sntoumanis's blog

Από www.tanea.gr

Της Δάφνης Κοντοδήμα

Η Ελένη από την Αμερική συναντά τον Μενέλαο από την Αφρική, σε μια παράσταση αρχαίου δράματος που έφερε επί σκηνής μετανάστες που μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα

Η Ελένη με αμερικανική προφορά, ικέτιδα στο μνήμα του Πρωτέα, εξιστορεί τα δεινά που την οδήγησαν στην Αίγυπτο. Ξάφνου, εμφανίζεται ο σύζυγός της, ο Μενέλαος. Ενας έγχρωμος άντρας με ράστα μαλλιά και κουρελιασμένα ρούχα.
«Ολα στον κόσμο σκοτεινά, ποιο είναι το σωστό δεν ξέρεις. Ποιον να ρωτήσεις, ποιον να βρεις, αλήθεια να σου πει» τραγουδά ο Χορός της παράστασης, βασισμένης στην «Ελένη» του Ευριπίδη, που ανέβηκε στο Θέατρο των Αλλαγών.
Με αυτήν την πολυπολιτισμική παράσταση στο Κέντρο της Αθήνας, έκλεισε ο φετινός κύκλος του προγράμματος εκμάθησης ελληνικών για αλλοδαπούς. «Αντί με τα μαλώματα να βρείτε κάποια λύση, με αίματα και με κλάματα γεμίσατε τη γη» έλεγαν με μια φωνή μετανάστες από όλο τον κόσμο, στέλνοντας μέσα από την «Ελένη» μηνύματα κατά του πολέμου και υπέρ της διαφορετικότητας.
«Ελένη», η Χριστίνα Παπακωνσταντίνου ή Κρίστιν Παπ. Επέστρεψε στην πατρίδα της, από το Μίσιγκαν των ΗΠΑ, όπου διέμενε με τους έλληνες γονείς της. «Μενέλαος», ο Κέβιν Ζόγκο. Ηρθε από την Μπουρκίνα Φάσο της Δυτικής Αφρικής με όνειρα για μια καλύτερη ζωή. Βασιλιάς της Αιγύπτου «Θεοκλύμενος», ο Μοχάμεντ Αλί Ζαχεντί. Εφυγε από το Αφγανιστάν σε ηλικία 15 ετών, μόνος, αναζητώντας ένα ασφαλές μέρος για να ζήσει.
Είναι όλοι τους μετανάστες που παρακολουθούν μαθήματα ελληνικών, δωρεάν, στο Θέατρο των Αλλαγών με πρωτοβουλία του καλλιτεχνικού διευθυντή του Ευδόκιμου Τσολακίδη. Ετσι, σε έναν χώρο όπου στεγάζεται σχολή υποκριτικής με καθηγητές διακεκριμένους ανθρώπους της τέχνης, οι μετανάστες μαθαίνουν για τον ελληνικό πολιτισμό.
Εναν μήνα τους πήρε για να αναλύσουν λέξη προς λέξη το κείμενο του Ευριπίδη. Τους γοήτευσε τόσο, που θέλησαν να το ανεβάσουν με έναν δικό τους τρόπο.
Πλάι τους, στη σκηνή αλλά και στα θρανία, οι δάσκαλοί τους Ευστρατία Αραμπατζή και Νίκος Ζιάζιαρης. «Οταν υπάρχει θέληση, μπορεί να βρεθεί κώδικας επικοινωνίας, αν και οι μαθητές μας μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Με νοήματα, με ζωγραφιές και με τη βοήθεια των πιο προχωρημένων, τα καταφέραμε» λένε.
Κατάφεραν έτσι να ανεβάσουν μια αρχαία τραγωδία η οποία έκρυβε τελικά μέσα της άλλες, σύγχρονες τραγωδίες.
«Αν έχεις χρήματα, παντού μπορείς να ζήσεις» μου έλεγε χαμογελώντας ο Κέβιν Ζόγκο. Εφυγε πριν από επτά χρόνια από την Μπουρκίνα Φάσο. Δεν άντεχε άλλο, λέει, να δουλεύει και να μην πληρώνεται. Αυτά που ήθελε να αποφύγει, την αμισθί εργασία και την ανεργία, φοβάται ότι θα τα βρει μπροστά του. «Το πρόβλημα είναι ότι ούτε στην Ελλάδα υπάρχουν χρήματα».
Αυτήν την περίοδο εργάζεται ως μαραγκός, ενώ κατασκευάζει και γυψοσανίδες. Δουλειά που αγαπά καθώς του προσφέρει, όπως λέει, νόμιμα χρήματα. Θιασώτης της άποψης «ο καθένας φτιάχνει την τύχη του», ο 34χρονος Κέβιν ψάχνει διαρκώς για κάτι καλύτερο. «Το όνειρό μου είναι να γίνω ηθοποιός», μου εξομολογείται.
Δηλώνει λάτρης του ελληνικού πολιτισμού και ιδιαίτερα ευχαριστημένος από την ελληνική φιλοξενία. «Δεν είχα διαβάσει ποτέ πριν αρχαίο δράμα αλλά μου αρέσει να μαθαίνω για τον ελληνικό πολιτισμό από την τηλεόραση και μέσα από συζητήσεις με έλληνες φίλους μου».
Ο έγχρωμος αυτός Μενέλαος αγκάλιασε την Ελένη του. Σαν μια μεγάλη αγκαλιά στο άλλο, στο διαφορετικό, στο ξένο. «Στα μαθήματα είμαστε μια παρέα. Δεν πρέπει να ξεχωρίζουμε τον σκουρόχρωμο από τον ανοιχτόχρωμο. Είναι σημαντικό να υπάρχει σεβασμός» λέει η γεννημένη στο Μίσιγκαν Χριστίνα Παπακωνσταντίνου.
Πριν από τρία χρόνια πήρε τη μεγάλη απόφαση να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη και να σπουδάσει νοσηλευτική. Μπορεί στο σπίτι να μιλούσαν μόνο ελληνικά, η προφορά της όμως την προδίδει. «Προσπαθώ να την κρύψω. Παράλληλα τελειοποιώ την ελληνική γλώσσα με μαθήματα» λέει η 20χρονη Χριστίνα.
Γνώρισε την «Ελένη» μέσα από τα μαθήματα μυθολογίας στο σχολείο στην Αμερική. «Πιστεύω ότι μου ταιριάζει. Είναι δυναμική παρουσία» λέει η Χριστίνα, που προς το παρόν βγάζει τα προς το ζην σε ινστιτούτο αισθητικής και σολάριουμ.

