαπίσει).

Τα δέντρα του κήπου, που είναι καρποφόρα, χρειάζονται λίπασμα.
(Εδώ μπορεί να παραλειφθεί η αναφορική πρόταση χωρίς να προκύψει αλλοίωση του νοήματος· δηλαδή τα δέντρα του κήπου, που όπως γνωρίζουμε είναι όλα καρποφόρα, χρειάζονται λίπασμα.)
Πέταξαν τα ροδάκινα, που είχαν σαπίσει.
(= Πέταξαν όλα τα ροδάκινα τα οποία είχαν σαπίσει).

Το κόμμα και τα άλλα σημεία της στίξης:

  • Όταν παραθέτουμε τα λόγια κάποιου άλλου σε εισαγωγικά, σημειώνουμε το κόμμα έξω από τα εισαγωγικά μόνο όταν το απαιτεί η πρόταση: Κατορθώσαμε να πει «παραδίνομαι», γιατί τον κουράσαμε πάρα πολύ.
    Αντίθετα, δεν χωρίζουμε με κόμμα τις παρένθετες προτάσεις, μικρές ή μεγάλες, που δηλώνουν ποιος είπε τα λόγια που βρίσκονται στα εισαγωγικά: «Είμαστε έθνος ανάδελφο» είπε ο Πρόεδρος.
    Αν, όμως, αυτού του είδους οι προτάσεις υπάρχουν σε διαλόγους χωρίς εισαγωγικά (εισάγονται δηλαδή με παύλες), χρησιμοποιούνται πάντα με κόμμα:
    – Μπορείτε να πιείτε νερό, μας είπε ο περβολάρης
    .
  • Δεν σημειώνουμε κόμμα αμέσως μετά το ερωτηματικό και το θαυμαστικό.
Δύο τελείες ( : )ή διπλή τελεία

ή πάνω και κάτω τελεία

Οι δύο τελείες δηλώνουν ότι θ’ ακολουθήσει παράθεμα από ξένο κείμενο, απόφθεγμα, παροιμία ή ευθύς λόγος. Χρησιμοποιείται ακόμη στις περιπτώσεις που αναλύομε ή ερμηνεύομε κάτι που έχομε καταγράψει, π.χ.: Σκεπτόμουν καθαρά τούτο: θα εκτελέσω όσο μπορώ καλύτερα το χρέος μου.Η λέξη ύστερ’ από τις δύο τελείες γράφεται με αρχικό γράμμα κεφαλαίο όταν οι δύο τελείες έχουν τη θέση τελείας.
Παύλα ( – )
= Alt+0150
Η παύλα δηλώνει αλλαγή του συνομιλητή σ’ ένα γραπτό κείμενο διαλόγου όταν δεν χρησιμοποιούνται εισαγωγικά.Επίσης χρησιμοποιείται για να φανεί μεγαλύτερη η αντίθεση των προηγούμενων με τ’ ακόλουθα, π.χ.: Ξεκίνησαν – μα δε θα φτάσουν ποτέ!

Η χρήση της παύλας δείχνει απότομη αλλαγή ή ανακολουθία στη φράση, π.χ.: Είδα το Μιχάλη προχθές – ο Γιάννης ήταν στο τηλέφωνο.

Η παύλα είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί στο τέλος μιας παραγράφου, αμέσως μετά την τελεία, δηλώνοντας ότι έχει ολοκληρωθεί ένα θέμα, μια νοηματική ενότητα. (Σημείωση: Από εδώ βγήκε και η φράση: «τελεία και παύλα», δηλαδή τελείωσε τελείως το ζήτημα.)

Επίσης, η παύλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάλογο, όταν διακόπτεται απότομα ο λόγος, σε αντίθεση με τα αποσιωπητικά, που δηλώνουν κυρίως: παύση, αποσιώπηση, αμηχανία κτλ.:
– Μπορώ να σας μιλή–
– Σταμάτα! Δεν σου επιτρέπω να μιλάς!

Παρένθεση [ (  ) ] Διπλή παύλα ( –   – ) Κοινό γνώρισμα και των δύο σημείων στίξης είναι ότι οι λέξεις που περικλείονται σ’ αυτά παρουσιάζουν, κατά τη γνώμη μας, λιγότερο ενδιαφέρον. Έχουν όμως και διαφορές μεταξύ τους, τις ακόλουθες:Η παρένθεση χρησιμεύει για να περικλείσει και ν’ απομονώσει λέξη ή φράση ολόκληρη που επεξηγεί ή συμπληρώνει τα λεγόμενα, π.χ.: «Ο Όμηρος (Οδύσσεια 490) εξυμνεί τη ζωή.»  «Το αυτοκίνητο (σαράβαλο) αγκομαχούσε στον ανήφορο…»

Παρένθεση χρησιμοποιούμε και μετά από μια περίοδο. Στις περιπτώσεις αυτές προηγείται άνω τελεία ή άλλο σημείο στίξης, π.χ.: «Θέλουν, μα δε βολεί να λησμονήσουν· (Μαβίλης).»  «–Φοβάμαι κάτι χειρότερο! (φεύγουν από τη σκηνή).»

Η παρένθεση επίσης χρησιμεύει για να περικλείσει λέξεις ή φράσεις που μπορούν να παραλειφθούν. Αυτό συχνά το πετυχαίνομε και με τα κόμματα. Η παρένθεση πρέπει να χρησιμοποιείται στην περίπτωση αυτή, όταν τα παρένθετα λόγια αποχωρίζονται καθαρά στο νόημα και στη διατύπωση από το υπόλοιπο κείμενο και δεν υπάρχει σ’ αυτό λέξη που αναφέρεται στα λόγια μέσα στην παρένθεση.

Μέσα σε παρένθεση αναγράφονται οι παραπομπές: «Το γράμμα αποκτείνει, το δε πνεύμα ζωοποιεί», είπε ο Παύλος· (Προς Κορινθίους Β’ 3.6).

Η παρένθεση μπορεί ν’ ακολουθεί ή και να έχει κατόπι της άλλη στίξη, ιδίως κόμμα. Μπορεί και ν’ αρχίζει με κεφαλαίο γράμμα. Η τελεία  μπαίνει πριν κλείσει η παρένθεση όταν η παρένθεση αρχίζει με κεφαλαίο.

Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται για να απομονωθεί μέρος της φράσης, όπως γίνεται και στην παρένθεση. Αυτό γίνεται ιδίως όταν όταν το μέρος αυτό δεν είναι τόσο δευτερότερο ώστε να κλειστεί σε παρένθεση. Το κλείσιμό του μέσα σε κόμματα θα μπορούσε να προκαλέσει ασάφεια, π.χ.: «Ο πατέρας μου –ελαφρύ το χώμα που τον σκέπασε– δεν ήθελε να με κάνει βοσκό.»

Αγκύλες [  ] Χρησιμοποιούνται για ν’ απομονωθεί μια ένδειξη που βρίσκεται ήδη σε παρένθεση.
Εισαγωγικά ( «  » )
Τα εισαγωγικά σημειώνονται στην αρχή και στο τέλος παραθεμάτων: Μου είπε: «Δε σε ξέρω καθόλου». Επίσης όταν αναφέρομε λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν στην κοινή γλώσσα ή που παίρνουν ένα ιδιαίτερο νόημα ή απόχρωση νοήματος στο λόγο μας: οι παλαιότεροι χρησιμοποιούσαν τη λέξη «σπουδαίος» με διαφορετικό νόημα· σήμαινε το μορφωμένο, το λόγιο.

