Η αποκριάτικη ευωχία αποτελούσε πάντα μια ξεχωριστή παρένθεση στη δύσκολη ζωή των αγροτοποιμενικών πληθυσμών. Παράλληλα, όμως, ήταν και μια ευκαιρία επιβεβαίωσης δεσμών και τόνωσης της κοινωνικής συνοχής. Στα χωριά της Κρήτης μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες ο εορτασμός της Αποκριάς γινόταν σε τρία διαφορετικά επίπεδα, στις τρεις κυρίαρχες μορφές κοινωνικής οργάνωσης: Στην οικογένεια, στο ευρύτερο συγγενικό και φιλικό περιβάλλον (που σε πολλές περιπτώσεις αντιστοιχούσε στη γειτονιά) και στην ευρύτερη κοινωνική ομάδα, δηλαδή σε όλο το χωριό. Στο σχήμα αυτό αντιστοιχούσαν οι διαφορετικής μορφής αποκριάτικες συνάξεις. Στο πρώτο επίπεδο, οι οικογενειακές συγκεντρώσεις και τα κοινά δείπνα όλων των ημερών πριν από την παραμονή ή την Κυριακή της Τυρινής. Στο δεύτερο, το τραπέζι της Τυρινής όπου μαζευόταν μια μεγαλύτερη ομάδα. Και στο τρίτο, η καθαροδευτεριάτικη συγκέντρωση όλης της κοινότητας. Η έξοδος στο δημόσιο χώρο επικυρώνει το τέλος της αποκριάτικης ευωχίας και γίνεται συνήθως την Καθαρή Δευτέρα.

Οι μασκαράδες (ή κουκόγεροι της δυτικής Κρήτης και ειδικότερα κουκούγεροι σε χωριά των Σφακίων) αντλούσαν τις μεταμφιέσεις τους από οικεία θέματα του καθημερινού βίου αλλά, και από (επίσης, οικείες) παραδόσεις που άγγιζαν τα όρια του εξωπραγματικού. Για παράδειγμα, μπορούσε κάποιος να μεταμφιεστεί καταχανάς, ανασκελάς, γελλού, διάολος, αφανταξά, ανεράιδα, να ενσαρκώσει δηλαδή τα υπερφυσικά δημιουργήματα των τοπικών παραδόσεων, μορφές φανταστικές και τρομακτικές, πολλές από τις οποίες έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα. Οι ζωόμορφες μεταμφιέσεις ήταν μέχρι και τις πιο πρόσφατες εποχές αγαπημένο θέμα των αποκριάτικων μεταμφιέσεων: «Ενδύονται προς τούτοις ζώων δέρματα, προσθέτουσι κέρατα εις τας κεφαλάς αυτών, παριστάνοντες ζώα, βόας, ίππους κ.λπ.», σύμφωνα με τη μαρτυρία του Παύλου Βλαστού. Παράλληλα, μπορούσαν να διακωμωδήσουν θέματα που ξέφευγαν από το πλαίσιο της κοινωνικής αποδοχής. Το παράταιρο ζευγάρι (αχαμνός άνδρας και εύσωμη γυναίκα) αποτελούσε πάντα προσφιλές θέμα των αποκριάτικων μεταμφιέσεων.