Η Φυσική στο Διαδίκτυο

Της Αστροφυσικού Ελένης Χατζηχρήστου

Ο αστεροειδής 2005 YU55 ανακαλύφθηκε από τον Robert McMillan, που δραστηριοποιείται στο πρόγραμμα ανίχνευσης αστεροειδών, γνωστό ως Spacewatch, στις 28 Δεκεμβρίου 2005. Πρόσφατα το ραντάρ του ραδιο-τηλεσκοπίου Arecibo, στο Puerto Rico, ανακάλυψε τον αστεροειδή και τον φωτογράφησε ενώ βρισκόταν μόλις 2.5 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, δηλαδή έξι περίπου φορές την απόσταση Σελήνης-Γης.

Εικ. 1: Εικόνα του αστεροειδή 2005 YU55 από το ραδιο-τηλεσκόπιο Arecibo στις 22 Απριλίου 2010 (Credit: NASA/Cornell/Arecibo).

Ο αστεροειδής αυτός, μετά από μακροχρόνιες παρατηρήσεις διάρκειας 5 χρόνων με πολλά οπτικά τηλεσκόπια, θεωρήθηκε σαν ένα από τα δυνητικά επικίνδυνα ουράνια σώματα, λόγω της τροχιάς του και της κοντινής απόστασής του στη Γη. Γι’ αυτό συμπεριλήφθηκε στη λίστα των επικίνδυνων αστεροειδών, που συγκροτήθηκε και ενημερώνεται συνεχώς από το Κέντρο Ελασσόνων Πλανητών του Harvard-Smithsonian κέντρου Αστροφυσικής, στο Cambridge της Μασαχουσέτης. Ένας παρόμοιος κατάλογος αντικειμένων υψηλού κινδύνου καταρτίζεται από το Γραφείο του Προγράμματος Κοντινών στη Γη Αντικειμένων της NASA, που εδρεύει στο Jet Propulsion Laboratory.

Εικ. 2: Ο αστεροειδής Έρως, όπως φωτογραφήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2000 από το διαστημόπλοιο NEAR Shoemaker (Credit: NASA/JPL/JHUAPL).

Οι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται σε αυτά τα προγράμματα ανιχνεύουν και παρακολουθούν την τροχιά των αστεροειδών με τη βοήθεια επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων. Όσο πιο μακροχρόνιες είναι αυτές οι παρατηρήσεις τόσο μεγαλύτερη είναι η ακρίβεια των παραμέτρων της τροχιάς τους και άρα τόσο πιο αξιόπιστες είναι οι προβλέψεις για το αν θα αποτελέσουν ή όχι μελλοντικούς κινδύνους λόγω πρόσκρουσης στον πλανήτη μας. Χαρακτηριστικό της σημασίας αυτού του προγράμματος είναι το γεγονός ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama πρότεινε τον πενταπλασιασμό της χρηματοδότησής από τη NASA, από $3.7 εκατομμύρια το 2009 σε $20.3 εκατομμύρια το 2011. Ακόμη, η NASA αποφάσισε να χρηματοδοτήσει με επιπλέον $2 εκατομμύρια για το 2010, το αντίστοιχο πρόγραμμα ανίχνευσης κοντινών στη Γη αντικειμένων του ραδιο-τηλεσκοπίου Arecibo.

Εικ.3: Η επιφάνεια του αστεροειδή Έρωτα, όπως φωτογραφήθηκε από το διαστημόπλοιο NEAR Shoemaker. Το μέγεθος της περιοχής που εμφανίζεται στην εικόνα είναι περίπου 12 μέτρα (Credit: NASA/JPL/JHUAPL).

Ο αστεροειδής αναμένεται να ολοκληρώσει την τροχιά του γύρω από τον Ήλιο και σε ενάμιση περίπου χρόνο, στις 8 Νοεμβρίου 2011, θα ξαναπλησιάσει και πάλι στη Γη αυτή τη φορά μάλιστα σε απόσταση πολύ μικρότερη, μόλις το 80% της Σεληνιακής απόστασης. Οι πρόσφατες εικόνες του Arecibo έδειξαν ότι ο αστεροειδής είναι διπλάσιος σε μέγεθος από ότι ως τώρα νομιζόταν, με διάμετρο περίπου 400 μέτρα. Κάτι τέτοιο, σε συνδυασμό με το αναμενόμενο κοντινό πέρασμά του στη Γη, σήμαναν συναγερμό. Ευτυχώς όμως, η αστρομετρία που επίσης διεξήγαγαν οι επιστήμονες με ακρίβεια της τάξης των 7.5 μέρων, έδωσε πολύ ακριβείς μετρήσεις της τροχιάς του αστεροειδή και απομάκρυνε τον κίνδυνο πρόσκρουσής του στη Γη για τα επόμενα 100 χρόνια. Έτσι το πέρασμα του αστεροειδή 2011 δεν εμπνέει πλέον καμία ανησυχία στους επιστήμονες.

Εικ.4: Μερικοί από τους Αστεροειδείς της Κύριας Ζώνης των Αστεροειδών. Διακρίνουμε τις φωτογραφίες, τα ονόματα και τις αποστάσεις τους (σε αστρονομικές μονάδες AU, δηλαδή την απόσταση Γης-Ήλιου) από τον πλανήτη Άρη.

Τι θα συμβεί άραγε αν κάποιος αστεροειδής πέσει στον πλανήτη μας; Μια τέτοια πιθανότητα είναι εξ’ άλλου πολύ πραγματική αφού στην ιστορία της Γης αλλά και των άλλων πλανητών έχει συμβεί πολλές φορές. Βέβαια τα ενδιάμεσα διαστήματα είναι της τάξης των χιλιάδων ή και εκατομμυρίων χρόνων, γι’ αυτό και δεν εμπίπτει στα όρια της μέχρι τώρα ανθρώπινης ιστορίας. Ίσως η κοντινότερη σε εμάς αίσθηση της καταστροφικότητας ενός τέτοιου συμβάντος είναι η εξάλειψη των δεινοσαύρων που θεωρείται πλέον σίγουρο οτι οφείλεται στην πρόσκρουση ενός αστεροειδούς στη Γη.

Το τι θα συμβεί κατά τη διάρκεια μιας πρόσκρουσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων το μέγεθος και η τροχιά του αστεροειδούς. Για έναν αστεροειδή του μεγέθους του 2005 YU55 η πρόσκρουση στη Γη θα σήμαινε εξαφάνιση της ζωής σε τεράστια ακτίνα, πυρκαγιές, καταστροφικά γεωλογικά φαινόμενα και δραματική αλλαγή του κλίματος. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μαζί το πιθανότερο είναι ότι θα οδηγούσαν σε εξαφάνιση της ζωής (ή του μεγαλύτερου μέρους της) πάνω στη Γη όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Ευτυχώς κανένας τέτοιος κίνδυνος δεν έχει επαληθευτεί ως σήμερα από τα κοντινά στη Γη αντικείμενα που παρακολουθούν στενά οι επιστήμονες.