Τίτλοι βιβλίων, θεατρικών έργων, ονόματα πλοίων, εφημερίδων, επιγραφές κτλ., τοποθετούνται μέσα σε εισαγωγικά.

Ύστερα από τα εισαγωγικά σημειώνεται, όταν χρειάζεται, η τελεία και η επάνω τελεία. Το κόμμα δε σημειώνεται, εκτός όταν με το κλείσιμο των εισαγωγικών τελειώνει φράση που απαιτεί κόμμα, π.χ.: «Είναι δυο η ώρα» είπε η Μαρία «τα μαγαζιά θα έχουν κλείσει».

Το ερωτηματικό και το θαυμαστικό σημειώνονται μέσα από τα εισαγωγικά του τέλους ( εκτός κι αν δεν ανήκουν στο κείμενο το κλεισμένο μέσα στα εισαγωγικά, και τότε μπαίνουν έξω από τα εισαγωγικά).

Όταν το κείμενο των εισαγωγικών συνεχίζεται και σε καινούργια παράγραφο, ξανασημειώνομε στην αρχή της τα εισαγωγικά του τέλους (»), ενώ η προηγούμενη παράγραφος κλείνει χωρίς εισαγωγικά.

Στη θέση των εισαγωγικών μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παλιότερα πνεύματα δασεία και ψιλή, μονά ή διπλά ανεστραμμένα (‘ ’ ή “ ”), κυρίως όταν χρειάζεται να υπογραμμιστεί μια λέξη ή φράση, που βρίσκεται ήδη μέσα σε εισαγωγικά.

Όταν ένα τμήμα κειμένου που βρίσκεται μέσα σε εισαγωγικά περιλαμβάνει λέξεις ή προτάσεις που πρέπει να κλειστούν σε άλλα εισαγωγικά, τότε χρησιμοποιούμε τα «ανωφερή εισαγωγικά» ή «διπλά κόμματα» (“ ” ή “ „).

Τα εισαγωγικά δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν σε λέξεις που τυπώνονται με διαφορετική γραμματοσειρά. Αυτό συνήθως εφαρμόζεται στις περιπτώσεις παράθεσης μίας λέξης ή ενός τίτλου βιβλίου κτλ.

Εισαγωγικά επίσης χρησιμοποιούμαι στους διαλόγους, όταν δεν γίνεται χρήση της παύλας (για να διακρίνονται τα πρόσωπα):
«Τι είναι η ζωή;» μονολόγησε ο γερο-Θόδωρος.
«Ένα ποτήρι νερό» συμπλήρωσε ο Γιάννης.

Όταν στους διαλόγους χρησιμοποιούνται παύλες, παραθέτουμε σε εισαγωγικά τους εσωτερικούς διαλόγους· δηλαδή, τα λόγια που σκέφτονται ή ανακαλούν τα πρόσωπα των διαλόγων:
– Περάστε, κύριε Γιώργο. Εδώ έχει δροσιά.
«Είναι καλύτερα να περάσω τώρα» σκέφτηκε ο κυρ-Γιώργος.
–Φχαριστώ κυρα-Φρόσω, έρχομαι.

Ομοιωματικά ( » ) Σημειώνονται για να μην επαναληφθεί λέξη που γράφτηκε ακριβώς στο ίδιο σημείο της προηγούμενης σειράς γραπτού κειμένου.
Θαυμαστικό ( ! ) Χρησιμοποιείται ύστερα από ένα επιφώνημα ή μια έκφραση που δηλώνει θαυμασμό, προσταγή, χαρά, ελπίδα, φόβο, ένα ξαφνικό αίσθημα, πάθος ή άλλο συναίσθημα, π.χ.: Ζήτω! Μακάρι! Πήγαινε! Ντροπή! Ίσια το τιμόνι! πρόσταξε ο πατέρας.Το θαυμαστικό που δηλώνει ειρωνεία ή που σημειώνεται για να υπογραμμιστεί κάτι απίστευτο ή ανόητο, και που αναφέρεται σε λέξη μόνο της πρότασης, το βάζομε σε παρένθεση, π.χ.: Λέει πως ανέβηκε σε μια ώρα(!) στον Όλυμπο.– Η Σούλα είναι σπουδαία(!) νοικοκυρά.

Σημειώνουμε θαυμαστικό και σε προτάσεις ερωτηματικού τύπου αλλά πραγματικά επιφωνηματικές, π.χ.: Που καταντήσαμε! Και πιστεύεις κι εσύ τέτοια πράματα!

Το θαυμαστικό σημειώνεται μέσα από τα εισαγωγικά όταν ανήκει στα λόγια που κλείνονται σ’ αυτά, και έξω από αυτά όταν ανήκει στο κείμενο που εισάγει τα ξένα λόγια, π.χ.: «Ζήτω η Ελλάδα!» βροντοφώναξε.– Και ποιος δε θυμάται του Λεωνίδα το «μολών λαβέ»!

Η λέξη ύστερα από θαυμαστικό (εκτός όταν αυτό συνοδεύει ένα επιφώνημα) γράφεται με κεφαλαίο στην αρχή. Συνεχίζομε με μικρό γράμμα, όταν η συνέχεια συνδέεται άμεσα με τα προηγούμενα: «Ίσια τα πανιά!» πρόσταξε ο καπετάνιος.

Όταν η επιφωνηματική πρόταση αρχίζει από επιφώνημα, παραλείπουμε συνήθως από αυτό το θαυμαστικό: Αχ, και να φυσούσε λίγο!

Τα επιφωνήματα που παρατείνουν το τελευταίο φωνήεν, γράφονται κιόλας έτσι, π.χ.: άαα! ήταν φανταστικό!, έεε! πρόσεχε!, ώωω! την πατήσαμε!, άααχ!, πωπώωω!, όφουουου!, όχουουου!, άουουου! κτλ.

Το θαυμαστικό και τα άλλα σημεία της στίξης:

Για το θαυμαστικό ισχύουν τα ίδια που ισχύουν για το ερωτηματικό.

Ερωτηματικό ( ; ) Τοποθετείται στο τέλος κάθε ευθείας ερωτηματικής πρότασης, π.χ.: Θα πάμε για καφέ;– Είναι καλός χτίστης ο Γιάννης;Η πλάγια ερώτηση δε χρειάζεται ερωτηματικό, π.χ.: Με ρώτησε γιατί δεν τον περίμενα.– Δεν έμαθα που πήγε.

Τοποθετημένο μετά μια λέξη, σε παρένθεση, δηλώνει ειρωνεία ή αμφιβολία ή αμφισβήτηση, π.χ.: Περηφανευόταν πως ήταν ο καλύτερος(;) κυνηγός.

