ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑΚΟΥΡΤΗ

Αναρτήσεις φιλολογικών εργασιών

“οι Θερμοπύλες”, Κ.Π.Καβάφης

Κάτω από: λογοτεχνία Β Γυμνασίου | ΚΟΥΡΤΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ
Κυριακή, 25 Ιανουαρίου 2015 11:45 μμ |

Κ.Καβαφης

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης του Καβάφη

 Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά είναι η ιδιότυπη γλώσσα του Kαβάφη. Πρόκειται για λόγια γλώσσα με τύπους της δημοτικής αλλά και των αρχαίων ελληνικών(μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής). Μερικές φορές έχει και ιδιωματικούς τύπους της ΚωνσταντινούποληςΗ καβαφική γλώσσα αναγνωρίζεται εύκολα.

Από άποψη μορφής τα ποιήματά του είναι μοντέρνα/νεωτερικά. Συνήθως, δεν έχουν ομοιοκαταληξία, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι.. Το μέτρο είναι συνήθως ιαμβικό. Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).

Ο ποιητικός του λόγος είναι απλός, λιτός, πυκνός, επιγραμματικός, αντιρητορικός,πεζολογικόςσυνήθως χωρίς διακοσμητικά επίθετα και λυρικές εκφράσεις, χωρίςπλούσια εκφραστικά μέσα.

H αφήγηση και οι περιγραφές του είναι ρεαλιστικές. Ο λόγος του χαρακτηρίζεται από ακριβολογία.

Στο έργο του Καβάφη, ο μύθος και η ιστορία συναντούν την ποίηση, μετουσιώνονται σε ποίηση. Η συμβολική χρήση των αρχαίων μύθων και ιστορικών προσώπων είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του. Σε πολλά ποιήματα αντλεί τα θέματά του από την ιστορία. H αγαπημένη του ιστορική περίοδος είναι κυρίως ηEλληνιστική (Aλεξανδρινή και Mεταλεξανδρινή) Περίοδος και η Περίοδος της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ανατολή (Πτολεμαίοι, Σέλευκοι, Kαίσαρ, Aντώνιος), οι τελευταίοι αιώνες του αρχαίου κόσμου. Εμπνέεται επίσης, αλλά πολύ λιγότερο, από τηνελληνική μυθολογία, την κλασική αρχαιότητα και το Bυζάντιο. Tον γοητεύει κυρίως η παρακμή, η αποτυχία, η  ήττα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Φαινομενικά ο λόγος του είναι ψυχρός. H συγκίνηση, το συναίσθημα, ο λυρισμός υπολανθάνουνκαλύπτονται έντεχνα πίσω από μύθους και σύμβολα.

Yπολανθάνει επίσης λεπτή ειρωνεία και σαρκασμός που γίνεται  κάποιες φορέςαυτοσαρκασμός.  

Aπουσιάζει σχεδόν τελείως η περιγραφή της φύσης.

Ο δραματικός μονόλογος (το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στο “εσύ”) και οδιάλογος είναι από τους κύριους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί.  Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από θεατρικότητα. Στο έργο του δρουν πρόσωπα/ προσωπείαόπως στο αρχαίο δράμα, πίσω από τα οποία κρύβεται ο ποιητής. Yποδύεται ρόλους.

“οι Θερμοπύλες”
Θέμα: Ο Καβάφης αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, συνθέτει ένα ποίημα για να επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους θέτουν δηλαδή κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι τέλους.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ   ΚΕΝΤΡΑ:

  • Τιµή σε αυτούς που αγωνίστηκαν και πέθαναν ηρωικά

  • Το ήθος και η υψηλή συναίσθηση του χρέους
  • Η σθεναρή αντίσταση παρά την πλήρη επίγνωση για τις µοιραίες εξελίξεις

Οι ενότητες

 

1. Στ. 1-3: Η οφειλόμενη τιμή σε όσους συναισθάνονται την ευθύνη του χρέους. Οι άνθρωποι αυτοί δεν παρεκκλίνουν από αυτό (μη κινούντες: θα περιμέναμε καλύτερα τον τύπο “μη κινούμενοι” ).

