ΘΕΩΡΙΑ
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
ή το πώς. Σε αυτήν την περίπτωση το υποκείμενο απαντά στην ερώτηση
τι.
ουσιαστικό, π.χ. Ο μαθητής διαβάζει.
αντωνυμία, π.χ. Αυτός διαβάζει.
επίθετο, π.χ. Ο νέος διαβάζει.
μετοχή, π.χ. Ο βρεγμένος τη βροχή δεν την φοβάται.
άκλιτη λέξη (επίρρημα) με άρθρο, π.χ. Τα παρακάτω είναι περιττά.
πρόταση, π.χ. Πρέπει να διαβάζεις.
περιπτώσεις :
- όταν είναι πρώτο ή δεύτερο πρόσωπο και ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δε θέλει
να δώσει έμφαση σε αυτό (επειδή εννοείται εύκολα από την κατάληξη του
ρήματος), π.χ. Θα πάω εκδρομή(ενν. εγώ). - όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ. – Τι κάνει ο πατέρας
σου;
– Είναι πολύ καλά (ενν. Ο πατέρας). - όταν είναι μια γενική έννοια ή όταν μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο,
π.χ. Είναι 6 μμ. (ενν. H ώρα). - όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. κάνει κρύο.
Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό, π.χ. Η Μαρία διαβάζει ένα βιβλίο. (Το υποκείμενο Η Μαρία είναι γ’ πρόσωπο ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα διαβάζει)
Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό, π.χ. Η Μαρία και ο Γιάννης διαβάζουν ένα βιβλίο.
Όταν υπάρχουν πολλά υποκείμενα σε διάφορα πρόσωπα (α’, β’, γ’),
το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α’ πρόσωπο είναι επικρατέστερο
του β’ και το β’ επικρατέστερο του γ’),
π.χ. Εμείς και εσείς είμαστε μαθητές της Β’ Γυμνασίου.
προς το πρόσωπο και τον αριθμό μπορεί να μην τηρείται στις παρακάτω
περιπτώσεις:
Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό όνομα,
π.χ. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων περίμεναν να έρθει η σειρά τους.
Όταν ένα υποκείμενο ενικού αριθμού συνδέεται
με άλλα πρόσωπα ή πράγματα, π.χ. Εγώ με τους φίλους μου πήγαμε στον κινηματογράφο.
Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα τα οποία μπορούν
να θεωρηθούν ενιαίο σύνολο, π.χ. Η εξυπνάδα και η καλοσύνη του
εκτιμήθηκε από όλους.
Λόγια
|
Λαϊκά
|
αρχι- αμφι- δια-
δι- διχο- δυσ- εισ- εκ- εξ- εν- εμ- εγ- ερ- ελ- επι- επ- εφ- ημι- περι- συν- συμ- συγ- συ- υπο- ανα- από- κατά- προσ- |
α- αν- ανα-
ξε- |
αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα
κείμενο.
μέση και τέλος, που ακολουθεί την εξής δομή: α. θεματική πρόταση, β. λεπτομέρειες, γ.
κατακλείδα (πολύ συχνά παραλείπεται).
Εξωτερικό γνώρισμα της παραγράφου είναι η αλλαγή αράδας και το περιθώριο
(εσοχή) που αφήνουμε στην αρχή κάθε παραγράφου.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης
μιας παραγράφου είναι οι ακόλουθοι:
αντίθεση,
αποτελέσματα,
τρόπων ανάπτυξης.
Ο πρώτος και βασικός τρόπος ανάπτυξης των λεπτομερειών μιας παραγράφου είναι η
παρουσίαση στοιχείων-παραδειγμάτων από την Ιστορία ή από τη σύγχρονη κοινωνική-καθημερινή
μας ζωή.
Η ανάπτυξη με παραδείγματα είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος χρειάζεται
διευκρινήσεις.
Όταν πρόκειται να συγκρίνουμε δύο καταστάσεις, πρόσωπα, αντικείμενα, ιδέες
κ.λπ., σημειώνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν αντιθέτουμε δύο
πράγματα, έννοιες κ.λπ., τονίζουμε τις διαφορές τους.
Η ανάπτυξη με σύγκριση και αντίθεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος
μάς παρακινεί να βρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα,
τόπους κ.λπ.
Μπορούμε να παρουσιάσουμε καλύτερα μια έννοια, αν τη διαιρέσουμε σε μικρότερα
μέρη.
Η ανάπτυξη με διαίρεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος είναι
διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα
αντικείμενο, μια ιδέα κ.λπ.
Αιτιολογούμε μια θέση-άποψη χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και άλλες αποδείξεις.
Η αιτιολόγηση είναι η κατάλληλη μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου, όταν η
θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη έτσι ώστε να μας παρακινεί να ρωτήσουμε
«Γιατί;».
Προσπαθούμε να ορίσουμε, δηλαδή να παρουσιάσουμε το περιεχόμενο μιας έννοιας.
Για να γίνει πιο σαφής η παράγραφος, πρέπει στη συνέχεια να διασαφηνίσουμε τον
ορισμό, κάνοντας χρήση των άλλων τρόπων ανάπτυξης (παραδείγματα, σύγκριση –
αντίθεση κ.λπ.).
Χρησιμοποιούμε ως τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου τον ορισμό, όταν η θεματική
πρόταση μάς παρακινεί να ρωτήσουμε «Τι είναι;» ή «Τι εννοούμε με αυτό;».
Αναζητούμε και καταγράφουμε την αιτία ή τις αιτίες που οδηγούν σε ένα
αποτέλεσμα.
Χρησιμοποιούμε αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης, όταν στη θεματική πρόταση
διατυπώνουμε μια αιτία.
ανόμοια από μία άποψη πράγματα, ιδέες κ.λπ.
Χρησιμοποιούμε την αναλογία, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη ως
παρομοίωση ή μεταφορά.
Συνήθως, όταν γράφουμε μια παράγραφο, χρησιμοποιούμε περισσότερους από έναν
τρόπους ανάπτυξης (π.χ. ορισμό και αιτιολόγηση, διαίρεση και παραδείγματα
κ.λπ.), ώστε να παρουσιάσουμε ή να διασαφηνίσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε,
όσο το δυνατόν πληρέστερα.
παραγράφου δεν περιλαμβάνονται στην ύλη του σχολικού βιβλίου της Β’ Γυμνασίου].