Aπό www.tanea.gr
Κώστας Γεωργουσόπουλος

Στα ομηρικά έπη πολύ συχνά, λόγω της βαθιάς και ποικίλης διαστρωμάτωσης του γλωσσικού υλικού, διαφαίνεται μια ενδιαφέρουσα καταγωγή ενός από τα μέσα του κλασικού λόγου.
Πολλές από τις γνωστές έως σήμερα στη διαχρονία μας προθέσεις προϋπήρχαν ως επιρρήματα. Η πρόθεση «από» π.χ. που στην αλεξανδρινή περίοδο γράφηκε και «άπω», πιθανόν από το «άπωθεν» = από μακριά. Σημειώστε, «Απω Ανατολή» σημαίνει συνήθως απομάκρυνση αλλά και άρνηση και απόρριψη, π.χ. απόδραση, απορρύθμιση.
Ετσι, εξετάζοντας μερικές από τις πλέον εκκωφαντικές νεοπλασθείσες έννοιες, σημειώνω ότι για χρόνια βρισκόμαστε στον αστερισμό της Απομυθοποίησης. Προίκα του ορθολογισμού και του Διαφωτισμού η τάση να απογυμνωθούν η ιστορία, τα ήθη και οι ιδέες από όλες τις μορφές που κατά καιρούς εκδόθηκαν για να αρέσουν, να διδάξουν, να φοβίσουν, να αποτρέψουν κυρίως το συλλογικό υποσυνείδητο των μαζών. Ναι, υπήρξαν στην ιστορία των κοινωνιών πολλοί μύθοι, μπαμπούλες και μορμολύκεια, αλλά συνάμα ήταν αυτά που είχαν στηρίξει και την ποίηση και τη γοητεία των μορφών. Οι μεγάλοι μύθοι της αρχαιότητας π.χ. προίκισαν την ιστορία των ιδεών και των αξιών με το τραγικό υλικό, αλλά από την ορθολογική ανάγνωση του Οιδίποδα από τον Φρόιντ έως τις ημέρες μας, το πράγμα έφτασε σε έναν πολιτιστικό μαζοχισμό.
Κολαούζος της απομυθοποίησης είναι η Απομάγευση. Αυτή η τάση περιορίστηκε, χωρίς να εξαιρούνται άλλες κοινωνικές μορφές στη λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση. Η μαγεία του ποιητικού λόγου χωρίς αμφιβολία προέρχεται από τα βάθη της απελπισίας και της ελπίδας του πρωτόγονου ανθρώπου. Συμβάδισε με την προσευχή, το ξόρκι, τον τρόμο, τον φόβο του θανάτου και την οργασμική κραυγή της ερωτικής πλήρωσης. Ο ποιητικός λόγος γεννήθηκε από τον ρυθμό και ο ρυθμός φώλιασε μέσα στη γλώσσα και η γλώσσα έγινε φορέας ύψιστης συγκινησιακής φόρτισης. Και όμως η εποχή μας έκανε την ποίηση πρώτα εικόνα και ύστερα πεζολογία και διαχείριση κάθε φύσεως ρητορικής επιχειρημάτων.
Η απομυθοποίηση και η απομάγευση οδήγησαν στην Αποδόμηση. Θυμίζω πως στην αρχαία μας γλώσσα η λέξη ΛΟΓΟΣ είχε σαφώς την έννοια της ΔΟΜΗΣ, ενός συγκροτημένου συστήματος σημείων και σημασιών. Και ο Λόγος στον Ηράκλειτο και στον Πλάτωνα και στον Ευαγγελιστή Ιωάννη αυτή τη σημασία είχε, ένα δομημένο, έλλογο σύμπαν σημασιών. Ετσι όπως ο Χαλίφης Ομάρ έκαψε τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, άρα και τα έργα του Αριστοτέλη χρησιμοποιώντας το δίλημμα εξ αντιφατικών λόγων που διατύπωσε ο… Αριστοτέλης (ό,τι δεν συμφωνεί με το Κοράνιο είναι επικίνδυνο ή περιττό), έτσι και οι Αποδομιστές γκρεμίζουν το οικοδόμημα του Λόγου και των παραγώγων του χρησιμοποιώντας ως μπουλντόζα τη «Λογική του ανορθολογισμού». Είναι μια νερώνεια, κακεντρεχής απόλαυση της απορρύθμισης, της απαξίωσης, της απόρριψης και της αποτέφρωσης των πάντων.
Η Αποδόμηση αξιών και ιδεών μάς έφερε και την Απενοχοποίηση, τουτέστιν την έλλειψη παντελούς ντροπής, κοινώς τσίπας. Και δεν είναι μόνο η έλλειψη κάθε ντροπής στις ερωτικές σχέσεις, απενοχοποιήθηκε καθετί που ανήκε στον χώρο της ηθικής και της κοινωνικής συμπεριφοράς. Το ψεύδος, η απάτη, η κλοπή, η λαμογιά, ο εκβιασμός, η κατάχρηση, η εκμετάλλευση ανθρώπων και αισθημάτων δεν αποτελούν πλέον μόνο μαγκιά, αλλά προκαλούν και τον θαυμασμό με αποτέλεσμα οι λιμπερτίνοι να χαίρουν γενικής αναγνώρισης.
Στερνά στερνά μάς κατακλύζουν και οι Αποποινικοποιήσεις. Και δεν αναφέρομαι στην αποποινικοποίηση της χρήσης των ναρκωτικών, αυτό το αφήνω για άλλες ευκαιρίες. Εδώ ακούμε την απαίτηση να μην τιμωρούνται παραβάτες του κοινού δικαίου, τρομοκράτες, βομβιστές, αλλά και καταδικασμένοι να αποκαλούνται ήρωες και πατριώτες. Μητροπολίτης εν ενεργεία, αφού κατασκήνωσαν οι οπαδοί του με λιβάνια και κεριά στην Πλατεία Συντάγματος ως «Αγανακτισμένοι», τώρα ονομάζει πατριώτη και σωτήρα του γένους ισοβίτη επίορκο αξιωματικό, δολοφόνο, πραξικοπηματία.
Να συνεχίσω; Με απορία προσπαθούμε να αναλύσουμε την Αποχή των πολιτών από τις εκλογές και την αποδίδουμε σε μια χρόνια πλέον Αποπολιτικοποίηση κυρίως των νέων ανθρώπων, όταν μια κοινωνία κυνικά προχωρεί συνειδητά και με ορθολογικά τάχα μου επιχειρήματα σε Αποθεσμίσεις, όταν η ηθική τού πολιτεύεσθαι έχει δώσει τη θέση της στην πολιτική της ευήθειας, όταν τα πάντα ψυχρά και συστηματικά αποδομούν κάθε στοιχείο αναφοράς σε ένα σταθερό κέντρο, όταν δηλαδή το κέντρο, η εστία, ο όποιος βωμός χάθηκαν ή βγήκαν στο σφυρί, όταν γίνεται τρόπος τού πολιτεύεσθαι η αποκρατικοποίηση, λες και το κράτος δεν είναι η περιουσία του, τα πάντα πλέον είναι ιδιωτεία και οι ξένοι εταίροι μας γνωρίζουν καλά πως ιδιώτης σημαίνει idiot, κοινώς ηλίθιος.
Η αντίφαση βέβαια δεν λύνεται εύκολα, το είδαμε και εδώ και στο Παρίσι και στο Λονδίνο, η απολιτικοποιημένη νεολαία που σπρώχνεται θεσμικά στην ιδιωτεία ξεσπάει και ρημάζει καθετί ιδιωτικό! Υπάρχει λύση; ΜΙΑ. Η αποτοξίνωση από την τοξίνη του ΑΠΟ.