Σε σειρά από ερωτήσεις σημειώνεται το ερωτηματικό μόνο στην τελευταία, όταν οι ερωτήσεις απαιτούν την ίδια απάντηση: Θέλεις να μείνεις μόνος, να υποφέρεις, να καταντήσεις αλκοολικός; Αλλά: Γιατί άργησες; πού ήσουν; τι έκανες; (Παρατήρηση: στην περίπτωση μικρών προτάσεων δεν είναι αναγκαίο το πρώτο γράμμα μετά το ερωτηματικό να είναι κεφαλαίο. Αλλά: Μάνα τι έχεις και βογκάς; Τι κακό σου ‘καμε ο γιος σου; Σε παράκουσε, λόγο σου αντιγύρισε ποτέ;

Οι διμερείς (ή πολυμερείς) ερωτήσεις παίρνουν ερωτηματικό στο πρώτο μέρος και τελεία στο δεύτερο, που διαζευγνύετε από το πρώτο, π.χ.: Έρχεσαι σα φίλος; ή σαν εχθρός.– Αυτό είναι κουνουπίδι; είναι λάχανο; ή είναι μπρόκολο.

Το ερωτηματικό σημειώνεται μέσα από τα εισαγωγικά όταν ανήκει στα λόγια που κλείνονται σ’ αυτά, και έξω από αυτά όταν ανήκει στο κείμενο που εισάγει τα ξένα λόγια, π.χ.: «Πού πάμε;» βροντοφώναξε.– Ποιος είπε το «μολών λαβέ»;

Η λέξη ύστερα από ερωτηματικό γράφεται με κεφαλαίο στην αρχή. Συνεχίζομε με μικρό γράμμα, όταν η συνέχεια συνδέεται άμεσα με τα προηγούμενα: «Είστε καλά;» ξαναρώτησε και έφυγε, κλείνοντας την πόρτα πίσω του.

Το ερωτηματικό και τα άλλα σημεία της στίξης:

  • Δεν μπαίνει ποτέ κόμμα μετά από ερωτηματικό: – Πάλι πήρες άδεια από τη σημαία; με ρώτησε γελώντας πονηρά.
    Παρατήρηση: η ίδια πρόταση μπορεί να γραφεί ισοδύναμα με τη χρήση του κόμματος, αλλά χρησιμοποιώντας εισαγωγικά: «Πάλι πήρες άδεια από τη σημαία;» με ρώτησε γελώντας πονηρά.
  • Το ερωτηματικό σημειώνεται μέσα στην παρένθεση, στα εισαγωγικά, τις διπλές παύλες κτλ., μόνον όταν ολόκληρη η ευθεία ερώτηση είναι παρενθετική: Μας άφησε να σκεφτόμαστε διάφορα (μήπως ήταν κι η πρώτη φορά;), πριν μας εξηγήσει …
  • Όταν υπάρχουν αποσιωπητικά, το ερωτηματικό σημειώνεται πριν από αυτά:
    – Είναι λογικό να μη μας λέει τίποτα;
  • Όταν υπάρχουν εισαγωγικά, το ερωτηματικό μπαίνει  μέσα σ’ αυτά, εκτός κι αν δεν ανήκει στο κείμενο που βρίσκεται μέσα σ’ αυτά: «Τι καιρό κάνει σήμερα;» με ρώτησε η Μαρία.
    Αλλά: Σε ρώτησε πράγματι «Τι καιρό κάνει σήμερα;»; Η Μαρία με ρώτησε: «Τι καιρό κάνει σήμερα;».
Αποσιωπητικά ( … )
… = Alt+0133
Τα αποσιωπητικά σημειώνονται όταν δεν τελειώνουμε τη φράση. Επίσης όταν σε παράθεμα από συγγραφέα παραλείπομε ένα τμήμα φράσης ή και φράσεις ολόκληρες· στις περιπτώσεις αυτές τα αποσιωπητικά τοποθετούνται μέσα σε αγκύλες: Για την απάντηση στο ερώτημα των εξετάσεων, δείτε στη σελίδα 41 του βιβλίου την παράγραφο: «Από τη σοβαρότητα […] είναι επανάσταση των ιδεών.».Με τα αποσιωπητικά δηλώνεται επίσης θαυμασμός, ειρωνεία, συγκίνηση, φόβος, δισταγμός, ντροπή, περιφρόνηση, απειλή κτλ., για όσα θα σημειωθούν αμέσων κατόπιν, π.χ.: «Μην ξανάρθεις αδιάβαστος, γιατί…»  «Κι έπειτα… έπειτα όλα τέλειωσαν.»

Aποσιωπητικά σημειώνομε, σ’ ορισμένες περιπτώσεις, και μετά από θαυμαστικό ή ερωτηματικό, στις περιπτώσεις αυτές δείχνουν ένα σταμάτημα στην ομιλία, π.χ.: «Και τι δε θα ‘κανα! … Φτάνει να μ’ άφηνες.» «Πώς μας θωρείς ακίνητος; …»

Αποσιωπητικά χρησιμοποιούμε και στην περίπτωση δισταχτικής ομιλίας, χωρίς ν’ αποσιωπούμε τίποτα, προκειμένου να τονιστούν εκείνα που θ’ ακολουθήσουν.

Σημείωση: Η αγγλική ονομασία των αποσιωπητικών (ellipsis) και ο αντίστοιχος δεκαδικός κωδικός ASCII, μου υποδείχθηκαν από τον Σεμπαστιάν Νικολάου (www.sebdesign.eu), τον οποίο και ευχαριστώ.

Σταυρός ( † )
Συχνά συνοδεύει τη χρονολογία θανάτου ενός προσώπου.
Αστερίσκος ( * ) Στο τέλος μιας λέξης δηλώνει παραπομπή σε υποσημείωση κειμένου. Σε φιλολογικά κείμενα στην αρχή μια λέξης δηλώνει ότι η λέξη είναι υποθετική. Κοντά σε μια χρονολογία δηλώνει τη γέννηση ενός προσώπου.
Ενωτικό ( – ) Βάζουμε ενωτικό στο τέλος της αράδας όταν η λέξη δε χωράει ολόκληρη και θα πρέπει να συλλαβιστεί.Σημειώνεται ενωτικό συνήθως σε μακρόσυρτες συνθέσεις λέξεων: κοινωνικο-οικονομικός. Απαραίτητο είναι όταν σε περίπτωση βραχυλογίας χρησιμοποιούνται δύο παράλληλες λέξεις: πρωί-βράδυ, μέρα-νύχτα.

Βάζουμε ενωτικό ύστερα από τα προταχτικά: αγια-, αϊ-, γερο-, γρια-, θεια-, κυρα-, μαστρο-, μπαρμπα-, παπα-, χατζη-, όταν πάνε μπροστά από κύριο όνομα, π.χ.: αγια-Μαρίνα, αϊ-Γιώργης, γερο-Δήμος, κυρα-Ρήνη, μαστρο-Νικόλας, μπαρμπα-Γιάννης, παπα-Κωστής κτλ. Οι προταχτικές λέξεις δεν παίρνουν τόνο.

Χρησιμοποιούμε ενωτικό στην απαρίθμηση ή παράθεση σταθμών δρομολογίων, π.χ.: Η γραμμή Ηρακλείου – Χανίων. Το ταξίδι Πειραιά – Ηράκλειο διαρκεί δέκα ώρες.

