Είδη ύφους
| Οικείο- άμεσο ύφος | |
|
Ονομάζουμε αυτό που χρησιμοποιείται συνήθως στον προφορικό λόγo (σε συνομιλίες και συζητήσεις μεταξύ προσώπων που έχουν οικειότητα κ.α.) και λιγότερο συχνά στον γραπτό λόγο (σε κείμενα χιουμοριστικά, σε φιλικές επιστολές, σε ορισμένα λογοτεχνικά κείμενα κ.α.)
|
Γλωσσικές επιλογές:
· β΄ ενικό και α΄ πληθυντικό πρόσωπο · Λεξιλόγιο απλό ή και λαϊκό · μικρές περίοδοι · Ελλειπτικός λόγος · Μορφολογικοί τύποι ρημάτων που αξιοποιούνται στον προφορικό λόγο π.χ. γράφανε, μιλάνε αντί: έγραφαν, μιλούν · Παρατακτική σύνδεση ή ασύνδετο σχήμα · Ευθύς λόγος · Ρητορικές ερωτήσεις · Ρηματικός λόγος (χρήση ρημάτων κυρίως και όχι ονοματοποίηση)
|
| Προφορικό ύφος | |
| Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στοιχεία της καθημερινής ομιλίας στο πλαίσιο του προφορικού λόγου. Το προφορικό επίπεδο λόγου βρίσκεται πολύ κοντά στο οικείο και δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτα τα μεταξύ τους όρια. |
Γλωσσικές επιλογές : · β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο (αλλά και α΄ ενικό και πληθυντικό πιο σπάνια ) · λεξιλόγιο καθημερινό / λαϊκό · μικρές περίοδοι · Ελλειπτικός λόγος · Μορφολογικοί τύποι ρημάτων που αξιοποιούνται στον προφορικό λόγο π.χ. γράφανε, μιλάνε (αντί: έγραφαν, μιλούν ) · Παρατακτική σύνδεση ή ασύνδετο σχήμα · Ευθύς λόγος · Ρητορικές ερωτήσεις · ενεργητική σύνταξη · Προσφωνήσεις · Επαναλήψεις · επιφωνήματα
|
| Απλό ύφος | |
| Ο συγγραφέας εκφράζεται φυσικά χωρίς πολλά κοσμητικά επίθετα ή σχήματα λόγου.
|
Γλωσσικές επιλογές:
· απλό λεξιλόγιο · παρατακτική σύνδεση · μικρές περίοδοι
|
| Επίσημο -τυπικό ύφος | |
| Ονομάζουμε αυτό που χρησιμοποιείται κατά κανόνα στο γραπτό λόγο (σε κείμενα της δημόσιας διοίκησης επιστημονικά, νομικά εκκλησιαστικά, δημοσιογραφικά κ.α.) και λιγότερο στον προφορικό λόγο(σε αγορεύσεις, διαλέξεις, πολιτικές ομιλίες κ.α.) | Γλωσσικές επιλογές:
· γ΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο · Λόγιες λέξεις · Υποτακτική σύνδεση / διαδοχική υπόταξη · Μακροπερίοδος λογος · Αναφορική λειτουργία της γλώσσας · Παθητική σύνταξη · Ονοματοποίηση · Μορφολογικοί τύποι ρημάτων που βρίσκονται πιο κοντά στην καθαρεύουσα π.χ. φοβούμαι, αδικείσθε, κινούμεθα (αντί: φοβάμαι, αδικείστε, κινούμαστε) · απρόσωπα ρήματα – απρόσωπες εκφράσεις |
| Επιστημονικό ύφος | |
| Ο συγγραφέας πραγματεύεται το θέμα από επιστημονική σκοπιά. | Γλωσσικές επιλογές :
· γ΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο · ειδικό λεξιλόγιο · Υποτακτική σύνδεση · μακροπερίοδος λόγος · αναφορική λειτουργία της γλώσσας · Παθητική σύνταξη · Ονοματοποίηση · Οριστική έγκλιση |
| Ειρωνικό ύφος | |
| ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λέξεις ή φράσεις που χαρακτηρίζονται από ειρωνεία (δηκτική διάθεση) με τις οποίες κοροϊδεύει (χλευάζει) με λεπτό και υπαινικτικό τρόπο πρόσωπα και καταστάσεις και συνήθως υπαινίσσεται άλλο από αυτό που λέει. | Γλωσσικές επιλογές :
· Υπονοούμενα · Ποιητική λειτουργία της γλώσσας · Χρήση υποκοριστικών με υποτιμητική διάθεση · Μορφολογική τύποι ρημάτων της καθαρεύουσας (π.χ. Επαινούμεθα ) με περιπαικτική διάθεση. · Σημεία στίξης για σχολιασμό |
| Χιουμοριστικό ύφος | |
