ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑΚΟΥΡΤΗ

 θέμα:

Η ερωτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί στον ποιητή ένα όμορφο καλοκαιρινό βράδυ και η δυσκολία του να ανταποκριθεί θετικά σ’ αυτήν.
 δομή:

Το ποίημα χωρίζεται σε δύο άνισες στροφές που αποτελούν και τις νοηματικές ενότητές του. Η κάθε στροφή έχει διαφορετικό ύφος.

1η ενότητα: “Σαν δέσμη… περιττό”. Η καλοκαιρινή βραδιά και η γυναικεία παρουσία προκαλέι στον ποιητή ερωτική διάθεση και ψυχική ευφορία.

2η ενότητα: “Έχω… ονειρευτό”. Η αδυναμία του ποιητή να ανταποκριθεί στην ερωτική αυτή ατμόσφαιρα.

ΑΝΑΛΥΣΗ

1η στροφή:

• παρομοίωση (Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα). Παράλληλα αυτή η ανθοδέσμη από ρόδα συμβολίζει την ερωτική επιθυμία. Ο ποιητής διακατέχεται από την ερωτική επιθυμία και διάχυτος είναι ο ερωτισμός στην ατμόσφαιρα.
• Όλες του οι αισθήσεις κινητοποιούνται. Στους δρόμους υπάρχει μια “Χρυσή”, “λεπτότατη ευωδιά” (μεταφορά), που του φέρνει ψυχική ευφορία. Εδώ έχουμε μια εικόνα όπου σε πρώτο πλάνο βρισκεται η όσφρηση και σε δεύτερο η όραση. Αυτή η ταυτόχρονη ενέργεια δύο αισθήσεων (όσφρησης και ακοής) ονομάζεταισυναισθησία.
• Στην καρδιά του η καλοσύνη. Μόνο που είναι “αιφνίδια”, τον ξαφνιάζει, γιατί δεν την είχε ξανανιώσει. Κι εδώ παρατηρούμε μια “λεπτότατη” ειρωνική διάθεση- ίσως κάτι σαν αυτοσαρκασμό για το ξάφνιασμα που του προκάλεσαν τα γλυκά και χαρούμενα συναισθήματα.
• Ακόμη μια εικόνα έρχεται να συμπληρώσει το συναίσθημα ανεμελιάς του ποιητή. Με το παλτό στα χέρια ρεμβάζει αμέριμνος βλέποντας τη σελήνη. ‘Ολη η ατμόσφαιρα αποπνέει έναν ερωτισμό, αφού είναι “ηλεκτρισμένη από φιλήματα”(παρομοίωση) ερωτευμένων. Και πάλι όμως μια υποψία ειρωνείας έρχεται να μειώσει την ένταση της σκηνής
• Και ο ειρωνικός τόνος κορυφώνεται με τους δύο τελευταίους στίχους που δηλώνουν τη διάσταση ανάμεσα στην ποίηση και τη ζωή. Ο ποιητής είναι από τη φύση του απαισιόδοξος και η ζωή του είναι γεμάτη δυσκολίες. Η ποίησή του δεν αρκεί και δεν μπορεί να εκφράσει την “αιφνίδια” καλοσύνη που ένιωσε αυτό το όμορφο βράδυ.
• 2η στροφή:
  Αρχίζει με μια προσωπική εξομολόγηση. Με ειλικρίνεια σε πρώτο πρόσωπο παραδέχεται οτι δεν μπορεί να χαρεί την προηγούμενη ερωτική ατμόσφαιρα.
• Η μεταφορά “σπασμένα φτερά” έρχεται να ανατρέψει το προηγούμενο ευχάριστο κλίμα. Σηματοδοτεί την αντίθεση ανάμεσα στο συναίσθημα και το ύφος της 1ης στροφής και της 2ης. Δεν μπορεί ο ποιητής να χαρεί τον έρωτα, αφού δεν μπορεί να ξεπεράσει τις αναστολές του, να ξεφύγει από τη μιζέρια.
• Όλες οι ωραίες στιγμές της πρώτης στροφής ακυρώνονται και το μόνο που μένει είναι ένα έντονο συναίσθημα ματαίωσης και μελαγχολίας. Όλα πια είναι καθαρά και μοιάζουν να μην έχουν νόημα.
• Ούτε το καλοκαίρι, που σηματοδοτεί ευχάριστα πράγματα, δεν τον γεμίζει.
• Στο τέλος η συσσώρευση των ερωτημάτων που μένουν αναπάντητα, δείχνει ότι όλα είναι μάταια, ανώφελα, άσκοπα. Ο ποιητής παραιτείται και συνειδητοποιεί την ματαιότητα του κόσμου.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗΣ

• Το ποίημα  ανήκει στην ποιητική συλλογή “Ελεγεία και Σάτιρες”.
•  Η ελεγεία έχει συνήθως θρηνητικό χαρακτήρα και εκφράζει μέτρια πάθη (εδώ θλίψη και μελαγχολία).
• Η σάτιρα έχει έντονη ειρωνική διάθεση, σαρκασμό και ασκεί κριτική. Το ποίημα έχει στοιχεία και από τα δύο αυτά είδη. Έχει ελεγειακό τόνο με μελαγχολική διάθεση, τρυφερά συναισθήματα, αλλά και θλίψη. Έχει και σατιρικό τόνο με τον αυτοσαρκασμό, την ειρωνική διάθεση και την αυτοκριτική, κυρίως στην εξομολόγηση της δεύτερης στροφής.
• Χαρακτηριστικά της ποίησης του Καρυωτάκη που βλέπουμε και στο ποίημα είναι: η μελαγχολική διάθεση, η απαισιοδοξία, η παραίτηση, η ψυχική κούραση, η έλλειψη ιδανικών. βλέπουμε όμως και μια τάση κριτικής και αυτοσαρκασμού.
• Ο ποιητής επηρεάστηκε από το συμβολισμό και τον νεορομαντισμό και στο ποίημα βρίσκουμε γνωρίσματα αυτών των ρευμάτων. Σύμβολα, μουσική υποβλητικότητα, κατάλληλες λέξεις για να εκφράσουν τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου και υποβλητική ατμόσφαιρα.
• Το ποίημα έχει στοιχεία νεωτερικής ποίησης: ανισομερείς στροφές, ανισοσύλλαβοι στίχοι  χωρίς ομοιοκαταληξία, διασκελισμοί, πρωτοτυπία και τόλμη στην έκφραση, ρευστότητα στο νόημα.
• Ύφος: Απαισιόδοξο, ελεγειακός τόνος, σατιρικός τόνος.
• Στιχουργική: άνισες στροφές με ιαμβικό στίχο, διάσπαρτες τυχαίες ομοιοκαταληξίες, στίχος ελευθερωμένος.

Εκφραστικά μέσα: παρομοιώσεις, μεταφορες, εικόνες

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α Ομάδα

1. Να εντοπίσετε το θέμα του ποιήματος

2. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της 1^ης και 2^ης στροφής:

3. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την 1^η και έναν για τη 2^η στροφή:

4. Εντοπίστε λέξεις του ποιήματος που προσδιορίζουν το χρόνο στον οποίο εντάσσεται  η δράση του ποιητικού υποκειμένου.

Β Ομάδα

1. Να εντοπίσετε τα εκφραστικά μέσα: α) του 1^ου στίχου «σαν δέσμη από τριαντάφυλλα» και β) των στίχων 9-10 «ηλεκτρισμένη….ατμόσφαιρα»  και  να σχολιάσετε το συναίσθημα που  συμβολίζουν  κατά τη γνώμη σας:

2. «χρυσή, λεπτότατη ευωδιά»: Στο χωρίο  αυτό κυριαρχεί μία εικόνα στην οποία κινητοποιούνται δύο αισθήσεις  ταυτόχρονα. Ποιες είναι αυτές , κατά τη γνώμη σας και ποιο συναίσθημα υποδηλώνουν; [η ταυτόχρονη ενέργεια δύο αισθήσεων ονομάζεται «συναισθησία»]

3. «Στα χέρια…….σελήνη»: Ποιο εκφραστικό μέσο κυριαρχεί στο χωρίο ; Ποιο συναίσθημα  του ποιητικού υποκειμένου υποδηλώνει;

4. Γενικότερα, ποια ατμόσφαιρα δημιουργούν τα παραπάνω εκφραστικά μέσα και πώς φαίνεται να αισθάνεται το ποιητικό υποκείμενο;

Γ  Ομάδα

1. Να σχολιάσετε τους στίχους «η σκέψις…….περιττό», λαμβάνοντας υπόψη:  α)για τον ποιητή- Καρυωτάκη  η ποίηση ταυτίζεται με τη ζωή αποδίδοντας την πραγματικότητα και β) η ερωτική ατμόσφαιρα που κυριαρχεί  στη  1^η στροφή ήταν «αιφνίδια» για το ποιητικό υποκείμενο, χωρίς να μπορεί να τη χαρεί , όπως δηλώνει στη 2^η στροφή.