Aπό www.enet.gr
Έτοιμη να κάνουν τεχνολογικό άλμα είναι τα τουρκικά σχολεία. Η κυβέρνηση Ερντογάν προτίθεται να αγοράσει 15 εκατομμύρια υπολογιστές ταμπλέτες μέσα στην επόμενη τετραετία και να τους μοιράσει σε μαθητές

Microsoft και Apple (στη φωτό το iPad), εξετάζουν το ενδεχόμενο να καταθέσουν προσφορές (πηγή: EPA/MONICA M. DAVEY)
Ο Τούρκος υπουργός Εμπορίουσυζήτησε αυτά τα σχέδια με στελέχη της Apple, της Intel και της Microsoft, στο πλαίσιο της επίσκεψής του στη Σίλικον Βάλεϊ και στο Σιάτλ. Μιλώντας στο πρακτορείο Ειδήσεων Ανατολία, εμφανίστηκε αισιόδοξος ότι το φιλόδοξο σχέδιο θα ευοδωθεί. Σημείωσε ότι η Microsoft δήλωσε πρόθυμη να συνεργαστεί με τουρκικές εταιρείες πληροφορίκης, ενώ από τη μεριά της η Apple εξέφρασε το ενδιαφέρον να προχωρήσει στην παραγωγή αξεσουάρ για iPhone και iPad στη γείτονα.

Στόχος της Άγκυρας είναι και η ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και του κλάδου πληροφορικής, δεδομένου ότι επιθυμεί οι ταμπλέτες να κατασκευαστούν επί τουρκικού εδάφους.