| ονομάζουμε αυτό που χρησιμοποιείται για να προκαλέσει εύθυμη διάθεση και γέλιο | Γλωσσικές επιλογές:
· Υπαινιγμοί · Απλό λεξιλόγιο ή και λαϊκό · Ποιητική λειτουργία της γλώσσας · Λογοπαίγνια · Παρομοιώσεις · Σημεία στίξης για σχολιασμό |
| Διδακτικό ύφος | |
| Ο συγγραφέας παρέχει πληροφορίες μέσω συμβουλών και προτροπών και επιχειρεί να πείσει το κοινό μέσω της διδαχής. | Γλωσσικές επιλογές:
· β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο και α΄ πληθυντικό · Υποτακτική και Προστακτική έγκλιση · Βουλητικές προτάσεις · Προτρεπτικά μόρια (ας, να) · Ασύνδετο σχήμα |
| Ουδέτερο ύφος | |
| Γλωσσικές επιλογές:
· γ΄ενικό και πληθυντικό πρόσωπο · Παθητική σύνταξη · Αναφορική λειτουργία της γλώσσας · αντικειμενικότητα με αποφυγή σχολιασμού . · Έλλειψη σχολιαστικών σημείων στίξης |
| Γλαφυρό / λογοτεχνικό ύφος | |
| Ο συγγραφέας μέσω της γλώσσας προσεγγίζει συναισθηματικά τον αναγνώστη. Αξιοποιείται σε κείμενα αφηγηματικά, λογοτεχνικά.
|
Γλωσσικές επιλογές:
· Προσδιορισμοί(ονοματικοί, επιρρηματικοί) · Σχήματα λόγου · Ποιητική λειτουργία της γλώσσας · Σημεία στίξης για σχολιασμό |
Άλλα είδη ύφους (για λογοτεχνικά κυρίως κείμενα)
Υψηλό ύφος
Ο δημιουργός επιχειρεί να αποδώσει έννοιες ή συναισθηματικές καταστάσεις που ξεπερνούν τα καθημερινά όρια, διαμορφώνοντας ένα επιβλητικό ύφος γραφής. Οι λεξιλογικές επιλογές και διατυπώσεις του γράφοντος καθιστούν φανερή την απομάκρυνση από απλές και καθημερινές καταστάσεις.
Μες στις παινεμένες χώρες, Χώρα
παινεμένη, θα ‘ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν’ απάνου η Φήμη
το στέρνο το σάλπισμα της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νότια και δύση. (Κ.Παλαμάς)
Σκοτεινό – περίπλοκο ύφος
Κάποτε ο λογοτέχνης επιδιώκει να καταστήσει το κείμενο του δυσερμήνευτο και απαιτητικό στην αναγνωστική προσέγγιση. Σε αυτή την περίπτωση αξιοποιείται ο μακροπεριοδος λόγος με ασυνήθιστες λεξιλογικές επιλογές και με σκόπιμη ασάφεια σε ορισμένες διατυπώσεις.
Εξομολογητικό υφος
Αυτό το ύφος γραφής συναντάται σε πρωτοπρόσωπα κείμενα στα οποία ο δημιουργός καταγράφει προσωπικά του βιώματα. Διατυπώνει τις σκέψεις του με αμεσότητα και δημιουργεί μία αίσθηση οικειότητας σαν να εκμυστηρεύεται κάτι το ιδιαίτερο προσωπικό του στον αναγνώστη.
Λυρικό – ποιητικό ύφος
Το ύφος αυτό συναντάται τόσο σε ποιητικά όσο και σε πεζά κείμενα, όταν πρόθεση του δημιουργού είναι μέσα από την αξιοποίηση της μουσικότητας της γλώσσας να δώσει έμφαση στην ομορφιά ενός τοπίου ή μιας συναισθηματικής κατάστασης. Ο συγγραφέας αξιοποιεί τα κατάλληλα σχήματα λόγου και τη χρήση μη καθημερινών λέξεων.
Υποβλητικό ύφος
Ο δημιουργός επιχειρεί με το ύφος αυτό να μεταδώσει στον αναγνώστη μία συγκεκριμένη συναισθηματική διάθεση. Φροντίζει ώστε το συναίσθημα που θέλει να υποβάλει να κυριαρχεί τόσο στα λόγια των προσώπων όσο και στην ιδιαίτερη σκηνοθεσία του χώρου.
Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
εκείνων που πεθάναν ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε.
Κάποτε μες στη σκέψη τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μία στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίηση της ζωής μας –
Σα μουσική, τη νύχτα, μακρινή, που σβήνει Κωνσταντίνος Καβάφης, “Φωνές”
