Βαθύ μου Μπλε, της Θάλασσας & τ' Ουρανού…

Κάποτε… Εκεί στο δημοτικό σχολειό, υπήρχε στ’ ανθολόγια μας ένα δημοτικό τραγούδι, «Του Κυρ Βοριά».

Ο κυρ Βοριάς παράγγειλεν ούλω των καραβιώνε:

«Καράβια π’ αρμενίζετε, κάτεργα που κινάτε,

εμπάτε στα λιμάνια σας, γιατί θε να φυσήξω,

ν’ ασπρίσω κάμπους και βουνά, να κρυώσω κρυές βρυσούλες,

κι οσά ’βρω μεσοπέλαγος, στεριάς θε να τα ρίξω».

Κι όσα καράβια τ’ άκουσαν, όλα λιμάνι πιάνουν,

του κυρ Αντριά το κάτεργο μέσα βαθιά αρμενίζει.

«Δε σε φοβούμαι, κυρ Βοριά, φυσήσεις δε φυσήσεις,

τι έχω καράβι από καρυά και τα κουπιά πυξάρι,

έχω κι αντένες προύντζινες κι ατσάλενα κατάρτια,

έχω πανιά μεταξωτά, της Προύσας το μετάξι,

έχω και καραβόσκοινα από ξανθής μαλλάκια·

κι έχω και ναύτες διαλεχτούς, όλο άντρες του πολέμου,

κι έχω κι ένα ναυτόπουλο, που τους καιρούς γνωρίζει,

κι εκεί που στήσω μια φορά την πλώρη δε γυρίζω».

Άλλο ένα ταξίδι θα κάνουμε στη Σμύρνη, πριν το 1922. Εκεί, στις παραμονές Χριστουγέννων, όπου όλα τα σπίτια από τα μικρότερα ως τα μεγάλα αρχοντικά, έλαμπαν από πάστρα, μοσχομύριζαν κανέλα, γαρύφαλλο και λογής λογής μπαχάρια. Οι νοικοκυρές, πηγαινοέρχονταν στους μαχαλάδες, φουριόζες και χαμογελαστές. Κουβαλούσαν τις λαμαρίνες τους με τα φοινίκια, τους κουραμπιέδες, τα σαραγλί, τα σεκέρ, τους μπακλαβάδες…

Το απόγευμα, της παραμονής Χριστουγέννων έβγαιναν τα παιδιά από τα σπίτια, να τραγουδήσουν τα κάλαντα, με τα τριγωνάκια τους και τα τουμπελέκια, τα σήμαντρα και τα φαναράκια. Τα πιο μεγάλα κρατούσαν καραβάκι φωτισμένο. Όλοι το ‘χαν για καλό να τους λένε τα κάλαντα έναν γκερεμέ (συνεχώς). Ο νοικοκύρης, τους έδινε μπαξίσι κι οι νοικοκυρές τα φίλευαν γλυκίσματα λογιών λογιών. Μα δεν τα έτρωγαν. Τα μάζευαν σε μια καλαθιέρα γιατί όλα τους θα πήγαιναν να μεταλάβουν, την επομένη το πρωί.

“Ολμάζ”. Ένα ερωτικό τραγούδι, άγγιγμα ψυχής, που ξυπνά θύμησες από τις Αλησμόνητες Πατρίδες. Στίχοι γλυκοί, απέριττοι. Μουσική μεθυστική, κεντημένη με καημό. Στο άκουσμα του τραγουδιού αυτού, θαρρείς πως ο χρόνος γυρίζει πίσω, πως διαβαίνεις ακόμη τα καλντερίμια της Ερυθραίας, πως είσαι εκεί, πως το σήμερα αγκάλιασε το χθες, πως τίποτε δεν έχει αλλάξει.
Απολαύστε το, σφαλίζοντας τα μάτια και ανοίγοντας την ψυχή…

(Το τραγούδι αυτό έχει προέλευση την ευρύτερη περιοχή της χερσονήσου της Ερυθραίας Μικράς Ασίας.
Ο ρυθμός του κομματιού είναι 9/8 (2-2-2-3) και χορεύεται στα βήματα του «ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΟΥ παραλλαγής Μικράς Ασίας».
“Ολμάζ” στα τούρκικα σημαίνει «Δεν γίνεται»)

Ανασκαλεύοντας τις μνήμες της παράδοσης, ταξιδεύουμε στο χωροχρόνο, για να πατήσουμε στα βήματα των χορών των μικρασιατικών παραλίων. Κι αν χαθούμε, κάπου σε έναν απτάλικο ή σε έναν αργιλαμά, ακούγοντας τους ήχους από το λαγούτο, το σαντούρι, τη λύρα, το ούτι, το κανονάκι κ.α. ,θα είναι τόσο μαγικό αυτό το «πέταγμα»!