ΝΙΚ. ΑΛ.

Από www.tovima.gr

Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των πανεπιστημίων, από τον 11ο ως περίπου τον 18ο αιώνα, η σχέση ανάμεσά τους και τις πόλεις που τα φιλοξενούσαν κινήθηκε ανάμεσα στην αδιαφορία και στη βίαιη αντιπαράθεση. Ηταν μια πελατειακή σχέση όπου το πανεπιστήμιο ήταν μια αγορά για υπηρεσίες που παρείχε η πόλη.

Η σχέση αντιπαράθεσης άρχισε να αλλάζει στον 19ο αιώνα και άλλαξε ριζικά μετά τον Β Δ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εμπειρία της ατομικής βόμβας έδειξε ότι και η πιο βασική έρευνα και η φαινομενικά πιο θεωρητική και αφηρημένη γνώση μπορούν να δώσουν σημαντικά πρακτικά αποτελέσματα. Ετσι, εκεί που η Πολιτεία χρηματοδοτούσε τα απαραίτητα για τη διδασκαλία, και την υποβοηθητική της διδασκαλίας έρευνα, τα μεγαλύτερα κράτη άρχισαν να χρηματοδοτούν την έρευνα σε πρωτοφανές επίπεδο, με τη δικαιολογημένη ελπίδα ότι αν ένα, μικρό έστω, ποσοστό αυτής της έρευνας βρει τον δρόμο της αγοράς, άμεσα ή έμμεσα, θα επιστρέψει το σύνολο της κρατικής επένδυσης μέσα από τη φορολογία, ή μέσα από κάποια μορφή κοινωνικής προστιθέμενης αξίας.

Ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος πριν από αυτές τις αλλαγές ήταν ο κύριος φορέας επιστημονικής έρευνας, αύξησε σημαντικά όχι μόνο τις δικές του επενδύσεις σε αυτήν αλλά και τη χρηματοδότησή της δημόσιας έρευνας, συχνά με μόνο αντάλλαγμα το δικαίωμα να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις ώστε να τις εκμεταλλευτεί, αν προκύπτει τέτοια δυνατότητα. Η σχέση ανάμεσα στο πανεπιστήμιο και στην πόλη που το φιλοξενεί έγινε σχέση συμπληρωματικότητας, προπαντός σε μικρότερα κράτη όπου η εγγύτητα αντικαθιστά σε μεγάλο βαθμό το μέγεθος και την ποικιλία των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Σχεδιάζοντας την ερευνητική του πολιτική, το πανεπιστήμιο αποσκοπεί σε έναν συνδυασμό έρευνας που προωθεί και τη γνώση και την καινοτομία. Καθώς κανένα καλό πανεπιστήμιο δεν είναι σε θέση να απασχολήσει όλους τους ερευνητές που παράγει, ενθαρρύνει αυτούς που συμμετέχουν στα ερευνητικά του προγράμματα να καινοτομήσουν. Εδώ η σχέση με τους τοπικούς παραγωγικούς φορείς είναι ανεκτίμητη, καθώς αυτοί είναι είτε χρηματοδότες της καινοτομίας είτε εταίροι στην αξιοποίησή της. Η τοπική κοινωνία, και οι παραγωγικές της δυνάμεις, δεν είναι φυσικά ο μόνος δυνητικός εταίρος σε αυτή την αξιοποίηση: Μια έρευνα στη νανοτεχνολογία, για παράδειγμα, δεν είναι σίγουρο ότι θα βρει τοπικά ούτε τις «έτοιμες» βιομηχανίες ούτε τα κεφάλαια για τη δημιουργία τους.

Μια τέτοια σχέση με την τοπική κοινωνία όμως ενισχύει την καινοτομία, την απασχόληση, και ιδίως την απασχόληση των ίδιων της των αποφοίτων. Οταν με αυτόν τον τρόπο η καινοτομία δημιουργεί τοπικά νέες επιχειρήσεις, αυτές έχουν την τάση να συνεχίζουν τη συνεργασία τους με το πανεπιστήμιο απ΄ όπου ξεκίνησαν, όπως δείχνει η εμπειρία πανεπιστημιουπόλεων όπως τα Κέιμπριτζ της Αγγλίας και της Μασαχουσέτης, του Σαν Φρανσίσκο και άλλων. Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ελληνικών πανεπιστημίων δεν έχει την ευελιξία που θα επέτρεπε τη δημιουργία τέτοιας σχέσης. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο όμως πάει προς αυτή την κατεύθυνση και γι΄ αυτόν τον λόγο είναι ζωτικής σημασίας για πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη- μια πόλη με ένα πανεπιστήμιο που είναι μεν το μεγαλύτερο της χώρας αλλά υστερεί στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας από άλλα πανεπιστήμια στην Ελλάδα, παρ΄ όλη την ύπαρξη σημαντικών θυλάκων αριστείας.