Τοποθετούμε ενωτικό στα σύνθετα παραθετικά, δηλαδή σε ονοματικά σύνολα που αποτελούνται από δύο ομοιόπτωτες λέξεις με ιδιαίτερη σημασιολογική σημασία, π.χ.: ταξίδι-αστραπή, λέξη-κλειδί, πλοίο-φάντασμα κτλ.

Στις περιπτώσεις ελληνικών ή ξενικών κυρίων ανθρωπονυμικών ονομάτων που αποτελούνται από δύο μικρά ονόματα, σημειώνεται το ενωτικό μόνο όταν χρησιμοποιούνται και τα δύο μαζί για να προσδιορίσουν τον ίδιο άνθρωπο: Ζακ-Υβ Κουστό, Αντρέ-Μαρί Αμπέρ, Άννα-Μαρία κτλ. Αντίθετα, όταν υπάρχουν δύο μικρά ονόματα τα οποία δεν χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα, τότε το ενωτικό δε σημειώνεται: Αντώνιος Εμμανουήλ Κατακουζηνός, Ηλέκτρα Ελένη Μαυρογένη· αλλά, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης.

Το ενωτικό χρησιμοποιείται σ’ όλες τις περιπτώσεις των ελληνικών ονομάτων με δύο επώνυμα: Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης, Κατερίνα Περισυνάκη-Κουτρούλη.

Βάζουμε ενωτικό σε εμπορικούς τίτλους ή επωνυμίες επιχειρήσεων, π.χ.: Αγραφιώτης – Πουρνάρας και Σία.

Το ενωτικό σημειώνεται στο τέλος ή στην αρχή ενός γλωσσικού τύπου, για να δειχτεί πως αυτός δε γράφεται ολόκληρος: μονο-, δηλαδή λέξεις που αρχίζουν από το μονο.

Σημειώνουμε το ενωτικό σε φράσεις που λειτουργούν ως ένα όνομα: το σ’ αγαπώ-σε-μισώ, ο φίλος μου ο Αυτός-που-γίνεται-τύφλα κτλ.

Δεν παίρνουν ενωτικό τα κυρ, πάτερ και καπετάν, π.χ:: ο κυρ Αντώνης, ο πάτερ Γεώργιος, ο καπετάν Μιχάλης κτλ.

Το ενωτικό ανάμεσα σε όμοιες λέξεις συνήθως αποφεύγεται, π.χ.: Προχώρα σιγά σιγά. Περπατούσαμε άκρη άκρη στο δρόμο.

Υποδιαστολή ( , ) Σημειώνεται στην αναφορική αντωνυμία ό,τι (= καθετί) και στο χρονικό σύνδεσμο ό,τι (= μόλις): ό,τι μου πεις θα το κάμω.–  Ό,τι ήρθε.Σ’ ένα δεκαδικό αριθμό χωρίζει το ακέραιο μέρος από το δεκαδικό: (3,14).
Απόστροφος ( ‘ ) Σημειώνεται στην έκθλιψη: απ’ αυτά· στην αφαίρεση: μου ‘πε· στην αποκοπή: φέρ’ το.
Παράγραφος ( § )
Δηλώνεται μικρή διακοπή στο λόγο, ιδίως όταν ο λόγος προχωρεί σε διαφορετικό κύκλο ιδεών. Η έναρξη παραγράφου δηλώνεται με αλλαγή σειράς, και το ξεκίνημα της γραφής λίγο πιο μέσα από τη συνηθισμένη αρχή της σειράς.
Συν, πλην ( ± )
Όταν βρίσκεται κοντά σε μια χρονολογία, σημαίνει το περίπου, τη μη βεβαιότητα σε σχέση με τη χρονολογία.
Αριθμοί και σημεία στίξης Το κόμμα χρησιμοποιείται για να χωρίζει τις ακέραιες μονάδες από το δεκαδικό μέρος του αριθμού. Οι πολυψήφιοι αριθμοί παριστάνονται ανά ομάδες τριών ψηφίων· κάθε ομάδα τριών ψηφίων χωρίζεται από την προηγούμενη ή την επόμενη με σταθερό ημιδιάστημα . Τα δεκαδικά ψηφία δεν χωρίζονται μεταξύ τους. Εναλλακτικά, στη  θέση του ημιδιαστήματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τελεία. Για παράδειγμα:Η απόσταση μεταξύ αυτών των δύο περιοχών είναι 1 256 456,1256 μέτρα. Το βάρος του χαμένου φορτίου ήταν 2.526.253,145 κιλά.

Ο διαχωρισμός σε ομάδες των τριών ψηφίων δεν συνηθίζεται στην περίπτωση των χρονολογιών. Για παράδειγμα:

Η Επανάσταση του 1821. Η καταστροφή του συντελέστηκε το 4500 π.Χ. Η περιοχή κατοικήθηκε πολύ πριν το 10500 π.Χ.

Πηγές:1. Οδηγός της νεοελληνικής γλώσσας, επιμ. Άννα Ιορδανίδου, εκδόσεις Πατάκη.
2. Χανδριώτης, Ελλάδιος, Προφορά και στίξη, Λευκωσία 1972.
3. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Νεοελληνική Γραμματική (της Δημοτικής), Θεσσαλονίκη 1973.
4. Ελληνικό Λεξικό, Τεγόπουλος-Φυτράκης.
5. Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διοργανικό εγχειρίδιο σύνταξης κειμένων, http://eur-op.eu.int/general/el/code_el.htm
6. Σακελλαρίου, Χάρης, Κλιτικό λεξικό δημοτικής, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα.
7. Κριαράς Εμμανουήλ, Νέο ελληνικό λεξικό της σύγχρονης δημοτικής γλώσσας, Εκδοτική Αθηνών.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1016

ΤΕΣΤ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να προσδιορίσετε το είδος των ονοματικών δευτερευουσών προτάσεων και να χαρακτηρίσετε τη συντακτική τους θέση.

1. Μετά τη συνεχή βροχόπτωση των τελευταίων ημερών φοβηθήκαμε μήπως αναβληθεί η προγραμματισμένη εκδρομή μας στο Πήλιο.

2. Κατά την επίσκεψή μας στο Αρχαιολογικό μουσείο της Θεσσαλονίκης ο διευθυντής του θέλησε να  μας δείξει ορισμένα καινούρια εκθέματα.

3. Δεν κατάλαβε κανείς από τους παρευρισκομένους πόσο δυνατά χτύπησε την πόρτα ο τελευταίος επισκέπτης.

4. Ακόμη και οι καθηγητές συμφώνησαν ανεπιφύλακτα σ’ αυτό, ότι το σχολικό μας κτίριο χρειάζεται άμεσα την επισκευή του.

5. Όσοι μπόρεσαν να περάσουν το ποτάμι με τις βάρκες τους , έφτασαν γρηγορότερα στον προορισμό τους.

Β. Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεων και να υπογραμμίσετε το σύνδεσμο εισαγωγής τους.

1. Οι θεατές της παράστασης ήταν τόσο εκνευρισμένοι από το κακό θέαμα, ώστε αποχώρησαν πριν το τέλος της αγανακτισμένοι.

2. Οι φίλαθλοι ήταν ενθουσιασμένοι και χαρούμενοι , επειδή η ομάδα τους κατάφερε να κερδίσει το κύπελλο Ελλάδας.

