ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Eίναι άκλιτος τύπος του ρήματος που συμπεριφέρεται και ως όνομα και ως ρήμα. Ως όνομα συμπεριφέρεται κυρίως όταν έχει μπροστά το ο υ δ έ τ ε ρ ο άρθρο τ ό (= έ ν α ρ θ ρ ο ) και ως ρήμα όταν δεν έχει άρθρο (= ά ν α ρ θ ρ ο ). Η ονοματική του φύση φαίνεται από το ότι, ως έναρθρο, μπορεί να συνδεθεί παρατακτικά με άλλα ουσιαστικά η από το ότι λειτουργεί το ίδιο ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση. Η ρηματική του φύση φαίνεται από το ότι έχει χρόνους, διαθέσεις και παίρνει το ίδιο υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, επιρρηματικούς προσδιορισμούς, π.χ.
- γυναικί σιγή καί τό σωφρονεῖν κάλλιστον ἐστί.
- τόν καλόν κἀγαθόν ἄνδρα εὐδαίμονα εἶναι φημί.
ΕΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Είναι ουδετέρου γένους, ενικού αριθμού και έχει τις εξής ιδιότητες:
1.Ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό, π.χ. τό σιγᾶν (= η σιγή), τό φυλάξαι (= η φύλαξη, η προσοχή).
2.Συντάσσεται όπως κάθε ουσιαστικό (ως υποκείμενο, κατηγορούμενο, αντικείμενο, ετερόπτωτος προσδιορισμός, επιρρηματικός, εμπρόθετος προσδιορισμός). π.χ.
- Τό ἁμαρτάνειν ἀνθρώπους ὄντας οὐδέν θαυμαστόν.
- Τοῦ ζῆν αὑτόν ἀπεστέρησεν.
- Τοῦτο ἐστι τό ἀδικεῖν, τό πλέον τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν.
3.Παίρνει άρνηση μ ή .
4.Η γενική του χρησιμοποιείται κυρίως μετά από ρήματα κίνησης ως επιρρηματικός προσδιορισμός τ ο υ σ κ ο π ο ύ. π.χ.ἧκ εν τοῦ λαβεῖν ἀργύρια.
ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ (άρνηση οὐ)
Εξαρτάται από τις εξής κατηγορίες ρημάτων:
α.Λεκτικά: λέγω, φημί, ἀποκρίνομαι.
β.Δοξαστικά: νομίζω, δοκῶ, ἡγοῦμαι, οἴομαι (οἶμαι), ὑπολαμβάνω, λογίζομαι, εἰκάζω γ.Γνωστικά: γιγνώσκω, οἶδα, ἐπίσταμαι κλπ.
δ.Αισθητικά:π.χ. ἀκούω, αἰσθάνομαι
ε.Αγγελτικά: π.χ. ἀγγέλλω
στ.Πληροφοριακά:π.χ. πυνθάνομαι.
ζ.Δηλωτικά-δεικτικά: δηλῶ, δείκνυμι, μηνύω κλπ.
η.Υποψίας:π.χ.ὑποτοπῶ, ὑποπτεύω, ὕποπτον ἐστί
θ.Ελπίδας, προσδοκίας, υπόσχεσης, όρκου, απειλής: π.χ. ἐλπίζω, προσδοκῶ, ἐπαγγέλλομαι, ὑπισχνοῦμαι, ὄμνυμι, ἀπειλῶ κλπ.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.
1.Το ειδικό απαρέμφατο που εξαρτάται από τα ρήματα της τελευταίας κατηγορίας βρίσκεται σχεδόν πάντα σε χρόνο Μ έ λ λ ο ν τ α και παίρνει κατ᾿ εξαίρεση άρνηση μ ή. Μεταφράζεται και με το ό τ ι και με το ν α .
- Αθηναῖοι ὑπισχνοῦντο ποιήσειν ταῦτα.
- ῎Ωμωσαν μή προδώσειν ἀλλήλους.
