Μέγαρα – Μεγαρική διάλεκτος

Η μεγαρική διάλεκτος

Οι διάλεκτοι της Ελλάδας κατά το γλωσσολόγο Ν. Χατζηδάκη, ταξινομούνται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: 1) Ιωνική – Αττική , 2) Αιολική (ή Αχαϊκή) και 3) Δωρική.

Η Δωρική υποδιαιρείται σε δυο συστήματα: α) «κύριο Δωρικό» και β) «Βορειοδυτικό Δωρικό»

Στο «κύριο Δωρικό» υπάγονται τα πελοποννησιακά ιδιώματα: Λακωνικό, Μεσσηνιακό, Αργολικό, Κορινθιακό κ.α. το Μεγαρικό με αυτό των αποικιών Σελινούντας και Βυζαντίου, το Κρητικό κ.α.

Οι Μεγαρίτες ποτέ δε μίλησαν αρβανίτικα, αν και τα Μέγαρα περιβάλλονται από πόλεις και κωμοπόλεις, όπως Σαλαμίνα, Άγιοι Θεόδωροι, Περαχώρα, Μάνδρα, Ερυθρές στις οποίες μιλούσαν αρβανίτικα.

Το Μεγαρικό γλωσσικό ιδίωμα σχεδόν δεν μιλιέται σήμερα λόγω των μεταβολών και τεχνολογικών εξελίξεων ( αυτοκίνητο, ραδιόφωνο, τηλεόραση) της τελευταίας 30ετίας.
(Πηγή: Κώστα Ρήγα: «Γλωσσολογικά και Λαογραφικά των Μεγάρων»)

Ιδιάζοντες γραμματικοί τύποι της Μεγαρικής διαλέκτου

Ρήματα

Οριστική
Ενεστώτας: Μαδάω , τολμάω, κολλάω, μιλώ, πονώ, κουνώ
Παρατατικός: Μάδαα, τόλμαα, κόλλαα, μίλια, πόνια, κούνια

Προστακτική : Μάδαε, τόλμαε, κόλλαε, μίλιε, πόνιε, κούνιε

Ασυναίρετα ονόματα:

Κουταλαία (κουταλιά), φωλαία (φωλιά), καμπαναρίο (καμπαναριό), παιδία (παιδιά), κουτσία (κουκιά)

Αόριστος  με κατάληξη -κα:

Άλεκα (άλεσα), ξένιακα (ξένοιασα), πάτηκα (πάτησα), μάσηκα (μάσησα),

Τα ρήματα σε -ευω και τα χειλικόληκτα η Μεγαρική διάλεκτος τα σχηματίζει σε -εβγω:

Κλαδέβγω (κλαδεύω), κόβγω (κόβω), ανακατέβγω (ανακατεύω), παλέβγω (παλεύω), στσούβγω (σκύβω)

Μεγαρίτικες λέξεις

Α

Αποκρές= Αποκριές

Ακοντάω= σπρώχνω

Άκουκα= άκουσα

Άχιουρα=άχυρα

Αναμεριάζω= παραμερίζω

Ανάτζη= ανάγκη

Ασόγιαστος= δεν είναι από καλό σόι

Β

Βάρηκα= χτύπησα

Βαίνω= βάζω

Βαθέα= βαθιά

Βουγιάρης= πεισματάρης

Βερέμης= κακομοίρης

Βαργιεστάω= βαριέμαι

Βούτσα= βαρέλα νερού

Γ

Γιουναίκα= γυναίκα

Γιούρου  γιούρου= γύρω γύρω

Γουλέα= γουλιά

Γιομίζω= γεμίζω

Γλέντηκα= γλέντησα

Γούπες= μικρά ψάρια

Γιουρεύγω= γυρεύω

Δ

Δεντρό= δέντρο

Δροσίο= δροσιά

Δώμου= δώσε μου

Δεχατέρα= θυγατέρα

Ε

Ελές= ελιές

Έπεκα= έπεσα

Έβρατσε= έβρασε

Ετού= εκεί

Έβανα= έβαλα

Έχακα= έχασα

Ζ

Ζωματίστηκα= ζεματίστηκα

Ζβούλος= σβώλος

Ζουλεύγω= ζηλεύω

Ζακόνι= ελάττωμα

Η

Ήβρα= βρήκα

Ήμερος= ήσυχος

Ι

Ίτσι= καθόλου

Ίστσιος= ίσκιος

Ίχιος= καλή μοσχοβολιά

Κ

Κάσε= κάθισε

Κενεχού= δήθεν

Κατσί= γάτα

Κατσούμπλες= λουκουμάδες

Καρκαλέτσι= ακρίδα

Κλαρία= κλαδιά

Κρένω= κρυώνω

Λ

Λιακός= ταράτσα χωμάτινη

Λιώκανε= λιώσανε

Λέπω= βλέπω

Λιόπια= άσπρα φασόλια

Μ

Μπαούτα= αράχνη

Μερία= μέρος

Μελεούνι= πάρα πολλοί

Μύγια= μύγα

Μποκάλι= μπουκάλι

Ν

Νταγιαντάω= υποφέρω

Ντιπ= καθόλου

Ντέμα= εμπόδιο

Νι= βρε

Ξ

Ξαργού= επίτηδες

Ξούλινος= ξύλινος

Ξούδι= ξύδι

Ξόμπλια= στολίδια

Ξαπόστακα= ξεκουράστηκα

Ξαγγόνια= δισεγγόνια

Ο

Ούντρι ούντρι= γρήγορα γρήγορα

Ομπρίζει= βγάζει υγρασία

Όντες= όταν

Ούστρα= χλωρό σιτάρι

Π

Προιτσία= προικιά

Πέτω= πέφτω

Παλεθούρι= παράθυρο

Προβατώ= περπατάω

Παούρι= παγούρι

Πλαγιάζω= κοιμάμαι

Ποδία= ποδιά

Πουλία= πουλιά

Περγουλέα= κληματαριά

Ρ

Ρουπάτσι= βελανιδιά

Ρατσάκανε= κακοβράσανε

Σ

Στσιάζομαι= φοβάμαι

Σκλήπονας= το μεγάλο μυρμήγκι

Στσούλος= σκύλος

Στσουνί= σκοινί

Σεργούνι= ρεζίλι

Τ

Τούνος= τούτος

Τσείνος= εκείνος

Τρούπα= τρύπα

Τσουλία= κοιλιά

Τηράζω= κοιτάζω

Τσαί= και

Τσέρατο= κέρατο

Υ

Φ

Φελί= φέτα

Φωτία= φωτιά

Φατσές= φακές

Φωλέα= φωλιά

Φτία= αυτιά

Χ

Χούμας= χώμα

Χιούνω= χύνω

Χαλιαρώνω= σκαρφαλώνω

Χελεγκάω= κάνω ζαβολιά

Χόρτακα= χόρτασα

Ψ

Ψώματα= ψέματα

Ψεύτρης= ψεύτης

Ψαλικουρίδα= ψαλίδα

Ψόφηκα= ψόφησα