3. Η καθυστέρηση της πτήσης ήταν μεγάλη , διότι παρουσιάστηκε βλάβη στον κινητήρα του αεροπλάνου.

4. Έτρεχαν, για να προλάβουν το τρένο.

5. Ακολουθήσαμε την περιφερειακή οδό με προορισμό το κέντρο της πόλης , για να αποφύγουμε την κίνηση .

Γ. Να αναγνωρίσετε τη μεταφορά και την παρομοίωση στις παρακάτω προτάσεις :

1. Ο Έλληνας πρωταθλητής στα 200 μέτρα έτρεχε σαν τον άνεμο αφήνοντας πίσω του τους αντιπάλους του.

2. Όταν πληροφορήθηκα την αποτυχία του στις εξετάσεις , χάλασε η διάθεσή μου και το κέφι μου.

Δ. Συμπλήρωσε τα κενά των παρακάτω φράσεων με τη σωστή λέξη από τα ζεύγη των παρώνυμων που δίνονται στην παρένθεση :

1. Το πόδι του είχε πρηστεί και στο μεγάλο του δάχτυλο ένας ……………………. δεν του επέτρεπε να φοράει παπούτσι. (κάλος, καλός)

2. Τα ……………………………. έργα των τραγικών ποιητών έχουν δυστυχώς χαθεί κι εμείς σήμερα τα μελετάμε από αντίγραφα γραμματικών. (πρότυπο, πρωτότυπο)

3. Η……………………….του στην προσπάθεια μας να νικήσουμε τους αντιπάλους μας ήταν μεγάλη και καθοριστική. (συμβολή, συμβουλή)

Ε. Με μια επιστολή σας στο Δήμαρχο της περιοχής σας να προτείνετε τρόπους προστασίας του περιαστικού δάσους της. (1 παράγραφος / 80-100 λέξεις)

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/921

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς που υπάρχουν μέσα στο πλαίσιο, ανάλογα με τις ερωτήσεις που βρίσκονται στη δεξιά στήλη.
αν προσπαθήσεις κι εσύ στο δρόμο βιαστικά
πίσω για να μορφωθούν γελώντας και τραγουδώντας
κάπου κάπου καλύτερα από δω και πέρα τόσο

1. Συνήθιζε να κάθεται………………………………………………………. πού;
2. Τα παιδιά μαθαίνουν γράμματα……………………………………… με ποιο σκοπό;
3. Όλα ήταν……………………………………………………………ωραία! πόσο;
4. Βλεπόμαστε………………………………………………………………….. πότε;
5. Θα σε βοηθήσω,……………………………………………………………. με ποια προϋπόθεση;
6. Περπατούσανε………………………………………………………………. πού, πώς;
7. Περάσαμε μια ευχάριστη βραδιά…………………………………….. πώς;
8. Όλα θα πάνε………………………………………………………………….. πώς, πότε;

2. Να βρείτε σε ποιο ερώτημα απαντούν και τι δηλώνουν οι επιρρηματικοί  προσδιορισμοί στις φράσεις που ακολουθούν:

1. Τριγυρνούσε άσκοπα στην πόλη όλη μέρα.
2. Ο Πέτρος είναι φοβερός στα μαθηματικά.
3. Ταξιδεύει χειμώνα καλοκαίρι.
4. Ήρθε αμέσως, για να μας βοηθήσει.
5. Περπατούσε καμαρωτός.
6. Θα γράψεις καλά, αν διαβάζεις μεθοδικά.
7. Τις προάλλες συνάντησα έναν παλιό μου φίλο.
8. Του εξέθεσα με λεπτομέρειες τις απόψεις μου.
9. Πηγαίνοντας σπίτι μου συνάντησα τον πατέρα μου.
10. Φάε και πιες όσο θες, αλλά μη φωνάζεις.

3. Στις παρακάτω φράσεις να υπογραμμίσεις τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς και να τους αντικαταστήσεις με άλλους που να δηλώνουν την ίδια επιρρηματική σχέση.

1. Τα μαρτύρησε όλα από το φόβο του.
2. Όλα τα κάνει με βιασύνη.
3. Μας υποδέχτηκε με χαρά.
4. Θυσιάστηκε για τη σωτηρία του παιδιού του.
5. Τους κοίταζε όλους χωρίς να μιλάει.
6. Αυτά τα λέει από φθόνο.
7. Ξεγελώντας και κοροϊδεύοντας τον κόσμο, δεν μπορείς να πετύχεις στη ζωή σου.
8. Ο καθηγητής μας αντιμετώπιζε τις αταξίες μας ήρεμα.
9. Πήγε στο εξωτερικό για σπουδές.

4. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις αντικαθιστώντας τα επιρρήματα με ένα προθετικό σύνολο.

1. Πολύ δύσκολα κατάφερε να συρθεί μέχρι την εξώπορτα.
2. Δούλευε αδιάκοπα και έτσι μπόρεσε και αντιμετώπισε τις οικονομικές δυσκολίες.
3. Είχαν απεργία οι εργαζόμενοι στα αστικά λεωφορεία και αναγκαστικά επέστρεψα στο σπίτι με τα πόδια.
4. Εκεί τον είδα να κουβεντιάζει με μια γυναίκα.
5. Κάπου κάπου μας επισκεπτόταν.
6. Σιγά σιγά προσαρμοζόταν στις απαιτήσεις της νέας του θέσης.

5. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε στη θέση των υπογραμμισμένων επιρρηματικών προσδιορισμών να βάλετε άλλους με ίδια σημασία, που να εκφέρονται με όποιο τρόπο ή με όποιους τρόπους αναφέρονται μέσα στην παρένθεση.

1. Μας υποδέχτηκε χαμογελαστός, (μετοχή — προθετικό σύνολο)
2. Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία, (επιρρηματικό κατηγορούμενο — πρόταση)
3. Έφυγε βιαστικά όταν ξημέρωσε, (πτωτικός προσδιορισμός — μετοχή)
4. Να μου επιστρέψεις τα χρήματα- σε διαφορετική περίπτωση θα τα διεκδικήσω δικαστικώς, (επίρρημα)
5. Όπου και να πάει τον αναγνωρίζουν, γεγονός που τον ενοχλεί, (επίρρημα— προθετικό σύνολο)
6. Επαναλαμβάνοντας συνεχώς τα ίδια και τα ίδια, γίνεσαι κουραστικός, (προθετικό σύνολο —πρόταση)

6. Να αντικαταστήσετε τα προθετικά σύνολα με επιρρηματικούς προσδιορισμούς που να εκφέρονται με διαφορετικό τρόπο, χωρίς να αλλάξει η σημασία κάθε φράσης.
π.χ. Η μητέρα δέχτηκε τη δυσάρεστη είδηση με ηρεμία.
Η μητέρα δέχτηκε τη δυσάρεστη είδηση ήρεμη (ή ήρεμα).