2.Το ρήμα φ η μ ί συντάσσεται σχεδόν πάντα με ειδικό απαρέμφατο και σημαίνει ισχυρίζομαι. Σπάνια συντάσσεται και με ειδική πρόταση (όταν είναι στον Αόριστο) και σημαίνει είπε… (λεκτικό ρ.).
3.Το ρήμα ν ο μ ί ζ ω συντάσσεται και με δυο αιτιατικές, η μια κατηγορούμενο στην άλλη (θεωρώ κάποιον ως κάτι). Επίσης, νομίζω θεούς = πιστεύω στους θεούς.
4.Το ρήμα δ ο κ ε ῖ μ ο ι με Ειδικό Απαρ.= μου φαίνεται ότι, νομίζω ότι (δοξαστικό), μπορεί να είναι και προσωπικό (αν έχουμε ονομαστική στην προταση), και απρόσωπο. Το ρήμα δ ο κ ε ῖ μ ο ι με Τελικό Απαρ.= μου φαίνεται καλό να… αποφασίζω να…(δογματικό), είναι πάντα απρόσωπο.
- δοκεῖ μοι ὁ ἀνήρ οὐκ ἀληθῆ λέγειν.
- ἔδοξε τῆ πόλει δημοσίᾳ θάπτειν τούς νεκρούς.
5.Το ρήμα ἡ γ οῦ μ α ι συντάσσεται:
α.γενική = είμαι επικεφαλής κάποιου,
β. δοτική = είμαι οδηγός κάποιου,
γ. δυο αιτιατικές (αντικείμενο-κατηγορούμενο) = θεωρώ κάποιον ως κάτι…
δ. Ειδικό απαρέμφατο = νομίζω ότι…
6.Το ρήμα ὑ π ο λ α μ β ά ν ω συντάσσεται :
α. δυο Αιτιατικές (αντικείμενο – κατηγορούμενο) = θεωρώ κάποιον ως κάτι…
β.Ειδικό Απαρ.= θεωρώ οτι…
γ.Ειδική πρόταση = θεωρώ οτι…
Τα κυρίως δοξαστικά ρήματα , εκτός από το ὑπολαμβάνω συντάσσονται μόνο με ειδικό απαρέμφατο και ποτέ με ειδική πρόταση .
ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
1.ΩΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ: σε απρόσωπα ρήματα και εκφράσεις.
- λέγεται ἑαλωκέναι τήν πόλιν.
2.ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: σε προσωπικά ρήματα των παραπάνω κατηγοριών.
- Οὐκ οἴονται χρῆναι αὑτόν ἀπολέσαι.
3.ΩΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: σε (αφηρημένα) ουσιαστικά, σε επίθετα ή στο ουδέτερο δεικτικών αντωνυμιών. Τοῦτο ἡγοῦνται πάντες, τό μή χεῖρον βέλτιστον εἶναι.
ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ (άρνηση μ ή).
Εξαρτάται από τις κατηγορίες ρημάτων:
α.ΒΟΥΛΗΤΙΚΑ: βούλομαι, ἐθέλω, προαιροῦμαι κλπ.
β.ΕΦΕΤΙΚΑ: ἐπιθυμῶ, ἐφίεμαι, γλίχομαι, ὀρέγομαι, κλπ.
γ.ΔΥΝΗΤΙΚΑ: δύναμαι, ἔξεστι, οἶόν τ᾿ ἐστί, ὑπάρχει, ἔχω κλπ.
δ.ΚΕΛΕΥΣΤΙΚΑ: κελεύω, προστάττω κλπ.
ε.ΠΑΡΑΓΓΕΛΤΙΚΑ: παραγγέλλω, ἐπιστέλλω κλπ.
στ.ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΑ: παραινῶ, παράγω, πείθω κλπ.
ζ.ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΑ: δέομαι, παρακαλῶ, ἱκετεύω κλπ.