Η δυνατότητα που δίνει το νομοσχέδιο για συμμετοχή των κοινωνικών φορέων της πόλης (παραγωγικών και μη) στη διοίκηση και στον σχεδιασμό βάζει μια πρώτη βάση για μια ουσιαστική σχέση όπως περιγράφτηκε. Η δημιουργία ενός ΝΠΙΔ για τη διαχείριση της περιουσίας του πανεπιστημίου, περιλαμβανομένης και της πνευματικής ιδιοκτησίας, προσφέρει ακριβώς το εργαλείο με το οποίο οι καρποί της έρευνας μπορούν να συμβάλλουν στην παραγωγή, και εγγυάται ότι αυτό θα είναι προς όφελος όχι μόνο της τοπικής οικονομίας αλλά και του πανεπιστημίου και των ερευνητών που καινοτόμησαν. Τέλος, η δυνατότητα που δίνεται στη διεθνοποίηση του πανεπιστημίου- κυρίως μέσα από τη γλωσσική ευελιξίαείναι ιδιαίτερης σημασίας για τη Θεσσαλονίκη, δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης. Σε συνδυασμό με τις καινοτομικές δραστηριότητες, θα μπορούσε να δώσει στην πόλη ένα νέο ξεκίνημα. Το νομοσχέδιο αφήνει τη δυνατότητα στο πανεπιστήμιο να μην αλλάξει τίποτα. Το «Συμβούλιο»- η μεγάλη καινοτομία του νομοσχεδίου- ορίζεται από τους ίδιους τους πανεπιστημιακούς που μπορούν να εφαρμόσουν το νομοσχέδιο στο γράμμα και όχι στο πνεύμα του. Κάτι τέτοιο θα ήταν ατυχές και για το πανεπιστήμιο και για την πόλη. Ακόμη και τότε αν, προϊόντος του χρόνου, μια νέα γενεά πανεπιστημιακών συνειδητοποιούσε ότι η αντίσταση σε κάθε αλλαγή οδηγεί στο τέλμα και στην απαξίωση, τότε η δυνατότητα αλλαγής θα υπάρχει. Ο παραγωγικός ιστός της πόλης έχει υποστεί σοβαρές ζημιές τα τελευταία χρόνια και η εφαρμογή του νομοσχεδίου, και με την καλύτερη βούληση των πανεπιστημιακών αρχών, δεν θα φέρει αποτελέσματα γρήγορα. Η ελπίδα όμως είναι το πανεπιστήμιο να αδράξει γενναία την ευκαιρία και σε συνεργασία με τις τοπικές δυνάμεις να δώσει σιγά-σιγά στην πόλη τη χαμένη της δυναμική.

Ο κ. Σίμος Μπενσασσών είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ, υπεύθυνος για την έρευνα στις Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίες.

Από το www.tovima.gr
Του Μιχάλη Α. Τιβέριου

Καταχρεωμένοι, βιώνουμε σήμερα μια μεγάλη οικονομική κρίση χωρίς να γνωρίζουμε πότε θα την ξεπεράσουμε. Οι αρμόδιοι μας βομβαρδίζουν καθημερινά με νέα μέτρα που στοχεύουν στην αύξηση των κρατικών εσόδων, στην περικοπή των δημόσιων δαπανών, στην ευρύτερη εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και στην αναζήτηση νέων. Πρόκειται για συνήθη μέτρα που λαμβάνονται από χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικά αδιέξοδα, στην προσπάθειά τους να αποτινάξουν το βάρος των χρεών και να ορθοποδήσουν. Πρόκειται για… φάρμακα μιας τυποποιημένης συνταγής, διαχρονικής και παγκόσμιας ισχύος, που αποβλέπει στη θεραπεία άρρωστων οικονομιών. Επομένως δεν μας εκπλήσσει το ότι παρόμοια μέτρα λαμβάνονταν σε ανάλογες οικονομικές συγκυρίες, και στην αρχαία Ελλάδα.

Μετά τη διάλυση και της Β Δ Αθηναϊκής Συμμαχίας λίγο πριν από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ., οι Αθηναίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μεγάλα οικονομικά αδιέξοδα. Συγχρόνως συνειδητοποίησαν ότι ο τρόπος με τον οποίο ζούσαν ως τότε, βασισμένος, κατά ένα μεγάλο μέρος, στα ξένα χρήματα που αποσπούσαν, με τη δύναμη των όπλων, από τους συμμάχους τους, ανήκε οριστικά στο παρελθόν. Εγκαταλείποντας έτσι τις ηγεμονικές τους αξιώσεις, άρχισαν να προγραμματίζουν μια νέα οικονομική πολιτική η οποία θα βασιζόταν, κατά κύριο λόγο, στις δικές τους δυνάμεις.

Καταρχήν βελτίωσαν το μηχανισμό είσπραξης των φόρων και των έκτακτων εισφορών- είσπραξη που από παλιά την είχαν εκχωρήσει σε ιδιώτες- και προσπάθησαν να κάνουν το φορολογικό τους σύστημα αποδοτικότερο. Για το τελευταίο πρέπει να τους βοήθησε και η γενική απογραφή όλων των ιδιωτικών περιουσιών την οποία είχαν επιχειρήσει πριν από μερικά χρόνια.

