Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: Ο επίσημος δικτυακός τόπος του αρχείου Καβάφη είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει για Έλληνα ποιητή και μια επίσκεψη εκεί είναι απαραίτητη. Από εκεί άλλωστε απέσπασα τις δυο αναγνώσεις του ποιήματος “Ο Δαρείος” – γλυτώνετε το κατέβασμα του Real Media Player που το ζητά η σελίδα.
Ο Δαρείος
Ο ποιητής Φερνάζης το σπουδαίον μέρος
του επικού ποιήματός του κάμνει.
Το πώς την βασιλεία των Περσών
παρέλαβε ο Δαρείος Υστάσπου. (Aπό αυτόν
κατάγεται ο ένδοξός μας βασιλεύς,
ο Μιθριδάτης, Διόνυσος κ’ Ευπάτωρ). Aλλ’ εδώ
χρειάζεται φιλοσοφία· πρέπει ν’ αναλύσει
τα αισθήματα που θα είχεν ο Δαρείος:
ίσως υπεροψίαν και μέθην· όχι όμως — μάλλον
σαν κατανόησι της ματαιότητος των μεγαλείων.
Βαθέως σκέπτεται το πράγμα ο ποιητής.
Aλλά τον διακόπτει ο υπηρέτης του που μπαίνει
τρέχοντας, και την βαρυσήμαντην είδησι αγγέλλει.
Άρχισε ο πόλεμος με τους Pωμαίους.
Το πλείστον του στρατού μας πέρασε τα σύνορα.
Ο ποιητής μένει ενεός. Τι συμφορά!
Πού τώρα ο ένδοξός μας βασιλεύς,
ο Μιθριδάτης, Διόνυσος κ’ Ευπάτωρ,
μ’ ελληνικά ποιήματα ν’ ασχοληθεί.
Μέσα σε πόλεμο — φαντάσου, ελληνικά ποιήματα.
Aδημονεί ο Φερνάζης. Aτυχία!
Εκεί που το είχε θετικό με τον «Δαρείο»
ν’ αναδειχθεί, και τους επικριτάς του,
τους φθονερούς, τελειωτικά ν’ αποστομώσει.
Τι αναβολή, τι αναβολή στα σχέδιά του.
Και νάταν μόνο αναβολή, πάλι καλά.
Aλλά να δούμε αν έχουμε κι ασφάλεια
στην Aμισό. Δεν είναι πολιτεία εκτάκτως οχυρή.
Είναι φρικτότατοι εχθροί οι Pωμαίοι.
Μπορούμε να τα βγάλουμε μ’ αυτούς,
οι Καππαδόκες; Γένεται ποτέ;
Είναι να μετρηθούμε τώρα με τες λεγεώνες;
Θεοί μεγάλοι, της Aσίας προστάται, βοηθήστε μας.—
Όμως μες σ’ όλη του την ταραχή και το κακό,
επίμονα κ’ η ποιητική ιδέα πάει κι έρχεται —
το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και μέθην·
υπεροψίαν και μέθην θα είχεν ο Δαρείος.
Από όλα τα ποιήματα του Καβάφη θεωρώ το Δαρείο ως την πλέον αριστοτεχνική σύνθεση. Ο μονόλογος, η αφήγηση αλλά και ο ελεύθερος πλάγιος λόγος, το σοβαρό και το κωμικό, το οφθαλμοφανές και το σκοτεινό – αυτά μου έρχονται πρόχειρα στο νου – όλα σε ένα ποίημα που (συνηθισμένο στον Καβάφη)
δημιουργεί πάντα περισσότερα ερωτήματα από όσα νομίζεις ότι απάντησες. Για παράδειγμα: πόσοι αφηγητές υπάρχουν στο ποίημα; – μη βιαστείτε να απαντήσετε… Είναι ο Φερνάζης αυλικός ποιητής; Και αν ναι αυτό τον καθιστά αυτόματα χειροκροτητή και τζουτζέ της βασιλικής εξουσίας ή μήπως το ζήτημα είναι (;) περισσότερο περίπλοκο; Ή πάλι: είναι πια σοβαρά πράγματα αυτά, ενώ ο κόσμος χάνεται ο Φερνάζης να ασχολείται με την υπεροψία και μέθη του Δαρείου; Μέσα σε πόλεμο — φαντάσου, ελληνικά ποιήματα… δεν μπαίνει κανείς άραγε στον πειρασμό να “πειράξει” λίγο τον στίχο κάπως έτσι: Μέσα σε κρίση — φαντάσου, ελληνικά ποιήματα ; Είναι λοιπόν σοβαρά τα πράγματα ή όχι;
Στον φάκελο της ανάρτησης υπάρχει μια συλλογή άρθρων για τον Καβάφη από το διαδικτυακό αρχείο που προαναφέρθηκε μαζί με άλλα που θεώρησα ως τα πλέον αξιόλογα απ’όσα έχω στη βιβλιοθήκη μου για το ποίημα. Να ξεχωρίσω την υποδειγματική 
ανάλυση που επιχειρεί ο Νικήτας Παρίσης στο βιβλίο του Κ.Π. Καβάφης – Σχόλια σε ποιητικά κείμενα, εκδ. Μεταίχμιο, 2003. Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα που περιέχει τις τρεις δοκιμασίες του ποιητή. Τέλος, ένα μικρό (20 καρέ) κόμικ του Γιάννη Καλαϊτζή από το Αντί (5-12-1980). Ο Φερνάζης, ο Γ. Παπανδρέου (ο πρεσβύτερος) και το Πολυτεχνείο. “Λαμπρά ταιριάζουν όλα” θα σχολίαζε ο ποιητής…