2. Στ. 4-10: Τα ηθικά γνωρίσματα αυτών των ανθρώπων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι υψηλές ηθικές αξίες που εκφράζουν οι “μαχητές” σε συνδυασμό με την ανθρώπινη φύση τους

α) Είναι δίκαιοι και απόλυτα υπεύθυνοι όσον αφορά τη δική τους δράση, αλλά δείχνουν λύπη κι    ευσπλαχνία στους συνανθρώπους τους:    

β) Είναι γενναιόδωροι (γενναίοι) και συνδράμουν όσους χρειάζονται  βοήθεια όσο  μπορούν κάθε φορά, ανάλογα με την οικονομική τους δυνατότητα

  γ) Τρίτο ηθικό γνώρισμα των ανθρώπων αυτών είναι η φιλαλήθεια χωρίς ωστόσο να μισούν όσους     ψεύδονται:

3. Στ. 11-14: Περισσότερη τιμή πρέπει σε όσους μένουν σταθεροί στις αξίες ακόμη κι όταν

   προβλέπουν ότι ο αγώνας τους θα προδοθεί, θα αποτύχει.

 

Συμβολισμοί

α) Οι Θερμοπύλες αποτελούν σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση αξιών και ιδανικών. Εδώ  συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από την επιταγή του νόμου αλλά από το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην εκπλήρωση του χρέους του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν την αποτυχία, την ήττα. 

β) Ο Εφιάλτης συμβολίζει την προδοσία (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του τις εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς πειρασμούς και τις ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους .

γ) Οι Μήδοι συμβολίζουν τον εχθρό, την βαρβαρότητα που επέρχετα, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους. 

Οι μετοχές

– μή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες: βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα ρήματαόρισαν και φυλάγουν έχοντας όλες το ίδιο υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

– Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει. Είναι ουσιαστικοποιμένη και δεν έχει βέβαια το ίδιο υποκείμενο με τις υπόλοιπες. 

Μορφή:

-Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.

 

– Η γλώσσα αποτελεί ένα μεικτό και ιδιάζον γλωσσικό σύνολο. Είναι η δημοτική με λέξεις της καθαρεύουσας (μη κινούντες) και  ιδιωματισμούς της Πόλης (φυλάγουν).

 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α’ Ομάδα (θεματική προσέγγιση)

  1. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ποιήματα του Κ. Καβάφη διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες σύμφωνα με το περιεχόμενό τους :
  • Ιστορικά
  • Διδακτικά – φιλοσοφικά
  • Αισθησιακά-Ηδονικά

να μελετήσετε το ποίημα και να το εντάξετε στην/ στις κατηγορία/-ες που ανήκει. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Β’ Ομάδα (ιστορική προσέγγιση)

1.Με βάση τις πληροφορίες που σας δίνονται στο συνοδευτικό φυλλάδιο (από το βιβλίο ιστορίας της Α’ Γυμνασίου και το βιβλίο του Ηροδότου της Α’ Γυμνασίου), να συλλέξετε στοιχεία που αφορούν: α) τον τόπο της μάχης και τη γεωμορφολογία τα εδάφους, β) τους βασικούς αντιπάλους , τη στρατιωτική δύναμή τους και τους αρχηγούς, γ) την παράταξη που τελικά νίκησε και για ποιους λόγους .

  1. Μελετώντας το ποίημα να καταγράψετε στον πίνακα που ακολουθεί ποια από τα στοιχεία αυτά υπάρχουν στο ποίημα και ποια απουσιάζουν

ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν στο ποίημα

ιστορικά στοιχεία που παραλείπονται στο ποίημα

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γ’ Ομάδα (κυριολεκτική και μεταφορική προσέγγιση)

Λαμβάνοντας υπόψη :

  • Τα ιστορικά δεδομένα: α) για τον όρο «Θερμοπύλες» (=ο τόπος διεξαγωγής της μάχης μεταξύ Ελλήνων και Περσών), β) την αυτοθυσία των Σπαρτιατών (=που ενώ γνώριζαν τη μειονεκτική τους θέση , παρέμειναν πιστοί στο χρέος τους και σκοτώθηκαν)
  • Το επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου για τους Θερμοπυλομάχους:ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΙΜΩΝΙΔΗ

Ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε

κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.

(=Ξένε, πες στους Λακεδαιμονίους ότι εδώ

είμαστε θαμμένοι, πιστοί στις εντολές τους).

 

  • Τη σύγχρονη μεταφορική χρήση της φράσης : «φυλάμε Θερμοπύλες», όπως σας δίνεται: Χρησιμοποιείται ως αναφορά σε σταθερή προσήλωση στην υπεράσπιση ενός (εθνικού συνήθως) ιδανικού. Ολόκληρο το δίστιχο με το οποίο ξεκινά το ποίημα κοσμεί πολλά στρατόπεδα στην Ελλάδα.