Από την εποχή αυτή συμβαίνει να μας έχει σωθεί ένα αρχαίο κείμενο στο οποίο διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις, η εφαρμογή των οποίων, κατά την άποψη του συγγραφέα του, θα έβγαζαν την αθηναϊκή οικονομία από το αδιέξοδο. Εχει τον τίτλο « Πόροι » (ή « περί προσόδων ») και είναι γραμμένο από τον γνωστό μας Ξενοφώντα, τον μαθητή του Σωκράτη, μετά την επάνοδό του στην Αθήνα, ύστερα από μια πολυετή εξορία. Πρόκειται για το μοναδικό σχεδόν δημοσιονομικού περιεχομένου κείμενο που μας έχει διασωθεί από ολόκληρο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Ο Ξενοφών, οπαδός της φιλειρηνικής πολιτικής, προτείνει καταρχάς αύξηση της γεωργικής και αλιευτικής παραγωγής και εντατικότερη εκμετάλλευση του ορυκτού (κυρίως των λατομείων μαρμάρου) και μεταλλευτικού πλούτου της αττικής γης. Εισηγείται ακόμη τη λήψη μέτρων που θα προσέλκυαν την εγκατάσταση περισσοτέρων ξένων ( μετοίκων ) στην Αττική. Και αυτό όχι τόσο επειδή από αυτούς το αθηναϊκό κράτος εισέπραττε έναν ειδικό φόρο, το μετοίκιον, όσο για να επιτευχθεί η γενικότερη αναθέρμανση της αθηναϊκής οικονομίας. Πολλές και σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες στην αρχαία Αθήνα βρίσκονταν στα χέρια μετοίκων, αφού για τους Αθηναίους οι εργασίες αυτές δεν άρμοζαν σε ελεύθερους πολίτες. Ειδικά για την τόνωση του εμπορίου, μέσω της οποίας το κράτος προσδοκά αύξηση των εσόδων του, προτείνει συγκεκριμένα μέτρα. Ανάμεσά τους την ενίσχυση των διαδικασιών σύναψης δανείων, την κατασκευή έργων υποδομής στο λιμάνι του Πειραιά, όπως εμπορικών υπόστεγων εγκαταστάσεων και αξιοπρεπών ενδιαιτημάτων για τους εμπόρους και τα πληρώματα των πλοίων, γρήγορη περαίωση των εμπορικών δικών ώστε να μην παρεμποδίζονται οι κινήσεις των εμπλεκόμενων σ΄ αυτές εμπόρων. Ωστόσο το κλειδί στο δημοσιονομικό πρόγραμμα του Ξενοφώντος είναι η εντατικότερη εκμετάλλευση του αργύρου των μεταλλείων του Λαυρίου. Μας έχουν σωθεί δεκάδες επίσημων κειμένων του 4ου αι. π.Χ. από την αθηναϊκή Αγορά που αναφέρονται στις διαδικασίες εκμίσθωσης των μεταλλείων αυτών. Η εκμετάλλευσή τους παραχωρείτο από το κράτος σε ιδιώτες ύστερα από δημόσιους πλειστηριασμούς. Ηταν τριετούς διάρκειας για τα ήδη γνωστά μεταλλεία και επταετούς για όσα η λειτουργία τους επιχειρείτο για πρώτη φορά. Ρηξικέλευθη είναι η πρόταση του Ξενοφώντος να αγοράσει το κράτος 60.000-90.000 δούλους, τους οποίους στη συνέχεια θα εκμίσθωνε, έναντι ενός οβολού για κάθε δούλο ημερησίως, στους ιδιώτες που εκμεταλλεύονταν τα μεταλλεία. Με το μέτρο αυτό πίστευε ότι θα ανακουφιζόταν γενναία η αθηναϊκή οικονομία, αφού θα εξασφαλιζόταν ημερήσιο «επίδομα» τριών οβολών για κάθε Αθηναίο πολίτη, (ο αριθμός τους υπολογίζεται γύρω στις 20.000-30.000), χωρίς αυτοί να προσφέρουν οποιαδήποτε εργασία. Βέβαια, ο Ξενοφών νόμιζε ότι ο άργυρος των μεταλλείων ήταν ανεξάντλητος!

Η παραπάνω «έξυπνη» πρόταση ήταν σύμφωνη με την κυρίαρχη πολιτική αντίληψη των χρόνων εκείνων στην Αθήνα, που κυβερνιόταν από μια ριζοσπαστική δημοκρατία. Η πολιτική αυτή απέβλεπε πρωτίστως στην ικανοποίηση των υλικών αναγκών των πολιτών και στην εξασφάλιση μιας καλύτερης ζωής για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, χωρίς οι πολίτες να προσφέρουν στο κράτος ούτε καν στρατιωτική θητεία, αφού στο στρατό καθημερινά η παρουσία μισθοφόρων γινόταν όλο και πιο αισθητή. Επακόλουθο ήταν να προκύψει μια άμβλυνση της πίστης στην ιδέα του κράτους και της υπακοής στους νόμους του, αφού μεγαλύτερη σημασία είχε πλέον το άτομο και όχι η πολιτεία. Οικονομικών κρίσεων μύρια κακά έπονται.

Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Από www.tovima.gr

Δ.Ν. Μαρωνίτης

Πρόκειται για προλόγισμα στο έβδομο εγχειρίδιο της σειράς «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση», με το οποίο περατώνεται ένα συλλογικό πρόγραμμα (ερευνητικό, συγγραφικό, εκδοτικό) πειραματικού και πιλοτικού εξαρχής χαρακτήρα. Βασικός στόχος του: η ουσιαστική, μεθοδολογική και διδακτική διάκριση αρχαιογνωσίας και αρχαιογλωσσίας. Η άρση δηλαδή μιας παρεξήγησης, που συγχέει τους δύο όρους, υποστηρίζοντας ότι είναι λίγο-πολύ συνώνυμοι. Πρόκειται για αυθαίρετο, από επιστημονική και ιστορική άποψη, ισχυρισμό, που παραγνωρίζει την καταστατική διαφορά ανάμεσα στη γνώση και στη γλώσσα, στη γλώσσα και στον λόγο. Δίνοντας μάλιστα προβάδισμα στην αρχαιογλωσσία, προορισμένη, υποτίθεται, να αναπληρώνει τα ελλείμματα της νεογλωσσίας μας.

Η προγραμματική απόρριψη αυτής της παρεξήγησης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν συνεπάγεται ασφαλώς υποτίμηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας• αποτελεί όμως εμπόδιο στην ανιστόρητη υπερτίμησή της, τόσο έναντι της νεοελληνικής όσο και κάθε άλλης σύγχρονης γλώσσας. Ζητούμενο στην προκείμενη περίπτωση είναι να οριστούν νηφάλια οι έγκυρες σχέσεις αρχαιογνωσίας και αρχαιογλωσσίας, με την προϋπόθεση ότι η δεύτερη αποτελεί μέρος και μέσο της πρώτης, στην περιοχή ειδικότερα των γραμμάτων, όχι ηγεμονικό αυτοσκοπό.

Σ΄ αυτή την εδραία βάση στηρίζονται και τα επτά εγχειρίδια του προγράμματος (εκδόσεις του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη), το οποίο, γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο εγκαινιάστηκε με παραδειγματικό εγχειρίδιο της σειράς την Ιστορία της αρχαίαςελληνικής γλώσσας, συνταγμένη από τον αλησμόνητο Τάσο Χρηστίδη (δημοσιεύτηκε το 2005, λίγους μήνες μετά τον πρόωρο θάνατό του). Μεσολάβησαν, μέσα στον ίδιο χρόνο, η άρτια Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία του Φάνη Κακριδή και ο συναρπαστικός τόμος Η Ρώμη και ο κόσμος της του Θεόδωρου Παπαγγελή, ευάγωγη γέφυρα ανάμεσα στον ελληνικό και στον ρωμαϊκό κόσμο της αρχαιότητας. Την επόμενη χρονιά είδε το φως της δημοσιότητας το τέταρτο εγχειρίδιο, αφιερωμένο στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και στον φιλόσοφο βίο, με τον τίτλο Αρχαίοι Ελληνες Φιλόσοφοι• θεμελιώδες έργο του Βασίλη Κάλφα και του Γιώργου Ζωγραφίδη, όπου εφαρμόστηκε με απρόβλεπτη επιτυχία η μέθοδος της συγγραφικής διφωνίας. Το διφωνικό παράδειγμα ακολούθησαν: το 2007 ο επιγραφόμενος και ο Λάμπρος Πόλκας με την Αρχαϊκή επική ποίηση, (υπότιτλος: Από τηνΙλιάδα στην Οδύσσεια)• και το 2010 οι Δ. Ι. Κυρτάτας και Σ. Ι. Ράγκος με την ΕλληνικήΑρχαιότητα (υπότιτλος: πόλεμος-πολιτική-πολιτισμός ), όπου μεταφέρονται καίρια ιστορικά δρώμενα, από την αρχαϊκή έως τη ρωμαϊκή εποχή, σε εναλλασσόμενο αφηγηματικό λόγο, που διαβάζεται απνευστί.

Ετσι φτάσαμε στο προκείμενο, έβδομο και τελευταίο, εγχειρίδιο της σειράς, που επιγράφεται Η αρχαία ελληνική τέχνη και η ακτινοβολία της, συνεργατικό πόνημα του ζεύγους Μανόλη και Αλεξάνδρας Βουτυρά, στο οποίο προτάσσεται κατατοπιστικός πρόλογος των δύο συγγραφέων. Εδώ προκαταβάλλονται με δίκαιη, πιστεύω, έμφαση δύο δυσεύρετες αρετές του εγχειριδίου, οι οποίες υποτονίζονται από σεμνότητα στον συνοπτικό Πρόλογο του τόμου.

Η μία αρετή αποτυπώνεται ήδη στη διαίρεση του εγχειριδίου σε δύο σχεδόν ισότιμα μέρη. Το πρώτο, συνταγμένο από τον Μανόλη Βουτυρά, είναι εξ ορισμού αρχαιολογικό. Εξελισσόμενο σε οκτώ έντιτλα κεφάλαια, καλύπτει, με επάρκεια και ενάργεια, όλο το φάσμα της ελληνικής τέχνης, από τους «Σκοτεινούς αιώνες» και τη «Γεωμετρική περίοδο» έως την όψιμη «Ελληνιστική εποχή».

Το δεύτερο μέρος, σπάνιο και απροσδόκητο σε παρόμοιες περιπτώσεις, οφείλεται στη αρμόδια γνώση και στον επίμονο μόχθο της Αλεξάνδρας Βουτυρά. Η οποία ερευνά και συντάσσει συστηματικά σε έξι κεφάλαια τα βασικά εκείνα στοιχεία που μαρτυρούν τη γόνιμη και εξελισσόμενη επίδραση της αρχαίας ελληνικής τέχνης στα νεότερα χρόνια, από την πρώιμη Αναγέννηση έως το τέλος του εικοστού αιώνα. Καταλήγοντας στα ίχνη και στα σήματα της αρχαιοελληνικής καλλιτεχνικής παράδοσης, όπου και όπως αναγνωρίζονται σε επώνυμα πρόσωπα και έργα της νεοελληνικής τέχνης.

Η δεύτερη, μεθοδολογική και ιδεολογική, αρετή αφορά στον αμφίδρομο τρόπο με τον οποίο νοείται και εφαρμόζεται η αρχή της αμοιβαίας επίδρασης στην προκειμένη περίπτωση. Που πάει να πει: στην τέχνη (στη λογοτεχνία και στη ζωή βέβαια) όποιος δίνει παίρνει και όποιος παίρνει δίνει. Ετσι μόνο το ξένο παράδειγμα τρέπεται σε οικείο και το οικείο ξενίζεται. Διευρύνοντας συνεχώς τον ορίζοντα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, τόσο στη διάσταση του χώρου όσο και στο άνυσμα του χρόνου• συστήνοντας συνάμα έναν τύπο ανοιχτού πολιτισμού και ανοιχτής πολιτικής μεταξύ των λαών, συμπεριλαμβανομένης και της οικονομίας. Από την άποψη αυτή το έβδομο και τελευταίο εγχειρίδιο της σειράς δεν είναι εκτός τόπου και χρόνου.

Από www.kathimerini.gr

Tου Πασχου Μανδραβελη
Σύμφωνα με μια αριστερή κοινωνιολογική ανάλυση ο νεοφιλελευθερισμός κάνει δύο κακά στους νέους. Είτε τους αποχαυνώνει με την ευμάρεια, αποτρέποντάς τους να βγουν στους δρόμους, είτε τους εξαγριώνει και βγαίνουν στους δρόμους για να τα σπάσουν. Οσοι δε χασκογελάσουν μ’ αυτή την ανάλυση είναι πουλημένοι πράκτορες του κεφαλαίου. Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση οι ταραχές στη Βρετανία πυροδοτήθηκαν από τις περικοπές που έκανε η κυβέρνηση Κάμερον στο κράτος-πρόνοιας, άσχετα αν αυτές οι περικοπές δεν πρόλαβαν ακόμη να γίνουν αισθητές στην κοινωνία.
Η αλήθεια είναι ότι το έλλειμμα κοινωνικής προστασίας και η συγκριτική φτώχεια δημιουργεί εύφλεκτο υλικό για κάθε είδους εξέγερση ή χουλιγκανισμό. Απλώς αυτή η σχέση δεν είναι αυτόματη. Μέσα σε μια κοινωνία που ένας νέος νιώθει ότι δεν έχει τίποτε να κερδίσει, θα νιώθει επίσης ότι δεν έχει και τίποτε να χάσει, σπάζοντας και καίγοντας. Δεν είναι μόνο η φτώχεια που εξαγριώνει τους ανθρώπους, είναι και ο αποκλεισμός των ευκαιριών για τον πλούτο. Δεν πεινούσαν οι κουκουλοφόροι του Λονδίνου, ipad και ακριβά αθλητικά παπούτσια έκλεβαν.
Η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής δεν προέρχεται από το άγχος της επιβίωσης, γεννάται από το έλλειμμα ευκαιριών που νιώθουν ότι έχουν κάποιοι άνθρωποι. Το κοινωνικό ασανσέρ που διά της εκπαίδευσης δημιούργησε η αστική κοινωνία μοιάζει χαλασμένο. Η παιδεία, που ήταν βασικό συστατικό του, δεν θέλγει τους νέους. Τη σνομπάρουν μικροί, για να βρεθούν σε αδιέξοδο μεγάλοι, ίσως επειδή κυριάρχησαν στα εκπαιδευτικά συστήματα θεωρίες ότι η μόρφωση, δεν θέλει κόπο, αλλά θέλει τρόπο. Οτι τα παιδιά θα αγαπήσουν το διάβασμα πριν μάθουν να διαβάζουν, ενώ πρέπει να παιδευτούν για να μάθουν να διαβάζουν και μετά θα αγαπήσουν το διάβασμα.
Δυστυχώς, στη Δύση μεγαλώνουμε πλέον λειτουργικά αναλφάβητους. Παιδιά που τελειώνουν το σχολείο χωρίς να έχουν αποκτήσει παιδεία. Δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων• παλαιότερα οι δαπάνες για την παιδεία ήταν πολύ χαμηλότερες. Είναι θέμα αποπροσανατολισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας και χαμηλής παραγωγικότητάς της. Στην Ελλάδα αυτό γίνεται περισσότερο. Φορτώνουμε στα παιδιά πτυχία και Certifications κι όταν βγουν στην αγορά εργασίας δεν ξέρουν πού πάνε τα τέσσερα. Παιδεύουμε τα παιδιά να παπαγαλίζουν, αντί να μάθουν να σκέφτονται. Αυτό το πληρώνουν αυτά σήμερα κι εμείς θα το πληρώσουμε αύριο.