η.ΕΥΧΕΤΙΚΑ: εὔχομαι, ἀρῶμαι κλπ.
θ.ΑΙΤΗΤΙΚΑ: ζητῶ, αἰτοῦμαι κλπ.
ι.ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ: ψηφίζομαι, δοκεῖ μοι, δέδοκται, βουλεύομαι κλπ.
ια.ΚΩΛΥΤΙΚΑ: κωλύω, ἀπαγορεύω, ἀπείργω, ἀπερύκω, ἐμποδών εἰμί κλπ.
Κάποτε αυτά παίρνουν πλεοναστική αρνηση μ ή (δεν μεταφράζεται).
ιβ.ΑΠΟΠΕΙΡΑΤΙΚΑ: πειρῶμαι, ἐπιχειρῶ , μελετῶ κλπ.
ιγ.ἐῶ, συγχωρῶ, ἀφίημι, ἐπιτρέπω, δίδωμι.
ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΛΙΚΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
1.ΩΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ: σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις.
- δεῖ δέ σε χαίρειν καί λυπεῖσθαι, θνητός γάρ ἔφυς.
2.ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : σε προσωπικά ρήματα. βούλομαι καί τα῀oτα λέγειν.
3.ΩΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ : σε (αφηρημένα) ουσιαστικά, επίθετα και, κυρίως, στο ουδέτερο αντωνυμιών. Εἶς οἰωνός ἄριστος, ἀμύνεσθαι περί πάτρης.
4.ΩΣ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ. Τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν.
ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
Δηλώνει αναφορά και εξαρτάται μ ό ν ο α π ό ε π ί θ ε τ α, όπως ἄξιος, ἀνάξιος, ἱκανός, δυνατός, ὀξύς, ἐπιτήδειος, δεινός, φοβερός, χαλεπός, ῾ράδιος, θαυμαστός, κλπ.
- δεινός λέγειν, ἱκανός ὁρᾶν .
ΑΝΑΡΘΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ή ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ.
Δηλώνει σκοπό η αποτέλεσμα και εξαρτάται από ρήματα
α.εκλογής :αἱροῦμαι, χειροτονῶ κλπ.
β. παροχής: δίδωμι, παρέχω , πέμπω κλπ.
γ.κίνησης: ἣκω κλπ.
δ.από τα ρήματα ποιῶ, ποιοῦμαι, μισθῶ, μισθοῦμαι, συμβαίνω, ἀναγκάζω, ἀναγκάζομαι.
πχ.ἡρέθη λέγειν, ἐποίησε αὐτούς φυγεῖν, συνέβη γενέσθαι.
ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΑΝΤΙ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗΣ (σπάνιο)
Τέτοιο είναι το απαρέμφατο που δεν εξαρτάται από πουθενά αλλά αντικαθιστά μια προστακτική, άρα στηρίζει μια κύρια πρόταση επιθυμίας.
- ὦ ξεῖν᾿ , ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις…
ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Τέτοιο είναι το απαρέμφατο που δεν εξαρτάται από πουθενά αλλά βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις όπως:
- (ὡς) διά βραχέων εἰπεῖν, (ὡς) συνελόντι εἰπεῖν, (ὡς) συντόμως εἰπεῖν, (ὡς) ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν = για να μιλήσω συνοπτικά, σύντομα.
- ὡς ἔπος εἰπεῖν, οὕτως εἰπεῖν = για να το πω έτσι.
- τἀληθές εἰπεῖν.
- (ὡς) ἐμοί δοκεῖν.
- τό ἐπ᾿ ἐμοί εἶναι= όσο εξαρτάται από εμένα.
- τό κατ᾿ ἐμέ εἶναι= όσον αφορά εμένα.
- ὀλίγου δεῖν, μικροῦ δεῖν= λίγο λείπει (έλειψε) να…
- ἑκών εἶναι= όσο εξαρτάται από τη θέλησή μου.
Σχόλια Αναγνωστών-Επισκεπτών