να συνθέσετε μία παράγραφο με θέμα: Οι Θερμο-πυλομάχοι ως ιστορικά πρόσωπα – σύμβολα

Δ’ Ομάδα (κειμενοκεντρική προσέγγιση)

α) Να χωρίσετε το ποίημα σε ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλο για την καθεμιά.

β) Ποιες είναι οι βασικές λέξεις-κλειδιά του ποιήματος που εκφράζουν , κατά τη γνώμη σας :

  • υψηλές ηθικές αξίες που διαθέτουν οι µαχητές 
  • την ανθρώπινη φύση τους 

Σε ποιους αναφέρεται ο πληθυντικός του πρώτου στίχου; 

Με βάση τις πληροφορίες σας να συνθέσετε μία παράγραφο με θέμα “Θερμοπύλες: οι αρετές των μαχητών, οι αξίες τους και ο στόχος του ποιητή Κ.Π.Καβάφη.”

Ε’ ομάδα (μορφολογική προσέγγιση)

  1. Βρείτε τις μετοχές του ποιήματος και εξηγήστε το συντακτικό και σημασιολογικό τους ρόλο.

2.Να εντοπίσετε στο ποίημα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ποίησης του Καβάφη και της γλώσσας που χρησιμοποιεί , με βάση τα παρακάτω στοιχεία:

  • ιδιότυπη γλώσσα του Kαβάφη: πρόκειται για λόγια γλώσσα με τύπους της δημοτικής αλλά και των αρχαίων ελληνικών(μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής). Μερικές φορές έχει και ιδιωματικούς τύπους της Κωνσταντινούπολης. Η καβαφική γλώσσα αναγνωρίζεται εύκολα.
  • Από άποψη μορφής τα ποιήματά του είναι μοντέρνα/νεωτερικά. Συνήθως, δεν έχουν ομοιοκαταληξία, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι.. Το μέτρο είναι συνήθως ιαμβικό.
  •  Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).
  • Ο ποιητικός του λόγος είναι απλός, λιτός, πυκνός, επιγραμματικός, αντιρητορικός,πεζολογικός, συνήθως χωρίς διακοσμητικά επίθετα και λυρικές εκφράσεις, χωρίςπλούσια εκφραστικά μέσα.
  • Στ’ ομάδα (συμβολική προσέγγιση)

Αφού λάβετε υπόψη τα παρακάτω δεδομένα:

α) «φυλάμε Θερμοπύλες»: “ Χρησιμοποιείται ως αναφορά σε σταθερή προσήλωση στην υπεράσπιση ενός (εθνικού συνήθως) ιδανικού. Ολόκληρο το δίστιχο με το οποίο ξεκινά το ποίημα κοσμεί πολλά στρατόπεδα στην Ελλάδα.

β) Εφιάλτης :χαρακτηρισμός ανθρώπου που πρόδωσε τα εθνικά συμφέροντα ή τα κοινωνικά συμφέροντα της τάξης στην οποία ανήκει (όπως ο Εφιάλτης που πρόδωσε στους Πέρσες τους τριακοσίους του Λεωνίδα, στις Θερμοπύλες) (πύλη ελληνικής γλώσσας)

γ) Ο Ξέρξης οργισμένος στέλνει εναντίον των Λακεδαιμονίων τους Μήδους, με εντολή να τους πιάσουν ζωντανούς και να τους φέρουν μπροστά του. Κι όταν οι Μήδοι ρίχτηκαν ορμητικά πάνω στους Έλληνες, σκοτώνονταν πολλοί, αλλά άλλοι έπαιρναν τη θέση τους, και δεν έκαναν πίσω, αν και πάθαιναν μεγάλο χαλασμό. Και τότε έβλεπε ο καθένας, και προπάντων ο ίδιος ο βασιλιάς, πως οι άνθρωποί του ήταν πολλοί, άντρες όμως λίγοι. Κι η σύγκρουση κράτησε όλη τη μέρα. Κι όταν οι Μήδοι πήραν άγριο χτύπημα, τότε αποσύρθηκαν (Ηρόδοτος)

να εξηγήσετε τι συμβολίζουν:

  • οι Θερμοπύλες
  • οι Μήδοι
  • και ο Εφιάλτης;

 



Δεν υπάρχουν σχόλια

Χωρίς σχόλια ακόμα.

RSS κανάλι για τα σχόλια του άρθρου.