1. Με την ανατολή του ήλιου άρχισαν την ανοδική πορεία τους.
2. Πριν από το τέλος της εκπομπής σηκώθηκε και έφυγε εκνευρισμένος.
3. Με καμάρι τούς ανακοίνωσε ότι θα γίνει μητέρα.
4. Στα νιάτα της ήταν πολύ όμορφη.
5. Θυσιάστηκαν για την πατρίδα τους.
6. Συμφώνησα παρά τη θέληση μου.
7. Είναι περήφανος για το κατόρθωμα του.
8. Πάω στο σπίτι, για να τους περιμένω.
9. Κατά το βράδυ γύρισε σκεφτικός και αμίλητος.
10. Επιστρέψαμε με τα πόδια, για να έχουμε το χρόνο να συζητήσουμε.

7. Να διακρίνετε σε ποιες περιπτώσεις ο εμπρόθετος προσδιορισμός είναι αντικείμενο και σε ποιες επιρρηματικός προσδιορισμός.

1. Χάρισα στον Πέτρο ένα ωραίο βιβλίο.
2. Το πρωί υποδέχτηκα τον αδελφό μου στο αεροδρόμιο.
3. Παρουσίασα στην καθηγήτρια μου όλα τα έργα μου.
4. Τον είδα στη γιορτή του Κώστα.
5. Έφυγε από το σπίτι χωρίς να μιλήσει καθόλου.
6. Ζήτησε από το Γιάννη χίλιες δραχμές.
7. Συμφώνησα με το διευθυντή μου σε όλα.
8. Μου μίλησε με πολλή δυσκολία.
9. Σε λίγες μέρες όλα θα διορθωθούν.
10. Σε ποιον έδωσες τα χρήματα;
11. Από ποιον πήρες αυτή την πληροφορία;
12. Από φθόνο σού τα είπε αυτά.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/462

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

1. Να ξαναγράψετε τις φράσεις βάζοντας τα ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο.
1. Εκφράζει με θάρρος και ηρεμία τις απόψεις του για κάθε ζήτημα που προκύπτει.
2. Μόλις βλέπει τους καλεσμένους του, σηκώνεται και τους καλωσορίζει θερμά.
3. Στα μισά της ψηλής πέτρινης σκάλας στέκομαι, παίρνω μια βαθιά ανάσα και κοιτάζω τον κόσμο που ανεβαίνει.
4. Διαβάλλει και συκοφαντεί τους αντιπάλους του.
5. Σαν μουσική υπόκρουση, καθώς ξαπλώνομαι στην επιφάνεια της θάλασσας και αφήνομαι στο μαλακό κύμα, μου έρχεται στο νου κάποιο ξεχασμένο παιδικό τραγούδι.
6. Έπειτα βάζουμε τις μπότες μας, παίρνουμε τις ομπρέλες μας -ο καθένας τη δική του- και βγαίνουμε στην αυλή.

2. Να βάλετε στον ενεργητικό αόριστο (στην ίδια φωνή, στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό) τα ρήματα που ακολουθούν:

1. συντάσσω ………………………………… 6. διαφεύγεις ……………………………..
2. προσκαλείς ………………………………… 7. συντελεί ……………………………..
3. προσβάλλω ………………………………… 8. εκφράζουν ……………………………..
4. εκδίδει ………………………………… 9. παραγγέλλουμε ………………………………
5. επιπλήττουν ………………………………… 10. εγκρίνει ……………………………..

3. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τον κατάλληλο τύπο της προστακτικής και υποτακτικής του ρήματος που σας δίνεται στην παρένθεση.

1. Εσύ…………………../…………………..(κοιτάζω, ενεστ.) τη δουλειά σου και μην ανακατεύεσαι.
2……………………/…………………..(παίρνω, αόρ.) γρήγορα από εδώ τα πράγματα σου και…………………../ …………………..(φεύγω, αόρ.).
3……………………μου /…………………..(λέω, αόρ.) γρήγορα γιατί τον χτύπησες.
4……………………/…………………..(δέχομαι, αόρ., ενικός) τη βοήθεια του και…………………../………………….. (προσπαθώ, αόρ.) να τον δικαιώσεις.
5……………………/…………………..(χαίρομαι, αόρ.) τη ζωή σας τώρα που είστε νέοι.

4. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του αορίστου των ρημάτων που βρίσκονται στην παρένθεση.

1. Όλα για σένα τα ‘κοψα κι………………….(έρχομαι), καλή μου,………………….τα (παίρνω),
τις αργυρές αγράμπελες και τα χρυσά τα σπάρτα.
Γ. Δροσίνης
2. Περήφανο λουλούδι, ποιος σου………………….(λέγω) απόψε πως θα………………….(έρχομαι) στον κόρφο σου να κοιμηθώ;
Αρ. Βαλαωρίτης
3. Έλα να………………….(βλέπω) την άνοιξη που περπατάει που με τα σύννεφα αγκαλιά μάς χαιρετάει.
Γ. Σαραντάρης
4. Αναστάσιμες σπιλιάδες την αυγή που νόμισες πως………………….(βγαίνω) ο ήλιος.
Γ. Σεφέρης
5. «Δεν………………….(μπαίνω) στο γαλαζόπλωρο καράβι, ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία».
Γ. Σεφέρης
6. «Κι αν με δικάσετε να………………….(πίνω) φαρμάκι, ευχαριστώ το δίκιο σας θα ‘ναι το δίκιο μου».
Γ. Σεφέρης
7. …και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που………………….(τρώγω, παθητ. φωνή)
από τα μαλάματα το πρόσωπο της κι είναι καιρός να…………………. (λέγω) τα λιγοστά μας λόγια, γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.
Γ. Σεφέρης
8. Σιωπή• σιωπή- κουράστηκε, κοιμάται το μωρό μου. Ποιος μου το………………….(παίρνω); Ποιος μπορεί να μου το………………….(παίρνω) εμένα;
Γ. Ρίτσος

5. Να συμπληρώσετε τα κενά με το σωστό τύπο των ρημάτων που βρίσκονται σε παρένθεση.

1. Στο παρελθόν η χώρα μας………………….(εξάγω) μόνο αγροτικά προϊόντα.
2. Εφέτος το εργοστάσιο …………………. (παράγω) νέους τύπους προϊόντων και αύξησε την
παραγωγή.
3. Το δικαστήριο έδωσε εντολή να………………….(προσάγω) βιαίως το μάρτυρα.
4. Για να καταναλώνεις, πρέπει και να………………….(παράγω).
5. Ο υπουργός θα………………….(εισάγω) τροπολογία στο νομοσχέδιο.
6. Ο εκάστοτε υπουργός συνηθίζει να…………………. (εισάγω) τροπολογίες κατά την ψήφιση
των νομοσχεδίων.
7. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι αύριο θα …………………. (προσάγω) τους υπόπτους στην
Ασφάλεια.
8. Τον είχαν………………….(προσάγω) στην Ασφάλεια για εξακρίβωση στοιχείων.
9. Από όσα μας εκθέσατε έχουμε………………….(συνάγω) το συμπέρασμα ότι παρανοήσατε τα λεγόμενα μας.
10. Είναι τόσο φανατισμένοι, ώστε απείλησαν πως κάθε μέρα θα………………….(απάγω) και έναν αντίπαλο τους.

6. Να συμπληρώσετε τα κενά με ένα ή δύο λ.