Μετά τα δραματικά γεγονότα του 1922, η μουσική και οι χοροί της Σμύρνης και των παραλίων, λειτούργησε ως «κιβωτός» για τη συλλογική μνήμη κι ως πολύτιμο σημείο αναφοράς για την καταγωγή και την ταυτότητα των προσφύγων. Άλλωστε, μπορεί το βλέμμα τους, να μην έπαψε ποτέ να κοιτά ανατολικά, στις «Χαμένες Πατρίδες», αλλά μας έκαναν ένα υπέροχο δώρο! Διατήρησαν στις ψυχές και στα σώματα, μια φλόγα, την οποία όχι μόνο κράτησαν, μα και τη χάρισαν απλόχερα, για να αγαπηθεί το ίδιο δυνατά…

«Στη Σμύρνη παίζαμε από ρεμπέτικα μέχρι όλα τα ευρωπαϊκά. Δημοτικά, κλέφτικα, κρητικά, καλαματιανά, φυσούνια, θρακιώτικα, γιαννιώτικα, κοντσέρτα με καβαλαρίες και βαλς, με χορούς του Μπραμς και σερενάτες. Όλα τα παίζαμε. Κι από όπερες κάτι μέρη. Ξέραμε αναγκαστικά κι ένα τραγούδι από κάθε μελέτι [φυλή]… Ήμαστε κοσμοπολίτες εμείς. Αγαπούσαμε όλον τον κόσμο και μας αγαπούσανε. Δεν είχε συμφέροντα κανείς στο τραγούδι. Τραγουδούσες, χόρευες, ήσουνα λεύτερος να κάνεις ό,τι θέλει η καρδιά σου και η σειρά σου».
(Από τις διηγήσεις της Αγγέλας Παπάζογλου)

Ο Καρσιλαμάς Μικράς Ασίας, χορεύονταν αντικριστά, σε ζεύγη μικτά ή του ίδιου φύλου. Υπάρχουν διάφοροι καρσιλαμάδες, με διαφορετικούς ρυθμούς :

 Σε εννιάσημο ρυθμό

• Στρωτοί καρσιλαμάδες με κράτημα στο 2^ο βήμα όπως «η Αλατσατιανή», «τα παιδιά της γειτονιάς σου», «Αραμπάς περνά», κ.α.
• Με τρία αργά και τρία γρήγορα βήματα με τραγούδια όπως «Δημητρούλα», «Βάλε με στην αγκαλιά σου», «Σεβερής» κ.α.
• Ο μοναδικός καρσιλαμάς «Γιωργίτσα» που χορεύεται μόνο από γυναίκες και πολύ σπάνια από άντρες (Αλάτσατα)

• Πηδηχτοί καρσιλαμάδες που είναι φερμένοι από άλλα μέρη της Μικράς  Ασίας με τραγούδια όπως το “Αϊντίνικο”, “Μπαρμπούνι μου  θαλασσινό”, “Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα” κ.α.

Σε τετράσημο ρυθμό

Όπως ο σταυρωτός καρσιλαμάς με το τραγούδι “Άταρης” που   χορεύεται από τέσσερις άντρες ή δυο ζευγάρια  και είναι μοναδικός (Αλάτσατα).

Σε εφτάσημο ρυθμό

με το τραγούδι “Αρμενιά”

Η λέξη “Εστουδιαντίνα” προέρχεται από το λατινικό “Studium”-σπουδή, κόπος, επιμέλεια και τη βρίσκουμε στα ισπανικά, ιταλικά και στα γαλλικά ως etude-σπουδή, μάθηση. Θα μπορούσε να μεταφραστεί ως “μουσικό σπουδαστήριο”.