Σε μία εποχή που τα κάθε λογής προβλήματα μας κατακλύζουν και πολλαπλασιάζονται καθημερινώς, σε σημείο που αισθανόμαστε συχνά ανήμποροι να τα αντιμετωπίσουμε, η «Ιθάκη» έρχεται να μας δώσει και πάλι μια πνοή ελπίδας.

«Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ δεν θα βρεις,
αν μεν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.»
                        […]

Όταν ο σύγχρονος Έλληνας έχει να αντιμετωπίσει μια ανθρωποφάγα οικονομική κρίση, ένα αδυσώπητο φορολογικό σύστημα κι ένα τσουνάμι εξόδων που προκύπτουν καθημερινά από το πουθενά, τότε όντως η κάθε μέρα του φαντάζει σαν τη  διάβαση ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Αλλά πώς ξεφεύγει από αυτή την κατάσταση; Η απάντηση δίνεται μέσα σε δύο μόνο στίχους: «αν μεν’ η  σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή/ συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.» Ο ποιητής πολύ απλά λοιπόν λέει ότι όταν κρατάμε τη σκέψη μας σε υψηλό επίπεδο, όταν δινόμαστε ψυχή τε και σώματι στον σκοπό μας, τίποτα δεν μπορεί να μας φοβίσει. Είναι νόμος της ζωής ότι κανένα πρόβλημα δε δημιουργήθηκε χωρίς ανάλογη λύση. Το ζήτημα είναι να έχουμε το θάρρος για να την αναζητήσουμε.

Στον Δάσκαλο
Του Κωστή Παλαμά

Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!

Κι ότι σ’ απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,

Μην τ’ αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!

Χτισ’ το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!

Κι αν λίγη δύναμη μεσ’ το κορμί σου μένει, Μην κουρασθείς. Είν’ η ψυχή σου ατσαλωμένη.

Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθειά,

Ο πόλεμος να μη μπορεί να τα γκρεμίσει.

Σκάψε βαθειά.Τι κι’ αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;

Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί

Τα βάρη που κρατάς σαν ‘Ατλαντας στην πλάτη,

Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι!

Ο κορυφαίος συνθέτης και ποιητής υπήρξε για μια οκταετία ο πιο στενός συνεργάτης του Αλέκου Σακελλάριου στον κινηματογράφο. Στη βιογραφία του, ο Αλέκος Σακελλάριος τον έχει χαρακτηρίσει απέραντα συναισθηματικό και πρωτοπόρο για την εποχή του.

Μαζί έγραψαν πάρα πολλά τραγούδια. «Αισθάνομαι ότι αυτός ο άνθρωπος είχε γεννηθεί για να μαγεύει και να ταξιδεύει τους άλλους με τη μουσική του. Και το κατάφερε», έλεγε ο Σακελλάριος. Γύρω στο 1955, όταν γύριζε την ταινία «Λατέρνα, Φτώχεια και Φιλότιμο», είχε γράψει τους στίχους για το τραγούδι «Γαρύφαλλο στ’ αυτί», ενώ ο Χατζιδάκις ανέλαβε τη μελοποίηση. Αρχικά, αν και είχε παραλάβει τους στίχους πολλές μέρες πριν, δεν είχε ασχοληθεί ούτε ένα λεπτό. Τότε έγραφε συγχρόνως και τη μουσική για το έργο «Μήδεια» και δεν του περίσσευε χρόνος για τη μουσική της ταινίας.

Όμως ο Φίνος πίεζε τον συνθέτη. – Μάνο, τελειώνουμε την ταινία και τραγούδι δεν έχουμε. -Εντάξει Φιλοποίμην, του απάντησε, παίρνω ταξί και στο φέρνω. Το ‘χω έτοιμο! Έτσι και έγινε. Ο Μάνος, πήρε ταξί, αλλά τραγούδι δεν υπήρχε. Το συνέθεσε μέσα στο ταξί, την ώρα που πήγαινε στους Αγίους Αναργύρους, στο στούντιο του Φίνου. Δεν ήταν η μοναδική φορά που έκανε κάτι παρόμοιο. Περίπου την τελευταία στιγμή και εντελώς πρόχειρα έγραψε και το οσκαρικό, «Τα παιδιά του Πειραιά» Πάντως έτσι προέκυψε το «Γαρύφαλλο στ΄αυτί», που έκανε τεράστια επιτυχία όχι μόνο στην ταινία, αλλά και στη δισκογραφία.

Αυτό το τραγούδι ήταν το πρώτο που ηχογράφησε ο Χατζιδάκις σε δίσκο. Λίγο καιρό πριν κερδίσει το Όσκαρ για «Τα παιδιά του Πειραιά», ο Χατζιδάκις κέρδισε τον πρώτο του χρυσό δίσκο με το «Γκρίζο γατί». Ένα τραγούδι που γράφτηκε ουσιαστικά για να εξυπηρετήσει κάποια σκηνή από την ταινία «Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο», με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Κάποιοι τότε θέλησαν να ταυτίσουν το δίδυμο «Σακελλάριου-Χατζιδάκι» με το πιο ελαφρύ ύφος της Αλίκης, αλλά η ιστορία τους διέψευσε. Ο Αλέκος Σακελλάριος θυμάται και την ιστορία πίσω από το «Βαλς των χαμένων ονείρων»: «Στην πρώτη ιδιωτική προβολή που κάναμε για την ταινία «Χαμένα Όνειρα», για να δει ο Μάνος την ταινία και να εμπνευστεί τη μουσική, στα πρώτα πέντε λεπτά κοιμήθηκε και ξύπνησε λίγο πριν τελειώσει η ταινία. -Μάνο μου, μήπως πρέπει να την ξαναδείς; του λέω -Δεν χρειάζεται, σε λίγες μέρες θα έχεις τη μουσική, μου απάντησε. Πράγματι, η μουσική ήταν καταπληκτική. Ο Μάνος έγραψε το «Βαλς των χαμένων ονείρων», που θεωρείται η καλύτερη μελωδία του στον κινηματογράφο.

ΙΘΑΚΗ

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.