1. Ο καθηγητής μου με πρόσβα….ε χθες στο μάθημα.
2. Δεν είναι δυνατό να μεταβά.,,.εις συνεχώς τις απόψεις σου.
3. Ο άνθρωπος που έχει σωστή κρίση υποβά….ει σε έλεγχο όλες τις πληροφορίες.
4. Δεν επιτρέπεται να διαβά….εις τους άλλους και να θίγεις την υπόληψη τους.
5. Αν προβά….εις και υποστηρίξεις μαχητικά τις απόψεις σου, θα επιτύχεις.
6. Όταν μιλάει, ποικί….ει το λόγο του με πολλά ευφυολογήματα.
7. Είχε αποβά….ει κάθε αίσθημα ντροπής.
8. Μην αναβά….εις ξανά την επίσκεψη.
9. Μην αναβά.,.,εις συνεχώς την επίσκεψη.
10. Οι κληρονόμοι θα προσβά….ουν τη διαθήκη.
11. Τον έχουν διαβά….ει στην υπηρεσία του.

7. Συμπληρώστε τα κενά με τα ρήματα που βρίσκονται στο πλαίσιο.
αιτιολογώ βαστώ αγρυπνώ
περνώ πληροφορώ απαντώ
επικοινωνώ ευεργετώ αγαπώ

1. Χθες το βράδυ όλοι μας………………………………………….. (αόρ•) γιατί ήταν άρρωστος ο παππούς.
2. Εσείς ………………………………………. (αόρ.) όλο το βάρος αυτής της μεγάλης προσπάθειας.
3. Πρέπει να ……………………………………………. (ενεστ.) τις απόψεις σας, για να είστε πειστικοί.
4. Τον μάλωνα συχνά, επειδή δε μελετούσε αρκετά, αλλά αυτός μου……………………………………..(παρατ.) πάντοτε πως ………………………………………………… (μέλλοντας) στο Πανεπιστήμιο.
5. Αν………………………………………………..(υπερσ.) μαζί μου, θα σας…………………………………………..(υπερσ.) ότι δεν ισχύουν αυτά που σας είπαν για την επιχείρηση μας.
6. Εσύ, δεν τον…………………………………………(ενεστ.), θαρρώ, το λόγγο• κι εσύ κι οι άλλοι εδώ στο χωριό δεν τον ……………………………………. (ενεστ.), ενώ εκείνος σας ……………………………………… (ενεστ.).

8. Να συμπληρώσετε τα κενά με τα ρήματα του πλαισίου. Οι χρόνοι στους οποίους θα τοποθετήσετε τα ρήματα δηλώνονται μέσα σε παρενθέσεις.
πληροφορώ αγαπιέμαι
κάθομαι διηγούμαι
μιλιέμαι θυμάμαι προσποιούμαι

1. Ο Τύπος μάς………………………………….(ενεστ.) για όσα συμβαίνουν στον κόσμο.
2. Άδικα………………………………..(παρατ.) ότι δεν ξέρεις τίποτε.
3. Ακόμη θυμάμαι τις ωραίες ιστορίες που μου……………………………..(παρατ.) η γιαγιά μου.
4. Οι δυο γέροι…………………………………..(παρατ.) δίπλα στο τζάκι και…………………………..(παρατ.) τα δύσκολα χρόνια της νιότης τους.
5. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται να μη………………………………….(ενεστ.) εσείς που…………………………………………. (παρατ.) πολύ.

9. Να ξαναγράψετε τις προτάσεις μεταφέροντας τα υπογραμμισμένα ρήματα στον παρατατικό.

1. Είναι φανερό πως προηγείσαι αισθητά.
2. Επικαλείται συνεχώς λόγους υγείας, για να μην εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του.
3. Λυπάστε για τα σφάλματα σας, αλλά διαρκώς τα επαναλαμβάνετε.
4. Αναρωτιούνται διαρκώς για τα αίτια της αποτυχίας τους.
5. Αν κρίνω από τα αποτελέσματα, φαίνεται πως παραμελείτε τα καθήκοντα σας.
6. Γιατί συνεννοείστε διαρκώς μεταξύ σας;
7. Οι οδηγίες μας εκτελούνται κατά γράμμα.
8. Συχνά διηγούμαι όσα υπέφερα στην ξενιτιά.

10. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των ρημάτων.

1. Η αρρώστια αυτή θεωρείτ…..ανίατη και θανατηφόρα.
2. Δεν ξέρω πώς θα ονομάζατ…..εσείς έναν τέτοιον άνθρωπο.
3. Δεν μπορούμ…..να καταλάβουμ…..τι θέλετ…..να πείτ……Πρέπει να μας το εξηγήοετ……
4. Γιατί δεν απαντάτ…..στις ερωτήσεις μας;
5. Πότε παντρεύετ…..;
6. Επικαλείτ…..περίεργα στοιχεία, για να δικαιολογήσ…..τη θέση του.
7. Θα παραμελείτ…..συνέχεια τα μαθήματα σας;
8. Προς το παρόν μη συνεργάζεσ…..μαζί τους, αν αμφιβάλλ…..για την εντιμότητα τους, και άφησε γι’ αργότερα να δεις τι θα κάν……
9. Πρέπει να ασκείτ…..το σώμα σας, για να είστε υγιείς.
10. Αυτός ασκείτ…..καθημερινά.

11. Στις παρακάτω φράσεις να υπογραμμίσετε τα λάθη και να γράψετε το σωστό.

1. Ποικίλει τα λεγώμενά του με άνοστα αστεία καμαρώνωντας ότι κάνει πνεύμα.
2. Να ομολογίσεις ότι έσφαλλες αφήνοντας τη δουλειά σου.
3. Πώς κρίνεται αυτή την απόφαση της κυβέρνησης;
4. Δεν παύει να θεωρήτε σημαντικός συγγραφέας.
5. Αναθεωρείστε τις απόψεις σας και ακολουθείστε τις οδηγίες μας.
6. Έχει δωθεί παράταση. Ήλεγξέ τα τα κείμενα και ύστερα αντέγραψε τα προσεκτικά.
7. «Μη γελάστε και μην καπνίσετε», τους είπε αυστηρά.
8. Χρειάστηκε τρία χρόνια, ώσπου να πάρει την απόφαση να παράγει αυτήν την ταινία.
9. Μόλις τον γνωρίσαμε, τον περιβάλαμε αμέσως με εμπιστοσύνη. Και όσον καιρό ήταν κοντά μας, τον περιβάλαμε με την αγάπη μας.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/461

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

1. Να γράψετε τη χρονική βαθμίδα και τον τρόπο των ρημάτων που υπογραμμίζονται.
χρονική βαθμίδα τρόπος

1. Μην πετάτε τα σκουπίδια στο δρόμο.
2. Γράψε μία επιστολή.
3. Θα προσπαθήσει να με διαβάλει.
4. Θα μου απαντούσε, αν του είχα γράψει.
5. Φωνάζει, για να τον φοβηθούμε.
6. Μην ακούς τι σου λέει.
7. Φοβάται μήπως δεν ξαναγυρίσει.
8. Όταν έρθουν αυτοί, εγώ θα έχω φύγει.
9. Μας παρακάλεσε να του δείχνουμε
εμπιστοσύνη στο μέλλον.
10. Όπως ήταν φυσικό, ο υπουργός
πρόβαλλε το έργο του.