2. «αιφνίδια», «θα’λεγες», «η σκέψις….περιττό»: Στα παραπάνω χωρία υποδηλώνεται μια λεπτή ειρωνεία και ( στο τελευταίο χωρίο) αυτοσαρκασμός (= σαρκάζει, ειρωνεύεται τον εαυτό του). Αφού σχολιάσετε τι ειρωνεύεται κάθε φορά, να δικαιολογήσετε το συσχετισμό της 1^ης στροφής με την δεύτερη λέξη του γενικότερου τίτλου της συλλογής «Ελεγεία και Σάτιρες» (Σάτιρα= ασκεί κριτική με τρόπο σκωπτικό σε πρόσωπα και κοινωνικές καταστάσεις με κύριο μέσο την ειρωνεία και το σαρκασμό.)

Δ Ομάδα

1. Να σχολιάσετε τον πρώτο στίχο της 2^ης στροφής σε συνδυασμό και με το εκφραστικό μέσο που υπάρχει. Ποια διάθεση και ποια συναισθήματα κυριαρχούν στο ποιητικό υποκείμενο;

2. Σε ποια εποχή του χρόνου εντάσσεται η 2^η στροφή; Συγκρίνετε με την εποχή που δηλώνεται στην 1^η στροφή(7 στίχος). Τι δείχνει το χρονικό αυτό διάστημα για τη διάρκεια του ερωτικού συναισθήματος της 1^ης στροφής;

3. Στους τρεις τελευταίους στίχους κυριαρχούν τα αναπάντητα ερωτήματα . Να σχολιάσετε τι επιτυγχάνει με αυτά ο ποιητής.

Ε ομάδα

1. Αφού μελετήσετε τη 2^η στροφή και σχολιάσετε τα συναισθήματα που επικρατούν, να δικαιολογήσετε τη σχέση της 2^ης στροφής με την πρώτη λέξη του γενικότερου τίτλο της ποιητικής συλλογής « Ελεγεία και σάτιρες» [Ελεγεία=το σύντομο ποιητικό έργο που εκφράζει μέτρια πάθη, λεπτά και τρυφερά συναισθήματα (χαρά, λύπη, μελαγχολία…)]

2. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στη δεύτερη στροφή; Λαμβάνοντας υπόψη τη βιογραφία και τις αντιλήψεις του Καρυωτάκη , να σχολιάσετε την ύπαρξη βιωματικών στοιχείων στο ποίημα.

ΣΤ Ομάδα

1. Ο ποιητής μας ανήκει στη γενιά του Μεσοπολέμου ή γενιά του 1920, η οποία διακρίνεται

• για την απαισιοδοξία της, τη μελαγχολική διάθεση, την παραίτηση από τη ζωή, την έλλειψη ιδανικών, την ψυχική κούραση, τη διάθεση φυγής από την πραγματικότητα και την αναζήτηση της λύτρωσης στην ποίηση.
• Πολλά ποιήματα του Καρυωτάκη ανήκουν στο λεγόμενο ρεύμα του συμβολισμού, δηλαδή το είδος εκείνο της ποίησης που εκφράζει α) τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου με σύμβολα από το φυσικό περιβάλλον και β) την προσεκτική επιλογή λέξεων που δημιουργούν υποβλητική ατμόσφαιρα.
• Στοιχεία νεωτερικής ποίησης: ανισομερείς στροφές με ιαμβικό στίχο, ανισοσύλλαβοι στίχοι  χωρίς ομοιοκαταληξία ή διάσπαρτες τυχαίες ομοιοκαταληξίες, διασκελισμοί,, στίχος ελευθερωμένος.
• πρωτοτυπία και τόλμη στην έκφραση, ρευστότητα στο νόημα.

Να εντοπίσετε ποια από τα παραπάνω στοιχεία συναντώνται στο ποίημα.

2. Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του ποιήματος.