2. Να κατατάξετε τα υπογραμμισμένα ρήματα στη στήλη στην οποία ανήκουν και να βρείτε τι φανερώνει ο χρόνος στον οποίο βρίσκονται.
ενεστώτας παρατατικός αόριστος
1. Πήρε ένα κρέας που δεν τρωγόταν.
2. Ο τρελός είδε το μεθυσμένο κι έφυγε.
3. Καθώς βάδιζα στο δρόμο, βλέπω μπροστά
μου τον Πέτρο.
4. Γιατί δε μου απαντούσες που σε φώναζα;
5. Πήγαινε κι έφτασα.
6. Πάμε γρήγορα, βρέχει.
7. «Παλιά ρούχα αγοράζω» φώναζε ο παλιατζής.
8. Αν κερδίσεις το λαχείο, σώθηκες!
9. «Όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω!»
10. Γιατί δε με πιστεύεις;

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/459

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΜΕΤΟΧΗ

1. Να γράψετε τις ενεργητικές και παθητικές μετοχές των ρημάτων.

αυξάνω
γερνώ
βλέπω
ανάβω
κάνω
λέ(γ)ω
πλένω
ανατρέφω
τρώ(γ)ω
υφαίνω

2. Συμπληρώστε με ο ή ω.

αυξάν….ντας, επαιν….ντας, ιδ….μένος, γιν….μένος, καμ….μένος, διδασκ….μένος, περισπ….μένος ειπ….μένος, πι….μένος, καταγγέλλ….ντας, περν….ντας, υποσχ….μένος, στεφαν….μένος παίρν….ντας, φορτ….μένος

3. Να χαρακτηριστούν οι μετοχές ως προς το είδος τους (π.χ. χρονική, αιτιολογική κτλ.).

1. Ξημερώνοντας των Φώτων μπήκαμε στην Κορυτσά.
2. Ήρθε τρέχοντας.
3. Πηγαίνοντας στο σχολείο, συνάντησα τον Κώστα.
4. Αφήνοντας τη δουλειά στη μέση, δε θα κερδίσεις τίποτε.
5. Θαρρώντας πως έχει δίκαιο, άρχισε να διαμαρτύρεται.

4. Να υπογραμμίσετε τις μετοχές και να βρείτε ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος τους (π.χ. υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.).

1. Οι διανοούμενοι είναι εργάτες του πνεύματος.
2. Είναι δύσκολο να ανακουφίσετε ένα δυστυχισμένο άνθρωπο με λόγια παρηγοριάς.
3. Έτσι που τον κοιτούσα, φαινόταν πολύ γερασμένος.
4. Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις.
5. Μας κοιτούσε στενοχωρημένος.
6. Μας μιλούσε με τα μάτια χαμηλωμένα.
7. Ρώτα τους καλεσμένους μας τι θέλουν να πιουν.

5. Οι φράσεις που γράφονται με έντονα στοιχεία να αντικατασταθούν με μετοχές.

1. Τα είπε αυτά, επειδή νόμιζε πως είχε δίκιο.
2. Κατέβαινε από το βουνό με τραγούδια και γέλια.
3. Οι μέρες που πέρασαν, πίσω μένουν μια θλιβερή γραμμή κεριών που έσβησαν…
4. Αν ανατρέχαμε στο παρελθόν, θα μπορούσαμε να βγάλουμε συμπεράσματα για το μέλλον.
5. Την ώρα που ερχόταν στο σχολείο, βλέπει ξαφνικά μπροστά του έναν παλιό του φίλο.
6. Μόλις άκουσαν το νέο, βουβάθηκαν για μια στιγμή όλοι.
7. Καθώς θα ανεβαίνεις, σβήσε και τα φώτα.
8. Επειδή δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει, κοιτούσαμε απορημένοι.
9. Μας έδειχνε τις παλιές φωτογραφίες με χέρι που έτρεμε.
10. Θα έρθεις μαζί μου είτε θέλεις είτε δε θέλεις.

6. Να αντικατασταθούν οι μετοχές με άλλες φράσεις, χωρίς να αλλάξει το
1. Μην μπορώντας να τον υπομείνει άλλο, άνοιξε την πόρτα και έφυγε.
2. Το κλεμμένο αυτοκίνητο βρέθηκε σε ερημική τοποθεσία.
3. Ήταν δυσαρεστημένος από την εξέλιξη της υπόθεσης.
4. Ανέβαινε τις σκάλες αγκομαχώντας.
5. Ο συννεφιασμένος ουρανός προμηνούσε την καταιγίδα που θα ακολουθούσε.
6. Ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται.
7. Προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται.
8. Βραδιάζοντας δυναμώνει το κρύο.
9. Ρωτώντας πάει κανείς στην Πόλη.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/458

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

1. Να γράψετε τι φανερώνει η προστακτική στις παρακάτω φράσεις με βάση τις σημασίες που δίνονται στο πλαίσιο.
[προτροπή αποτροπή παράκληση ευχή απαγόρευση]

1. Εσύ κοίταξε τη δουλειά σου- μην τους ακούς. ……………………..
2. Μη γράφετε στους τοίχους. ……………………..
3. Για τηλεφώνησε του, να δούμε τι έπαθε. ……………………..
4. Σώσε με, Θεέ μου, απ’ αυτό το κακό. ……………………..
5. Σύρε, παιδί μου, στο καλό και σύρε στην ευχή μου! ……………………..
6. Κάνε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό. ……………………..

2. Να αντιστοιχίσετε με τον κατάλληλο χαρακτηρισμό την έγκλιση κάθε ρηματικού τύπου που υπογραμμίζεται.


1. Να μπορούσα εγώ να σε αντικαταστήσω!
2. Ρώτα ξαναρωτά, έμαθε όσα ήθελε.
3. Θα κουράστηκε, αφού δουλεύει όλη μέρα.
4. Μην απελπίζεσαι, όλα θ’ αλλάξουν.
5. Ας κάνει ό,τι νομίζει.

α. αποτρεπτική προστακτική
β. πιθανολογική οριστική
γ. ευχετική οριστική
δ. προστακτική έντονης ενέργειας
ε. παραχωρητική υποτακτική

3. Στην κατάλληλη στήλη να γράψετε τη σημασία της έγκλισης των ρημάτων που γράφονται με έντονα στοιχεία επιλέγοντας από το πλαίσιο.

[ευχή παράκληση το πιθανό προτροπή έντονη ενέργεια το δυνατό βούληση απορία]

οριστική υποτακτική προστακτική
π.χ. Ίσως περάσω να σας δω αύριο. τ0 πιθανό

1, Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα.
2. Θεέ μου, δώσε μου την υγεία μου.
3. Χάσω κερδίσω, το ίδιο είναι.
4. Ας του δώσουμε ακόμη μια ευκαιρία.
5. Ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.
6. Χωρίς εσένα θα είχα χαθεί.
7. Άνοιξε κλείσε, χάλασε η πόρτα.
8. Εγώ να φύγω, γιατί είναι αργά. .
9. Να μείνω; Να φύγω; Τι να κάνω;
10. Εκεί να δεις πλούτη και χλιδή!

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/457

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση